كۇسان مادەنيەتىندە ەرتەدەگى مەن قازىرگىنى ۇندەستىرۋدىڭ قۇپياسىن اشتى
انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ٴتىلشىسى يىن لۋ
3 ـ اي كىرىسىمەن اۆتونوميالى رايوننىڭ ٴتۇيىندى ادەبيەت ـ كوركەمونەر شىعارماشىلىق نىسانى — «كۇسان» اتتى ٴبي تەاترىنىڭ جاتتىعۋى باستالدى، 80نەن استام ٴار ۇلت ارتيسى مەن قىزمەتكەر الداعى نەشە اي ىشىندە كۇسان مۋزيكالى ٴبيىنىڭ ادەمى بەينەسى — گۋمانيتارلىق ٴمانىن قايتا كورسەتەتىن ساحنالىق سارا تۋىندىنى دايىنداپ، مادەنيەت مۇراسىنىڭ كوپ نەگىزدى شوعىرلاندىرىلۋى، ٴبارىن تەگىس قامتۋى ارقىلى جۇڭحۋا مادەنيەتىنىڭ قۇدىرەتتى تىرشىلىك قۋاتى مەن تىڭ ومىرشەڭ كۇشىن ايگىلەيدى.
بيىلعى ۇكىمەت قىزمەتىنەن باياندامادا مادەنيەت مۇرالارىن جۇيەلى قورعاۋدى ىلگەرىلەتىپ، مادەني ەسكەرتكىشتەردى، بەيزاتتىق مادەنيەت مۇرالارىن قورعاۋ، پايدالانۋ جانە ارحەولوگيالىق زەرتتەۋ دەڭگەيىن جوعارىلاتۋ العا قويىلدى. قازىرگى ۋاقىتتا كۇسان اۋماعىنىڭ مادەنيەت مۇرالارىن قورعاۋ، جالعاستىرۋ، پايدالانۋ شينجياڭنىڭ شينجياڭدى مادەنيەتپەن نارلەندىرۋدى ىلگەرىلەتۋىندەگى ٴتۇيىندى قىزمەتىنە اينالدى، كۇسان مادەنيەت مۇرالارىنا باعىتتالعان ارحەولوگيالىق قازۋ، قورعاۋ، زەرتتەۋ جانە جانداندىرىپ پايدالانۋ جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن بەكەمدەۋ جاعىندا ماڭىزدى رول اتقارۋدا.
ارحەولوگيالىق قازۋ ارقىلى تاريح ينفورماتسيالارىن جينادى
بايىرعى كۇسان ٴوڭىرى بۇگىنگى تيانشاننىڭ وڭتۇستىك بوكتەرىنىڭ ورتا بولىگىندەگى، تارىم ويپاتىنىڭ سولتۇستىك جيەگىندەگى شينجياڭنىڭ اقسۋ ايماعىنىڭ كۇشار قالاسىن ورتالىق ەتكەن ٴوڭىردى مەڭزەيدى. بۇل جەر بايىرعى جىبەك جولىنداعى ماڭىزدى قالاشىق، شىعىس، باتىس وركەنيەتى توعىسقان توراپ، حان داۋىرىنەن بەرى ورتالىق اكىمياتتىڭ باتىس ٴوڭىردى ٴونىمدى باسقارۋداعى ماڭىزدى اسكەري، اكىمشىلىك ورنى بولىپ كەلەدى. وسى سەبەپتى بۇل جەردە دۇنيە جۇزىلىك مادەنيەت مۇراسى ”جىبەك جولى: چاڭان - تيانشان ٴدالىزى جول تورى“ ىشىندەگى 3 مۇرا ورنى، ياعني كۇشار قالاسىنداعى سۋباش بۇتحاناسىنىڭ ەسكى جۇرتىن، قىزىلقارعا بەلگى وتىن، باي اۋدانىنداعى قىزىل تاس ۇڭگىرىن قامتىعان قىرۋار باعالى مادەنيەت مۇرالارى ساقتالعان.
2024 ـ جىلى سۋباش بۇتحاناسى ەسكى جۇرتى مەن قىزىل تاس ۇڭگىرىندەگى جاڭا ٴبىر كەزەكتەگى ارحەولوگيالىق قازۋ ىركەس ـ تىركەس اياقتالىپ، اناعۇرلىم كوپ جاڭا بايقاۋلار ارقىلى شينجياڭنىڭ ەجەلدەن كوپ نەگىزدى مادەنيەت شوعىرلانعان، كوپ ٴدىن قاتار ٴومىر سۇرگەن ٴوڭىر ەكەندىگى پارمەندى تۇردە ناقتى دالەلدەندى.
” 2024 ـ جىلعى ٴبىزدىڭ سۋباش بۇتحاناسى ەسكى جۇرتىن ارحەولوگيالىق قازۋداعى ەڭ ماڭىزدى تابىسىمىز ٴبىرشاما كەمەلدى ٴبىر موناحتار اۋلاسى قالدىعىنىڭ بايقالىپ، مۇنارالى اۋلا مەن موناحتار اۋلاسى بايلانىسىنىڭ العاشقى قادامدا ايقىندالۋى بولدى، بۇل بايىرعى كۇسان وڭىرىندەگى موناحتار اۋلاسىنىڭ ٴپىشىنى قۇرىلىمى مەن ورنالاسۋىن، مۇنارالى اۋلا مەن موناحتار اۋلاسىنىڭ بىرىگۋ بايلانىسىن زەرتتەۋگە ماڭىزدى ناقتى مىسال ازىرلەدى، مۇنىڭ بۇددا ٴدىنىنىڭ شينجياڭ وڭىرىندەگى تارالۋىن زەرتتەۋدە ماڭىزدى قۇنى بار“. شينجياڭ مادەني ەسكەرتكىش، ارحەولوگيا زەرتتەۋ ورنىنىڭ مادەني ەسكەرتكىشتەر جانە مۇراجاي مۇراعاتشىسى چىن ي بىلاي دەدى: وسى رەتكى قازۋدا 400دەن استام (توپ) قىش، قولا، تەمىر، تاس سياقتى ٴار ٴتۇرلى سايمان جانە از مولشەردەگى بەكىتپە بالشىق قازىپ الىندى، مۇنىڭ كوبى ۋي، جين داۋىرىنەن سۇي، تاڭ داۋىرىنە دەيىنگى زاماندارعا ٴتان مۇرالار.
زامانىمىزدىڭ 3 ـ عاسىرى شاماسىندا قازىلعان قىزىل تاس ۇڭگىرى زامانىمىزدىڭ 9 ـ عاسىرىنان كەيىن بىرتىندەپ يەن قالعان. ونىڭ سالىنا باستاۋ، جاڭالانۋ، يەن قالۋ سياقتى بارىسى ارحەولوگيا جانە مادەني ەسكەرتكىشتەردى قورعاۋ قىزمەتكەرلەرىنىڭ شۇقشيا زەرتتەۋ تاقىرىبى بولىپ كەلدى. 2024 ـ جىلى 5 ـ ايدان 10 ـ ايعا دەيىن شينجياڭ قىزىل تاس ۇڭگىرىن زەرتتەۋ ورنى مەن بەيجيڭ داشۋەسى ارحەولوگيا مادەني ەسكەرتكىشتەر جانە مۇراجاي شۋەيۋانى تاس ۇڭگىرلى اڭعاردىڭ باتىس اۋماعىنداعى 35 ـ ۇڭگىردەن 40 ـ ۇڭگىرگە دەيىن ارحەولوگيالىق قازۋ جۇمىستارىن سەلبەسىپ اياقتاتتى.
”ۇڭگىردىڭ الدىنداعى قالدىعىنان قاراعاندا، قىزىل تاس ۇڭگىرى العاشقى كەزدە كەڭىستىكتە قازىلعان، شەبەرلەر تاعى قۇلاما بەتتەن ۇڭگىرگە باراتىن ساتىلى جول اشىپتى، ٴبىراق جەر سىلكىنىسى سياقتى سىرتقى كۇشتىڭ اسەرىنەن ساتىلى جول قۇلاعان سوڭ، ادامدار تاعى اعاشتان شارباق جول جاساعان. قىزىل تاس ۇڭگىرىنىڭ قازىلعان العاشقى كەزدەگى كورىنىسى مەن كەيىنگى بەت ـ بەينەسىندە اسا زور پارىق بار دەۋگە بولادى“. قىزىل تاس ۇڭگىرىن زەرتتەۋ ورنىنىڭ ورىنباسار باستىعى مياۋ ليحۇي بىلاي دەدى: قىزىل تاس ۇڭگىرىنىڭ جار بەتىندەگى كورىنىسىنىڭ وزگەرىس بارىسىن لايىقتى ٴتاسىل ارقىلى بەلگىلى دەڭگەيدە قالپىنا كەلتىرسە، ەرەكشە جاقسى كورسەتۋ ٴونىمى بولادى.
وسى كەزەكتى ارحەولوگيالىق قازۋدا تاعى تاڭ داۋىرىندەگى ”كاييۋان تۇڭباۋ“ تەڭگەسى، كۇسان ۋجۋ جارماعى، قىش قالىپ، تاس تيىرمەن، اينەك سايمانداردىڭ سىنىقتارى سياقتىلاردى قامتىعان ٴبىرشاما كوپ مۇرالار قازىپ الىندى، ەندىگى جەردە ۇزدىكسىز شىعىسقا قاراي كەڭەيتىپ، بۇدان بىلايعى كورسەتۋگە، پايدالانۋعا اناعۇرلىم باي مازمۇن ازىرلەۋ جوسپارلانىپ وتىر.
قورعاۋ، زەرتتەۋ ارقىلى مادەنيەت مۇرا ـ ەسكەرتكىشتەرىن ساقتادى
بۇگىنگى اقسۋ ايماعىندا ساقتالعان كوپتەگەن مادەنيەت ەسكى جۇرتتارىنىڭ ىشىندە كۇسان تاس ۇڭگىرلەرى بايىرعى كۇسان ٴوڭىرىنىڭ قوعامدىق بەت ـ بەينەسىن شوعىرلى اڭعارتاتىن ماڭىزدى ەسكەرتكىش بولىپ تابىلادى. قازىر وسى وڭىردە 27 تاس ۇڭگىر، جيىنى 824 ۇڭگىر بىتىراي ورنالاسقان، قىزىل تاس ۇڭگىرى، قۇمتۇرا تاس ۇڭگىرى، قىزىلقارعا تاس ۇڭگىرى، ا ـ اي تاس ۇڭگىرى سياقتىلاردىڭ ٴبارى وسىنىڭ ىشىندە.
كۇسان تاس ۇڭگىرىنىڭ قۇرىلىسى، قابىرعا سۋرەتتەرى، ٴمۇسىن جاساۋى سياقتىلار كوپ نەگىزدى مادەنيەتتىڭ ٴنارىن قابىلداپ، بۇددا ٴدىنىنىڭ شينجياڭدا تارالۋ، داۋىرلەۋ بەلگىلەرىن ەستەلىككە الىپ، گاندحارا كوركەمونەرىنىڭ، ورتا جازىق بۇددا ٴدىنى كوركەمونەرىنىڭ، جەرگىلىكتى كوركەمونەردىڭ شۇعىلاسىن توعىستىرىپ، بۇددا ٴدىنىنىڭ تارالۋ بارىسىندا ورتا جازىق مادەنيەتىنىڭ تەرەڭ ىقپالىنا ۇشىراۋ فاكتتەرىن اشىپ كورسەتىپ، بۇددا ٴدىنىنىڭ جۇڭگوشالانۋ ىزدەرىن ٴپاش ەتتى. بۇدان سىرت، كۇسان تاس ۇڭگىر كوركەمونەرى دۇنحۋاڭ موگاۋ ۇڭگىرىن قامتىعان ەل ىشىندەگى تاس ۇڭگىرلەرگە تەرەڭ ىقپال جاساعان.
مىڭ جىلدىق زامان وزگەرىستەرىن باستان وتكىزگەن بۇگىنگى كۇسان تاس ۇڭگىرى ٴالى دە جاراتىلىستىق فاكتوردىڭ توزدىرۋى مەن سىن ـ سايىستارىنا، جەلدىڭ جەمىرۋى، جاڭبىر مەن قاردىڭ ٴسىڭۋى، جەر سىلكىنىسى سياقتىلاردان بولعان تاۋ جىنىسىنىڭ جارىلۋى، قۇرىلىمىنىڭ بوساۋى سياقتىلارعا ٴدوپ كەلىپ، تاس ۇڭگىردىڭ ىشىندەگى نازىك قابىرعا سۋرەتتەر، ٴمۇسىن قالدىقتارى قات ـ قابات سىناقتارعا تاپ بولىپ وتىر.
پارتيا 18 ـ قۇرىلتايىنان بەرى، اۆتونوميالى رايوننىڭ ٴار دارەجەلى مادەني ەسكەرتكىش تاراۋلارى كۇسان تاس ۇڭگىرلەرىن قورعاۋ سەرپىنىن ۇزدىكسىز ارتتىرىپ، تاباندىلىقپەن شارلاپ تەكسەرىپ قورعاۋعا الىپ، ٴتۇپ تۇلعاسىن قورعاۋ سيپاتىندا بەكەمدەپ جانە جوندەپ، قورعالاتىن ٴوڭىردىڭ توڭىرەگىندەگى ورتانى وڭالتتى، سونداي ـ اق تاس ۇڭگىردەگى قابىرعا سۋرەتتەردى، مۇسىندەردى قالپىنا كەلتىرىپ جانە سيفرلاندىرىپ جيناپ، قورعاۋمەن بىرگە، كورسەتۋ، پايدالانۋ ٴتاسىلى مەن ارناسىن ونان ارى كەڭەيتتى.
قىزىل تاس ۇڭگىرىن زەرتتەۋ ورنى 2024 ـ جىلى قىزىل تاس ۇڭگىرى، قۇمتۇرا تاس ۇڭگىرى سياقتى 9 جەردەگى تاس ۇڭگىرگە 90 نەشە رەت حاۋىپسىزدىك كەشەندى شارلاۋىن، 40 نەشە رەت جەر سىلكىنىسىنەن كەيىنگى جانە جاڭبىردان كەيىنگى حاۋىپسىزدىك شارلاۋىن ورىستەتىپ، اپاتتان كەيىنگى ۇڭگىر شارلاۋ سياقتى ارناۋلى مالىمەتتەردى جازدى جانە جوعارىعا جولدادى.
وتكەن 10 نەشە جىلدا قىزىل تاس ۇڭگىرىن زەرتتەۋ ورنى جۇڭگو مادەنيەت مۇرالارى اكادەمياسىمەن، دۇنحۋاڭ اكادەمياسىمەن سەلبەستىك جاساپ، 7 ٴتۇرلى تاس ۇڭگىر قابىرعا سۋرەتتەرىن قورعاۋ، قالپىنا كەلتىرۋ نىسانىن اتقارىپ، 41 ۇڭگىردەگى قابىرعا سۋرەتتەردى قالپىنا كەلتىردى.
”وتكەن ٴبىر جىلدا ٴبىز مولشەرمەن 150 شارشى مەتر قابىرعا سۋرەتتى كۇتىمدەۋ، باپتاۋ، قورعاۋ جانە مولشەرمەن 80 مەترلىك قابىرعا سۋرەت جيەگىن بەكەمدەۋ جۇمىسىن ورىندادىق“. مياۋ ليحۇي بىلاي دەدى: جىلى ۇزاق بولعاندىقتان، قازىرگى جاراتىلىستىق ورتادا تاس ۇڭگىردەگى قابىرعا سۋرەتتەر ٴالى دە سوردان ۇگىلۋ، قابىرشاقتانۋ، قوپسۋ، سىدىرىلۋ سياقتى زاقىمداۋلارعا ۇشىرايدى، سول ٴۇشىن جاڭاشا قورعاۋ ماتەريالدارىنا جانە قالپىنا كەلتىرۋ تەحنولوگيالارىنا سۇيەنىپ قابىرعا سۋرەتتىڭ كوركىن قورعاپ، عۇمىرىن ۇزارتۋ قاجەت.
بيىل 2 ـ ايدىڭ 14 ـ كۇنى عىلىم ـ تەحنولوگيادان پايدالانىپ مادەنيەت مۇرالارىن سيفرلاندىرىپ قورعاۋدى ىلگەرىلەتەتىن ”تان ـ يۋان جوسپارى 2024“ قىزىل تاس ۇڭگىرىندەگى ىس باسقان جانە كەتىلگەن قابىرعا سۋرەتتەردى زەردەلى تانۋ، تولىقتاۋ جانە قالپىنا كەلتىرۋ — تەراگەرتس ۋاقىت ـ كەڭىستىك سپەكتروسكوپياسى، ٴىرى مودەل جانە وي تىزبەگى نەگىزىندەگى تەحنولوگيا نىسانى ۇرىمجىدە باستالدى. قىزىل تاس ۇڭگىرىن زەرتتەۋ ورنىنىڭ، جىجياڭ داشۋەسى كوركەمونەر جانە ارحەولوگيا شۋەيۋانىنىڭ، سيفرلى شينجياڭ كاسىپ سالاسىنا قارجى قوسۋ (توبى) شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ بىرگە ىلگەرىلەتۋىندە عىلمي زەرتتەۋ قىزمەتكەرلەرى تەراگەرتس ۋاقىت ـ كەڭىستىك سپەكتروسكوپيا تەحنولوگياسىنان پايدالانىپ، قىزىل تاس ۇڭگىرلەرىنىڭ اراسىنداعى ٴبىر ۇڭگىردىڭ ىشىندەگى ىس باسقان قابىرعا سۋرەتكە زاقىمداماي تەكسەرۋ جانە كەسكىندىك پارىقتاۋ جۇرگىزىپ، قابىرعا سۋرەتتىڭ اۋەلگى ٴتۇس ينفورماتسيالارىن الىپ، سيفرلاندىرۋ ٴتاسىلىنىڭ كومەگىمەن قابىرعا سۋرەتتىڭ بەينەسىن اۋەلگى قالپىنا كەلتىردى؛ تاعى ٴبىر تاس ۇڭگىردىڭ ىشىندە ٴىرى مودەل جانە وي تىزبەگى تاكتيكاسى نەگىزىندەگى قابىرعا سۋرەتتى تولىقتاۋ تۇعىرىنان پايدالانىپ، كەتىلگەن قابىرعا سۋرەتتى جوندەدى جانە اۋەلگى قالپىنا كەلتىردى.
كورسەتۋ، پايدالانۋ ارقىلى مادەنيەت پەن ساياحاتتىڭ توعىسۋىنا قۋات ۇستەدى
كوكتەم دە كەلدى، جاڭادان سالىنعان كۇشار قالاسى كۇسان مۇراجايىنىڭ مادەني ەسكەرتكىشتەردى ٴتىزۋ، ورنالاستىرۋ قىزمەتى جەدەل ىلگەرىلەتىلۋدە، كۇسان مادەنيەتىن كورسەتۋدى وزەك ەتكەن وسى امبەباپ مۇراجايدىڭ اۋدانى مولشەرمەن 16 مىڭ 200 شارشى مەتر، جوسپار بويىنشا بيىل 5 ـ ايدا سىرتقا اشىلادى، مۇراجايعا چۇنچيۋ، جانگو داۋىرىنەن ميڭ، چيڭ داۋىرىنە دەيىنگى قىش، تاس، قولا، سۇيەك، قاس تاسى سياقتىلاردان جاسالعان بۇيىمداردى قامتىعان 700 (توپ) مادەني ەسكەرتكىش قويىلادى، مۇنىڭ ىشىندە مەملەكەتتىك 1 ـ، 2 ـ، 3 ـ دارەجەلى 96 باعالى مادەني ەسكەرتكىش بار.
”قويىلعان مادەني ەسكەرتكىشتەر كۇسان حات ـ قاعازدارى، كۇمىس اشەكەيلى مارجان تاعىلعان شاشاقتى بۇركەنىش، بالشىقتان جاسالىپ بويالعان قولداۋشىنىڭ باس ٴمۇسىنى، قالىپپەن جاسالعان سۇرى قىش شام، مىڭ ٴۇي قابىرعا سۋرەتتەرىنىڭ جۇرناعى، قولداۋشىلار تۇسىرىلگەن قابىرعا سۋرەتتەردىڭ جۇرناعى، تەڭگە اقشا سياقتىلاردى قامتىپ، بايىرعى كۇسان ٴوڭىرىنىڭ تاريحي مادەنيەتى مەن قوعامدىق بەت ـ بەينەسىن جان ـ جاقتىلى كورسەتەدى“. كۇسان قالاسى كۇسان مۇراجايىنىڭ باستىعى ما ليلي بىلاي دەدى: سيفرلاندىرۋدىڭ مادەني ەسكەرتكىشتەردىڭ ەرەكشەلىگىن، قۇرىلىمىن، تاريحي ارتقى كورىنىسىن يكەمدى كورسەتۋ جاعىنداعى ارتىقشىلىعىن تولىق ساۋلەلەندىرىپ، كۇسان بايىرعى قالاسىنا، بۇتحانا تاس ۇڭگىرلەرىنە، جىبەك جولىنىڭ بايىرعى سوراپتارىنا، بەلگى وت ەسكى جۇرتتارىنا ”جان بىتىرەمىز“.
سوڭعى جىلدارى كۇسان اۋماعىنىڭ مادەنيەت مۇرالارىن قورعاۋ، جالعاستىرۋ، پايدالانۋ تاسىلىندە ۇزدىكسىز ەسكى جاڭعىرتىلىپ، ناقتى زاتتار، ناقتى كورىنىستەر، فاكتتەر كوپ ساتىلى، جان ـ جاقتىلى، ۇزدىكسىز كادەگە جاراتىلىپ، كۇسان مادەنيەتىنىڭ باي مازمۇنى مەن كوپ قاتپارلى قۇنى ايگىلەندى.
كۇسان مادەنيەتىندە ەرتەدەگى مەن قازىرگىنىڭ ۇندەستىك تابۋى ونىڭ باستان ـ اياق جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ كوپ نەگىزدى، ٴبىر تۇلعالى تاريحىنىڭ كۋاسى بولعاندىعىندا. مۇنداي ۇندەستىك كوركەمونەر فورماتسياسىنىڭ ارالاسۋى بولىپ قانا قويماي، ونان دا ماڭىزدىسى، مادەنيەتتى شىنايى مويىنداۋدىڭ قاباتتالۋى بولىپ تابىلادى.
2024 ـ جىلى كۇسان ۋي، جين بايىرعى قابىرلارى ەسكى جۇرتى مۇراجايى، كۇشار مەملەكەتتىك تاريحي مادەنيەت ايگىلى قالاسىنىڭ كۇسان مۋزيكالى ٴبيىن سەزىنۋ سارايى، قىزىل قابىرعا سۋرەتتەرى قىستاعى حالىقتىق تۇسەلحاناسى سىرتقا اشىلدى؛ قىزىل تاس ۇڭگىرىن زەرتتەۋ ورنى «باتىستان كەلگەن بۇت — شينجياڭداعى بايىرعى تاس ۇڭگىرلەر»، «كۇسان تاس ۇڭگىر كوركەمونەرى»، «جىبەك جولى كوركەمونەرى — ٴۇندىستاننان دۇنحۋاڭعا دەيىن شينجياڭ تاس ۇڭگىر جيناعى» سياقتى كىتاپتاردى باسپادان شىعارىپ، «بايتاق تا كورىكتى شينجياڭ»، «كۇسان مۋزيكالى ٴبيى» سياقتى جالپىعا تۇسىنىكتى وقۋ كىتاپتارىنىڭ قۇراستىرىلۋىن ىلگەرىلەتىپ، «كۇسان سىرلى الابى»، «قابىرعا سۋرەت جوسپارى» سياقتى كوركەمونەر تۋىندىلارىن ۇسىندى ٴارى ٴار ٴتۇرلى كورمەلەردە كەڭ كولەمدە نازار اۋداردى.
كۇسان مۋزيكالى ٴبيى كۇللى الەمگە تارالىپ، ٴبي كوركەمونەرى سان عاسىر داۋىرلەپ تۇردى. بۇگىنگى تاڭدا ”كۇللى الەمگە تارالعان“ باياعىداعى سالتاناتتى كورىنىس كۇشار مەملەكەتتىك تاريحي مادەنيەت ايگىلى قالاسى كۇسان مۋزيكالى ٴبيىن سەزىنۋ سارايىندا شار تاراپتان كەلگەن ساياحاتشىلاردى تاماشالاۋعا باۋراۋدا.
بۇل ساراي تولىق كورىنىستى كەسكىن، سيفرلى قايتا قۇرۋ سياقتى تەحنولوگيالاردان پايدالانىپ، كۇسان اۋماعىنداعى 9 ۇلكەن تاس ۇڭگىر، 86 ۇڭگىر، 107 قابىرعا سۋرەت جانە شەتەلگە تارالىپ كەتكەن 32 مادەني ەسكەرتكىش بويىنشا كورمەلەۋ، ٴتۇسىندىرۋ جاساپ، ەكسكۋرسيالاۋشىلاردىڭ كۇسان تاس ۇڭگىرى الەمىنە ەلىتىپ، مىڭ جىلدىڭ الدىنداعى وسى جەردە بيگە باسىپ شاتتانعان، قالىڭ ادام قايشالىسقان جىبەك جولى سالتاناتتى كورىنىسىن قايتا كورۋىنە مۇمكىندىك جاسادى.
«اقسۋ ايماعىنىڭ كۇسان مادەنيەت مۇرالارىن قورعاۋ، جالعاستىرۋ 3 جىلدىق ارەكەت جوسپارىندا (2024 — 2026 ـ جىلدار)» قىزىل تاس ۇڭگىرى، قىزىلقارعا بەلگى وتى، سۋباش بۇتحاناسى ەسكى جۇرتى سىندى دۇنيە جۇزىلىك 3 مادەنيەت مۇراسىنىڭ ساياحات ورتاسىنىڭ جاپپاي جاقسارتىلىپ، كۇسان دۇنيە جۇزىلىك مادەنيەت مۇراسى ساياحات نىسانالى جەرىنىڭ ىقپال كۇشى جانە ابىرويى كورنەكتى جوعارىلاتىلاتىندىعى اتاپ كورسەتىلدى.
قازىر قىزىل تاس ۇڭگىرى كورىنىس ٴوڭىرى امبەباپ كورمە كەڭىستىگىن بەلسەنە قۇرۋدا، بۇل كورىنىس ٴوڭىرىنىڭ ساياحات الەۋمەتتىك قۇرىلعىلارىنىڭ، ساياحات ونىمدەرىنىڭ، قاتىناس جەلىلەرىنىڭ، كورىنىس ورتاسىنىڭ، قىزمەت كورسەتۋ دەڭگەيىنىڭ جاپپاي جوعارىلاۋىن ىلگەرىلەتۋ جۇمىستارىنىڭ ماڭىزدى بولىگى، ول شينجياڭنىڭ مادەنيەت مۇرالارىن قورعاۋىنا جانە مادەنيەت پەن ساياحاتتى توعىستىرا دامىتۋىنا جاڭا قوزعالىس قۋاتىن قوسادى.
