انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ٴتىلشىسى جاڭ يانفاڭ
بايتاق دالاعا كوكتەم كەلىپ، تيانشان الابىندا ەكپىندەي ىلگەرىلەۋ دابىلى قاعىلدى؛ ناقتى ىستەۋ ماڭداي الدى ورىنعا قويىلىپ، ”بار كۇشپەن باستاما اشۋ“ ورلەۋى كوتەرىلدى.
وسى كوكتەمدە شينجياڭ ومىرشەڭدىككە تولىپ، بارلىق جەردەن كۇرەس جاساعان دابىرالى كورىنىس كوزگە ٴتۇسىپ، جوعارى ساپالى دامۋ قادامى نىق، ٴدۇبىرى اسقاق بولدى.
قازىر ەلىمىز ەكونوميكاسىنىڭ اينالىمى ٴالى دە كوپتەگەن قيىنشىلىقتارعا جانە سىن ـ سايىستارعا ٴدوپ كەلىپ وتىر، ايتسە دە ۇزاق ۋاقىت جاقسارۋ سىندى تىرەكتىك شارت ـ جاعداي مەن نەگىزگى اۋقىم وزگەرگەن جوق.
ۇلكەن اۋقىمدى يگەرۋ ٴۇشىن ناقتى ىستەۋدى الدىڭعى ورىنعا قويۋ كەرەك. شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ پارمەندى باسشىلىعىندا، شينجياڭ جاڭا داۋىردەگى پارتيانىڭ شينجياڭدى باسقارۋ جالپى جوباسىن تولىق، دالمە ـ ٴدال، جاپپاي دايەكتىلەندىرىپ، مەملەكەتتىڭ جالپى جاعدايىنداعى شينجياڭنىڭ ”بەس ۇلكەن ستراتەگيالىق ورنىن“ كوزدەپ، سەنىمدى بەكەمدەپ، باسىمدىقتى ساۋلەلەندىرىپ، ىرىقتىلىقپەن ىسكەرلىك كورسەتىپ، جاڭا دامۋ ارناسىنا بەلسەنە قىزمەت كورسەتىپ جانە ونىمەن توعىسىپ، جوعارى ساپالى دامۋدى بار كۇشپەن ىلگەرىلەتىپ، جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدىڭ شينجياڭ امالياتىن ىلگەرىلەتىپ، رەفورمانىڭ، دامۋدىڭ تىڭ ٴورىسىن قۇلشىنا اشتى.
جاڭالىققا بەت الىپ، دامۋدىڭ جاڭا باسىمدىعىن سومدادى
”ٴۇش تاۋدىڭ اراسىنا ەكى ويپات ورنالاسقان“ شينجياڭنىڭ تاۋلارىندا التىن، مىس، تەمىر، ويپاتتارىندا كومىر، مۇناي ـ تابيعي گاز بار.
2 ـ ايدىڭ 28 ـ كۇنى شينجياڭ حوتان داحۇڭليۋتان سيرەك مەتال كەنىن اشۋ قۇرىلىسى نىسانىنىڭ اشۋ ـ سۇرىپتاۋ نىسانىنان قايتا سۇرىپتاۋ دانەكەرىن ارالاستىرۋدى وندىرىسكە قوسۋ سىناعى ٴساتتى بولعان جاعىمدى جاڭالىق جەتتى، تۇڭعىش توپتاعى سپودىمانمەن سۇرىپتالعان كەن ونىمدەرى تەكسەرۋدە ولشەمگە جەتتى، بۇل شينجياڭنىڭ ”14 ـ بەسجىلدىعىنداعى“ وسى ٴتۇيىندى نىساننىڭ جاپپاي سىناق رەتىندە ٴوندىرۋ كەزەڭىنە وتكەندىگىن اڭعارتادى. نىسان تولىق سالىنىپ بولعاننان كەيىن ٴار جىلى مەجەمەن 800 مىڭ توننا ساپاسى جاقسى ليتي سۇرىپتالعان كەنىن ٴوندىرىپ، شينجياڭنىڭ ەنەرگيا كاسىپ سالاسىنىڭ دامۋىنا جاڭا قوزعاۋشى كۇش قوسادى.
2 ـ ايدىڭ 20 ـ كۇنى جۇڭگو مۇناي توبى ەلىمىزدەگى تۇڭعىش 10 مىڭ مەتردەن اساتىن عىلمي بارلاۋ ۇڭعىماسى _ شىندي تاكى 1 ـ ٴنومىرلى ۇڭعىماسى شينجياڭدا ٴساتتى قازىلىپ بولىپ، بۇكىل جەر شارىندا قۇرلىقتا 10 مىڭ مەتردەن اساتىن تەرەڭدىكتە مۇناي ـ تابيعي گاز بايقاۋدا ٴنول جارۋدى جۇزەگە اسىردى، سونداي ـ اق تارىم ويپاتىنىڭ تەرەڭ قاباتىنداعى مۇناي ـ تابيعي گاز بايلىعىنىڭ تارالۋ زاڭدىلىعىن جانە ونى اشۋ كومەسكى كۇشىن اناعۇرلىم ىشكەرىلەي بىلۋگە پايدالى بولدى.
وسى جەتىستىكتەردىڭ استارىندا، باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ شينجياڭ جونىندەگى شىنايى تاپسىرماسى جاتىر. باس شۋجي شي جينپيڭ اۆتونوميالى رايوننىڭ جانە بيڭتۋاننىڭ قىزمەت مالىمەتىن تىڭداعاندا بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: ”بايلىق ارتىقشىلىعىن، وڭىرلىك ورىن باسىمدىعىن جانە كاسىپ سالاسى نەگىزىن تياناق ەتىپ، عىلىم ـ تەحنولوگيادا جاڭالىق اشۋدى كۇش سالا ىلگەرىلەتىپ، ەرەكشەلىككە، باسىمدىققا يە كاسىپ سالالارىن جەتىلدىرىپ، زورايتىپ، جاڭادان گۇلدەنگەن كاسىپ سالالارىن بەلسەنە دامىتىپ، شينجياڭنىڭ ەرەكشەلىگى مەن باسىمدىعىن ايگىلەيتىن وسىزاماندانعان كاسىپ سالاسى جۇيەسىن جەدەل قۇرۋ كەرەك“.
اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم مەن ۇكىمەت ىقىلاستى تاپسىرمانى ەستە بەرىك ساقتاپ، بايلىق ”قورىن“ جانداندىرىپ، ويداعىداي پايدالانىپ، ۋاقىتقا، جاعدايعا قاراي ”سەگىز ٴىرى كاسىپ سالاسى شوعىرىنىڭ“ دارەجەسىن جوعارىلاتىپ ”ون ٴىرى كاسىپ سالاسى شوعىرىنا“ كەڭەيتتى. مەملەكەتتىڭ قاجەتىن، شينجياڭنىڭ قابىلەتىن تياناق ەتىپ، جاڭاشا ەلەكتر قۋاتى جۇيەسى، مۇناي ـ تابيعي گازدىڭ قورىن مولايتىپ، ٴونىمىن ارتتىرۋ، كومىردەن تازا، جوعارى ٴونىمدى پايدالانۋ سياقتى ستراتەگيالىق جوبالاردى جاساپ اتقارىپ، جاڭاشا ونەركاسىپتەندىرۋدى جوعارى ساپالى ىلگەرىلەتىپ، شينجياڭنىڭ ەرەكشەلىگىن جانە باسىمدىعىن ايگىلەيتىن وسىزاماندانعان كاسىپ سالاسى جۇيەسىن جەدەل قالىپتاستىردى.
2024 ـ جىلى شينجياڭنىڭ استىق جالپى ٴونىمى 46 ميلليارد 600 ميلليون جىڭعا جەتىپ، ٴۇرتىس 4 جىل ٴونىمى ارتىپ، استىقتىڭ بىرلىك ٴونىمى 1050 جىڭ بولىپ، تۇڭعىش رەت بۇكىل ەل بويىنشا 1 ـ ورىنعا شىعىپ، كەزىندەگى قۇبا ٴتۇز، قۋاڭ دالا وتانىمىزدىڭ ”شەكاراداعى استىق قامباسىنا“ اينالدى؛ جاڭا ەنەرگيالىق گەنەراتور اگراگاتتارى كولەمى 100 ميلليون كيلوۆاتتان اسىپ، جىلدىق جاڭادان ارتقان گەنەراتور اگراگاتتارى وتكەن 8 جىلداعىنىڭ جيىنتىعىمەن قارايلاس بولدى؛ بۇكىل شينجياڭدا ەلەكتر تاراتۋ مولشەرى 531 ميلليارد 300 ميلليون كيلوۆات ساعاتقا جەتىپ، سىرتقا جونەلتىلگەن ەلەكتر مولشەرى 126 ميلليارد 400 ميلليون كيلوۆات ساعات بولىپ، 22 ولكە، قالا ”شينجياڭ ەلەكترىن“ پايدالاندى؛ تۇتاس جىلدا وندىرىلگەن مۇناي ـ تابيعي گاز بالاماسى 66 ميلليون 640 مىڭ توننا بولىپ، ٴۇرتىس 4 جىل بۇكىل ەل بويىنشا 1 ـ ورىنعا مىقتاپ جايعاستى؛ 558 كەن كاسىبى ۇقىعى وتكەرمەلەنىپ، پايداسى 29 ميلليارد يۋان بولىپ، تاعى دا تاريحتاعى تىڭ دەڭگەيگە جەتتى.
بۇل _ جۇدىرىقتاي جۇمىلۋ، كاسىپ سالالارىن شوعىرلاندىرۋ اسەرىنىڭ جان ـ جاقتىلى ايگىلەنۋى، سونداي ـ اق شينجياڭنىڭ جاڭالىققا بەت الىپ، دامۋدىڭ جاڭا باسىمدىعىن سومداۋىنىڭ جاندى بەينەلەنۋى بولىپ، مەملەكەتتىڭ استىق، ەنەرگيا جانە شەشۋشى كەن بايلىعى حاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋگە شينجياڭنىڭ ۇلەسىن قوستى.
”جاساندى زەردە +“ جاڭاشا وندىرگىش كۇشتەردى دامىتۋدىڭ ماڭىزدى قوزعالتقىشى.
بيىل 1 ـ ايدا وتاندىق جاساندى زەردە DeepSeek ۇلكەن مودەلى جارق ەتىپ دۇنيەگە كەلدى. قۇمىل (اراتۇرىك) يۇنشاڭ سىلۋ توعىسپالى ەسەپتەۋ ورتالىعى ”تولىققاندى DeepSeek“ ۇلكەن مودەلى بۇلتتىق قىزمەت كورسەتۋىن جەدەل جەلىگە شىعاردى؛ ٴۇرىمجى قالاسى ٴۇرىمجى بۇلتتىق ەسەپتەۋ كاسىپ سالاسى باقشاسىنىڭ ۋانجياڭ جاسىل ەسەپتەۋ عىلىم ـ تەحنولوگيالىق كاسىپ سالاسى باقشاسىندا DeepSeek ۇلكەن مودەلىن ورنالاستىرىپ، جەلىگە شىعاردى؛ قاشقار ايماعى 12345 ۇكىمەتتىك قىزمەت وتەۋ حالىققا قولايلى ىستىق لەنيا تۇعىرىندا DeepSeek ۇلكەن مودەلىن جەرگىلىكتەندىرىپ ورنالاستىرىپ، جۇمىس حۇجاتىن ٴبىر جاقتى ەتۋ ونىمدىلىگى مەن ىستىق لەنيادا قىزمەت كورسەتۋ ساپاسىن كورنەكتى جوعارىلاتتى؛ شينجياڭ گازەتى مەكەمەسى (توبى) وسى مودەل نەگىزىندە دەربەس زەرتتەپ جاساعان ”ۋىنجياڭ AI“ زەردەلى تۇلعا تۇعىرى جەلىگە شىعارىلىپ، ىسكە قوسىلىپ، تۇڭعىش توپتا ”جەرگىلىكتى ٴبىلىم قويماسى“، ”زەردەلى ٴتىلشى“ سياقتى 4 ۇلكەن قولدانبا جەلىگە شىعارىلدى ... شينجياڭنىڭ جەر ـ جەرى، تاراۋلارى جاڭا تەحنولوگيا ورلەۋىمەن ىقىلاسپەن قاۋىشىپ، ”جاساندى زەردە +“ ارقىلى سان سالاعا قۋات ۇستەدى.
ٴداستۇرلى كاسىپ سالاسىن جاڭالاپ، دەڭگەيىن كوتەردى، ەرەكشەلىككە، باسىمدىققا يە كاسىپ سالالارىن زورايتتى، جاڭادان گۇلدەنگەن كاسىپ سالالارىن جەدەل دامىتتى.
2025 ـ جىلى شينجياڭ مەملەكەت ستراتەگياسىنا قىزمەت كورسەتۋدى كوزدەپ، بۇكىل شينجياڭداعى ٴتۇيىندى كاسىپ سالالارى شوعىرىن دامىتۋدىڭ ساياسات جۇيەسىن، جوبا جۇيەسىن ونان ارى كەمەلدەندىرىپ، نازاردى ”ون ٴىرى كاسىپ سالاسى شوعىرىنا“ شوعىرلاندىرىپ، ٴتۇيىندى كاسىپ سالالارى تىزبەگىنىڭ ۇزارتىلۋىن، تولىقتانۋىن، كۇشەيتىلۋىن جەدەل ىلگەرىلەتىپ، بايلىق باسىمدىعىن شىن مانىندە دامۋ باسىمدىعىنا اينالدىرادى.
سونىمەن قاتار عىلىم ـ تەحنولوگيا ارقىلى شينجياڭدى كوركەيتۋ ستراتەگياسىن بار كۇشپەن اتقارىپ، عىلىم ـ تەحنولوگيادا جاڭالىق اشۋ مەن كاسىپ سالالارىن دامىتۋدىڭ تەرەڭدەي توعىسۋىن كۇشەيتىپ، كەلەلى جاڭالىق اشۋ تۇعىرىن قولدانىپ، ورتا ازياعا باعىتتالعان وڭىرلىك عىلىم ـ تەحنولوگيادا جاڭالىق اشۋ ورتالىعىن تۇلعالادى. ”جاساندى زەردە +“ ارەكەتىن ورىستەتىپ، تومەن كەڭىستىك ەكونوميكاسى، جاسىل ەسەپتەۋ قۋاتى، سۋتەگى ەنەرگياسى كاسىپ سالاسى سياقتى جاڭادان گۇلدەنگەن كاسىپ سالالارىن جانە بولاشاق كاسىپ سالالارىن جەدەل جەتىلدىرىپ جانە دامىتىپ، جاڭالىق اشۋ تيبىندەگى كاسىپورىنداردى ساتىلى جەتىلدىرىپ، ەكونوميكا قۇرىلىمىنىڭ ساپالىلانۋىن، دەڭگەيىن كوتەرۋىن ىلگەرىلەتىپ، جوعارى ساپالى دامۋعا قۋاتتى قوزعالىس قۋاتىن قوستى.
رەفورماداعى قيىندىقتى جەڭىپ، دامۋدىڭ جاڭا قوزعالىس قۋاتىن تاسقىنداتتى
رەفورما جاساۋ، ەسىك اشۋ _ قازىرگى زامانعى جۇڭگونىڭ تاعدىرىن بەلگىلەيتىن شەشۋشى شارا، سونداي ـ اق جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدىڭ تابىستى بولۋ ـ بولماۋىن بەلگىلەيتىن شەشۋشى شارا.
”رەفورمانى، ەسىك اشۋدى جاپپاي تەرەڭدەتىپ، جوعارى ساپالى دامۋدى ىلگەرىلەتۋ“، ”سىرتقا ەسىك اشۋ قىزمەتىن ٴىس جۇزىندىكتى شىعار ٴتۇيىن ەتە وتىرىپ ويداعىداي يگەرىپ، ’ٴبىر بەلدەۋ، ٴبىر جول‘ وزەكتى رايونى قۇرىلىسىن تەزدەتىپ، شينجياڭدى ەلىمىزدىڭ باتىسقا ەسىك اشۋداعى الدىڭعى شەبىنە اينالدىرۋ كەرەك“. باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ شينجياڭعا قامقورلىعى، ۇلكەن ٴۇمىتى كوكەيىمىزدە سايراپ تۇر.
رەفورما ”كىلتىمەن“ قيىن ماسەلەنى شەشىپ، بوگەتتى بۇزىپ، جاڭالىق اشۋ ”كۇشىمەن“ وزگەرىسكە ۇيلەسىپ، جاڭا جاعداي اشتى. بىلتىردان بەرى، نازاردى شينجياڭنىڭ رەفورما، دامۋ، ورنىقتىلىق جاعىنداعى تەرەڭ قاتپارلى قايشىلىقتارعا جانە تۇزىلىستىك، مەحانيزمدىك بوگەتتەرگە شوعىرلاندىرىپ، اۆتونوميالى رايوندىق پارتكومنىڭ رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋ كوميتەتى ٴتۇيىندى سالالاردا جانە شەشۋشى بۋىنداردا ٴبىر قىدىرۋ كەلەلى رەفورما شارالارىن جوسپارلاپ اتقاردى. شينجياڭ نازاردى لاڭكەستىككە قارسى تۇرىپ ورنىقتىلىقتى قورعاۋدىڭ زاڭمەن باسقارىلۋىن، ۇدايىلانۋىن تىڭعىلىقتى ىلگەرىلەتۋ، جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن بەكەمدەۋ ٴتۇزىم ـ مەحانيزمىن اقاۋسىزداندىرۋ، جۇڭگو (شينجياڭ) ەركىن ساۋدا سىناق رايونىن جوعارى ولشەمدى قۇرۋ، وسىزاماندانعان كاسىپ سالاسى جۇيەسىن جەدەل قالىپتاستىرۋ، اۋىل شارۋاشىلىعى، اۋىل ـ قىستاق رەفورماسىن ىشكەرىلەي ىلگەرىلەتۋ سياقتى 7 جاقتاعى ستراتەگيالىق، جاسامپازدىق، جەتەكشىلىك رەفورماعا شوعىرلاندىرىپ، ٴار سالاداعى رەفورمانى تەرەڭدەي ىلگەرىلەتۋگە باستادى، جەتەكتەدى.
ٴبىر قاتار سيفرلار رەفورمانىڭ پايداسىن ايگىلەدى: شينجياڭ ”ٴبىر ٴىستى جوعارى ٴونىمدى ٴبىتىرۋ“ ارناۋلى اۋماعىندا بىتىرىلگەن كاسىپورىنداردىڭ وزگەرتىپ تىركەۋى 220 مىڭنان استى؛ 2024 ـ جىلى شەكارادان وتكەن جۇڭگو _ ەۆروپا (ورتا ازيا) كەزەكشى پويەزدەرى سايكەس مەزگىلدەگىدەن %14 ارتىپ، 16 مىڭ 400گە جەتىپ، بۇكىل ەلدەگىنىڭ تەڭ جارتىسىنان استامىن يەلەدى؛ حالىقتىق كاپيتالعا 120 نىسان تانىستىرىلىپ، قوسىلعان جالپى قارجى 75 ميلليارد 327 ميلليون يۋان بولدى؛ 2022 ـ جىلدان 2024 ـ جىلعا دەيىن شينجياڭنىڭ سىرتقى ساۋدا يمپورت ـ ەكسپورت جالپى قۇنى ٴۇرتىس 200 ميلليارد يۋاننان، 300 ميلليارد يۋاننان، 400 ميلليارد يۋاننان اسىپ، بۇرق ەتىپ ارتۋدى جۇزەگە اسىردى... وسى سيفرلاردىڭ ار جاعىندا كاسىپورىنداردىڭ ٴىس ٴبىتىرۋ ٴتارتىبىنىڭ قاراپايىمدانۋى، شينجياڭ مەن ەل ٴىشى ـ سىرتىنداعى بازار بايلانىسىنىڭ كۇن سايىن قويۋلاۋى، شينجياڭنىڭ ەكونوميكالىق ومىرشەڭدىگىنىڭ ۇزدىكسىز كۇشەيۋىنىڭ جاندى بەينەسى جاتىر.
شينجياڭ ”ٴبىر بەلدەۋ، ٴبىر جول“ قۇرىلىسى كەلەلى ورايىن مىقتى يگەرىپ، تەرەڭ قاتپارلى رەفورما مەن جوعارى دەڭگەيدە ەسىك اشۋدى ٴبىر تۇتاس جوسپارلاپ ىلگەرىلەتتى. بىلتىر شينجياڭ ەركىن ساۋدا سىناق رايونىنداعى 129 رەفورما مىندەتى جاپپاي ورىستەتىلىپ، تياناقتاندىرىلىپ اتقارىلۋ مولشەرى %65.2كە جەتتى، كوشىرىلگەن، جالپىلاستىرىلعان ولكە دارەجەلى تۇزىمدىك جاڭالىق اشۋ جەتىستىگى مەن تيپتىك مىسال 35 بولدى.
جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋى زاڭ ىستەرى اۋماعىنىڭ ماڭدايشالىعى اشىلدى. بۇكىل شينجياڭداعى تۇڭعىش سالىقتان اۋاشا ۇشاق جوندەۋ كاسىبى ورىستەتىلىپ، شينجياڭ اۆياتسيالىق شەكارا وتكەلىنىڭ تۇڭعىش الەۋمەتتىك سالىقتان اۋاشا قويماسى قۇرىلدى، شينجياڭداعى تۇڭعىش دەربەس وندىرىلگەن سۋتەگى ەنەرگياسىندىق جولاۋشىلار اۆتوبۋزى ٴوندىرىس جەلىسىنەن شىقتى ... ٴبىر قىدىرۋ ”تۇڭعىشتار“، ”العاشقىلار“ جاڭالىق اشۋدى، قايراتتانۋدى ايگىلەپ، جۇرەكتىلىكپەن اتويلاپ، جۇرەكتىلىكپەن سىناپ كورۋ، شىنايى يگەرىپ ناقتى ىستەۋ رۋحىن بەينەلەپ، شينجياڭنىڭ رەفورماسىنىڭ، دامۋىنىڭ جاندى تۇسىندىرمەسىنە اينالدى.
جۇڭگونىڭ شينجياڭى مەن دۇنيە جۇزىندەگى ٴار ەل (ٴوڭىر) اراسىنداعى جوعارى جىكتەگىلەردىڭ ٴوزارا ساپاردا بولۋىنان، اۋىس ـ كۇيىس جاساۋىنان ەكونوميكا ـ ساۋدا سەلبەستىگى كەلىسىمىن جاساسۋعا دەيىن، جۇڭگو مەن قازاقستاننىڭ ٴوزارا ۆيزا كەشىرىم ەتۋ كەلىسىمىنىڭ كۇشكە ەنۋىنەن ”تاس جول شەكارا وتكەلى + قاراستى جەردەن توتە جەتۋ“ ۇلگىسى رەفورماسىن جاسامپازدىقپەن جۇرگىزۋگە دەيىن ... شاقىرىپ اكەلىپ، سىرتقا شىعارىپ، الەمدىك ەكونوميكانىڭ ”شالقار تەڭىزىندە“ ەركىن جۇزگەن شينجياڭ باستان ـ اياق ەسىگىن ايقارا اشتى، سەلبەستىكپەن قاۋىشتى.
2 ـ ايدىڭ 27 ـ كۇنى اشىلعان اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋ كوميتەتىنىڭ ماجىلىسىندە مىنالار باسا دارىپتەلدى: پارتيا 20 ـ كەزەكتى ورتالىق كوميتەتى ٴۇشىنشى جالپى ٴماجىلىسىنىڭ كەلەلى رەفورما ورنالاستىرۋلارىن جاپپاي دايەكتىلەندىرىپ، نازاردى جاڭا داۋىردەگى پارتيانىڭ شينجياڭدى باسقارۋ جالپى جوباسىن تولىق، دالمە ـ ٴدال، جاپپاي دايەكتىلەندىرۋدىڭ ۇزاق ٴونىمدى مەحانيزمىن قالىپتاستىرۋعا شوعىرلاندىرىپ، ونان ارى يدەيانى، كوزقاراستى ازات ەتىپ، جۇرەكتىلىكپەن رەفورما جاساپ، جاڭالىق اشىپ، ستراتەگيالىق سيپاتتى، جاسامپازدىق سيپاتتى، جەتەكشىلىك سيپاتتى رەفورمالاردى ىشكەرىلەي ىلگەرىلەتىپ، ەلەۋلى رەفورما سىناق تۇيىندەرىن عىلمي جوسپارلاپ، ىلگەرىلەتىپ، ٴبىر توپ بەلگى سيپاتتى جەتىستىككە قول جەتكىزۋگە كۇش سالۋ كەرەك.
مەملەكەت مەنشىگىندەگى كاسىپورىندار رەفورماسىن تەرەڭدەتۋ، دەڭگەيىن كوتەرۋ ارەكەتىن جوعارى ساپالى ورىندادى؛ ٴداستۇرلى كاسىپ سالالارىن جەدەل جاڭالاپ، دەڭگەيىن كوتەرىپ، كاسىپ سالاسى باقشا رايونىنىڭ ”قاپازدى بوساتىپ، قۇس اۋىستىرۋىن“ ىلگەرىلەتتى؛ حالىقتىق شارۋاشىلىقتى دامىتۋ ارەكەتىن اتقارىپ، بازارعا كىرۋگە رۇقسات ەتۋدەگى بوگەتتەردى باتىلدىقپەن بۇزىپ، حالىقتىق كاسىپورىنداردىڭ قاتىناس، سۋ يگىلىگى سياقتى كەلەلى نىسان قۇرىلىسىنا ات سالىسۋىن قولدادى؛ سۋ بايلىعىن باسقارۋ ٴتۇزىلىسى رەفورماسىن تەرەڭدەتىپ، جاسىل، تومەن كومىر قىشقىل گازدى دامۋ مەحانيزمىن اقاۋسىزداندىردى...
كوكتەم باستالىپ، رەفورما مىندەتتەرى جەدەل ىلگەرىلەتىلىپ، رەفورمانىڭ كۇشتى لەبى ەسىپ، شينجياڭنىڭ بايتاق دالاسىندا رەفورمانى ونان ارى جاپپاي تەرەڭدەتۋدىڭ، جوعارى دەڭگەيدە سىرتقا ەسىك اشۋدى كەڭەيتۋدىڭ قۋاتتى كوكتەم تاسقىنى جوڭكىلدى.
ٴبىر نيەتپەن ناقتى ىستەپ، قولايلى جاعدايدان ۇتىمدى پايدالانىپ جاڭا جورىققا اتتاندى
بيىل _ اۆتونوميالى رايون قۇرىلعاندىعىنىڭ 70 جىلدىعى، رەفورمانى ونان ارى جاپپاي تەرەڭدەتۋدە باستاما اشاتىن جىل، سونداي ـ اق ”14 ـ بەسجىلدىق“ جوبانىڭ اياقتالاتىن جىلى، نىسانا ـ مىندەتتەردى ورىنداۋ ٴۇشىن، ٴسوز جوق، ٴىس تىندىرىپ ناتيجە شىعارۋ قايرات ـ جىگەرىن تاسقىنداتىپ، زەيىندى شوعىرلاندىرىپ، كۇشتى ۇيىستىرۋ، شىنايى يگەرىپ ناقتى ىستەۋ كەرەك.
شينجياڭ شاحمات تاقتاسى بولسا، وڭتۇستىك شينجياڭ شاحمات كوزى سانالادى. ەرەكشە ساياسات اتقارىپ، داعدىلى قالىپتى بۇزىپ، ەرەكشە ٴىستى ەرەكشە جولمەن تىندىرۋ كەرەك. 2 ـ ايدىڭ 26 ـ كۇنى شينجياڭ وڭتۇستىك شينجياڭ قىزمەتى ٴماجىلىسىن اشىپ، وڭتۇستىك شينجياڭنىڭ دامۋىنا تۇساۋ بولىپ وتىرعان كورنەكتى ماسەلەلەردى كۇشتى شوعىرلاندىرا شەشىپ، وڭتۇستىك شينجياڭنىڭ جوعارى ساپالى دامۋىن جەدەل ىلگەرىلەتىپ، جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدىڭ شينجياڭ امالياتىن ىلگەرىلەتۋدە قوسىننان قالماۋىنا، قاتاردان قالماۋىنا شىنايى كەپىلدىك ەتۋدى باسا دارىپتەدى. وسى شەشۋشى ورنالاستىرۋ شينجياڭنىڭ جالپى تۇلعالىق دامۋىنا جاڭا ومىرشەڭ كۇش قوستى.
3 ـ ايدىڭ 1 ـ كۇنى قاشقار ەكونوميكالىق اشۋ رايونىنىڭ 2025 ـ جىلعى كەلەلى نىساندارى شوعىرلى جۇمىس باستاپ، جۇمىستى قالپىنا كەلتىردى، 46 نىسان نەگىزدىك قۇرىلعىلار، كاسىپ سالاسىنىڭ دامۋى، قوعامدىق حالىق تۇرمىسى، قالانىڭ ساپاسىن جوعارىلاتۋ سياقتى سالالاردى شارپىدى.
قاشقار عانا ەمەس، بۇكىل شينجياڭنىڭ جەر ـ جەرىندە دە ٴتۇيىندى نىسان قۇرىلىستارى ىركەس ـ تىركەس ”تەزدەتۋ تۇيمەشىگىن“ باستى. 2 ـ ايدىڭ 27 ـ كۇنى قۇمىل قالاسىنداعى 95 ٴتۇيىندى نىسان شوعىرلى جۇمىس باستادى، جۇمىستى قالپىنا كەلتىردى؛ 2 ـ ايدىڭ 28 ـ كۇنى ٴۇرىمجى قالاسىنداعى 399 نىسان شوعىرلى جۇمىس باستادى، جۇمىستى قالپىنا كەلتىردى؛ سانجى حۇيزۋ اۆتونوميالى وبلىسى جاڭا ٴبىر كەزەكتى ەكونوميكاعا كۇش سالعان ”باسەكەلى جارىستى“ باستادى، بيىل 5 ميلليون يۋاننان جوعارى بولعان 800دەن استام نىساندى اتقارىپ، تۇتاس جىلدا قوسىلاتىن قارجىنى 100 ميلليارد يۋاندىق ٴىرى وتكەلدەن وتكىزۋگە قۇلشىنادى ... جەر ـ جەر ۋاقىت كۇتىپ تۇرمايدى دەگەن كوكەي تەستىلىكپەن ارەكەتكە كوشىپ، ٴىس تىندىرىپ، دامۋدىڭ جاڭا بەينەسىن كورسەتۋگە قۇلشىندى.
نيە اۋدانىندا حوۋحىبا قۇمدى ٴشول توسقاۋىل اۋماعىنىڭ 2025 ـ جىلعى قۇمايتتانۋدان ساقتانىپ، قۇمدى تىزگىندەۋ نىسانى جاپپاي جۇمىستى قالپىنا كەلتىردى؛ مارالباسى اۋدانىندا كادر ـ بۇقارا اقساقمارال اۋىلىنىڭ قۇمايتتانۋدان ساقتانىپ، قۇمدى تىزگىندەۋ ينجەنەريا قۇرىلىس ورنىندا ٴشوپ شاقپاق جاتقىزدى. كوكتەم كەلگەننەن كەيىن، جەر ـ جەر ”ٴۇش تەرىستىك“ ينجەنەرياسى بويىنشا قامال الۋ شايقاسىن جانە تاكلاماكان شول جيەگى توسقاۋىل شايقاسىن بار كۇشپەن ىلگەرىلەتىپ، قۇم تەڭىزىندە جاسىل كارتينانى جايدى.
كۇشار قالاسىندا مىڭداعان كادر ـ بۇقارانىڭ جاڭالاۋعا ات سالىسىپ، ”كۇسان تار كوشەسىن“ ادەمىلەپ وزگەرتۋى ۇلتتاردىڭ ارالاسۋىن، ىشتەسۋىن، توعىسۋىن جەبەۋ سىندى قوعامدىق باسقارۋدىڭ جاڭا ۇلگىسىنە اينالدى. بيىل كۇشار قالاسى 14 ميلليون يۋاننان استام قارجى قوسىپ، ”كۇسان تار كوشەسىن“ ۇزدىكسىز ىشكەرىلەي تۇلعالاپ، كۇشار كونە قالاسىنداعى تار كوشەلەردىڭ تانىمال بولۋىنا، ٴتىپتى كوپ ساۋدا دۇكەندەرىنىڭ ساۋداسىنىڭ قىزا تۇسۋىنە، ٴتىپتى كوپ بۇقارانىڭ بايۋىنا مۇمكىندىك جاسايدى.
جاسىل تۇسپەن كومكەرىلگەن جىلىجاي شاتىردا شارۋالار مايسا جەتىلدىرۋمەن قاربالاس بولىپ، مول ٴونىم الۋعا نەگىز قالادى؛ اتىز باسىندا، ەگىنجايلاردا اۋىل شارۋاشىلىعى تەحنيكتەرى تۇقىم تاڭداۋعا جەتەكشىلىك ەتۋدەن دەرت ـ دەربەزدەردەن، زياندى جاندىكتەردەن ساقتانۋعا دەيىن قاداعالاپ قىزمەت كورسەتتى... كوپشىلىك ەگىنشىلىك مەزگىلىن مىقتى يگەرىپ، كوكتەمگى ەگىسكە دايىندالىپ، كەڭ ـ بايتاق ەگىس دالاسىنا ٴۇمىت ۇرىعىن شاشتى.
بار كۇشپەن كوكتەمگى ٴساتتى يگەرىپ، بار تەبىنمەن تاعى دا جورىققا اتتاندى.
اشىلۋ الدىندا تۇرعان مەملەكەتتىك ەكى ٴماجىلىس ٴار ۇلت حالقىنىڭ ىقىلاستى تىلەگىن ارقالاپ وتىر، سونداي ـ اق شينجياڭنىڭ دامۋىنا تىڭ قۋاتتى قوزعاۋشى كۇش قوساتىندىعى داۋسىز. مەملەكەتتىك ەكى ٴماجىلىستىڭ شىعىس جەلىمەن قول ۇستاسىپ، ٴبىر نيەتكە كەلىپ، جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدىڭ كوركەم بولاشاعىنا بىرگە اتتانايىق.
