— ٴتوراعا شي جينپيڭنىڭ حاربين ازيا قىسقى سپورت جارىسىنىڭ باستالۋ سالتىنا قاتىناسۋعا كەلگەن حالىقاراداعى سيلى قوناقتاردى قارسى الۋ قوناعاسىنان ەستەلىك
شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ تىلشىلەرى ۋىن شين، حۋ مىڭشۋە، ياڭ سىچي
حيلۇڭجياڭنىڭ بايتاق دالاسى اق كورپەگە وراندى. سۇڭحۋاجياڭ وزەنى جاعاسىندا، تايياڭداۋدا سولتۇستىكتىڭ ايبىندى كورىنىسى كوز سۇرىندىرەدى.
2 ـ ايدىڭ 7 ـ كۇنى، ىرىستى قار قاپالاقتاپ جاۋىپ تۇر، مەملەكەت ٴتوراعاسى شي جينپيڭ مەن حانىمى پىڭ لييۋان حيلۇڭجياڭ ولكەسى حاربين قالاسى تايياڭداۋ قوناق ۇيىندە قوناعاسى وتكىزىپ، حاربين 9 ـ كەزەكتى ازيا قىسقى سپورت جارىسىنىڭ باستالۋ سالتىنا قاتىناسۋ ٴۇشىن جۇڭگوعا كەلگەن سيلى قوناقتاردى قارسى الدى.
”9 ـ كەزەكتى ازيا قىسقى سپورت جارىسىنىڭ قاسيەتتى الاۋى بۇگىن كەشتە تۇتاندىرىلادى. بەيجيڭ قىسقى وليمپيادا سپورت جارىسىنان حاربين ازيا قىسقى سپورت جارىسىنا دەيىن جۇڭگونىڭ ’قار ـ مۇز دۋمانى‘ بۇكىل ەلگە تارادى ٴارى دۇنيە ٴجۇزى قار ـ مۇز سپورتىنا تىرشىلىك تىنىسىنا تولى ومىرشەڭ كۇش ۇستەدى“. ٴتوراعا شي جينپيڭنىڭ ارناۋ سوزىنەن ىستىق ىقىلاس اڭعارىلادى.
حاربين ازيا قىسقى سپورت جارىسى _ بەيجيڭ قىسقى وليمپيادا سپورت جارىسىنان كەيىن ەلىمىز وتكىزگەن تاعى ٴبىر كەلەلى امبەباپ حالىقارالىق قار ـ مۇز سپورتى سالتاناتتى جينالىسى. ازياداعى 34 مەملەكەت پەن وڭىردەن كەلگەن 1200دەن استام سپورتشى جارىسقا قاتىناسۋعا تىزىمدەلدى، جارىسقا قاتىناساتىن مەملەكەت پەن ٴوڭىر سانى، سپورتشى سانى تۇگەلدەي ازيا قىسقى سپورت جارىسى تاريحىنداعى ەڭ جوعارى دەڭگەيگە جەتتى.
قارسى الۋ قوناعاسى باستالاردان بۇرىن سيلى قوناقتار حيلۇڭجياڭ بەيزاتتىق مادەنيەت مۇرالارى كورمەسىن قىزىعا تاماشالادى. سابان جاپسىرما، ٴىنجۋ ساۋىتى سۋرەتىنەن تارتىپ لانشي گۋاچيان قاعاز ويماسى، سان ـ ي كەستەسى، قايىڭتوزدان جاساۋ ونەرىنە دەيىن، 福 ٴارىبىن قيۋ، ويما سۋرەت سالۋدان بايىرعى اسپاپتارمەن ورىندالعان ساز ـ اۋەندەردى تىڭداپ، شاي ىشۋگە دەيىن سيلى قوناقتار اۋىز جاپپاي القادى.
شام جارقىراپ، قىزىل كىلەم توسەلدى. ساعات 11دەن 50 مينۋت مولشەرىندە ٴتوراعا شي جينپيڭ مەن حانىمى پىڭ لييۋان شىعىس سولتۇستىكتەگى قارلى مەكەندى مازمۇن ەتكەن «ۇلپا قار _ قۇت ـ ىرىس» اتتى ۇلكەن سۋرەت الدىندا برۋنەي سۇلتانى حاسانال، قىرعىزستان زۇڭتۇڭى جاپاروۆ پەن حانىمى جاپاروۆا، پاكيستان زۇڭتۇڭى زارداري، تايلاند زۇڭليى پەي تۇڭتان، كورەيا پارلامەنتىنىڭ باستىعى يۇي يۋانجى مەن حانىمى شىن جيڭحۇي جانە حالىقارالىق وليمپيادا كوميتەتىنىڭ ٴتوراعاسى باح، ازيا وليمپيادا القالار كەڭەسىنىڭ ٴبىرىنشى ورىنباسار ٴتوراعاسى حو جىنتيڭ قاتارلىلاردى قىزۋ قارسى الدى. قوناقتار مەن قوناق يەلەرى ىقىلاسپەن قول الىسىپ، ٴوزارا امانداستى ٴارى ەستەلىك سۋرەتكە ٴتۇستى.
قوناعاسى زالىنا باراتىن جولدىڭ ٴبىر جاعىنا تىزىلگەن مۇز ورنەگى تۇسىرىلگەن فارفور جابدىقتار جان سۇيىندىرەدى، وندا قار ـ مۇزداعى بەيعام تىنىشتىق جاتىر؛ سامۇرىق قۇيرىعى بامبۋگى جاپ ـ جاسىل بولىپ دوڭگەلەنىپ، كوكتەمگى تىرشىلىك تىنىسى تاسقىندايدى. ”ۇسسۋري وزەنى ۇزىننان ـ ۇزاققا سوزىلىپ، كوكپەڭبەك وزەن سۋى تولقىن اتادى، حىجىلىقتار اۋ سالىپ، وزەندە قايشالىسقان كەمەلەرگە بالىق تولدى“... جۇڭگو جانە شەتەلدىڭ ۇلتتىق كيىمىن كيگەن 40 بالا حيلۇڭجياڭنىڭ اسەم حالىق ٴانى «ۇسسۋري كەمەشىلەر ٴانىن» ايتىپ، حالىقاراداعى سيلى قوناقتاردى قىزۋ قارسى الدى.
ٴتوراعا شي جينپيڭ مەن حانىمى پىڭ لييۋان سيلى قوناقتارمەن بىرگە كىدىرىپ ٴاندى تىڭداپ، بالالاردىڭ تارتىمدى كونسەرتىنە شاپالاق سوقتى.
ويناقى دا قۋانىشتى قوناق قارسى الۋ جىرى «كوكتەم مەرەكەسى شاتتىعى» ٴان اۋەنى ىشىندە ٴتوراعا شي جينپيڭ مەن حانىمى حالىقاراداعى سيلى قوناقتارمەن بىرگە قوناعاسى زالىنا كىردى. زال ىشىندە قار ـ مۇز سالتاناتى مەن دۋماندى كوكتەم مەرەكەسى لەبى ٴوزارا توعىسىپ، قۋانىشتىڭ، تاتۋلىقتىڭ لەبى ەسەدى. قىزىل ٴتۇستى ارتقى كورىنىس تاقتاسىندا ازيا قىسقى سپورت جارىسىنىڭ شوق ـ شوق ”قار گۇلى“ الىستان كەلگەن قوناقتاردى قۇشاق جايا قارسى الىپ تۇرعانداي.
تىرشىلىك تىنىسى قاۋلاعان تۇنىق سۋ، جاسىل تاۋدان كوزدىڭ جاۋىن الاتىن التىنداي سارى مول ٴونىمدى قۇنارلى اتىزعا دەيىن، قار ـ مۇز الەمىندەگى قار گۇلى ٴزاۋلىم دوڭعالاعىنان حالىقتىق سالت ـ ساناسى قويۋ شىعىس سولتۇستىكتەگى قارلى مەكەنگە دەيىن نەگىزگى اس تەكشەسىندەگى حيلۇڭجياڭنىڭ بايتاق دالاسىنىڭ مادەنيەت تاڭبالارى مەن بەلگى سيپاتتى كورىنىستەرى حاربين ازيا قىسقى سپورت جارىسى تۇرلەرىندەگى سپورتشىلاردىڭ بەينەسىمەن سايكەستى. شىعىس سولتۇستىك جولبارىسىن پروتوتيۆ ەتكەن ازيا قىسقى سپورت جارىسىنىڭ قۇت بەلگىسى ”بينبين“، ”نيني“ ولارعا كورىك قوسىپ، ٴتىپتى دە ومىرشەڭ كۇش ۇستەدى.
”جۇڭگو حالقى كوكتەم مەرەكەسىن شاتتانا تويلاپ جاتقان مەرەيلى ساتتە، مەن جۇڭگو ۇكىمەتى مەن جۇڭگو حالقى اتىنان ٴارى ٴوزىم جانە حانىمىم اتىنان قوناقتاردى قىزۋ قارسى الامىن! كوپشىلىككە كوكتەم مەرەكەسىندىك تاماشا تىلەك تىلەيمىن!“ قىزۋ قول شاپالاق ٴۇنى ىشىندە ٴتوراعا شي جينپيڭ ارناۋ ٴسوز سويلەدى.
ارناۋ سوزىندە ٴتوراعا شي جينپيڭ ”ازيا حالقىنىڭ بەيبىتشىلىك، ىنتىماق، دوستىق جونىندەگى ورتاق تىلەگى مەن تالپىنىسىن ارقالاعان“ دەپ، وسى كەزەكتى ازيا قىسقى سپورت جارىسىنىڭ ”قار ـ مۇز ارمانىن بىرگە ارقالاپ، ازيادا تىلەكتەس بولۋ“ دەگەن نەگىزگى تاقىرىبىنىڭ تەرەڭ ٴمانىن جەتكىزدى.
تىنىش، تاتۋ بولۋ سىندى ورتاق ارماننان اينىمادى _
ەجەلدەن بەرى وليمپيادا سپورتى ادامزاتتىڭ بەيبىتشىلىك، ىنتىماق، العا باسۋ جونىندەگى تاماشا تالپىنىسىن ارقالاپ كەلەدى. ازيا قىسقى سپورت جارىسى قار ـ مۇز سپورتى جارىسى بولىپ قانا قويماي، ونان دا ماڭىزدىسى، ازياداعى ٴارقايسى ەل، ٴارقايسى ٴوڭىر باس قوسقان سالتاناتتى جينالىس، تاۋەلسىز، وزىنە ـ ٴوزى قوجايىن بولاتىن، ٴوزارا قۇرمەت ەتەتىن، تەرەزەسى تەڭ تۇرعىدا ٴوزارا پايدا جەتكىزەتىن، اشىق، سيىسىمدى، سەلبەسىپ تەڭ يگىلىككە كەنەلەتىن ازيا ەرەكشەلىگىندەگى دامۋ جولىنىڭ تارتىمدى كۋاسى سانالادى.
بەيبىتشىلىك _ تاماشا بولاشاقتى قول ۇستاسا بىرگە قۇرۋدىڭ العى شارتى، ازياداعى ٴارقايسى ەل بەينەت پەن زەينەتتى بىرگە وتكەرگەن، تاعدىرى ٴبىر ـ بىرىنە بايلانعان ەلدەر. قازىر دۇنيە جۇزىندە 100 جىلدىق وزگەرىس جەدەل قۇبىلۋدا، ازيا دا جاڭا حاۋىپسىزدىك سىن ـ سايىستارىنا ٴدوپ كەلۋدە. ”بەيبىتشىلىك قار ـ مۇزداي كىرشىكسىز“. مەيلى كوز الداعى سىن ـ سايىسقا توتەپ بەرۋ بولسىن، الدە نۇرلى بولاشاق اشۋ بولسىن، تۇگەلدەي ٴار ەلدىڭ قيىندىقتى بىلەك بىرىكتىرە جەڭۋىن، ىنتىماقتاسىپ سەلبەسۋىن قاجەت ەتەدى.
بەيجيڭ قىسقى وليمپيادا سپورت جارىسىنداعى قارسى الۋ قوناعاسىندا ”وليمپيادا سپورتىنىڭ اۋەلگى ماقساتىن ەستە بەرىك ساقتاپ، دۇنيە ٴجۇزىنىڭ بەيبىتشىلىگىن بىرگە قورعاۋ كەرەك“ دەپ باسا دارىپتەلدى، حاڭجوۋ ازيا سپورت جارىسى باستالۋ سالتىنداعى قارسى الۋ قوناعاسىندا ”دەنە تاربيە ارقىلى بەيبىتشىلىكتى جەبەپ، كورشىمەن تاتۋ بولۋعا جانە ٴوزارا تيىمدىلىك جاساپ تەڭ يگىلىككە كەنەلۋگە تاباندى بولۋ كەرەك“ دەپ باسا دارىپتەلدى، وسى كەزەكتى ازيا قىسقى سپورت جارىسى باستالۋ سالتىنداعى قارسى الۋ قوناعاسىندا ”ٴتۇرلى حاۋىپسىزدىك سىن ـ سايىسىنا قول ۇستاسا توتەپ بەرىپ، تەرەزەسى تەڭ، ٴتارتىپتى دۇنيە ٴجۇزىنىڭ كوپ ۇيەكتەنۋىنە ازيا كۇش ـ قۋاتىن ارناۋ كەرەك“ دەپ دارىپتەلدى... دەنە تاربيەنى دانەكەر ەتكەن جۇڭگو بەيبىتشىلىك، ىنتىماق جانە العا باسۋ تۇعىرىن ازىرلەۋگە كۇش سالدى.
گۇلدەنىپ دامۋ ورتاق تالپىنىسىنا تاباندى بولدى _
”ٴبىز قول ۇستاسا بىرگە ىلگەرىلەپ، دامۋدى بىرگە كوزدەپ، جالپىعا ٴتيىمدى، سيىسىمدى ەكونوميكانىڭ جاھاندانۋىنا سارقىلماس قوزعاۋشى كۇش ۇستەۋىمىز كەرەك“. ٴتوراعا شي جينپيڭنىڭ ارناۋ ٴسوزى اسقاق، ەكپىندى بولدى.
3 جىلدىڭ الدىندا تاعى دا كوكتەم مەرەكەسى كەزىندە بەيجيڭ قىسقى وليمپيادا سپورت جارىسى قۋانىشتى مەرەي ىشىندە شىمىلدىعىن اشىپ، جۇڭگو قار ـ مۇز سپورتى دامۋىنىڭ تىڭ تاراۋىن باستاعان ەدى. بەيجيڭ قىسقى وليمپيادا سپورت جارىسى، مەملەكەتتىك قىسقى سپورت جارىسى، حاربين ازيا قىسقى سپورت جارىسى، سونداي ـ اق كوپتەگەن جالاڭ تۇردەگى حالىقارالىق جوعارى دەڭگەيلى جارىستاردىڭ وتكىزىلۋىنە ىلەسە، قار ـ مۇز قىزعىندىلىعى جۇڭگودا ٴۇرتىس مازدادى. ۆيزا كەشىرۋ ساياساتتارىنىڭ اتقارىلۋىنا ساي، حالىقاراداعى اناعۇرلىم كوپ دوستار ارت ـ ارتىنان جۇڭگوعا كەلىپ قار ـ مۇز سپورتىن سەزىندى.
ارناۋ سوزىندە ٴتوراعا شي جينپيڭ حالىقاراداعى سيلى قوناقتارعا حاربين سىندى ”ازيا قىسقى سپورت جارىسىن ەكى كەزەك وتكىزگەن قالانى“ تانىستىردى؛ ”حاربين _ جۇڭگوداعى ايگىلى ’مۇز قالاسى‘، جۇڭگو وسى زامانعى قار ـ مۇز سپورتىنىڭ باستاۋ العان جەرى. حاربينگە كەلىپ، ٴبىز ’مۇزدى القاپ، قارلى دالا دا باعالى بايلىق‘ ەكەندىگىن، قار ـ مۇز مادەنيەتى مەن قار ـ مۇز ەكونوميكاسىنىڭ حاربيننىڭ جوعارى ساپالى دامۋىنداعى جاڭا قوزعالىس قۋاتقا جانە سىرتقا ەسىك اشۋىنداعى جاڭا دانەكەرگە اينالعاندىعىن شىنايى سەزىندىك“.
ٴبىر وزەننىڭ ەكى جاعالاۋىنداعى حيكىمەت جەر. حاربين سىرتقى ساۋدا وتكەلىنە اينالعاننان بەرى، كوپ نەگىزدى، اشىق، سيىسىمدى قالاعا اينالدى. قىستاعى قاقاعان ايازدى كليمات تەرەڭ قار ـ مۇز سپورتى مايەگىن تۇلعالاعان. 1996 ـ جىلعى حاربين ازيا قىسقى سپورت جارىسىنان 2007 ـ جىلعى چاڭچۇن ازيا قىسقى سپورت جارىسىنا دەيىن، ونان 2025 ـ جىلعى حاربين ازيا قىسقى سپورت جارىسىنا دەيىن جۇڭگو 3 ـ رەت ازيا قىسقى سپورت جارىسى وتاعاسى ەلى بولدى. ٴتوراعا شي جينپيڭ سيلى قوناقتارعا: ”كوپشىلىكتىڭ قىزۋ سۇيىسپەنشىلىك تاسقىنداعان، اشىق، سيىسىمدى قارا توپىراقتى جەردى ەمىن ـ ەركىن ارالاپ، جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋ ىزدەرىنە ٴۇڭىلۋىن قارسى الامىز“ دەپ سالتاناتتى ۇسىنىس جولدادى.
حاربين قار ـ مۇز الەمىندە 10 مىڭداعان ساياحاتشى ”قار ـ مۇز پاتشالىعىندا“ قار ـ مۇز قىزىعىنا باتتى. ايبىندى جۇڭگو تيانتانى، ەڭسەلى مالايزيا قوس مۇناراسى، ويناقتاعان سينگاپۋر بالىق قۇيرىقتى ارىستانى... ازيانىڭ تۇرلىشە وڭىرلەرىنىڭ بەلگى سيپاتتى مۇز ويمالارى ساياحاتشىلاردى باۋرادى. ازيا قىسقى سپورت جارىسى ارقىلى دۇنيە ٴجۇزى كۇن سۋىعان سايىن دۋماندى بولاتىن شىعىس سولتۇستىكتى سەزىنىپ، جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدىڭ سيىسىمدىلىعىن جانە اشىقتىعىن ٴتۇسىندى.
توعىسۋ، ەتەنە بولۋ ورتاق ارمانىن جۇزەگە اسىردى _
قوناعاسىدا حيلۇڭجياڭ ولكەلىك ٴان ـ ٴبي تەاترحاناسىنىڭ سيمفونيا ۇيىرمەسىندەگى جاس كوركەمونەرشىلەر الما ـ كەزەك ورىنداعان برۋنەيدىڭ «شاتتىق توعىسى»، قىرعىزستاننىڭ «ەسىڭدە مە» دەگەن، پاكيستاننىڭ «كورىكتى مەملەكەت جەرى»، تايلاندتىڭ «جاڭا جىل قۇتتى بولسىن»، كورەيانىڭ «قوڭىراۋگۇل جىرى» سياقتى شەتەل مۋزيكالارى «تايياڭداۋدا»، «سۇيەم سەنى، سولتۇستىكتىڭ قارى»، «حاربيننىڭ قارى» سياقتى تامىلجىعان جۇڭگو مۋزيكالارىمەن ٴوزارا سايكەسىپ شۇعىلا شاشىپ، ازيانىڭ تۇرلىشە وركەنيەتىنىڭ جاراسىمدى قاتار ٴومىر سۇرگەن سالتاناتتى مۋزيكا تاراۋى بولىپ توعىستى.
ازيا _ دۇنيە جۇزىندەگى كوپ ٴتۇرلى وركەنيەت توعىسقان جەر. ”ۇشقىنداعان قار گۇلىنىڭ الۋان ٴپىشىندى بولعانى سياقتى، تۇرلىشە وركەنيەتتىڭ دە ٴوز كوركەمدىگى بار“، تەرەزە سىرتىندا قار كورىنىسى سالعان سۋرەتتەي كوركەم. ٴتوراعا شي جينپيڭ ادامزات وركەنيەتىنىڭ ازيا سەبەبىنەن ٴتىپتى دە شۇعىلالى، الۋان ٴتۇرلى بولۋىنىڭ تەرەڭ ٴمانىن ايتتى.
ىستىق بەلدەۋدەن جانە قۇمدى ٴشول وڭىرلەرىنەن كەلگەن سپورتشىلار جارىسقا بەلسەنە قاتىناستى، شامامەن %31 كىشى ٴتۇر ازيا قىسقى سپورت جارىسىنا تۇڭعىش رەت ەنگىزىلدى... وسى كەزەكتى ازيا قىسقى سپورت جارىسى، كەڭەيتىلگەن قار ـ مۇز سپورتى كارتاسى ازيا ٴوڭىرىنىڭ وركەنيەتتەر اۋىس ـ كۇيىسىنىڭ قاۋلاعان تىرشىلىك تىنىسىن ٴتۇسىندىردى. ٴتوراعا شي جينپيڭ ”ٴبىز ٴبىر ـ بىرىنە باۋىرمال بولىپ، قاتار ٴومىر ٴسۇرۋدى، اۋىس ـ كۇيىس جاساپ، ٴوزارا ۇلگى الۋدى جەبەپ، ادامزات وركەنيەتىنىڭ دامۋىنا، العا باسۋىنا تىڭ دا اناعۇرلىم زور ۇلەس قوسۋىمىز كەرەك“ دەپ ازيا وركەنيەتىنىڭ تىڭ شۇعىلاسىن ۇزدىكسىز جازۋ ٴۇشىن شىن پەيىلمەن باستاما كوتەردى.
جۇڭگو ەگىنشىلىك كالەندارى بويىنشا جىلان جىلىن جاڭا عانا قارسى الدى. ٴتوراعا شي جينپيڭ ارناۋ سوزىندە ”سپورت ساڭلاقتارىنىڭ جارىس الاڭىندا جىلانداي جىلدام دا الۋەتتى بولىپ، جۇرەكتىلىكپەن تاماشا ناتيجە جاراتۋىن“ تىلەدى، ”كوپشىلىكتىڭ وسى ارادا ەستەن كەتپەيتىن تاماشا قار ـ مۇز ەستەمەسىن قالدىرۋىن“ تىلەدى.
تايياڭداۋ قوناق ٴۇيى، قالىقتاعان قار گۇلى قار ـ مۇز ويمالارىنا ”جۇقا پەردە“ جاپقانداي بولدى. ازيا قىسقى سپورت جارىسىنىڭ قۇت بەلگىسى ”بينبين“ مەن ”نيني“ مۇز ۇستىندە اسىر سالدى. وسىنداي مەرەيلى ساتتە، وسى كەزەكتى ازيا قىسقى سپورت جارىسىنىڭ تابىستى بولۋى ٴۇشىن، حالىقارالىق وليمپيادا سپورتىنىڭ قارىشتاپ دامۋى ٴۇشىن، ازيا حالقىنىڭ ىنتىماعى مەن دوستىعى ٴۇشىن كوپشىلىك توست كوتەرىپ بىرگە قۇتتىقتادى.
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 2 ـ ايدىڭ 7 ـ كۇنى حاربيننەن بەرگەن حابارى)
