— ەرلى ـ زايىپتى فۋ جىجوۋلار قۇمدى شولدە ”اعاشتان“ 34 كيلومەترلىك جاسىل ٴدالىز سالدى
انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ٴتىلشىسى دۋ جيانحۇي، ۋاڭ ليحۋا
حىجيڭ اۋدانى حارمودون قالاشىعى حارمودون قىستاعىنىڭ تۇرعىنى ەرلى ـ زايىپتى فۋ جىجوۋلار اعاش ەگۋدىڭ ارەدىگىندە تۇسكى تاماقتارىن ىشۋدە (ماتەريال سۋرەت، 2019 ـ جىلى 4 ـ ايدا تۇسىرىلگەن) .
□ سۋرەتتى بايىندالاي تۇسىرگەن
2 ـ ايدىڭ 16 ـ كۇنى حىجيڭ اۋدانى حارمودون قالاشىعى حارمودون قىستاعىنىڭ تۇرعىنى فۋ گوشي اتىز باسىنا كەلىپ، بىلتىر وتىرعىزعان اق تەرەك قالامشالارىنىڭ ٴوسۋ جاعدايىن كوردى.
”اكە، الاڭسىز بولىڭىز، ٴسىزدىڭ وسيەتىڭىزدى، ٴبىز، ٴسوز جوق، ورىندايمىز!“ ـ دەدى فۋ گوشي جىڭىشكە اعاش بۇتاعىن سيپاپ، كوزىنە جاس الىپ.
ارت جاعىنداعى اعاشتار سوناۋ 34 كيلومەتر جەرگە دەيىن تۇتاسىپ جايقالا وسكەن ەكەن. ونىڭ ار جاعىندا اكەسى فۋ جىجوۋدىڭ اۆتوكولىگىنىڭ دوڭگەلەك سورابى مەن اياق ٴىزى جاتىر.
بىلتىر 2 ـ ايدىڭ باسىندا قۇمدى بورانمەن 41 جىل كۇرەسكەن، ”قۇم تەڭىزىندەگى يۇيگۇڭ“ اتالعان فۋ جىجوۋ اۋىلداستارىن باستاپ ەككەن ”جاسىل دالىزگە“ ماڭگىلىككە قوش ايتتى. كوز جۇمار الدىندا 800 مىڭ ٴتۇپ اعاش ەككەن قاريا ۇل ـ قىزدارىنا: ”مەنىڭ ٴبىر ميلليون ٴتۇپ اعاش ەگۋ ارمانىم سەندەرگە قالدى“، ـ دەپ تابىستادى.
كوكتەم كەلىپ، بارلىق تىرشىلىك جانداندى. فۋ گوشيدىڭ قاراۋىنشا، جاسىل جەلەك جامىلعان وسى جۋان اعاشتار مەن قالامشالار اكەسىنىڭ ٴومىرىنىڭ جالعاسى، سونداي ـ اق ”يۇيگۇڭنىڭ تاۋدى كوشىرۋ“ رۋحىنىڭ جالعاسۋى.
قۇم تەڭىزىنە شايقاس جاريالادى: ٴتىرى ادامنىڭ قۇمنان ٴجابىر كورۋىنە بولمايدى
حارمودون قىستاعى تيانشان تاۋىنىڭ ەتەگىنە ورنالاسقان، قىستاق اۋزىنداعى شاحىزىنىڭ ەكى جاعالاۋىنداعى قاتار ـ قاتار اق تەرەكتەر كوك اسپانعا بوي سوزىپ، تور كوزدەنگەن قالىڭ ورمان قالىپتاستىرىپ، 10 مىڭ مۋلىق ەگىس اتىزىن قورعاپ تۇر.
”بۇل ارا بۇرىن قىلتاناق شىقپايتىن قۇمدى ٴشول بولاتىن، اكە ـ شەشەم ەككەن اعاش ٴوسىپ ـ ونگەننەن كەيىن عانا ەگىننەن ٴونىم الدىق“. فۋ گوشي كۇرسىنىپ: ”تۇرمىسىمىز ەندى عانا جاقساردى، الايدا اكە ـ شەشەم بولدىرىپ ناۋقاستانىپ ىلگەرىندى ـ كەيىندى ومىردەن ٴوتتى“، ـ دەدى.
1965 ـ جىلى 22 جاستاعى فۋ جىجوۋ جالىنداعان جاس ەدى، حىنانداعى اۋىلىندا شەكارا وڭىردەگى شينجياڭعا كومەكتەسۋ تۋرالى حاباردى ەستىپ، ىشتەي ۇمىتكە تولى سەزىممەن، باتىلدىقپەن تىزىمدەلىپ، ايەلى چىن ايلاندى ەرتىپ حارمودون قىستاعىنا كەلەدى.
قىستاققا كەلگەندە كوز الدىنداعى كورىنىس ويلاعانىنان ارمان قۇلازىعان دالا بولىپ شىعادى. ۇشى ـ قيىرسىز ٴشول دالادا بىرنەشە قاتار جالعىز ـ جارىم ٴۇي عانا بار، مۇنىڭ بىرەۋى ونىڭ كەيىنگى تۇراعىنا اينالادى. ٴبىر بولمەلى ٴۇي، ٴبىر قازان، ٴبىر كەتپەن ونىڭ بار مۇلكى ەدى.
شاحىزى _ تاۋ تاسقىنىنىڭ شايۋىنان قالىپتاسقان تابيعي وزەن ارناسى، حارمودون قالاشىعىنداعى حارمودون قىستاعى سياقتى 5 قىستاقتان اعىپ وتەدى. ٴار جىلى جاز ماۋسىمىندا تاۋلى وڭىردەگى قار ـ مۇز ەرىپ، جاڭبىر جاۋعاندا عانا شاحىزىدان سۋ اعادى، باسقا ماۋسىمدا تارتىلىپ قالادى. بۇل ارا جەل وتىنە ورنالاسقان، قۇمدى بوران جىلىنا 3 _ 2 مەتر قارقىنمەن ەگىس اتىزدارى مەن قىستاقتى جەمىرەدى.
1983 ـ جىلى قىستاق فۋ جىجوۋدىڭ وتباسىنا 47 مۋ جەر ٴبولىپ بەرەدى، ورنى شاحىزىنىڭ ٴشول جيەگىندە. كوكتەمدە كوكىرەك كەرنەگەن ۇمىتپەن ٴبيداي تۇقىمىن سەۋىپ، ٴبيداي مايساسىنىڭ كۇننەن ـ كۇنگە جاسىلدانىپ بارا جاتقانىن كورگەن فۋ جىجوۋ ەرەكشە قۋانادى. الايدا ٴبىر جولعى قاتتى بوران جاپ ـ جاسىل ٴبيداي اتىزىن ٴبىر تۇندە سارى قۇممەن جاۋىپ كەتەدى.
”قۇم ىلگەرىلەسە، ادام شەگىنەدى، جەر جوق بولسا، ادامداردىڭ وسى ارادان كەتۋىنە تۋرا كەلەدى، كوپ جىل وتپەي ـ اق تۇتاس قىستاقتى قۇم باسىپ كەتەدى“. قىستاق تۇرعىندارىنىڭ ٴسوزى فۋ جىجوۋدىڭ جۇرەگىن لوم بالعامەن ۇرعانداي بولدى.
جەردى ساقتاپ قالۋ ٴۇشىن، ٴسوز جوق، اعاش وتىرعىزۋ كەرەك.
”ٴتىرى ادامنىڭ قۇمنان ٴجابىر كورۋىنە بولمايدى!“ ەرلى ـ زايىپتى فۋ جىجوۋلار ٴبيداي اتىزىنىڭ شەتىندەگى قۇم توبەشىكتەن باستاپ قۇمدى تارتىپ، جەردى تەگىستەپ، شۇڭقىر قازىپ، اعاش وتىرعىزدى. اعاش قالامشاسى باسقالاردىڭ جەمىس باعىنان قيىپ الىنعان اعاش بۇتاعىنىڭ قالامشاسى. اعاش قالامشاسىنىڭ قاتارعا قوسىلۋىنا شىنايى كەپىلدىك ەتۋ ٴۇشىن، ولار ەسەك اربامەن 10 كيلومەتر الىستان توپىراق تاسىپ اعاش شۇڭقىرىنا تولتىرىپ، ونان سوڭ اعاش قالامشاسىن وتىرعىزدى.
ەسەكتىڭ كۇشى ٴالسىز بولعاندىقتان، توپىراق تاسيتىن اربا ۇنەمى قۇم ويىعىنا باتىپ قالاتىن. امالسىز قالعان فۋ جىجوۋ قايتادان وگىز اربامەن تاسيتىن.
”ول كەزدە قاراساڭ جانىڭ اشيتىن“. كورشىسى جىڭ يۇيليان وتكەن ىستەردى ەسكە العاندا، كوزىنە جاس الىپ: ”چىن اپاي الدىڭعى جاعىندا ەڭكەيىپ ارقانمەن الدىعا قاراي سۇيرەيتىن، ارىق دەنەسى ەڭكەيگەندە جەرگە تيەردەي بولاتىن. فۋ اعاي ٴبىر شاۋگىم سۋىن ارقالاپ ارت جاقتان وگىز اربانى ەكى قولىمەن يتەرەتىن، ولار بار كۇشىن سارقا جۇمساۋشى ەدى!“ ـ دەدى.
ەرلى ـ زايىپتى فۋ جىجوۋلاردىڭ قۇمدى تىزگىندەۋ تاجىريبەسى جوق، بەينە ولاردىڭ حىنانداعى اۋىلىندا ەگىن ەككەنى سياقتى، ”ٴاربىر قادام ٴۇشىن تىنباي قۇلشىنۋ، ٴاربىر تال قالامشانى باپپەن ٴوسىرۋ“ سىندى جەرگىلىكتى ادىسپەن اعاش قالامشاسىن ەكتى. كۇن وتكەن سايىن ٴبيداي اتىزىنىڭ شەتىندەگى اق تەرەك بىرتىندەپ ٴوسىپ، ٴبيداي مايساسى قورعالدى.
الايدا فۋ جىجوۋ بۇعان قاناعاتتانبادى. ول تەك ٴوزىمنىڭ ٴبيداي اتىزىمنىڭ شەتىنە عانا اعاش ەگۋىم جەتكىلىكتى بولمايدى، ەڭ سوڭىندا سارى قۇم ٴبارىبىر باسىپ قالادى، ٴسوز جوق، كەڭ كولەمدە اعاش وتىرعىزىپ، ورمان قالتقىسىن قالىپتاستىرىپ، قىستاق تۇرعىندارىنىڭ ەگىننەن جاقسى ٴونىم الۋىنا، قىستاق تۇرعىندارىنىڭ قونىس ورتاسىن جاقسارتۋىنا مۇمكىندىك جاساۋ كەرەك دەپ ويلادى.
وسىدان كەيىن فۋ جىجوۋ قۇمدى بورانعا قارسى شايقاس جولىنا ٴتۇستى. بۇل جول ٴومىر بويى جالعاستى.
جاسىلداندىرۋ ساپارى: قۇلازىعان قۇبا تۇزدە تۇڭعىش رەت جاسىل القاپ پايدا بولدى
ٴبىر وگىز، ەكى ادام، ٴبىر وگىز اربا، ٴبىر كەتپەن قۇمدى شولدەگى تۇراقتى قوناققا اينالدى.
اعاش وتىرعىزاتىن جەر ۇيدەن 7 _ 6 شاقىرىم قاشىقتىقتا ەرلى ـ زايىپتى فۋ جىجوۋلار تاڭەرتەڭ بارىپ، قاس قارايعاندا عانا قايتادى، تۇسكى تاماعى بۋ نان نە بولماسا تۇزدالعان كوكونىس.
كوكتەمدەگى باتىس سولتۇستىكتىڭ جەلىنەن فۋ جىجوۋدىڭ تەرىسى قارايىپ توتىعىپ كەتەدى، قولدارى بىردە ويىلىپ، بىردە جاقسارادى، قولىنان شىققان قاننان كەتپەننىڭ سابى قىزارىپ كەتەدى.
جاز ماۋسىمىندا قۇمدى ٴشولدىڭ تەمپەراتۋراسى 40 سەلتسي گرادۋستان اسادى، اكەلگەن سۋ جەتپەيتىن، فۋ جىجوۋ توعاننان اكەلگەن سۋدى قۇم تۇنعاننان كەيىن بارىپ ىشەدى.
”سۋدا ٴسىلتى مولشەرى كوپ بولادى، اكە ـ شەشەمنىڭ ەرنى كەبەرسىپ جارىلىپ كەتەتىن، تاماعى ٴبىر جاقسارمادى، بىزگە قارلىعىپ قىرىلداپ سويلەگەندە، نە ايتقانىن ارەڭ ەستيتىنبىز“، ـ دەدى فۋ گوشي ەسكە الىپ.
اعاش قالامشاسىنىڭ قاتارعا قوسىلۋ مولشەرىنە كەپىلدىك ەتۋ ٴۇشىن، فۋ جىجوۋ جاراقسىز سىرا قۇمىراسى ارقىلى اعاش ەگۋدى سىناپ كوردى. سىرا قۇمىراسىنا سۋ تولتىرىپ، كەسىلگەن اعاش بۇتاعىن قۇمىرانىڭ ىشىنە سۇعىپ، قۇمىرانىڭ سىرتىنا اعاش بۇتاعىن قالدىرىپ، قۇمىرانىڭ اۋزىن سارى توپىراقپەن بەكىتىپ، قۇمعا ”ەگەدى“. ٴبىراز ۋاقىتتان كەيىن، 500دەن استام قۇمىراعا ەگىلگەن اعاش بۇتاقتارىنا جاڭا بۇرشىك شىعادى. جىم ـ جىرت ٴشول دالادا تۇڭعىش رەت جاسىل ٴتۇس پايدا بولدى.
2003 ـ جىلى حىجيڭ اۋدانى بوراننان ساقتانىپ قۇمدى تىزگىندەۋ جونىندە تيىمدىلىك جاساۋ ساياساتىن شىعارىپ، فۋ جىجوۋ كەڭ كولەمدە تىڭ يگەرىپ اعاش ەگۋدى ورتاعا قويدى. چىن ايلان ٴبىرىنشى بولىپ قارسى تۇردى، ول كوپ جىل بويى قۇم ورتاسىندا قانداي تۇرمىس كەشىرگەنىن بىلەدى، ول دا كۇيەۋىنىڭ دەنساۋلىعىنا جانى اشيدى.
چىن ايلان كۇيەۋىن مۇلدە يلاندىرا المايدى. فۋ جىجوۋ وعان بىلاي دەپ اقىل ـ كەڭەس ايتادى: ”جاس كەزدە اعاش ەكسەك، قارتايعاندا باقىتقا كەنەلەمىز، مەنىڭ دەنساۋلىعىم ٴالى دە تىڭ!“
وتباسىنداعىلاردىڭ قولداۋىنا يە بولعاننان كەيىن، فۋ جىجوۋدىڭ قۇمدى شولمەن شەشۋشى شايقاسقا ٴتۇسۋ جىگەرى تاسقىنداي ٴتۇستى. ول قارىز اقشا الىپ توپىراق كۇرەگىش، تراكتور ساتىپ الىپ، ماشينامەن جۇمىس جۇرگىزۋدى ادام كۇشىمەن اعاش ەگۋدىڭ ورنىنا قويۋدى سىناپ كوردى.
ەرلى ـ زايىپتى فۋ جىجوۋلاردىڭ ىقپالىندا، كەلىنى حى يۇييان اۋدان ورتالىعىنا بارىپ قىزمەت ىستەۋ ورايىنان كەشىپ اۋىلدا قالدى. ول ورتا تەحنيكۋمنان باۋ ـ باقشا كاسىبىن ۇيرەنگەن، 1999 ـ جىلى فۋ وتباسىنا ۇزاتىلىپ، ەرلى ـ زايىپتى فۋ جىجوۋلارعا ىلەسىپ اعاش ەگۋگە كومەكتەستى.
ٴار جىلى 2 ـ ايدا فۋ جىجوۋ وتباسى اتتانىسقا كەلىپ، لايىقتى اق تەرەك بۇتاعىن تاۋىپ تاسىپ اكەلگەننەن كەيىن، قىسقالاپ كەسىپ اعاش قالامشاسىن جەتىلدىرەدى. ”ٴبىر ۇزىن تاياققا وراق بايلايمىز، شالقايىپ تۇرىپ اعاش بۇتاعىن كەسەمىز، كۇنى بويى ىستەگەندىكتەن موينىمىز سىرەسىپ قالادى“، ـ دەيدى فۋ جىجوۋدىڭ كەنجە ۇلى فۋ ۋىنپيڭ.
بۇل جاپا ـ ماشاقاتتار تۇككە تۇرمايدى، حى يۇييان ٴۇشىن ەڭ قيىنى ٴار جىلى ورمان بەلدەۋىن سۋارۋ ەدى. ول بىلاي دەدى: ٴبىرىنشى جىلى قازىلعان توعان 2 ـ جىلى بوراننان كەلگەن قۇممەن تەگىستەلىپ قالادى، سۋارعاندا سۋ تەز اعادى، سۋدىڭ الدىندا توقتاۋسىز ارىق اشىپ سۋ باستاۋ كەرەك، ارەكەت باياۋلاپ قالسا، سۋ ورمان بەلدەۋىنىڭ سىرتىنا اعىپ ىسىراپ بولادى.
حى يۇييان بىلاي دەدى: ٴبىر جولى شارشاپ كەتىپ كۇرەكتى لاقتىرىپ تاستاپ قۇم جوتاسىنىڭ ۇستىندە وتىرىپ جىلادىم، ىستەگىم كەلمەدى. ”الايدا اكە ـ شەشەمنىڭ قارتايىپ قالعانىن، ەكەۋىنىڭ ٴبىر بۋدا اعاش قالامشاسىن كوتەرىپ قۇمدى شولدە تابانداپ جاساپ كەلە جاتقاندىعىن كورگەندە، كوزىمدەگى جاستى ٴسۇرتىپ، سىمىمداعى قۇمدى قاعىپ تاستاپ جۇمىسىمدى جالعاستىرا بەردىم“.
قۇمدى بورانمەن بەلدەسكەن ون نەشە جىلدا فۋ جىجوۋ ىلگەرىندى ـ كەيىندى 3 وگىز اۋىستىرادى.
ەرلى ـ زايىپتى ەكەۋىنىڭ جۇرەك قانى تەككە كەتكەن جوق، ولار وزدەرىنىڭ ماڭداي تەرى مەن ومىرلەرىن ٴشول دالاداعى باعالى جاسىل تۇسكە اۋىستىردى. بۇل كۇندەرى ٴتۇز قويانى، تۇلكى سياقتى جابايى حايۋاناتتار كەزىندەگى قىلتاناقسىز وسى جەرگە مەكەندەدى. وسى جاندى تىرشىلىك _ ولاردىڭ قۇلشىنىسىنىڭ ەڭ جاقسى قارىمجىسى ٴارى وسى جەردىڭ قايتا جاندانۋىنىڭ ٴۇمىتى.
جاسىل ارمان جالعاستى: جاسىل قالتقى قۇمدى شولدە بوي كوتەردى
فۋ جىجوۋ مەن ايەلى ۇزاق جىلدار بويى قۇمدى بوراندا ەڭبەك ىستەپ، ناشار ورتا راقىمسىزدىقپەن ولاردىڭ دەنساۋلىعىن السىرەتتى، چىن ايلان شاڭ وكپە اۋرۋىنا شالدىعىپ، 2020 ـ جىلى 6 ـ ايدىڭ 22 ـ كۇنى اۋرۋ ازابىنان كوز جۇمدى.
ايەلىنىڭ دۇنيەدەن ٴوتۋى فۋ جىجوۋدىڭ قۇمدى بورانمەن شايقاسۋ سەنىمىن مۇقالتا المادى: ”وسى شولمەن سوڭىنا دەيىن شايقاسامىن! مەن جالعىز قالسام دا بۇل ارانى جاسىل القاپقا اينالدىرامىن“.
العاشىندا قىستاقتاعىلار: ”اقىماق ەكەن، اقشانى جۇمسايتىن جەر تابا الماعان با، ٴبارىن دە قۇمعا شاشتى“ دەپ فۋ جىجوۋدىڭ ارتىنان عايبات قىلدى. جۇتاڭ قۇمدى شولدە ازداپ جاسىلدىق پايدا بولىپ، ىلە ـ شالا جاسىل جەلەك جامىلىپ، ونان اينالا جاسىلمەن كومكەرىلگەندە وسى بوس سوزدەر جەلدەي عايىپ بولدى.
قىستاق تۇرعىنى لي چىڭلياڭ 2004 ـ جىلدان باستاپ فۋ جىجوۋعا توپىراق كۇرەگىش ايداپ، قۇمدى تىزگىندەۋدىڭ جاپا ـ ماشاقاتىنا كۋا بولدى. فۋ جىجوۋدىڭ باستاماشىلدىعىندا، ول دا 40 نەشە مۋ جەرگە اق تەرەك ەكتى. قىستاق تۇرعىنى تۇرعۇن تۇرسۇننىڭ كوتەرمەگە العان جەرى فۋ جىجوۋمەن ىرگەلەس بولاتىن، ول 2006 ـ جىلدان باستاپ اعاش ەكتى، قازىر 1500 مۋدان استام جەرگە ورمان وتىرعىزدى.
”اعاش ەگىپ اقشا تاپپايمىز، مۇنداعى ماقسات ەگىس اتىزىن قورعاۋ. جەر بولماسا، ٴبىزدىڭ تىرەگىمىز دە قالمايدى“. قىستاق تۇرعىنى جۇماحۇن باسىت تا 20 مۋ جەرگە اق تەرەك ەكتى.
حارمودون قىستاعىنىڭ توڭىرەگىندەگى بىرنەشە قىستاقتاعى 300دەن استام قىستاق تۇرعىنى دا اعاش ەگىپ، بوراننان ساقتانىپ قۇمدى تىزگىندەۋگە ات سالىستى. فۋ جىجوۋ توپىراق كۇرەگىشتى ولارعا تەگىن پايدالانۋعا بەردى: ”اعاش ەگۋگە ىستەتسەڭىزدەر، مەن بار كۇشىممەن قولدايمىن“.
كوپشىلىكتىڭ ورتاق قۇلشىنۋىندا، 34 كيلومەتر ۇزىندىقتاعى بوراننان ساقتانىپ قۇمدى تۇراقتاندىراتىن جاسىل قالتقى قۇمدى شولدە ەڭسە كوتەردى. حارمودون قىستاعى مەن توڭىرەكتەگى قىستاقتاردىڭ بۇرىنعى اق قالعان جەرلەرىنە قىزىل بۇرىش، شەكىلدەۋىك قاربىز سياقتى داقىلدار ەگىلدى. قىستاق تۇرعىندارى اعاش ەگىپ قۇمدى تىزگىندەۋدىڭ پايداسىن شىنايى سەزىندى.
”قازىر قۇمدى بوراننان ٴجابىر كورمەيتىن بولدىق، نە ەكسەڭ دە ٴونىم مولشەرى جوعارى“. قىستاق تۇرعىنى يۇن چيميڭ: مەن ەككەن پيگمەنتتى قىزىل بۇرىشتىڭ ٴار مۋىنان 8000 _ 7000 يۋان اقشا تابامىن، ـ دەدى.
”شاحىزى وڭىرىندەگى وسىمدىك جامىلعىسىنىڭ كومكەرىلۋ مولشەرى باستاپقى %3تەن %70 اينالاسىنا جوعارىلاپ، بوراندى اۋا رايى كورنەكتى ازايدى. ەگىستىك جەر كولەمى قازىر 13 مىڭ مۋعا جەتتى“، ـ دەدى حارمودون قىستاعى قىستاق تۇرعىندار كوميتەتىنىڭ مەڭگەرۋشىسى حى چيپىڭ.
2023 ـ جىلى حارمودون قىستاعى فۋ جىجوۋ تۇرعان ٴۇيدى ”فۋ جىجوۋ ٴمورال ۇلگىسى سارايىنا“ وزگەرتتى. سارايدا قىرۋار سۋرەت، جازۋ جانە ناقتى زات ماتەريالدارى بار، ەرلى ـ زايىپتى فۋ جىجوۋلاردىڭ قۇمدى ٴشولدىڭ جيەگىندە تەر توگىپ، جاسىل كەرەمەتتەر جاراتقان حيكايالارى ەگجەي ـ تەگجەيلى باياندالعان.
حى چيپىڭ بىلاي دەدى: قىستاق تۇرعىندارىن جاقسى تۇرمىسقا كەنەلتۋ ٴۇشىن، فۋ جىجوۋ جۇرەك قانىن قۇمدى تىزگىندەپ ورمان وسىرۋگە ارنادى. ول قيىنشىلىق الدىندا تايسالماي، نىق قاداممەن تاماشا ارمانعا قاراي ەرلىكپەن العا باستى، ونىڭ رۋحى ٴتىپتى دە كوپ ادامدى شابىتتاندىرۋدا.
جىل سايىن اعاش وتىرعىزساڭ سايا بولادى، ۇرپاقتار بويى اعاش وتىرعىزساڭ ورمان بولادى.
فۋ تيڭرۇي قارشادايىنان اتاسى فۋ جىجوۋدىڭ قاسىندا بولدى، جىلداردىڭ جىلجۋىمەن اتاسى ەككەن اق تەرەكتەر بىرتىندەپ بيىكتەپ جۋاندادى، فۋ تيڭرۇي دا داشۋەنى ٴبىتىردى. ”مەن وسى توپىراققا تامىر تارتىپ، بوراننان ساقتانىپ قۇمدى تىزگىندەۋگە كۇش جالعاپ، مەكەنىمدى ونان ارى كورىكتەندىرەمىن“، ـ دەدى ول.
