انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ٴتىلشىسى جاڭ لەي
دالالىق مادەني ەسكەرتكىشتەردىڭ تۇيىندەرى كوپ، كولەمى كەڭ بولۋ، قىزمەتكەر جەتىسپەۋ قايشىلىعىن قالاي شەشۋ كەرەك؟ جارتاس سۋرەتتەرى تۇرىندەگى تاس مادەني ەسكەرتكىشتەردى ماڭگىلىك ساقتاپ پايدالانۋدىڭ قانداي ٴادىسى ٴتىپتى دە ٴونىمدى بولادى؟ بۇل مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايىنىڭ شينجياڭداعى ۋاكىلى زويا باقىت باستان ـ اياق نازار اۋدارىپ كەلگەن ماسەلە. سوندىقتان ول 14 ـ كەزەكتى مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايىنىڭ 2 ـ ماجىلىسىندە ”عىلىم ـ تەحنولوگيا ٴتاسىلىن قولدانىپ دالالىق مادەني ەسكەرتكىشتەردى قورعاۋدى كۇشەيتۋ“ جونىندە ۇسىنىس قويدى.
التاي ايماعىندا كوشىرۋگە بولمايتىن جيىنى 692 دالالىق مادەني ەسكەرتكىش بار، مۇنىڭ ىشىندە مەملەكەتتىك ٴتۇيىندى قورعالاتىن 5 مادەني ەسكەرتكىش ورنى، اۆتونوميالى رايون دارەجەلى قورعالاتىن 37 مادەني ەسكەرتكىش ورنى بار. ”دالالىق مادەني ەسكەرتكىش تۇيىندەرىنىڭ تارالۋى ٴبىرشاما كەڭ بولۋ، سانى كوپ بولۋ، ارالىعى ٴبىرشاما الىس بولۋ قورعاۋ قىزمەتىنە كوپتەگەن قيىندىق اكەلدى“. زويا باقىت بىلاي دەپ تانىستىردى: مەملەكەتتىك ٴتۇيىندى قورعالاتىن مادەني ەسكەرتكىش ورنى كوكەك بايىرعى قابىر شوعىرىن مىسالعا الساق، قابىرلاردىڭ تارالۋ كولەمى كەڭ، جەكە قابىرلاردىڭ سانى كوپ، الايدا قازىر التاي ايماعىندا تىركەۋگە الىنعان دالالىق مادەني ەسكەرتكىشتەردى قورعايتىندار 100گە جەتپەيدى، قىس ماۋسىمىندا مادەني ەسكەرتكىشتەردىڭ حاۋىپسىزدىگىن شارلاپ تەكسەرۋ قيىندىعى زور.
زويا باقىت كەڭىستىك ينفورماتسيا تەحنولوگياسى ارقىلى ناقتى ساقتانۋ ٴتاسىلىن كوبەيتۋگە شابىت بەرىپ جانە ونى قولداپ، مادەني ەسكەرتكىشتەر حاۋىپسىزدىگى بويىنشا الدىن الا ساقتاندىرۋ، قورعاۋ ـ مەڭگەرۋ جۇيەسىن ورناتىپ، مادەني ەسكەرتكىشتەر حاۋىپسىزدىگىنىڭ سوڭعى بۋىنىن قورعاۋدى كۇشەيتۋگە، تۋ باستان جونگە سالۋدى جانە تۇتاس بارىستى باقىلاۋ ـ باسقارۋدى كۇشەيتۋگە، سونىمەن بىرگە ادام كۇشىمەن ساقتانۋدى، تۇلعالىق ساقتانۋدى جانە تەحنولوگيالىق ساقتانۋدى ورگانيكالى ۇشتاستىرۋدى ۇسىنىس ەتتى.
ۇسىنىسىنا تەز ارادا جاۋاپ قايتارىلدى. مەملەكەتتىك مادەني ەسكەرتكىشتەر مەكەمەسى مىنالاردى ٴبىلدىردى: عىلىم ـ تەحنولوگيالىق تاسىلدەردەن تولىق پايدالانۋ نەگىزگى ساتىداعى، اسىرەسە، شەت، شالعاي وڭىرلەردەگى مادەني ەسكەرتكىشتەردىڭ حاۋىپسىزدىگىن باقىلاۋ ـ باسقارۋ قابىلەتىن كۇشەيتۋدەگى ماڭىزدى شارا. سوڭعى جىلدارى مەملەكەتتىك مادەني ەسكەرتكىشتەر مەكەمەسى جەر ـ جەردىڭ زاڭ اتقارۋدى باقىلاپ ـ تەكسەرۋىن جاساندى سەرىك ارقىلى الىستان كۇزەتۋدى ۇزدىكسىز كۇشەيتۋىنە جەتەكشىلىك ەتىپ، مادەني ەسكەرتكىشتەردىڭ حاۋىپسىزدىگىن باقىلاۋ ـ باسقارۋ تۇعىرى جانە قورعاۋ ينجەنەرياسى قۇرىلىسىن ىلگەرىلەتىپ، ادام كۇشىمەن قورعاۋدى، تەحنولوگيالىق قورعاۋدى ورگانيكالى ۇشتاستىرۋ ارقىلى مادەني ەسكەرتكىشتەر حاۋىپسىزدىگىنىڭ ”ەڭ سوڭعى ٴبىر كيلومەترىن“ بەكەمدەدى.
مەملەكەتتىك مادەني ەسكەرتكىشتەر مەكەمەسى جاۋاپ قايتارعاندا مىنالاردى ٴبىلدىردى: كەلەسى قادامدا «مادەني ەسكەرتكىشتەر حاۋىپسىزدىگى بويىنشا قورعاۋ ـ مەڭگەرۋ ”14 ـ بەسجىلدىق“ ارناۋلى جوباسىنىڭ» تالابى بويىنشا، نەگىزگى ساتى مەن اتىزداعى مادەني ەسكەرتكىشتەردىڭ حاۋىپسىزدىگىن قورعاۋ قىزمەتىن قولداۋ سەرپىنىن ۇزدىكسىز ارتتىرىپ، جەر ـ جەردىڭ جەرگىلىكتى جاعدايعا قاراي مادەني ەسكەرتكىشتەر حاۋىپسىزدىگى عىلىم ـ تەحنولوگياسىن زەرتتەۋدى جانە جاڭا تەحنولوگيانى قولدانۋدى ورىستەتۋىن قولداپ جانە شابىتتاندىرىپ، قوعامدىق كۇشتەردىڭ مادەني ەسكەرتكىشتەردىڭ حاۋىپسىزدىگىن باقىلاۋ ـ باسقارۋعا قاتىناسۋ ارناسىن بەلسەنە كەڭەيتىپ، مادەني ەسكەرتكىشتەر حاۋىپسىزدىگىنىڭ تومەنگى شەگىن بەكەمدەيدى.
”مەملەكەتتىك مادەني ەسكەرتكىشتەر مەكەمەسىنىڭ جاۋابى مەنىڭ نەگىزگى ساتىداعى مادەني ەسكەرتكىشتەردى قورعاۋ قىزمەتىن ويداعىداي ىستەۋ سەنىمىمدى قاۋلاتتى“. زويا باقىت مىنالاردى ٴبىلدىردى: مەملەكەتتىك ەكى ٴماجىلىس اشىلۋ الدىندا تۇر، ٴبىر جىلدان بەرگى ىشكەرىلەي تەكسەرۋ ـ زەرتتەۋ ارقىلى نەگىزگى ساتىداعى مادەني ەسكەرتكىشتەردى قورعاۋ جونىندە تاعى دا تىڭ وي قورىتتىم: ”ارتىقشىلىعىمدى ۇزدىكسىز ساۋلەلەندىرىپ، اناعۇرلىم جاقسى مىندەت وتەۋ ونىمدىلىگى ارقىلى بۇقاراعا، مادەنيەت ىستەرىنىڭ دامۋىنا اناعۇرلىم ويداعىداي قىزمەت وتەيمىن“.
