شينجياڭ ەرەكشەلىگىندەگى وسىزاماندانعان كاسىپ سالاسى جۇيەسىن قۇرامىز
— اۆتونوميالى رايوندىق ونەركاسىپ جانە ينفورماتسيالاندىرۋ مەڭگەرمەسى پارتيا باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ شۋجيى، ورىنباسار مەڭگەرمە باستىعى جاۋ شيفىڭمەن ارناۋلى سۇحبات
انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ٴتىلشىسى ما ينيڭ
”سەگىز ٴىرى كاسىپ سالاسى شوعىرىنان“ ”توعىز ٴىرى كاسىپ سالاسى شوعىرىنا“ قاراي اياسى كەڭەيگەنگە دەيىن، ونان ارى ”ون ٴىرى كاسىپ سالاسى شوعىرىنا“ قاراي مازمۇنى بايىعانعا دەيىن شينجياڭ ەرەكشەلىگىنە جانە باسىمدىعىنا يە وسىزاماندانعان كاسىپ سالاسى جۇيەسى قۇرىلىپ، جوعارى ساپالى دامۋدىڭ تىرشىلىك تىنىسىن جانە ٴۇرتىس جاڭالىق اشۋدىڭ ومىرشەڭ كۇشى قاۋلادى.
ونەركاسىپ _ جوعارى ساپالى دامۋدى ىلگەرىلەتۋدەگى نەگىزگى شايقاس الاڭى، قايتكەندە رەفورمانى ونان ارى جاپپاي تەرەڭدەتىپ، ”ون ٴىرى كاسىپ سالاسى شوعىرىن“ جانە جاڭاشا ونەركاسىپتەندىرۋ قۇرىلىسىن جوعارى ساپالى ىلگەرىلەتۋگە بولادى؟ قايتكەندە جاڭاشا وندىرگىش كۇشتەردى جەدەل جەتىلدىرىپ، ونەركاسىپ ەكونوميكاسىنىڭ ۇزدىكسىز ورنىقتى جاقسارۋىن جەبەۋگە بولادى؟ ٴتىلشى اۆتونوميالى رايوندىق ونەركاسىپ جانە ينفورماتسيالاندىرۋ مەڭگەرمەسى پارتيا باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ شۋجيى، ورىنباسار مەڭگەرمە باستىعى جاۋ شيفىڭعا ارنايى تىلشىلىك جاسادى.
رەفورمامەن جەتەكشىلىك ەتۋگە تاباندى بولىپ، دامۋ ارىنىن كۇشەيتەمىز
بيىل شينجياڭ ٴتۇيىندى سالالار جانە شەشۋشى بۋىندار رەفورماسىن جەدەلدەتىپ، ەكونوميكا دامۋىنىڭ ىشكى قوزعاۋشى كۇشىن جانە ومىرشەڭ كۇشىن ۇزدىكسىز قاۋلاتادى.
”ٴبىز ونەركاسىپ جانە ينفورماتسيالاندىرۋ سالاسىنىڭ كەلەلى رەفورما مىندەتى ٴتىزىمىن زەرتتەپ جاساپ، مىندەتنامانى، ۋاقىت كەستەسىن، الدىمەن اتقارۋ ٴتارتىبىن ايقىنداپ، رەفورما مىندەتتەرىنىڭ تياناقتانىپ ونىمدىلىك كورسەتۋىن بار كۇشپەن ويداعىداي يگەرەمىز“. جاۋ شيفىڭ مىنالاردى ٴبىلدىردى: كاسىپ سالاسى شوعىرى، كاسىپ سالاسى تىزبەگى ساياساتى جۇلگە جۇيەسىن ونان ارى كەمەلدەندىرىپ، باقشا رايونىن (اشۋ رايونى) باسقارۋ ٴتۇزىلىس ـ مەحانيزمى رەفورماسىن تەرەڭدەتىپ، ٴوڭىر اتتاعان باقشا رايونى، ٴبىر باقشانى ەكى جەردە قۇرۋ ساياساتىندا جاڭالىق اشۋ تاقىرىپتىق زەرتتەۋىن ورىستەتىپ، اۆتونوميالى رايون دارەجەلى باقشا رايونىن بەكىتۋدى جەدەل ىلگەرىلەتىپ، ٴبىر توپ 100 ميلليارد دارەجەلى، 10 ميلليارد دارەجەلى كاسىپ سالاسى باقشا رايونىن تۇلعالاپ، باقشا رايونىنىڭ شوعىرلى، جوعارى ٴونىمدى، سايكەستى دامۋىن جەبەيمىز.
2024 ـ جىلى وڭتۇستىك شينجياڭنىڭ جوعارى ساپالى دامۋىن ارقاۋ ەتىپ، شينجياڭ ساياساتتىق قارجىمەن قولداۋ تەبىنىن ارتتىرىپ، وڭتۇستىك شينجياڭ كاسىپ سالاسىنىڭ ساپاسىن جوعارىلاتىپ، كولەمىن كەڭەيتۋگە ٴونىمدى دەم بەردى. بيىل وڭتۇستىك شينجياڭنىڭ جوعارى ساپالى دامۋىن جەبەۋدەگى ٴبىر قىدىرۋ شارالاردى ونان ارى تياناقتاندىرىپ، وڭتۇستىك شينجياڭ ونەركاسىبىنىڭ جوعارى ساپالى دامۋ جوسپارىن جاسايمىز. سونىمەن بىرگە مۇناي ـ گاز ٴوندىرۋ، وڭدەۋ، جاسىل كەن كاسىبى، سونداي ـ اق ونى وڭدەۋ، توقىماشىلىق، كيىم ـ كەشەك سياقتى ەڭبەك شوعىرلانعان كاسىپ سالالارىن جەدەل دامىتىپ، وڭتۇستىك شينجياڭنىڭ باسىمدىققا يە كاسىپ سالاسىنىڭ شوعىرلى دامۋىن جەبەيمىز.
ونەركاسىپ تۇتاس رايون ەكونوميكاسىنىڭ ورنىقتى ارتۋىندا ”تۇراقتاندىرعىشتىق“، ”ورنىقتىرعىشتىق“ رولىن اتقارادى. اۆتونوميالى رايوندىق ونەركاسىپ جانە ينفورماتسيالاندىرۋ مەڭگەرمەسى ونەركاسىپ ەكونوميكاسى اينالىمىن ايلىق رەتتەۋ مەحانيزمىنە تاباندى بولىپ، كاسىپورىنداردىڭ ٴوندىرىس شارۋاشىلىعى، زاتتىق ماتەريال تاسىمالى سياقتى كەلەلى ماسەلەلەرىن سول جەردىڭ وزىندە سايكەستىرىپ شەشىپ، ونەركاسىپ ەكونوميكاسىنىڭ ۇزدىكسىز ورنىقتى جاقسارۋىن ىلگەرىلەتتى، بىلتىر كولەمنەن جوعارى ونەركاسىپتىڭ ارتۋ ٴمانىن %8 ارتتىرۋ نىساناسى جۇزەگە اسىرىلدى.
جاۋ شيفىڭ بىلاي دەدى: بيىل اۆتونوميالى رايوندىق ونەركاسىپ جانە ينفورماتسيالاندىرۋ مەڭگەرمەسى مەملەكەتتىڭ ٴبىر قىدىرۋ تىڭنان قوسىلعان ساياساتتارىن ىشكەرىلەي دايەكتىلەندىرىپ، تياناقتاندىرىپ، ونەركاسىپ ەكونوميكاسى اينالىمىن ايلىق رەتتەۋ مەحانيزمىنە تاباندى بولىپ، مۇناي، مۇناي حيميا، كومىر، ەلەكتر قۋاتى، جاسىل كەن كاسىبى سياقتى ٴتۇيىندى كاسىپتەردىڭ باسىمدىققا يە ٴوندىرىس قۋاتىن ۇزدىكسىز جارىققا شىعارىپ، ونەركاسىپ ەكونوميكاسى نەگىزگى جاعدايىن باتىل ورنىقتىرادى؛ كاسىپورىنداردىڭ نىسان قۇرىلىسى جانە ٴوندىرىس شارۋاشىلىعى بارىسىنداعى كورنەكتى قيىنشىلىقتارىن، ماسەلەلەرىن سايكەستىرىپ شەشەدى، اسىرەسە، تەمىر جول تاسىمالى قامتاماسىزدىعىن سايكەستىرىپ ويداعىداي ىستەپ، كومىر، حيميا ونەركاسىبى سياقتى ٴتۇيىندى ونەركاسىپ ونىمدەرىنىڭ ىركىلىسسىز تاسىمالدانۋىنا شىنايى كەپىلدىك ەتەدى.
قۇلشىنا ەڭبەك ەتكەننىڭ كوكتەمى ەرتە كەلىپ، كۇزدە مول ٴونىم الادى.
”بىلتىر ٴتورتىنشى ماۋسىمنان بەرى ٴبىز الدىن الا ىسكە كىرىسىپ، ٴبىر توپ كاسىپ سالاسى تىزبەگى كەلەلى نىساندارىن جۇيەلى جوسپارلاپ، سالالاپ، نىسان قۇرىلىسى ارقىلى كاسىپ سالاسى تىزبەگىن ۇزارتۋدى، تولىقتاۋدى، كۇشەيتۋدى جەتەكتەپ، كاسىپ سالاسىنىڭ شوعىرلانۋ قۇرىلىسىن ىلگەرىلەتتىك“. جاۋ شيفىڭ بىلاي دەدى: 2025 ـ جىل ” 14 ـ بەسجىلدىق“ جوبا اياقتالاتىن جىل، ونەركاسىپ شينجياڭنىڭ وسىزاماندانعان كاسىپ سالاسى جۇيەسى قۇرىلىسىندا اناعۇرلىم بەلسەندى رول اتقارۋى قاجەت، اۆتونوميالى رايوننىڭ ونەركاسىپ نىسان قۇرىلىسى قىزمەت وتەۋىن ويداعىداي ىستەپ، مۇناي، حيميا ونەركاسىبى، وسى زامانعى كومىر حيميا ونەركاسىبى، جاسىل كەن كاسىبى سياقتى ٴبىر توپ كەلەلى نىسانداردىڭ الدىڭعى مەرزىمدەگى راسمياتتارىن جەدەل ٴبىتىرۋدى جەبەپ، ەرتەرەك جۇمىس باستاپ، قۇرىلىس جۇرگىزىپ، ەكونوميكانىڭ ارتۋ ارىنىن كۇشەيتەمىز.
كاسىپ سالاسى شوعىرى قۇرىلىسىنا تاباندى بولىپ، دامۋ ساپاسىن، ونىمدىلىگىن جوعارىلاتامىز
ەكونوميكانىڭ دامۋى كاسىپ سالاسىنا سۇيەنەدى. 2024 ـ جىلى شينجياڭنىڭ كاسىپ سالاسى شوعىرى اسەرى جاپپاي كورنەكتىلەنىپ، جوعارى ساپالى دامۋدى ىلگەرىلەتۋگە جاڭا قوزعالىس قۋات توپتالدى. 2025 ـ جىلى شينجياڭ ”ون ٴىرى كاسىپ سالاسى شوعىرى“ قۇرىلىسىن ارقاۋ ەتىپ، ەرەكشە، باسىمدىققا يە كاسىپ سالاسىن دامىتىپ، زورايتىپ، ستراتەگيالىق سيپاتتى جاڭادان گۇلدەنگەن كاسىپ سالاسىن جەتىلدىرىپ، زورايتىپ، وسىزاماندانعان كاسىپ سالاسى جۇيەسى قۇرىلىسىن جەدەلدەتەدى.
”بيىل ەلەكتروليزدى اليۋمين ٴوندىرىس قۋاتىن اۋىستىرۋدى بەلسەنە ىلگەرىلەتىپ، اليۋمين كاسىپ سالاسى تىزبەگىن كۇشەيتىپ، ۇزارتىپ قۇرىپ، اليۋمين قورىتپاسى جاڭا ماتەريالى، گرافەن اليۋمين قورىتپاسى كابەلى، ەلەكترود جاپىراقشاسى سياقتى ونىمدەردى ٴتۇيىندى ىلگەرىلەتىپ، مەملەكەتتىك ماڭىزدى اليۋمين كاسىپ سالاسىنداعى ٴوندىرۋ، وڭدەۋ بازاسىن تۇلعالايمىز“. جاۋ شيفىڭ بىلاي دەپ تانىستىردى: بۇدان تىس، تارىم وزەنى مۇناي ايىرۋ حيميا ونەركاسىبىن ٴبىر تۇلعالاندىرۋ نىسانى قۇرىلىسىن باستاۋدى ىلگەرىلەتىپ، ولەفين، ارەن كاسىپ سالاسى تىزبەگىن نەگىز ەتىپ، جىنتىكتەلگەن حيميا ونەركاسىبىن زور كۇشپەن دامىتىپ، كاسىپ سالاسى تىزبەگىنىڭ سوڭعى بۋىنعا ۇزارۋىن جەدەلدەتەمىز؛ كومىردەن مۇناي ـ گاز الۋ، كومىردەن ولەفين الۋ سياقتى ٴتۇيىندى كومىر حيميا ونەركاسىبى نىسانىن جەدەل قۇرۋدى ىلگەرىلەتىپ، كومىر حيميا مەن CCUS (كومىرتەگىن جيىپ شوعىرلاندىرۋ، پايدالانۋ جانە پەشەتتەپ ساقتاۋ)، جاسىل سۋتەگى سياقتىلاردى بايلانىستىرىپ دامىتۋعا دەم بەرەمىز.
توقىماشىلىق، كيىم ـ كەشەك تۇتاس كاسىپ سالاسى تىزبەگىن دامىتۋدى جەبەۋ جاعىندا، جۇمىستاندىرۋ كولەمى زور ٴۇي توقىما بۇيىمدارى، توقىماشىلىق، كيىم ـ كەشەك، كاسىپ سالاسىنا پايدالانىلاتىن توقىماشىلىق بۇيىمدارى سياقتى كاسىپ سالالارىن الدىمەن دامىتىپ، كاسىپ سالاسىنىڭ سوڭعى بۋىنعا، سونداي ـ اق سايكەستى ٴوندىرىس سيپاتتى قىزمەت وتەۋ كاسىبىنە ۇزارۋىن جەبەپ، ماقتانى شينجياڭ ىشىندە سول جەردىڭ وزىندە كادەگە جاراتۋ سالىستىرماسىن %45 اينالاسىنا جەتكىزەمىز.
بيىل شينجياڭ وڭتۇستىك شينجياڭداعى ەڭبەك شوعىرلانعان كاسىپ سالاسى ارناۋلى قارجىسىن باسقارۋدى كۇشەيتۋ ساياسات ـ شارالارىن شىعارىپ، ەڭبەك شوعىرلانعان كاسىپ سالاسىن جەتىلدىرەدى، زورايتادى. بيولوگيالىق شيپاگەرلىك، دارىگەرلىك كاسىپ سالاسىنىڭ جوعارى ساپالى دامۋىنا قولداۋ كورسەتەتىن ساياسات ـ شارالاردى شىعارىپ، بيولوگيالىق شيپاگەرلىك، دارىگەرلىك كاسىپ سالاسى تىزبەگىنىڭ دامۋ دەڭگەيىن ۇزدىكسىز جوعارىلاتادى.
سونىمەن بىرگە ٴۇرىمجى _ سانجى، شىحىزى فوتوۆلت شوعىرىن ۇزدىكسىز زورايتىپ، حالىقارادا الدىڭعى ورىندا تۇراتىن، باسىمدىققا يە جوعارى ٴونىمدى، زەردەلى، تومەن كومىر قىشقىل گازدى فوتوۆولت كاسىپ سالاسى بيىگىن تۇلعالايدى. جاڭا ەنەرگيالى اۆتوكولىكتى جالپىلاستىرۋدى، پايدالانۋدى زورايتىپ، جاڭا ەنەرگيالى اۆتوكولىكتى اۋىل ـ قىستاققا جەتكىزۋ سياقتى جەلىلەس قيمىلداردى بەلسەنە ورىستەتەدى.
جاڭاشا جارىس جولىندا باسەكەگە ٴتۇسىپ، كاسىپ سالاسىنىڭ دارەجەسىن جوعارىلاتۋدى ىلگەرىلەتەمىز
ستراتەگيالىق جاڭادان گۇلدەنگەن كاسىپ سالاسى _ بولاشاق دامۋعا جەتەكشىلىك ەتەتىن جاڭا تىرەك، جاڭا جارىس جولى. شينجياڭنىڭ ستراتەگيالىق جاڭادان گۇلدەنگەن كاسىپ سالاسى شوعىرى ەنەرگيا جابدىقتارى، كرەمنيلى فوتوۆولت، كرەمني حيميا ونەركاسىبى، سۋتەگى ەنەرگياسى، كومىر نەگىزدى جاڭا ماتەريالدار، ەلەكتروندى ماتەريالدار، بيولوگيالىق شيپاگەرلىك، دارىگەرلىك، جۇمساق بولشەك جانە ينفورماتسيا تەحنولوگياسىمەن قىزمەت وتەۋ، ينتەرنەت جانە ساندى مالىمەت حاۋىپسىزدىگى سىندى توعىز كاسىپ سالاسى تىزبەگىن قامتيدى.
2024 ـ جىلى كولەمنەن جوعارى ونەركاسىپ سالاسىنداعى ستراتەگيالىق جاڭادان گۇلدەنگەن كاسىپ سالالارىنىڭ ارتقان قۇنى سايكەس مەزگىلدەگىدەن %21.6 ارتىپ، ارتۋ قارقىنى الدىڭعى جىلعى سول تۇستاعىدان 13.8 پايىز جوعارىلادى.
جاڭاشا وندىرگىش كۇشتەردى دامىتۋ _ جوعارى ساپالى دامۋدى ىلگەرىلەتۋدىڭ ىشكى تالابى جانە ماڭىزدى كۇش سالۋ ٴتۇيىنى. جاۋ شيفىڭ مىنالاردى ٴبىلدىردى: بيىل شينجياڭ عىلىم ـ تەحنولوگيادا جاڭالىق اشۋ مەن كاسىپ سالاسىندا جاڭالىق اشۋدى توعىستىرۋدى قوزعالتقىش، كاسىپ سالاسى سۇرانىسىن باعدار ەتىپ، جوعارى ساپالى، جوعارى ٴونىمدى ارتۋ قوزعالتقىشىن كۇش سالا تۇلعالاپ، جاڭالىق اشۋ تۇعىرى قۇرىلىسىن جەدەلدەتىپ، اۆتونوميالى رايون دارەجەلى بولىپ بەكىتىلگەن 50دەي كاسىپورىن تەحنولوگيا ورتالىعىن، 1 _ 2 جاساۋ كاسىبى جاڭالىق اشۋ ورتالىعىن جەتىلدىرۋگە كۇش سالادى.
جاۋ شيفىڭ بىلاي دەدى: كاسىپ سالاسىندا جاڭالىق اشۋ قابىلەتىن زور كۇشپەن جوعارىلاتىپ، ستراتەگيالىق جاڭادان گۇلدەنگەن كاسىپ سالالارى دامۋ نەگىزىن بەكەمدەپ، تومەندەگىدەي بىرنەشە جاقتان ٴتۇيىندى تۇردە كۇش سالامىز: شەشۋشى، وزەكتى تەحنولوگيالاردان قامال الۋ جاعىندا، كاسىپورىنداردىڭ باس بولىپ مەملەكەتتىك، اۆتونوميالى رايوندىق كەلەلى عىلمي زەرتتەۋ نىسانى، ”قابىلەتتىلەر باستاماشى بولىپ ىستەۋ“ نىسانى سياقتىلاردى ٴوتىنىش ەتۋىنە قولداۋ كورسەتىپ، كاسىپ سالاسىنىڭ دامۋىنا تۇساۋ بولاتىن شەشۋشى، وزەكتى تەحنولوگيالار سياقتىلاردان قامال الىپ، جوعارى ساپالى عىلىم ـ تەحنولوگيا قامداۋىن ارتتىرامىز. اۆتونوميالى رايوننىڭ اقتاڭداق قالعان ”العاش وندىرىلگەن (دانا)، العاشقى توپتاعى، العاشقى نۇسقالىق ونىمدەردى“ قولداۋ تەبىنىن ارتتىرىپ، كاسىپورىنداردىڭ بازارلانعان قولدانىلىم جانە كاسىپ سالالاندىرۋ اياق الىسىن جەدەلدەتۋىنە دەم بەرەمىز.
جاڭالىق اشۋ جۇيە قۇرىلىسى جاعىندا، اۆتونوميالى رايون دارەجەلى كاسىپورىن تەحنولوگيا ورتالىعى سياقتى زەرتتەۋ ـ اشۋ قۇرىلىمدارىنىڭ قامتۋ سالىستىرماسىن جوعارىلاتىپ، تىزبەك باسى، سونداي ـ اق تىرەكتى كاسىپورىندار تەحنولوگيا ورتالىعىنىڭ جاپپاي قامتۋىن بىرتىندەپ جۇزەگە اسىرامىز. ارالىق سىناق تۇعىرى قۇرىلىسىن ىلگەرىلەتىپ، ارالىق سىناق دامۋ ەكولوگياسىن ساپالىلاندىرىپ، ارالىق سىناق پەن جاڭالىق اشۋ تىزبەگىنىڭ، كاسىپ سالاسى تىزبەگىنىڭ سايكەستى دامۋىن جەبەيمىز.
ٴوندىرىس، وقىتۋ، زەرتتەۋدى سايكەستىرە جاڭالىق اشۋ جاعىندا، ٴىرى، ورتا، شاعىن كاسىپورىنداردى كاسىپ سالاسى تىزبەگىن، جاڭالىق اشۋ تىزبەگىن سايكەستى دامىتۋدى نەگىز ەتىپ جاڭالىق اشۋ بىرلەسكەن تۇلعاسىن قۇرۋعا جەتەكتەپ، ٴىرى، ورتا، شاعىن كاسىپورىنداردىڭ توعىسا جاڭالىق اشۋىن جەبەيمىز. عىلىم ـ تەحنولوگيا تيبىندەگى تىرەكتى كاسىپورىندار سياقتىلاردىڭ جوعارى مەكتەپ، عىلمي زەرتتەۋ ورىندارىمەن بىرلەسىپ ٴوندىرىس، وقىتۋ، زەرتتەۋ بىرلەسكەن تاربيەلەۋ بازاسىن جانە ٴوندىرىس، وقىتۋ توعىسپالى ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋىنا دەم بەرىپ، كاسىپ سالاسىمەن وقۋ ـ اعارتۋدىڭ توعىسۋىن، عىلىم ـ تەحنولوگيا مەن وقۋ ـ اعارتۋدىڭ توعىسۋىن تەرەڭدەتەمىز.
