ۇكىمەت قىزمەتىنەن بايانداما

ۇكىمەت قىزمەتىنەن بايانداما

— 14 ـ كەزەكتى مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايىنىڭ 3 ـ ماجىلىسىندە 2025 ـ جىلى 3 ـ ايدىڭ 5 ـ كۇنى جاسالدى

مەملەكەتتىك كەڭەستىڭ زۇڭليى لي چياڭ

　　ۋاكىلدەر:

　　قازىر مەن مەملەكەتتىك كەڭەس اتىنان ماجىلىسكە ۇكىمەت قىزمەتىنەن بايانداما جاسايمىن، قاراپ شىعۋلارىڭىزدى ٴارى مەملەكەتتىك ساياسي كەڭەس مۇشەلەرىنىڭ پىكىر ايتۋىن وتىنەمىن.

　　1. 2024 ـ جىلعى قىزمەتتەرگە شولۋ

　　وتكەن ٴبىر جىلدا ەلىمىزدىڭ دامۋ بارىسى توتەنشە وزگەشە بولدى. پارتيا 20 ـ كەزەكتى ورتالىق كوميتەتىنىڭ ٴۇشىنشى جالپى ٴماجىلىسى جەڭىسپەن اشىلىپ، رەفورمانى اناعۇرلىم جاپپاي تەرەڭدەتۋ، جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدى ىلگەرىلەتۋ تۋرالى ورنالاستىرۋلار جاسالدى. ٴبىز جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسى قۇرىلعاندىعىنىڭ 75 جىلدىعىن سالتاناتپەن قۇتتىقتاپ، بۇكىل ەلدەگى ٴار ۇلت حالقىنىڭ وتانشىلدىق ىنتاسى مەن كۇرەسكەرلىك رۋحىن بارىنشا تاسقىنداتتىق. ٴبىر جىلدان بەرى، سىرتقى قىسىم ارتقان، ىشكى قيىنشىلىق كوبەيگەن كۇردەلى دە قاتاڭ جاعداي الدىندا، شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ پارمەندى باسشىلىعىندا، بۇكىل ەلدەگى ٴار ۇلت حالقى ۇدەرە العا تارتىپ، قيىندىقتاردان قامال الدى، ەكونوميكالىق اينالىم جالپى تۇلعالىق جاقتان ورنىقتى بولىپ، ورنىقتىلىق بارىسىندا ىلگەرىلەپ، تۇتاس جىلداعى ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋدىڭ باستى نىسانا ـ مىندەتتەرى ٴساتتى ورىندالدى، جوعارى ساپالى دامۋ تىڭعىلىقتى ىلگەرىلەتىلىپ، جاڭاشا وندىرگىش كۇش ورنىقتى دامىپ، ەلىمىزدىڭ ەكونوميكالىق قۋاتى، عىلىم ـ تەحنولوگيالىق قۋاتى، مەملەكەتتىڭ جالپىلىق قۋاتى ۇزدىكسىز كۇشەيدى، جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋعا تىڭ دا نىق قادام تاستاپ، جاڭا داۋىردەگى جاڭا جورىقتا جاپپاي سوتسياليستىك وسىزاماندانعان مەملەكەت قۇرۋ بەكىمىمىز بەن سەنىمىمىز اناعۇرلىم نىعايدى.

　　”ورنىقتى“ جاعدايدى بەكەمدەدىك جانە جالعاستىردىق. مۇنىڭ باستى بەينەلەرى: ەكونوميكانىڭ كولەمى ورنىقتى كەڭەيدى، ىشكى ٴوندىرىستىڭ جالپى ٴونىم قۇنى 134 تريلليون 900 ميلليارد يۋانعا جەتىپ، %5 ارتىپ، ارتۋ قارقىنى دۇنيە جۇزىندەگى نەگىزگى ەكونوميكالىق تۇلعالاردىڭ الدىڭعى قاتارىنا ٴوتىپ، دۇنيە ٴجۇزى ەكونوميكاسىنىڭ ارتۋىنا قوسقان ۇلەسى %30 شاماسىندا بولدى. جۇمىستانۋ، زات باعاسى جالپى تۇلعالىق جاقتان ورنىقتى بولدى، قالا ـ قالاشىقتاردا 12 ميلليون 560 مىڭ ادام تىڭنان جۇمىستانىپ، قالا ـ قالاشىقتاردا انىقتالعان جۇمىسسىزدىق مولشەرى ورتا ەسەپپەن %5.1 بولىپ، تۇرعىنداردىڭ تۇتىنۋ باعاسى %0.2 جوعارىلادى. حالىقارالىق كىرىس ـ شىعىس نەگىزىنەن تەپە ـ تەڭ بولدى، سىرتقى ساۋدا كولەمى تاريحتاعى جاڭا دەڭگەيگە جەتىپ، حالىقارالىق بازارداعى ۇلەسى ورنىقتىلىق بارىسىندا ارتىپ، شەتەل اقشاسى زاپاسى 3 تريلليون 200 ميلليارد امەريكا دوللارىنان استى. حالىق تۇرمىسى تىڭعىلىقتى، ورنىقتى قامتاماسىز ەتىلىپ، تۇرعىنداردىڭ جان باسىندىق مەڭگەرۋىندەگى كىرىسى ناقتى %5.1 ارتتى، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ جەتىستىكتەرى ۇزدىكسىز بەكەمدەلىپ، كەڭەيتىلىپ، مىندەتتى وقۋ ـ اعارتۋ، نەگىزگى زەينەتكەرلىك، نەگىزگى ەمدەلۋ، قوعامدىق قۇتقارۋ ـ كومەكتەسۋ سياقتىلاردىڭ قامتاماسىز ەتۋ تەبىنى كۇشەيدى. ٴتۇيىندى سالالارداعى حاۋىپ ـ قاتەردى جويۋ ٴتارتىپتى، ٴونىمدى بولىپ، قوعامدىق كەلەلى جاعداي ورنىقتى بولدى.

　　”العا باسۋ“ قادامى نىق تا پارمەندى بولدى. مۇنىڭ باستى بەينەلەرى: شارۋاشىلىق دەڭگەيىن جوعارىلاتۋدا تىڭ ىلگەرىلەۋشىلىكتەر بولىپ، استىق ٴونىم مولشەرى تۇڭعىش رەت ٴبىر تريلليون 400 ميلليارد جىڭنان اسىپ، جاڭا ساتىعا كوتەرىلىپ، مۋ باسىندىق ٴونىم 10.1 جىڭ جوعارىلادى؛ جوعارى تەحنولوگيالى جاساۋ كاسىبىنىڭ، جابدىق جاساۋ كاسىبىنىڭ ارتقان قۇنى جەكە ـ جەكە %8.9، %7.7 جوعارىلاپ، جاڭا ەنەرگيالى اۆتوكولىكتىڭ جىلدىق ٴوندىرىلۋ مولشەرى 13 ميلليوننان استى؛ ينفورماتسيا جەتكىزۋ، جۇمساق بولشەك جانە ينفورماتسيالىق، تەحنولوگيالىق قىزمەت وتەۋ كاسىبى، جالعا بەرۋ جانە ساۋدالىق قىزمەت وتەۋ كاسىبىنىڭ ارتقان قۇنى جەكە ـ جەكە %10.9، %10.4 جوعارىلادى. جاڭالىق اشۋ قابىلەتى تىڭ دەڭگەيگە كوتەرىلىپ، ينتەگرالدى تىزبەك، جاساندى زەردە، كۆانتتىق عىلىم ـ تەحنولوگيا سياقتى سالالاردا تىڭ جەتىستىكتەرگە قول جەتتى؛ ”چاڭى - 6“ ادامزاتتىڭ اي شارىنىڭ ارعى بەتىنەن تۇڭعىش رەت ۇلگى الىپ قايتۋىن جۇزەگە اسىرىپ، ”مىڭشياڭ“ اتتى مۇحيتتا مۇناي بۇرعىلاۋ ـ بارلاۋ كەمەسى جاسالىپ ىسكە قوسىلدى؛ تەحنولوگيالىق توقتامدا جاساسقان ساۋدا مولشەرى %11.2 ارتتى. ەكولوگيالىق ورتانىڭ ساپاسى تىڭنان جاقساردى، ايماق دارەجەلى جانە ودان جوعارى قالالاردا توزاڭ زاتتاردىڭ (PM2.5) ورتاشا قويۋلىعى %2.7 تومەندەپ، اۋا ساپاسىنىڭ تاماشا كۇن سانى سالىستىرماسى %87.2كە كوتەرىلدى. جەر ٴۇستى سۋىنىڭ ساپالى سۋ قيما بەتىنىڭ سالىستىرماسى %90.4كە جوعارىلادى؛ ىشكى ٴوندىرىستىڭ جالپى قۇنىنداعى ەنەرگيانىڭ بىرلىكتىك سارىپ ەتىلۋىن تومەندەتۋ %3تەن استى؛ تۋىندامالى ەنەرگيامەن 370 ميلليون كيلوۆات ەلەكتر وندىرەتىن گەنەراتورلار تىڭنان قوسىلدى. رەفورما جۇرگىزىپ، ەسىك اشۋدا تىڭ ىلگەرىلەۋشىلىكتەر بولدى، پارتيا 20 ـ كەزەكتى ورتالىق كوميتەتى ەكىنشى، ٴۇشىنشى جالپى ماجىلىستەرىنىڭ رەفورما جونىندەگى ورنالاستىرۋلارى تىڭعىلىقتى، پارمەندى تياناقتاندىرىلىپ، قۇرىلىم رەفورماسى جاپپاي ورىندالدى، بۇكىل ەل بويىنشا بىرلىككە كەلگەن ٴىرى بازار قالىپتاستىرۋ، زاڭدا بەلگىلەنگەن زەينەتكە شىعۋ جاسىن بىرتىندەپ ۇزارتۋ سياقتى كەلەلى رەفورما شارالارى ىركەس ـ تىركەس العا قويىلدى؛ جاساۋ كاسىبى سالاسىندا شەتەل قارجىسىن ەنگىزۋگە رۇقسات ەتۋدى شەكتەۋ شارالارى تۇگەلدەي كۇشىنەن قالدىرىلىپ، ”ٴبىر بەلدەۋ، ٴبىر جولدى“ بىرگە قۇرۋ ساۋدا، قارجى قوسۋ سەلبەستىگىنىڭ اياسى ۇزدىكسىز كەڭەيىپ، دارەجەسى ۇزدىكسىز جوعارىلادى.

　　وتكەن ٴبىر جىلعا كوز جىبەرسەك، ناتيجەلەرگە وڭاي ـ وسپاق قول جەتكەن جوق. سىرتقى ورتانىڭ وزگەرىسى الا كەلگەن ٴتيىمسىز ىقپال ۇزدىكسىز تەرەڭدەپ، ەل ىشىندە ۇزاق ۋاقىتتان بەرى قوردالانعان كەيبىر تەرەڭ قاتپارلى قۇرىلىمدىق قايشىلىقتار شوعىرلى تۇردە جارىققا شىقتى، ىشكى سۇرانىمنىڭ باسەڭدەۋى، مەجەنىڭ السىرەۋى سياقتى ماسەلەلەر ارالاسىپ، قاباتتاسىپ، ٴىشىنارا وڭىرلەردە تاسقىن ـ سەل سياقتى جاراتىلىستىق اپاتتار ٴجيى تۋىلىپ، ەكونوميكانىڭ، قوعامنىڭ ورنىقتى اينالىمىن ساقتاۋدىڭ قيىندىعى ارتتى. قات ـ قابات قيىنشىلىق پەن سىن ـ سايىستار الدىندا، ٴبىز بۇرىننان بار ساياساتتارىمىزدى كۇش سالا اتقارىپ، ماكرولىق تىزگىندەۋدى دەر كەزىندە ساپالىلاندىرىپ، بەلسەندى دە ۇتىمدى تۇردە توتەپ بەردىك. اسىرەسە، 9 ـ ايدىڭ 26 ـ كۇنى ورتالىق كوميتەت ساياسي بيۋروسىنىڭ ماجىلىسىندە باتىل كەسىممەن ورنالاستىرىلعان ٴبىر قىدىرۋ جاڭا شىعارىلعان ساياساتتاردى بۇلجىماي دايەكتىلەندىرىپ، تياناقتاندىرىپ، ەكونوميكانىڭ كورنەكتى قايتا ورلەۋىن ىلگەرىلەتىپ، قوعامدىق سەنىمدى ۇتىمدى تۇردە سەرپىلتتىك، تۇتاس جىلدىق نىسانانىڭ جۇزەگە اسۋىن ىلگەرىلەتۋمەن بىرگە، بيىلعى دامۋعا دا تاماشا نەگىز قالادىق. وسى بارىستا ٴبىز ەكونوميكالىق قىزمەتتىڭ زاڭدىلىعى جونىندەگى تانىمىمىزدى تەرەڭدەتتىك، پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ ورتالىقتانعان ٴبىر تۇتاس باسشىلىعى ەكونوميكالىق قىزمەتتى ويداعىداي ىستەۋدىڭ ٴتۇبىرلى كەپىلى ەكەندىگىن، ۇتىمدى بازار مەن ىسكەر ۇكىمەتتىڭ، جالپى ۇسىنىم مەن جالپى سۇرانىمنىڭ، جاڭا قوزعالىس قۋاتىن جەتىلدىرۋ مەن كونە قوزعالىس قۋاتىن جاڭالاۋدىڭ، ساپالىلاندىرىپ مولشەردى ارتتىرۋ مەن قولدا باردى ىسكە قوسۋدىڭ، ساپانى جوعارىلاتۋ مەن جالپى مولشەردى ۇلعايتۋدىڭ قاتىناسىن، ٴسوز جوق، ويداعىداي ٴبىر تۇتاس جوسپارلاۋىمىز كەرەك ەكەندىگىن اناعۇرلىم جەتە تانىدىق. شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ پارمەندى باسشىلىعىندا، بۇكىل ەل بويىنشا جوعارىدان تومەنگە دەيىن كۇش توپتاپ قامال الاتىن بولساق، ەلىمىزدىڭ دامۋى بارىسىندا بۇزا المايتىن قامال بولمايتىندىعىن اماليات تاعى ٴبىر رەت دالەلدەدى.

　　ٴبىر جىلدان بەرى، ٴبىز شي جينپيڭ جاڭا ٴداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسىن ىشكەرىلەي ۇيرەنىپ، دايەكتىلەندىرىپ، شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ بەدەلى مەن ورتالىقتانعان ٴبىر تۇتاس باسشىلىعىن باتىل قورعاپ، پارتيانىڭ باسشىلىعىن ۇكىمەت قىزمەتىنىڭ ٴار سالاسىنىڭ تۇتاس بارىسىنا ٴسىڭىرىپ، پارتيا 20 ـ قۇرىلتايى مەن 20 ـ كەزەكتى ورتالىق كوميتەت ەكىنشى، ٴۇشىنشى جالپى ماجىلىستەرىنىڭ رۋحىن جاپپاي دايەكتىلەندىرىپ، تياناقتاندىرىپ، پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ شەشىمدەرى مەن ورنالاستىرۋلارى بويىنشا، باستىسى، مىناداي قىزمەتتەر ىستەدىك:

　　بىرىنشىدەن، ماكرولىق تىزگىندەۋدى ۋاقىتقا، جاعدايعا قاراي كۇشەيتىپ جانە وندا جاڭالىق اشىپ، ەكونوميكانىڭ قايتا ورلەۋىن، جاقسارۋعا بەت الۋىن ىلگەرىلەتتىك. بىلتىر ٴبىرىنشى ماۋسىمداعى ەكونوميكانىڭ باستاماسى جاقسى بولدى، ٴبىراق ەل ٴىشى ـ سىرتىنداعى كوپ جاقتى فاكتورلاردىڭ ىقپالىنا ۇشىراپ، ەكىنشى ماۋسىمعا كىرگەننەن كەيىن باستى كورسەتكىشتەر ۇزدىكسىز تومەندەپ، تومەندەۋ قىسىمى ارتتى. ٴبىز كەرى دۇركىندىك رەتتەۋدى كۇشەيتىپ، نازاردى كورنەكتى ماسەلەلەرگە باعىتتامالى شارا قولدانۋعا شوعىرلاندىرىپ، بۇرىننان بار ساياساتتار مەن جاڭا شىعارىلعان ساياساتتاردى تياناقتاندىرۋدى مىقتى يگەرىپ، سۇرانىمنىڭ ٴبىرشاما تەز جوعارىلاۋىن ىلگەرىلەتتىك، ٴوندىرىستىڭ ارتۋى جەدەلدەپ، بازار مەجەسى كورنەكتى جاقسارىپ، تۇتاس جىلداعى ەكونوميكالىق اينالىمدا باستاپقى مەزگىلدە جوعارى بولۋ، ورتا مەزگىلدە تومەن بولۋ، سوڭعى مەزگىلدە ورلەۋ جاعدايى جارىققا شىقتى. قازىنا ـ اقشا ساياساتىن پارمەندى اتقارىپ، شىعىس كولەمىن كەڭەيتىپ، ٴتۇيىندى سالالاردى قازىنالىق قۋاتپەن قامتاماسىز ەتۋدى كۇشەيتىپ، امانات ساقتىق قورى مولشەرى مەن ساياساتتىق ٴوسىم مولشەرىن 2 رەت تومەندەتىپ، قوعامدىق قارجى قۇراۋدىڭ وزىندىك قۇنىن اناعۇرلىم تومەندەتتىك. ۇتىمدى سۇرانىمدى كەڭەيتۋدى ارقاۋ ەتىپ، ”كەلەلى، ٴتۇيىندى“ قۇرىلىستى تىڭعىلىقتى ىلگەرىلەتىپ، ”ەكىنى جاڭالاۋ“ قىزمەتىنە كۇش سالا قولداۋ كورسەتتىك، جابدىق ساتىپ الۋعا قوسىلعان قارجى %15.7 ارتىپ، ٴۇي ەلەكتر جابدىقتارى تاۋارلارىنىڭ بولشەك ساتىلۋ سوماسى %12.3 ارتتى. ٴۇي ـ جاي بازارىندا باعانى تۇسىرمەي، تۇراقتى ۇستاۋدى ىلگەرىلەتىپ، تۇرعىن ٴۇي قارىز اقشاسىنىڭ ٴوسىم مولشەرى مەن العاشقى تولەم سالىستىرماسىن تومەندەتىپ، تۇرعىنداردىڭ تۇرعىن ٴۇي قارىز اقشا قالدىعى ٴوسىمىنىڭ جىلدىق شىعىسىن مولشەرمەن 150 ميلليارد يۋان ازايتىپ، ساۋدا بۋىندارىنداعى باجى ـ اقى دەڭگەيىن تومەندەتىپ، ۇيلەردى ۋادە بويىنشا تاپسىرىپ بەرۋگە كەپىلدىك ەتۋ قىزمەتىن تىڭعىلىقتى ىلگەرىلەتتىك. كاپيتال بازارىن بەلسەنە ورنىقتىرىپ، نەگىزدىك ٴتۇزىمدى كەمەلدەندىرۋدى جەدەلدەتىپ، ٴوزارا ايىرباستى قولايلى ەتۋ، قايتالاي قارىز الۋ ارقىلى ٴوزىنىڭ جارناسىن قايتا ساتىپ الىپ، مولشەرىن ارتتىرۋ سىندى قۇرالداردى ىسكە قوسۋ ارقىلى بازاردىڭ ومىرشەڭدىگىن جانداندىردىق. جەرگىلىكتى ورىنداردىڭ ارناۋلى قارىز شەگىن ٴبىر جولدا 6 تريلليون يۋان ارتتىرىپ، قوردالانعان كومەسكى قارىزىن جاپتىق. جەرگىلىكتى ورىنداردىڭ ورتا، شاعىن فينانس قۇرىلىمدارىنىڭ رەفورما ارقىلى حاۋىپ ـ قاتەردى جويۋىن ورنىقتى ىلگەرىلەتتىك.

　　ەكىنشىدەن، رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتىپ، ەسىكتى ايقارا اشىپ، دامۋدىڭ ىشكى قوزعاۋشى كۇشىن تاباندىلىقپەن ارتتىردىق. مەملەكەت بويىنشا بازاردى بىرلىككە كەلتىرۋگە كەدەرگى بولاتىن بەلگىلەمەلەر مەن ادىستەردى اداقتاپ جانە كۇشىنەن قالدىرىپ، باسەكەنىڭ ادىلدىگىن تەكسەرۋ ەرەجەسىن جاساپ جانە اتقارىپ، جەرگىلىكتى ورىنداردىڭ ساۋداگەر شاقىرىپ قارجى ەنگىزۋىن ارناعا ٴتۇسىرۋ شارالارىن شىعاردىق. مەملەكەت مەنشىگىندەگى كاسىپورىندار رەفورماسىن تەرەڭدەتىپ، مەملەكەت مەنشىگىندەگى شارۋاشىلىقتىڭ ورنالاسىمىن ۇزدىكسىز ساپالىلاندىردىق. حالىق باسقارۋىنداعى شارۋاشىلىقتى جەبەۋ زاڭى جوباسىن مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتىنىڭ قاراۋىنا ۇسىنىپ، حالىق باسقارۋىنداعى شارۋاشىلىقتىڭ دامۋ ورتاسىن جاقسارتتىق. سىرتقى ساۋداداعى تىڭ ارتۋ تۇيىندەرىن بەلسەنە كەڭەيتىپ، يمپورت ـ ەكسپورت قۇرىلىمىن ۇزدىكسىز ساپالىلاندىرىپ، سىرتقى ساۋدا ەكسپورتىنىڭ ەكونوميكانىڭ ارتۋىنا قوسقان ۇلەسىن ارتتىردىق. شەكارا ارالىق قىزمەت وتەۋ ساۋداسىندا رۇقسات ەتىلمەيتىندەر ٴتىزىمىن جاپپاي اتقاردىق. قىزمەت ٴتۇرى قوسىلعان تەلەكومدى، بيوتەحنولوگيانى، دەربەس قارجىلى شيپاحانانى اشىق ۇستاۋدى تۇيىندە سىناق ەتۋدى ورىستەتتىك. ٴبىر جاقتى ەسىك اشۋ تەبىنىن ارتتىرىپ، جۇڭگومەن ديپلوماتيالىق قاتىناس ورناتقان ەڭ دامىماعان ەلدەردىڭ ونىمدەرىنىڭ بارىنەن كەدەن باجىسىن المادىق. ٴبىر جاقتى ۆيزاسىز وتەتىن مەملەكەت سانىن كوبەيتىپ، شەكاراعا ۆيزاسىز كىرگەننەن كەيىن شەكارا ىشىندە ايالداۋ ۋاقىتىن 240 ساعاتقا ۇزارتىپ، شەكارادان كىرىپ ساياحاتتاۋ ٴۇردىسىن ۇزدىكسىز جوعارىلاتتىق. ”ٴبىر بەلدەۋ، ٴبىر جولدى“ جوعارى ساپامەن بىرگە قۇرۋدىڭ ونىمدىلىگىن كورنەكتىلەندىرىپ، ٴبىر قىدىرۋ كەلەلى ينجەنەريانى، حالىق تۇرمىسىنا قاتىستى نىسانداردى ورنىقتى اتقاردىق.

　　ۇشىنشىدەن، جاڭالىق اشۋ ارقىلى دامۋدى جەبەۋدى كۇش سالا ىلگەرىلەتىپ، شارۋاشىلىق قۇرىلىمىن ساپالىلاندىرۋدى، دەڭگەيىن جوعارىلاتۋدى ىلگەرىلەتتىك. عىلىم ـ تەحنولوگيادا قۇدىرەتتى مەملەكەت قۇرۋ قۇرىلىسىن ىلگەرىلەتىپ، مەملەكەتتىڭ عىلىم ـ تەحنولوگيالىق كەلەلى ارناۋلى نىساندارىن اتقارۋدى جاپپاي باستاپ، كەلەلى عىلىم ـ تەحنولوگيالىق نەگىزدىك قۇرىلعىلار جۇيەسىن كەمەلدەندىرۋدى جەدەلدەتىپ، جاڭالىق اشۋشى ۇزدىك دارىندىلاردى جەتىلدىرۋدى كۇشەيتتىك. ونەركاسىپ ەكونوميكاسىنىڭ اينالىمىن ورنىقتىرىپ، جاساۋ كاسىبىن تەحنولوگيالىق جاڭعىرتۋدى، دارەجەسىن جوعارىلاتۋدى ىلگەرىلەتىپ، جاساۋ كاسىبىنە قوسىلعان قارجىنى %9.2 ارتتىردىق. مەملەكەتتىك دەڭگەيدەگى ٴبىر توپ وزىق جاساۋ كاسىبى شوعىرىن تىڭنان جەتىلدىرىپ، ساۋدالىق عارىش، بەيدوۋ قولدانىمى، جاڭاشا ەنەرگيا ساقتاۋ سياقتى تىڭنان گۇلدەنگەن شارۋاشىلىقتاردى جەدەل دامىتتىق. ورتانى قورعاۋ، حاۋىپسىزدىك سياقتى ماجبۇرلەمەلى مەملەكەتتىك ولشەمدەردى بەلگىلەدىك جانە ولارعا وزگەرتۋ ەنگىزدىك. سيفرلى جۇڭگو قۇرىلىسىن جەدەلدەتىپ، سيفرلى ەكونوميكاداعى وزەكتى شارۋاشىلىقتىڭ ارتقان قۇنىنىڭ ىشكى ٴوندىرىس جالپى قۇنىنداعى ۇستايتىن سالىستىرماسىن %10 اينالاسىنا جەتكىزدىك.

　　تورتىنشىدەن، قالا مەن اۋىلدىڭ وڭىرلىك سايكەسە دامۋىن ٴبىر تۇتاس جوسپارلاپ، ەكونوميكالىق ورنالاسىمدى ساپالىلاندىردىق. جاڭاشا قالا ـ قالاشىقتاندىرۋ ستراتەگياسىن اتقارۋدىڭ 5 جىلدىق ارەكەت جوسپارىن جولعا قويىپ اتقارىپ، قالانى جاڭارتۋدى تىڭعىلىقتى ىلگەرىلەتىپ، ۇنەمىلىك تۇراتىن حالىقتىڭ قالا ـ قالاشىقتانۋ مولشەرىن %67كە جوعارىلاتتىق. اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ نەگىزىن تاباندىلىقپەن بەكەمدەپ، اپاتتان ساقتانۋدى، اپات زيانىن ازايتۋدى جانە جالپىلىق ٴوندىرىس قۋاتىن ورنىقتى جوعارىلاتىپ، اۋىل ـ قىستاقتاردى جاپپاي كوركەيتۋدە تىڭ تابىستارعا قول جەتكىزدىك. ٴبىر قىدىرۋ وڭىرلىك دامۋ ساياساتىن جولعا قويىپ، وڭىرلىك كەلەلى نىسانداردان ٴبىر توبىن اتقارىپ، نەگىزگى تۇلعالىق فۋنكتسيالىق ٴوڭىر ٴتۇزىمىن جانە ساياساتىن اقاۋسىزداندىرىپ، وڭىرلىك توعىسپالى دامۋدا تىڭ ىلگەرىلەۋشىلىككە قول جەتكىزدىك.

　　بەسىنشىدەن، قوعامدىق ىستەردى بەلسەنە دامىتىپ، حالىقتىڭ قۇت ـ ىرىسىن ارتتىردىق. جوعارى ساپالى، تولىق جۇمىستانۋدى جەبەيتىن ساياساتتىق شارالاردى جولعا قويىپ، كاسىپورىنداردىڭ جۇمىستانۋشىلاردى قابىلداۋىنا قولداۋ كورسەتۋىن كۇشەيتىپ، جوعارى مەكتەپتەن وقۋ تاۋىسقان وقۋشىلار، كەدەيلىكتەن ارىلعاندار، شارۋا جۇمىسكەرلەر سىندى ٴتۇيىندى قاۋىمنىڭ جۇمىستانۋ جاعدايىنىڭ ورنىقتىلىعىن ساقتادىق. وقۋ ـ اعارتۋدا قۇدىرەتتى مەملەكەت قۇرۋدى ىلگەرىلەتتىك. مىندەتتى وقۋ ـ اعارتۋ ساتىسىندا وتباسىندا ەكونوميكالىق قيىنشىلىعى بار وقۋشىلارعا بەرىلەتىن تۇرمىستىق كومەك قاراجات ولشەمىن جوعارىلاتتىق. مەملەكەتتىڭ وقۋ سيلىق قاراجاتىنىڭ، وقۋ كومەك قاراجاتىنىڭ ولشەمىن جوعارىلاتىپ، كولەمىن كەڭەيتىپ، وقۋ كومەك قارىز اقشا سوماسىنىڭ مولشەرىن جوعارىلاتىپ، ٴوسىمىن تومەندەتتىك، بۇدان 34 ميلليوننان استام وقۋشى (رەت) يگىلىكتەندى. ”ەكىنى جەڭىلدەتۋ“ جەتىستىكتەرىن بەكەمدەپ، نەگىزدىك وقۋ ـ اعارتۋ ەكولوگياسىن ۇزدىكسىز ساپالىلاندىردىق. ەمدەۋ قۇرىلىمدارىنىڭ تەكسەرۋ ـ ساراپتاۋ ناتيجەسىن ٴوزارا تانۋىن ىلگەرىلەتىپ، نەگىزگى ساتىداعى سوزىلمالى اۋرۋلارعا، ۇنەمى كەزىگەتىن اۋرۋلارعا قولدانىلاتىن ٴدارى تۇرلەرىن كوبەيتتىك. ٴتۇيىندى جۇقپالى اۋرۋلاردان ساقتانۋ ـ ەمدەۋدى تىڭعىلىقتى ويداعىداي ىستەدىك. جۇمىسشى ـ قىزمەتكەرلەردىڭ ەمدەلۋدى قامسىزداندىرۋ جەكە ەسەبىن ورتاق پايدالانۋ كولەمىن ارتتىردىق. قالا، اۋىل تۇرعىندارىنىڭ نەگىزدىك زەينەتاقىسىن جانە زەينەتكەرلەردىڭ نەگىزگى زەينەتاقىسىن جوعارىلاتتىق. زەينەتكەرلىككە قىزمەت وتەۋ رەفورماسىن تەرەڭدەتىپ، قارتتار ەكونوميكاسىنىڭ دامۋىن جەبەۋ ساياساتتارىن بەلگىلەدىك. مۇگەدەكتەردىڭ ۇقىق ـ مۇددەسىن قامتاماسىز ەتۋدى كۇشەيتتىك. قامقورلىق جاساۋ، كومەك بەرۋ قوسىمشا قاراجاتى ولشەمىن جوعارىلاتتىق. ەڭ تومەنگى تۇرمىستىق قامتاماسىزداندىرۋ ولشەمىن بەلگىلەۋ جانە رەتتەۋ مەحانيزمىن اقاۋسىزداندىرىپ، قۇتقارۋ ـ كومەكتەسۋ وبيەكتىلەرىنىڭ كولەمىن ۇلعايتتىق. قيىنشىلىعى بار بۇقاراعا ٴبىر رەتتىك تۇرمىستىق كومەك قاراجات تاراتتىق، بۇدان 11 ميلليوننان استام ادام يگىلىكتەندى. بۇكىل ەلدە كوكتەم مەرەكەسىندە، مەرەكە ـ مەيرامدا جانە ەسكە ٴتۇسىرۋ كۇندەرىندە دەمالىس بەرۋ ادىستەرىن كەمەلدەندىردىك. مادەنيەت ىستەرى مەن مادەنيەت شارۋاشىلىعىن گۇلدەندىرىپ جانە دامىتىپ، مادەنيەت پەن ساياحات بازارىن ۇزدىكسىز جانداندىردىق. 9 ـ كەزەكتى ازيا قىسقى سپورت جارىسىن تىڭعىلىقتى وتكىزدىك، از ۇلتتاردىڭ مەملەكەتتىك 12 ـ كەزەكتى ٴداستۇرلى دەنە تاربيە سپورت جارىسىن ٴساتتى وتكىزدىك، ەلىمىزدىڭ دەنە تاربيە ساڭلاقتارى پاريج وليمپيادا سپورت جارىسىندا شەتەلدە جارىسقا قاتىناسۋدىڭ ەڭ جاقسى ناتيجەسىنە قول جەتكىزدى.

　　التىنشىدان، ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋدى ۇزدىكسىز كۇشەيتىپ، جاسىل، تومەن كومىر قىشقىل گازدى دامۋ دەڭگەيىن جوعارىلاتتىق. ەكولوگيالىق ورتانى جان ـ جاقتى وڭاۋدى كۇشەيتىپ، نەگىزگى لاس زاتتاردى شىعارۋ مولشەرىن ۇزدىكسىز تومەندەتتىك. ماڭىزدى ەكولوگيالىق جۇيەنى قورعاۋ جانە قالپىنا كەلتىرۋ كەلەلى ينجەنەرياسىن ىشكەرىلەي اتقارىپ، شولەيتتەنگەن، قۇمايتتانعان جەر اۋماعىن ٴۇرتىس ازايتتىق. ورگانيزمدەردىڭ كوپ تۇرلىلىگىن قورعاۋدا بەلسەندى ونىمدىلىكتەرگە قول جەتكىزدىك، قىرۋار باعالى، سيرەك كەزدەسەتىن، تۇقىمى قۇرۋعا تاياعان جابايى حايۋاناتتار مەن وسىمدىكتەر شوعىرى ورنىقتى مولايدى. ٴتۇيىندى سالالاردا ەنەرگيا ۇنەمدەۋ، كومىر قىشقىل گازىن شىعارۋدى ازايتۋ بويىنشا جاڭالاۋدى ىلگەرىلەتىپ، جاڭا ەنەرگيا كوزدەرىن اشۋدى جانە ودان پايدالانۋدى ىلگەرىلەتىپ، بەي تۇنبا ەنەرگيا ارقىلى تاراتىلعان ەلەكتر مولشەرىنىڭ جالپى تاراتىلعان ەلەكتر مولشەرىندەگى ۇستاعان سالىستىرماسىن %40كە تاياتتىق. بۇكىل ەل بويىنشا پارنيك گازىن شىعارۋدى ٴوز ەركىمەن ازايتۋ ساۋدا بازارىن ىسكە قوستىق. بۇكىل ەل بويىنشا كومىر قىشقىل گازىن شىعارۋ ۇقىعى ساۋداسى اناعۇرلىم جاندانا ٴتۇستى.

　　جەتىنشىدەن، ۇكىمەت قۇرىلىسىندا جانە باسقارۋدا جاڭالىق اشۋدى كۇشەيتىپ، قوعامنىڭ جاراسىمدىلىعىن، ورنىقتىلىعىن ساقتادىق. پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ پارتيانى جاپپاي قاتاڭ باسقارۋ ستراتەگيالىق ورنالاستىرۋىن دايەكتىلەندىرىپ، تياناقتاندىرىپ، ورتالىقتىڭ سەگىز تارماقتى بەلگىلەمەسىنىڭ رۋحىن قاتاڭ تياناقتاندىرىپ، پارتيا ٴتارتىبىن ۇيرەنۋ جونىندەگى تاربيەنى تىڭعىلىقتى ورىستەتىپ، فورماشىلدىقتى، تورەشىلدىكتى بار كۇشپەن تۇزەتىپ، نەگىزگى ساتىنىڭ اۋىرتپالىعىن شىنايى جەڭىلدەتىپ، بۇقارانىڭ ماڭايىنداعى بۇرىس ستيلدەردى ىشكەرىلەي وڭاپ، پارتيا ستيلى، پاكتىك قۇرىلىسىن جانە شىرىكتەسۋگە قارسى تۇرۋ كۇرەسىن ۇزدىكسىز كۇشەيتتىك. اكىمشىلىكتى زاڭ بويىنشا جۇرگىزۋدى ىشكەرىلەي ىلگەرىلەتتىك. مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتىنىڭ قاراۋىنا 19 نۇسقا زاڭ جوباسىن ۇسىنىپ، 28 اكىمشىلىك زاڭدىق ەرەجە جاسادىق جانە ولارعا وزگەرتۋ ەنگىزدىك. باقىلاۋدى سانالى تۇردە زاڭ بويىنشا قابىلدادىق. حالىق قۇرىلتايى ۋاكىلدەرىنىڭ ۇسىنىستارى مەن ساياسي كەڭەس مۇشەلەرىنىڭ ۇسىنىس جوبالارىن مۇقيات ٴبىر جاقتى ەتتىك. اكىمشىلىك زاڭ اتقارۋدى باقىلاۋدى كۇشەيتىپ، كاسىپورىندارعا ساياتىن اكىمشىلىك تەكسەرۋدى ارناعا تۇسىردىك. ەكى توپتاعى ”ٴبىر ٴىستى جوعارى ونىمدىلىكپەن تىندىرۋدىڭ“ ٴتۇيىندى ىستەر ٴتىزىمىن جاساپ، جەلىدە، جەلىدەن تىس قىزمەت وتەۋ قابىلەتىن جالپى تۇلعالىق جاقتان جوعارىلاتۋدى ىلگەرىلەتتىك. جوعارى ساپالى دامۋدى ىلگەرىلەتۋگە جان ـ جاقتى باقىلاۋ ـ تەكسەرۋ ورىستەتتىك. قوعامدىق باسقارۋدا جاڭالىق اشتىق جانە ونى كەمەلدەندىردىك. قايشىلىقتار مەن داۋ ـ شارلاردى ٴبىر ـ بىرلەپ تەكسەرىپ شەشۋدى كۇشەيتىپ، ارىز حاتتار مەن ارىزدانۋشىلار جونىندەگى قىزمەتتى زاڭمەن باسقارۋدى ىلگەرىلەتتىك. شۇعىل جاعدايعا توتەپ بەرۋدى باسقارۋ مەن ٴوندىرىس حاۋىپسىزدىگىن كۇشەيتىپ، وتىندىق گاز، ەلەكترلى ۆەلوسيپەد سياقتىلاردىڭ حاۋىپسىزدىككە توندىرەتىن كومەسكى قاتەرلەرىن تۇتاس تىزبەك بويىنشا ارناۋلى جونگە سالۋدى ورىستەتتىك. تاسقىن ـ سەل، تايفىڭ داۋىلى، جەر سىلكىنىسى سياقتى جاراتىلىستىق اپاتتاردان ۇتىمدى ساقتاندىق جانە وعان توتەپ بەردىك. مەملەكەت حاۋىپسىزدىگى جۇيەسىن كەمەلدەندىردىك. ۇشقارىلىق ىستەۋ دەلولارىنىڭ، وقيعالارىنىڭ تۋىلۋىنان قاتاڭ ساقتانىپ، جيىركەنىشتى قىلمىس وتكىزگەندەردى زاڭ بويىنشا قاتاڭ جازالاپ، حالىق بۇقاراسىنىڭ ٴومىرى مەن مال ـ مۇلكىنىڭ حاۋىپسىزدىگىن جانە قوعامنىڭ ورنىقتىلىعىن بار كۇشپەن قامتاماسىز ەتتىك.

　　وتكەن ٴبىر جىلدا جۇڭگوشا ٴىرى ەلدىك ديپلوماتيادا جاڭا جاعداي جارىققا شىقتى. ٴتوراعا شي جينپيڭ قاتارلى پارتيا مەن مەملەكەت باسشىلارى كوپ ەلگە ساپارلاي باردى، شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمى باسشىلار كەڭەسى، بريكس ەلدەرى باسشىلارىنىڭ كەزدەسۋى، ازيا - تىنىق مۇحيت ەكونوميكالىق سەلبەستىك ۇيىمىنا مۇشە ەلدەر باسشىلارىنىڭ بەيرەسمي ٴماجىلىسى، 20 ەل توبى مەملەكەت باسشىلارىنىڭ كەڭەسى، شىعىس ازيا سەلبەستىگى مەملەكەت باسشىلارىنىڭ جەلىلەس ٴماجىلىسى سياقتى كەلەلى، كوپ جاقتى، ەكى جاقتى قيمىلدارعا قاتىناستى. جۇڭگو - افريكا سەلبەستىك تالقى مىنبەرىنىڭ بەيجيڭ باسشىلار كەڭەسى، بەيبىت قاتار تۇرۋدىڭ بەس پرينسيبى جاريالانعاندىعىنىڭ 70 جىلدىعىن اتاپ ٴوتۋ جينالىسى، جۇڭگو - اراب ەلدەرى سەلبەستىك تالقى مىنبەرىنىڭ مينيستر دارەجەلىلەر ٴماجىلىسى سياقتى كەلەلى نەگىزگى الاڭ ديپلوماتيالىق قيمىلدارىن ٴساتتى وتكىزدىك. ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋدى ىلگەرىلەتىپ، الەمدىك سەرىكتەستىك قاتىناستى بەكەمدەپ جانە كەڭەيتىپ، ناعىز كوپ جاقتىلىققا تاباندى بولىپ، الەمدىك سىن ـ سايىستارعا توتەپ بەرۋ جانە حالىقارالىق، وڭىرلىك قولامتالى ماسەلەلەردى شەشۋ بارىسىندا بەلسەندى، سىندارلى رول اتقاردىق. جۇڭگو دۇنيە ٴجۇزىنىڭ بەيبىتشىلىگى مەن دامۋىن جەبەۋگە ماڭىزدى ۇلەس قوستى.

　　وتكەن ٴبىر جىلدا قول جەتكىزگەن تابىستار، تۇپتەپ كەلگەندە، باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ جول باستاپ، تىزگىن ۇستاۋىنىڭ، شي جينپيڭ جاڭا ٴداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسىنىڭ عىلمي جەتەكشىلىگىنىڭ، شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ پارمەندى باسشىلىعىنىڭ ناتيجەسى، بۇكىل پارتيانىڭ، بۇكىل ارميانىڭ، بۇكىل ەلدەگى ٴار ۇلت حالقىنىڭ ىنتىماقتاسا كۇرەس جۇرگىزۋىنىڭ ناتيجەسى. مەن مەملەكەتتىك كەڭەس اتىنان بۇكىل ەلدەگى ٴار ۇلت حالقىنا، ٴارقايسى دەموكراتيالىق پارتيا ـ توپتارعا، ٴارقايسى حالىقتىق ۇيىمدارعا جانە ٴار سالا قايراتكەرلەرىنە شىن جۇرەكتەن العىس ايتامىن! شياڭگاڭ ەرەكشە اكىمشىلىك رايونىنداعى باۋىرلاستارعا، اۋمىن ەرەكشە اكىمشىلىك رايونىنداعى باۋىرلاستارعا، تايۋاندىق باۋىرلاستارعا جانە شەتەلدەگى چياۋمين باۋىرلاستارعا شىن جۇرەكتەن العىس ايتامىن! جۇڭگونىڭ وسىزامانداندىرۋ قۇرىلىسىنا كوڭىل بولگەن جانە قولداۋ كورسەتكەن ٴار ەل ۇكىمەتتەرىنە، حالىقارالىق ۇيىمدارعا جانە ٴار ەلدەگى دوستارعا شىن جۇرەكتەن العىس ايتامىن!

　　ٴبىز تابىستاردى تۇراقتاندىرۋمەن بىرگە، ٴدوپ كەلىپ وتىرعان ماسەلەلەر مەن سىن ـ سايىستاردى دا سەرگەكتىكپەن كورە ٴبىلۋىمىز كەرەك. حالىقارالىق جاعدايدان الىپ قاراعاندا، دۇنيە جۇزىندە 100 جىلدىق وزگەرىستەر جەدەل قۇبىلىپ، سىرتقى ورتا اناعۇرلىم كۇردەلىلەسە، قيىنداسا ٴتۇستى، بۇل ەلىمىزدىڭ ساۋدا، عىلىم ـ تەحنولوگيا سياقتى سالالارىن ٴتىپتى زور سوققىعا ۇشىراتۋى مۇمكىن. دۇنيە ٴجۇزى ەكونوميكاسىن ارتتىراتىن قوزعالىس قۋاتى جەتكىلىكسىز بولىپ، سىڭار جاقتىلىق، قورعامپازدىق ۇدەدى، كوپ جاقتى ساۋدا ٴتۇزىلىسى كەدەرگىگە ۇشىراپ، كەدەن باجىسى قامالدارى كوبەيدى. الەمدىك شارۋاشىلىق تىزبەگى مەن قامداۋ تىزبەگىنىڭ ورنىقتىلىعى سوققىعا ۇشىراپ، حالىقارالىق ەكونوميكانىڭ اينالىمىنا كەدەرگىلىك جاسادى. وڭىرلىك ساياسيدىڭ شيەلەنىستى فاكتورلارى ٴالى دە ٴبىرشاما كوپ بولىپ، الەمدىك بازار مەجەسى مەن قارجى قوسۋ سەنىمىنە ىقپال جاساپ، حالىقارالىق بازاردىڭ تولقۋ قاتەرىن ارتتىردى. ەل ىشىنەن الىپ قاراعاندا، ەكونوميكانىڭ قايتا ورلەۋ، جاقسارۋعا بەت الۋ نەگىزى ٴالى دە ورنىقتى ەمەس، ۇتىمدى سۇرانىم جەتكىلىكسىز، اسىرەسە، تۇتىنۋ تەبىنسىز. ٴىشىنارا كاسىپورىنداردىڭ ٴوندىرىس ـ تيجارات جۇرگىزۋى قيىنداپ، بەرەشەك اقشانى كەشەۋىلدەتۋ ماسەلەسى ٴالى دە ٴبىرشاما كورنەكتى. بۇقارانىڭ جۇمىستانۋ ارقىلى كىرىسىن ارتتىرۋى قىسىمعا ۇشىرادى. حالىق تۇرمىسى جاعىنداعى سالالاردا ولقىلىقتار ورىن تەپتى. كەيبىر جەرگىلىكتى ورىندارداعى نەگىزگى ساتىلاردىڭ قازىناسى قيىنشىلىق قىسپاعىندا قالدى. قوعامدىق قايشىلىقتاردى شەشۋ جانە حاۋىپ ـ قاتەردەن ساقتانۋ قىزمەتىن ٴالى دە كۇشەيتۋ قاجەت. ۇكىمەتتىڭ جۇمىس ونىمدىلىگى مەن اكىمشىلىكتى زاڭ بويىنشا جۇرگىزۋ قابىلەتىن جوعارىلاتۋعا تۋرا كەلەدى. كەيبىر قىزمەتتەردە سايكەسۋ، سەلبەسۋ جەتەرسىز، كەيبىر ساياساتتاردىڭ تياناقتانۋى باياۋ، ونىمدىلىگى مەجەدەگىدەي ەمەس. كەيبىر تاراۋلاردىڭ قىزمەت وتەۋ كوزقاراسى ٴالسىز، جۇمىس تىندىرۋ ونىمدىلىگى تومەن. ٴىشىنارا كادرلار ٴىستى بەتالدى ىستەيدى، ٴىس تىندىرمايدى، ٴىستى شەبەرلىكپەن ىستەي المايدى، كەيبىر سالالار مەن جەرگىلىكتى ورىنداردا شىرىكتەسۋ ماسەلەسى الىگە دەيىن كوپ تۋىلۋدا. ٴبىز قيىنشىلىقتار مەن ماسەلەلەرگە دۇرىس قاراۋىمىز كەرەك، ونان دا ماڭىزدىسى، دامۋ سەنىمىن بەكەمدەۋىمىز كەرەك. ەلىمىزدە كورنەكتى ٴتۇزىم ارتىقشىلىعى، ەرەن زور كولەمدى بازار، كەمەلدى شارۋاشىلىق جۇيەسى، مول ادام كۇشى جانە مول دارىندىلار بايلىعى بولۋ سىندى كوپتەگەن ابزال شارت ـ جاعداي بار، ۇزاق بولاشاقتى پلاندايتىن، عىلمي تىزگىندەيتىن، جوعارى مەن تومەن سايكەسىپ ٴونىمدى باسقاراتىن مەحانيزم بار، سۇرانىم دەڭگەيىن جوعارىلاتۋدىڭ، قۇرىلىمدى ساپالىلاندىرۋدىڭ، قوزعالىس قۋاتىن اۋىستىرۋدىڭ زور ارتۋ مۇمكىندىكتەرى بار، ەكونوميكانىڭ ۇزاق ۋاقىت جاقسارۋعا بەت الۋى سىندى نەگىزگى بەتالىسى وزگەرگەن جوق، وزگەرمەيدى دە، ەلىمىزدىڭ ەكونوميكا كەمەسى، ٴسوز جوق، تولقىن جارا ٴجۇزىپ، ورنىقتى تۇردە بولاشاققا جول تارتا بەرەدى!

　　2. 2025 ـ جىلعى ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋدىڭ جالپى تۇلعالىق تالابى جانە ساياساتتىق بەتالىسى

　　بيىل ”14 ـ بەسجىلدىق“ جوبا اياقتالاتىن جىل. ۇكىمەت قىزمەتىن ويداعىداي ىستەۋ ٴۇشىن، شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ پارمەندى باسشىلىعىندا، شي جينپيڭ جاڭا ٴداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسىن جەتەكشى ەتىپ، پارتيا 20 ـ قۇرىلتايىنىڭ جانە 20 ـ كەزەكتى ورتالىق كوميتەت ەكىنشى، ٴۇشىنشى جالپى ماجىلىستەرىنىڭ رۋحىن جاپپاي دايەكتىلەندىرىپ، تياناقتاندىرىپ، ورتالىقتىڭ ەكونوميكالىق قىزمەت ٴماجىلىسىنىڭ ورنالاستىرۋى بويىنشا ورنىقتىلىق بارىسىندا ىلگەرىلەۋ قىزمەت جالپى ارناسىنان جازباي، جاڭا دامۋ ۇستانىمىن تولىق، دالمە ـ ٴدال، جاپپاي دايەكتىلەندىرىپ، جاڭا دامۋ جاعدايىن جەدەل قالىپتاستىرىپ، جوعارى ساپالى دامۋدى تىڭعىلىقتى ىلگەرىلەتىپ، رەفورمانى اناعۇرلىم جاپپاي تەرەڭدەتىپ، جوعارى دەڭگەيدەگى سىرتقا ەسىك اشۋدى كەڭەيتىپ، وسىزاماندانعان شارۋاشىلىق جۇيەسىن ورناتىپ، دامۋ جانە حاۋىپسىزدىكتى اناعۇرلىم ويداعىداي ٴبىر تۇتاس جوسپارلاپ، اناعۇرلىم بەلسەندى، ۇتىمدى ماكرولىق ساياساتتاردى اتقارىپ، ىشكى سۇرانىمدى كەڭەيتىپ، عىلىم ـ تەحنولوگيادا جاڭالىق اشۋ مەن شارۋاشىلىقتا جاڭالىق اشۋدىڭ توعىسا دامۋىن ىلگەرىلەتىپ، تۇرعىن ٴۇي بازارىن، جارنا بازارىن ورنىقتىرىپ، ٴتۇيىندى سالالارعا تونەتىن حاۋىپ ـ قاتەرلەر مەن سىرتقى سوققىدان ساقتانىپ جانە ونى جويىپ، مەجەنى ورنىقتىرىپ، ومىرشەڭدىكتى تاسقىنداتىپ، ەكونوميكانىڭ ٴۇرتىس قايتا ورلەپ، جاقسارۋعا بەت الۋىن ىلگەرىلەتىپ، حالىقتىڭ تۇرمىس دەڭگەيىن ۇزدىكسىز جوعارىلاتىپ، قوعامنىڭ جاراسىمدىلىعى مەن ورنىقتىلىعىن ساقتاپ، ”14 ـ بەسجىلدىق“ جوباداعى نىسانا ـ مىندەتتەردى جوعارى ساپامەن ورىنداپ، ”15 ـ بەسجىلدىقتىڭ“ تاماشا باستاماسىن جۇزەگە اسىرۋعا بەرىك نەگىز قالاۋ كەرەك.

　　بيىلعى دامۋدىڭ باستى مەجەلى نىساناسى: ىشكى ٴوندىرىستىڭ جالپى قۇنىن %5 شاماسىندا ارتتىرۋ؛ قالا ـ قالاشىقتاردا انىقتالعان جۇمىسسىزدىق مولشەرى %5.5 شاماسىندا بولۋ، قالا ـ قالاشىقتاردا 12 ميلليوننان استام ادامدى تىڭنان جۇمىستاندىرۋ؛ تۇرعىنداردىڭ تۇتىنۋ باعاسىنىڭ قىمباتتاۋ مولشەرى %2 شاماسىندا بولۋ؛ تۇرعىندار كىرىسىنىڭ ارتۋى ەكونوميكانىڭ ارتۋىمەن تەڭ بولۋ؛ حالىقارالىق كىرىس ـ شىعىس نەگىزىنەن تەپە ـ تەڭدىگىن ساقتاۋ؛ استىق ٴونىمى ٴبىر تريلليون 400 ميلليارد جىڭ شاماسىندا بولۋ؛ ىشكى ٴوندىرىس جالپى قۇنىنداعى ەنەرگيانىڭ بىرلىكتىك سارىپ ەتىلۋىن %3 شاماسىندا تومەندەتىپ، ەكولوگيالىق ورتانىڭ ساپاسىن ۇزدىكسىز جاقسارتۋ.

　　جوعارىداعى مەجەلى نىسانالاردى العا قويۋدا ەل ٴىشى ـ سىرتى جاعدايى مەن ٴار جاقتاعى فاكتورلاردى جان ـ جاقتى ويلاستىرىپ، قاجەتتىلىك پەن مۇمكىندىكتى تەڭ ەسكەردىك. ەكونوميكالىق ارتۋدىڭ مەجەلى نىساناسىنىڭ %5 شاماسىندا بولۋى جۇمىستانۋدى ورنىقتىرۋدىڭ، حاۋىپ ـ قاتەردەن ساقتانۋدىڭ، حالىق تۇرمىسىنا تيىمدىلىك جاساۋدىڭ قاجەتى ٴارى وعان ەكونوميكالىق ارتۋدىڭ كومەسكى كۇشى مەن ٴتيىمدى شارت ـ جاعداي تىرەك بولىپ وتىر، ونىڭ ۇستىنە ورتا، ۇزاق مەرزىمدىك دامۋ نىساناسىمەن ۇشتاستىرىپ، قيىندىقتان تايسالماي العا ۇمتىلىپ، قۇلشىنا ٴىس تىندىراتىن ايقىن بەتالىستى كورنەكتىلەندىردىك. قالا ـ قالاشىقتاردا انىقتالعان جۇمىسسىزدىق مولشەرى %5.5 شاماسىندا بولۋى جۇمىستانۋ جالپى مولشەرى مەن قۇرىلىمدىق قايشىلىق اناعۇرلىم كورنەكتىلەنگەن جاعدايدا، جۇمىستانۋدى ورنىقتىرۋ تەبىنىن ارتتىرۋ سىندى تالاپتى ايگىلەدى. تۇرعىنداردىڭ تۇتىنۋ باعاسىنىڭ قىمباتتاۋ مولشەرى %2 شاماسىندا بولۋداعى ماقسات ٴتۇرلى ساياسات پەن رەفورمانىڭ ورتاق رولى ارقىلى ۇسىنىم مەن سۇرانىم قاتىناسىن جاقسارتىپ، باعانىڭ جالپى دەڭگەيىن ۇيلەسىمدى ارالىقتا ساقتاۋ ٴۇشىن بولىپ تابىلادى. بۇل نىسانالاردى ورىنداۋ وڭاي ەمەس، ٴسوز جوق، جاپالى قۇلشىنىستار جاساۋ كەرەك.

　　ٴبىز ورنىقتىلىق بارىسىندا ىلگەرىلەۋگە، ىلگەرىلەۋ ارقىلى ورنىقتىلىقتى جەبەۋگە، تۋراشىلدىقتان اينىماي جاڭالىق اشۋعا، الدىمەن قۇرىپ، سوڭىنان كۇشىنەن قالدىرۋعا، جۇيەلى جيناقتاپ، سايكەستى سەلبەسۋگە تاباندى بولىپ، ساياسات قورىن تولىقتاپ جانە كەمەلدەندىرىپ، جاعدايدىڭ وزگەرىسىنە قاراي ساياساتتى اۋقىمدىق رەتتەپ، ماكرولىق تىزگىندەۋدىڭ بولجامدىلىعىن، باعىتتامالىلىعىن، ونىمدىلىگىن جوعارىلاتامىز. نىسانا ارقىلى جەتەكتەۋگە باسا ٴمان بەرىپ، ساياساتتىڭ بەتالىسىن يگەرىپ، وراي مەن تەبىنگە نازار اۋدارىپ، جۇيەلى وي جۇگىرتۋدى كۇشەيتىپ، ماكرولىق ساياساتتىڭ اتقارىلۋ ونىمدىلىگىن جوعارىلاتامىز.

　　ٴتىپتى دە بەلسەندى قازىنالىق ساياسات اتقارۋ كەرەك. كىرىس، زايوم سياقتى ٴتۇرلى قازىنالىق قارجىلاردى ٴبىر تۇتاس جوسپارلاپ ورنالاستىرىپ، قازىنا ساياساتىنىڭ ۇزدىكسىز كۇش سالۋىنا، اناعۇرلىم دەم بەرۋىنە شىنايى كەپىلدىك ەتۋ. بيىل قىزىل سيفر مولشەرى %4 شاماسى بويىنشا ورنالاستىرىلىپ، الدىڭعى جىلداعىدان ٴبىر پايىز جوعارىلايدى، قىزىل سيفر كولەمى 5 تريلليون 660 ميلليارد يۋان بولىپ، الدىڭعى جىلداعىدان ٴبىر تريلليون 600 ميلليارد يۋان ارتادى. جاي الەۋمەتتىك مەجە ەسەپ شىعىس كولەمى 29 تريلليون 700 ميلليارد يۋان بولىپ، الدىڭعى جىلداعىدان ٴبىر تريلليون 200 ميلليارد يۋان ارتادى. اسا ۇزاق مەرزىمدىك ەرەكشە مەملەكەت زايومىنان ٴبىر تريلليون 300 ميلليارد يۋان تاراتىلىپ، الدىڭعى جىلداعىدان 300 ميلليارد يۋان ارتادى. مەملەكەت مەنشىگىندەگى ٴىرى ساۋدا بانكەلەرىنىڭ كاپيتال تولىقتاۋىن قولداۋ ٴۇشىن، 500 ميلليارد يۋان ەرەكشە مەملەكەت زايومى تاراتىلادى. جەرگىلىكتى ۇكىمەتتەردىڭ ارناۋلى زايومىنا 4 تريلليون 400 ميلليارد يۋان ورنالاستىرىلىپ، الدىڭعى جىلداعىدان 500 ميلليارد يۋان ارتىپ، قارجى قوسۋ، قۇرىلىس، جەردى ساتىپ الۋ ـ زاپاس ساقتاۋ جانە قورداعى تاۋار ۇيلەردى ساتىپ الۋ، جەرگىلىكتى ۇكىمەتتەردىڭ كاسىپورىندار الاشاعىن كەشەۋىلدەتۋىن ٴبىر جاقتى ەتۋ سياقتىلارعا ٴتۇيىندى تۇردە جۇمسالادى. بيىل تىڭنان قوسىلاتىن ۇكىمەت قارىزىنىڭ جالپى كولەمى 11 تريلليون 860 ميلليارد يۋان بولىپ، الدىڭعى جىلداعىدان 2 تريلليون 900 ميلليارد يۋان مولايىپ، قازىنالىق شىعىستىڭ كۇشەمەلىلىگى كورنەكتى ارتادى. سول ٴۇشىن، ٴتۇرلى قارجىنى تومەنگە جەدەل ٴتۇسىرىپ، ٴىس جۇزىندىك شىعىستى نەعۇرلىم تەز قالىپتاستىرۋ. شىعىس قۇرىلىمىن ۇزدىكسىز ساپالىلاندىرىپ، حالىق تۇرمىسىنا تيىمدىلىك جاساۋعا، تۇتىنۋدى جەبەۋگە، سەرپىندى ارتتىرۋعا اناعۇرلىم ٴمان بەرىپ، قارجىنىڭ پايدالانىلۋ ونىمدىلىگىن شىنايى جوعارىلاتۋ. ورتالىق قازىنا جەرگىلىكتى ورىندارعا ادەتتەگى اۋدارىپ تولەۋ تەبىنىن ارتتىرىپ، قارجىنى قيىنشىلىعى بار وڭىرلەر مەن دامىماعان وڭىرلەرگە بەيىمدەۋ. دارەجەگە ٴبولىپ قامتاماسىز ەتۋ جاۋاپكەرشىلىگىن قاتاڭ تياناقتاندىرىپ، نەگىزگى ساتىنىڭ ”ٴۇشتى قامتاماسىز ەتۋ“ سوڭعى شەگىن مىقتاپ بەكەمدەۋ. ۇكىمەتتىڭ ۇنەمشىلدىكپەن تۇرمىس كەشىرۋىنە تاباندى بولىپ، قازىنانى عىلمي باسقارۋدى ىلگەرىلەتىپ، قازىنا ـ ەكونوميكا ٴتارتىبىن قاتاڭ ۇستاپ، استا ـ توك ىسىراپشىلدىققا قاتاڭ تيىم سالىپ، اناعۇرلىم كوپ قارجىنى ىركىپ، دامۋدىڭ قاجەتىنە، حالىق تۇرمىسىنداعى ٴزارۋ ىستەرگە جۇمساۋ.

　　لايىقتى كەڭ اقشا ساياساتىن اتقارۋ. اقشا ساياساتى قۇرالدارىنىڭ جالپى مولشەرى مەن قۇرىلىمىنىڭ قوس فۋنكتسياسىن ويداعىداي ساۋلەلەندىرىپ، دايىندىق قور مولشەرىن، ٴوسىمدى دەر كەزىندە تومەندەتىپ، قارجى اينالىمىن جەتكىلىكتى ساقتاپ، قوعامدىق قارجى قۇراۋ كولەمىن، اقشا ۇسىنىمى مولشەرىنىڭ ارتۋىن ەكونوميكانىڭ ارتۋىمەن، باعانىڭ جالپى دەڭگەيىنىڭ مەجەلى نىساناسىمەن سايكەستىرۋ. قۇرىلىمدىق اقشا ساياساتى قۇرالىن ساپالىلاندىرىپ جانە وندا جاڭالىق اشىپ، ٴۇي ـ جاي بازارىنىڭ، جارنا بازارىنىڭ اقاۋسىز دامۋىن اناعۇرلىم زور تەبىنمەن جەبەپ، عىلىم ـ تەحنولوگيادا جاڭالىق اشۋ، جاسىل دامۋ، تۇتىنۋدى جانداندىرۋ، سونداي ـ اق حالىق باسقارۋىنداعى كاسىپورىن، شاعىن، ۇساق كاسىپورىن سياقتىلاردى قولداۋدى كۇشەيتۋ. اقشا ساياساتىنىڭ جەتكىزىلۋ ارناسىن ونان ارى ىركىلىسسىزدەندىرىپ، ٴوسىم مولشەرىن قالىپتاستىرۋ جانە جەتكىزۋ مەحانيزمىن كەمەلدەندىرىپ، ٴتول سوماداعى قارىزدى قايتارماي جالعاستى قارىز الۋ ساياساتىن تياناقتاندىرىپ، قارجى قۇراۋدىڭ سەنىمدىلىگىن ارتتىرۋ جانە حاۋىپ ـ قاتەردى تەڭ ارقالاۋ سياقتى قولداۋ شارالارىن كۇشەيتۋ. قوعامدىق جالپىلىق قارجى قۇراۋ وزىندىك قۇنىنىڭ تومەندەۋىن ىلگەرىلەتىپ، فينانستىق قىزمەت وتەۋدىڭ قولجەتىمدىلىگى مەن قولايلىلىعىن جوعارىلاتۋ. حالىق اقشاسى سىندىرىلىمىنىڭ ۇيلەسىمدى، بىركەلكى دەڭگەيدەگى نەگىزگى ورنىقتىلىعىن ساقتاۋ. ورتالىق بانكەنىڭ ماكرولىق بايىپتى باسقارۋ جانە فينانستى ورنىقتىرۋ فۋنكتسياسىن كەڭەيتىپ، فينانس قۇرالدارىندا جاڭالىق اشىپ، فينانس بازارىنىڭ ورنىقتىلىعىن قورعاۋ.

　　ماكرولىق ساياساتتىڭ حالىق تۇرمىسىن باعدار ەتۋىن كۇشەيتۋ. حالىقتى وزەك ەتۋگە تاباندى بولىپ، ەكونوميكالىق ساياساتتىڭ كۇش سالۋ ٴتۇيىنىن حالىق تۇرمىسىنا تيىمدىلىك جاساۋعا، تۇتىنۋدى جەبەۋگە اناعۇرلىم كوبىرەك ويىستىرىپ، تۇتىنۋدى جانداندىرۋ ارقىلى ەكونوميكالىق اينالىمدى ىركىلىسسىزدەندىرىپ، تۇتىنۋدىڭ دەڭگەيىن جوعارىلاتۋ ارقىلى شارۋاشىلىقتىڭ دەڭگەيىن جوعارىلاتۋعا جەتەكشىلىك ەتىپ، حالىق تۇرمىسىن قامتاماسىز ەتۋ جانە جاقسارتۋ بارىسىندا ەكونوميكانىڭ تىڭ ارتۋ تۇيىندەرىن قالىپتاستىرۋ. اناعۇرلىم كوپ قارجى بايلىعىن ”دارىندىلارعا قارجى قوسۋدى“، حالىق تۇرمىسىنا قىزمەت وتەۋدى جەبەۋگە جۇمساپ، جۇمىستانۋ كولەمىن كەڭەيتۋگە، تۇرعىنداردىڭ كىرىسىن ارتتىرىپ، اۋىرتپالىعىن جەڭىلدەتۋدى جەبەۋگە، تۇتىنۋعا دەم بەرۋدى كۇشەيتۋگە قولداۋ كورسەتىپ، ەكونوميكالىق دامۋ مەن حالىق تۇرمىسىن جاقسارتۋدىڭ ۇتىمدى اينالىمىن قالىپتاستىرۋ.

　　ساياساتتىق ”كەشەندى شارالاردى“ ويداعىداي اتقارۋ. قازىنا، اقشا، جۇمىستانۋ، شارۋاشىلىق، ٴوڭىر، ساۋدا، ورتانى قورعاۋ، باقىلاۋ ـ باسقارۋ سياقتى ساياساتتاردىڭ سايكەسۋىن، سونداي ـ اق رەفورما جۇرگىزۋ، ەسىك اشۋ شارالارىمەن قابىسا سەلبەسۋىن كۇشەيتىپ، ساياساتتىڭ بىرىككەن كۇشىن نىعايتۋ. ماكرولىق ساياسات بەتالىسىنىڭ ٴبىرىڭعايلىلىعىن باعالاۋ قىزمەت مەحانيزمىن اقاۋسىزداندىرىپ جانە ودان ويداعىداي پايدالانىپ، ەكونوميكالىق ساياسات پەن ەكونوميكالىق سيپات المايتىن ساياساتتى ٴبىرىڭعايلىلىقتى باعالاۋعا ٴبىر تۇتاس ەنگىزىپ، ساياسات بەلگىلەۋ مەن اتقارۋدىڭ جالپى بارىسىن ٴبىر تۇتاس جوسپارلاپ، ساياساتتىق نىسانا، قۇرال، وراي، تەبىن، ريتىمنىڭ سايكەسىمدىلىگىن جوعارىلاتۋ. ساياساتتى ەرتەرەك شىعارىپ اتقارۋعا كەلسە، ەرتەرەك شىعارۋ، كەشىكتىرمەۋ، ٴتۇرلى تۇراقسىزدىقتار جونىنەن ۋاقىتتان ۇتىپ، كوز جەتكەندەرىن ٴبىر جولدا جەتكىلىكتى قامداپ، ساياساتتىڭ ناقتى ونىمدىلىگىن جوعارىلاتۋ. جوعارى مەن تومەن بىرلەسىپ قيمىلداۋدى، ەندىك باعىتتا سەلبەسۋدى كۇشەيتىپ، ساياساتتىڭ ”العاشقى ٴبىر شاقىرىمنان“ ”ەڭ سوڭعى ٴبىر شاقىرىمعا“ دەيىن ىركىلىسسىز ۇشتاسۋىن جەبەۋ. بازاردىڭ ۇنىنە قۇلاق اسۋعا باسا ٴمان بەرىپ، ساياساتتىڭ اتقارىلۋى مەن مەجەنىڭ جەتەكشىلىگىن سايكەستى ىلگەرىلەتىپ، بەلسەندى قوعامدىق مەجەنى قالىپتاستىرۋ.

　　بيىلعى نىسانا ـ مىندەتتەردى ويداعىداي ورىنداۋ ٴۇشىن، ٴسوز جوق، شي جينپيڭ ەكونوميكا يدەياسىن ىشكەرىلەي دايەكتىلەندىرىپ، جوعارى ساپالى دامۋ سىندى ماڭداي الدى مىندەتتى مىقتى يگەرىپ، ساپا ارقىلى جەڭىسكە جەتۋدىڭ جانە كولەم اسەرىن ساۋلەلەندىرۋدىڭ بىرلىگىنە تاباندى بولىپ، ساپانىڭ ٴونىمدى جوعارىلاۋىن جانە مولشەرىنىڭ ۇيلەسىمدى ارتۋىن جۇزەگە اسىرۋ كەرەك. ىشكى سۇرانىمدى ۇلعايتۋ ستراتەگياسىن باتىل اتقارىپ، ىشكى ۇلكەن اينالىمدى زورايتىپ جانە كۇشەيتىپ، ەسىك اشۋ بارىسىندا حالىقارالىق سەلبەستىك ٴورىسىن كەڭەيتىپ، ەل ٴىشى جانە حالىقارا سىندى قوس اينالىمنىڭ اناعۇرلىم جوعارى دەڭگەيدە ٴبىرىن ـ ٴبىرى جەبەۋىن، ٴتيىمدى ىقپالداستىعىن جۇزەگە اسىرۋ. ۇسىنىم جاعىنداعى قۇرىلىمدىق رەفورمانى ۇزدىكسىز تەرەڭدەتىپ، تۇتىنۋ مەن ۇسىنىمنىڭ قۇرىلىمدىق قايشىلىعىن كۇش سالا شەشىپ، جوعارى ساپالى ۇسىنىم ارقىلى سۇرانىستى جەتەلەۋگە، سۇرانىم تۋدىرۋعا اناعۇرلىم ٴمان بەرۋ. رەفورمانى اناعۇرلىم جاپپاي تەرەڭدەتۋ ارقىلى ٴار جاقتىڭ بەلسەندىلىگىن جۇمىلدىرۋعا تاباندى بولىپ، بۇكىل قوعامنىڭ جاڭالىق اشاتىن، جاسامپازدىق جاراتاتىن ومىرشەڭدىگىن قاۋلاتۋ.

　　　3. 2025 ـ جىلعى ۇكىمەت قىزمەتىنىڭ مىندەتتەرى

　　بيىلعى ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋدىڭ مىندەتتەرى توتەنشە اۋىر. ٴبىز ٴتۇيىندى كورنەكتىلەندىرىپ، تەتىكتى يگەرىپ، مىنا بىرنەشە جاقتاعى قىزمەتتى باسا مىقتى يگەرۋىمىز كەرەك:

　　(1) تۇتىنۋدى بارىنشا جانداندىرىپ، قارجى قوسۋ ونىمدىلىگىن جوعارىلاتىپ، ىشكى سۇرانىمدى جان ـ جاقتى كەڭەيتۋ. تۇتىنۋ مەن قارجى قوسۋدىڭ ويداعىداي ۇشتاسۋىن جەبەپ، ىشكى سۇرانىمدى، اسىرەسە، تۇتىنۋداعى ولقىلىقتاردى جەدەل تولىقتاپ، ىشكى سۇرانىمدى ەكونوميكانىڭ ارتۋىن جەبەيتىن ىرىقتى قوزعاۋشى كۇشكە جانە ورنىقتى تىرەككە اينالدىرۋ.

　　تۇتىنۋدى جانداندىرۋ ارناۋلى ارەكەتىن اتقارۋ. تۇتىنۋ قۋاتىن جوعارىلاتۋ، ساپالى ۇسىنىمدى ارتتىرۋ، تۇتىنۋ ورتاسىن جاقسارتۋ ارناۋلى شارالارىن بەلگىلەپ، الۋان ٴتۇرلى، پارىقتى تۇتىنۋدىڭ كومەسكى كۇشىن اشىپ، تۇتىنۋدىڭ ساپاسىن جوعارىلاتىپ، دەڭگەيىن ارتتىرۋدى ىلگەرىلەتۋ. تۇرعىنداردىڭ كىرىسىن كوپ ارنامەن ارتتىرىپ، ورتاشا جانە تومەن كىرىستەگى قاۋىمنىڭ كىرىسىنىڭ مولايىپ، اۋىرتپالىعىنىڭ جەڭىلدەۋىن ىلگەرىلەتىپ، ەڭبەكشىلەر ەڭبەكاقىسىن قالىپتى ارتتىرۋ مەحانيزمىن كەمەلدەندىرۋ. 300 ميلليارد يۋان اسا ۇزاق مەرزىمدىك ەرەكشە مەملەكەت زايومىن ورنالاستىرىپ، تۇتىنۋ بۇيىمدارىنىڭ كونەسىن جاڭاسىنا اۋىستىرۋعا قولداۋ كورسەتۋ. بازارعا كىرۋگە رۇقسات ەتۋ كولەمىن كەڭەيتۋ، شەكتەمەنى ازايتۋ، باقىلاۋ ـ باسقارۋدى ساپالىلاندىرۋ سياقتى جاقتاردان كىرىسىپ، سالاماتتىق، زەينەتكەرلىك، مۇگەدەكتەرگە كومەكتەسۋ، ياسلي جانە بالالار باقشاسى، وتباسىلىق قىزمەت وتەۋ ىستەرى سياقتى كوپ نەگىزدى قىزمەت وتەۋ ۇسىنىمىن كەڭەيتۋ. تۇتىنۋ ورتاسىندا جاڭالىق اشىپ جانە ونىڭ مازمۇنىن بايىتىپ، سيفرلى، جاسىل، زەردەلى سياقتى جاڭاشا تۇتىنۋدىڭ دامۋىن جەدەلدەتۋ. دەمالىس ٴتۇزىمىن تياناقتاندىرىپ جانە ساپالىلاندىرىپ، مادەنيەت، ساياحات، دەنە تاربيە سياقتى جاقتارداعى تۇتىنۋدىڭ كومەسكى كۇشىن تاسقىنداتۋ. باجىسىز دۇكەن ساياساتىن كەمەلدەندىرىپ، شەكارادان كىرىپ تۇتىنۋدى ۇلعايتۋ. حالىقارالىق تۇتىنۋداعى ورتالىق قالا قۇرىلىسىن تەرەڭدەتىپ، اۋدان وڭىرىندىك ساۋدا جۇيەسىن اقاۋسىزداندىرۋ. جالپى سالا بويىنشا تۇتىنۋ ساناق ٴتۇزىمىن كەمەلدەندىرۋ. تۇتىنۋشىلاردىڭ ۇقىق ـ مۇددەسىن قورعاۋدى كۇشەيتىپ، حاۋىپسىز، الاڭسىز تۇتىنۋ ورتاسىن قالىپتاستىرۋ.

　　ۇتىمدى قارجى قوسۋدى بەلسەنە كەڭەيتۋ. مەملەكەتتىڭ دامۋ ستراتەگياسى مەن حالىق تۇرمىسى قاجەتىن ارقاۋ ەتىپ، ٴتۇرلى ۇكىمەتتىك قارجى قوسۋ قۇرالدارىنىڭ رولىن ويداعىداي ساۋلەلەندىرىپ، قازىنا مەن فينانستىڭ سايكەسۋىن كۇشەيتىپ، نىسان زاپاسى مەن ماڭىزدى فاكتورلاردى قامتاماسىز ەتۋدى نىعايتىپ، ٴبىر توپ ٴتۇيىندى نىسانداردى جەدەل اتقارىپ، ”14 ـ بەسجىلدىق“ جوباداعى كەلەلى ينجەنەريالاردىڭ ٴساتتى اياقتالۋىن جەدەلدەتۋ. نىساندى شىنايى ٴدال تاڭداپ، دۇرىس تاڭداپ، قارجىنى ويداعىداي باسقارىپ جانە ويداعىداي پايدالانىپ، سالىنىپ جاتقان نىسانداردىڭ قارجى سۇرانىسىن قامتاماسىز ەتىپ، ٴونىمى تومەن، ٴونىمسىز قارجى قوسۋدان باتىل ساقتانۋ. بيىل ورتالىق مەجە ەسەبىندەگى قارجى قوسۋعا 735 ميلليارد يۋان ورنالاستىرىلادى. اسا ۇزاق مەرزىمدىك ەرەكشە مەملەكەت زايومىنان ويداعىداي پايدالانىپ، اسا ۇزاق مەرزىمدىك قارىز اقشا بەرۋ سياقتى سايكەستى قارجى قۇراۋدى كۇشەيتىپ، جوعارىدان تومەنگە قاراي ۇيىمدىق سايكەستىرۋدى كۇشەيتىپ، ”كەلەلى، ٴتۇيىندى“ قۇرىلىستاردى اناعۇرلىم زور تەبىنمەن قولداۋ. جەرگىلىكتى ۇكىمەتتەردىڭ ارناۋلى زايومىن باسقارۋ مەحانيزمىن ساپالىلاندىرىپ، قارجى قوسىلاتىن سالالاردى رۇقسات ەتىلمەيتىندەر ٴتىزىمى بويىنشا باسقارۋ، نىسانداردى تەكسەرۋ ۇقىق شەگىن تومەنگە بەرۋ سياقتى شارالاردى ويداعىداي اتقارۋ. قارجى قوسۋدى تەكسەرىپ ـ بەكىتۋ ٴتارتىبىن ىقشامداپ، تاراۋ، ٴوڭىر اتتاعان كەلەلى نىسانداردى سايكەستى ىلگەرىلەتۋ مەحانيزمىن ورناتۋ جانە اقاۋسىزداندىرۋ. قىزمەت وتەۋ كاسىبىنە قارجى قوسۋ تەبىنىن ارتتىرۋ. حالىقتىق قارجى قوسۋدىڭ دامۋىن قولداپ جانە وعان دەم بەرىپ، ۇكىمەت پەن قوعامدىق كاپيتال سەلبەستىگىنىڭ جاڭا مەحانيزمىن ارناعا ٴتۇسىرىپ جانە اتقارىپ، ٴتىپتى دە كوپ حالىقتىق كاپيتالدى كەلەلى نەگىزدىك قۇرىلعىلار، قوعامدىق حالىق تۇرمىسى سياقتى سالالارداعى قۇرىلىسقا ات سالىسۋعا جەتەكتەپ، حالىقتىق كاپيتالدى اناعۇرلىم زور دامۋ كەڭىستىگىنە يە ەتۋ.

　　(2) جەرگىلىكتى جاعدايعا قاراي جاڭاشا وندىرگىش كۇشتەردى دامىتىپ، وسىزاماندانعان شارۋاشىلىق جۇيەسىن جەدەل ورناتۋ. عىلىم ـ تەحنولوگيادا جاڭالىق اشۋ مەن شارۋاشىلىقتا جاڭالىق اشۋدىڭ توعىسا دامۋىن ىلگەرىلەتىپ، جاڭاشا ونەركاسىپتەندىرۋدى بار كۇشپەن ىلگەرىلەتىپ، وزىق جاساۋ كاسىبىن زورايتىپ، كۇشەيتىپ، وسى زامانعى قىزمەت وتەۋ كاسىبىن بەلسەنە دامىتىپ، جاڭا قوزعالىس قۋاتتارىنىڭ نەگىزىن قوردالىلاندىرىپ، اۋقىم قالىپتاستىرىپ، ٴداستۇرلى قوزعالىس قۋاتتارىنىڭ جاڭالانۋىن، دارەجەسىن جوعارىلاتۋىن جەبەۋ.

　　جاڭادان گۇلدەنگەن شارۋاشىلىقتاردى، بولاشاق شارۋاشىلىقتاردى جەتىلدىرۋ جانە زورايتۋ. ستراتەگيالىق جاڭادان گۇلدەنگەن شارۋاشىلىقتاردىڭ توعىسا، شوعىرلانا دامۋىن ىشكەرىلەي ىلگەرىلەتۋ. جاڭا تەحنولوگيانى، جاڭا ٴونىمدى، جاڭا ورتانى كەڭ كولەمدە قولدانۋدان ۇلگى كورسەتۋ قيمىلىن ورىستەتىپ، ساۋدالىق عارىش، تومەن كەڭىستىك ەكونوميكاسى، تەرەڭ تەڭىز تەحنولوگياسى سياقتى جاڭادان گۇلدەنگەن شارۋاشىلىقتاردىڭ حاۋىپسىز، اقاۋسىز دامۋىن ىلگەرىلەتۋ. بولاشاق شارۋاشىلىققا قوسىلىمدى ارتتىرۋ مەحانيزمىن ورناتىپ، بيولوگيالىق جاساۋ، كۆانتتىق عىلىم ـ تەحنولوگيا، بەينەلى زەردە، 6G سياقتى بولاشاق شارۋاشىلىقتاردى جەتىلدىرۋ. وزىق جاساۋ كاسىبى مەن وسى زامانعى قىزمەت وتەۋ كاسىبىنىڭ توعىسا دامۋىن تۇيىندە سىناق ەتۋدى ىشكەرىلەتىپ، قىزمەت وتەۋ تيبىندىك جاساۋدى جەدەل دامىتۋ. شارۋاشىلىقتىڭ ٴبىر تۇتاس ورنالاسىمى مەن ٴوندىرىس قۋاتىن باقىلاۋ ـ تەكسەرۋدى، ساقتاندىرۋدى كۇشەيتىپ، شارۋاشىلىقتىڭ ٴتارتىپتى دامۋى مەن ۇتىمدى باسەكەگە ٴتۇسۋىن جەبەۋ. مەملەكەتتىك جوعارى، جاڭا تەحنولوگيالى شارۋاشىلىق اشۋ رايونىنىڭ جاڭالىق اشا دامۋىن جەدەلدەتۋ. جاڭاشا كاسىپورىنداردى ساتى بويىنشا جەتىلدىرىپ، ارنايىلانعان، كەمەلدەنگەن، ەرەكشەلەنگەن، جاڭاشالانعان ورتا، شاعىن كاسىپورىنداردىڭ دامىپ زورايۋىن جەبەپ، ”سايگۇلىك“ كاسىپورىندار مەن ”بوكەن“ كاسىپورىنداردىڭ دامۋىن قولداپ، ٴتىپتى دە كوپ كاسىپورىننىڭ جاڭا سالاداعى جاڭا باسەكەدە قارقىنىن ۇدەتۋىنە مۇمكىندىك جاساۋ.

　　ٴداستۇرلى شارۋاشىلىقتىڭ جاڭالانىپ، دەڭگەيىن جوعارىلاتۋىن جەبەۋ. جاساۋ كاسىبىندەگى ٴتۇيىندى شارۋاشىلىق تىزبەگىنىڭ جوعارى ساپالى دامۋىن جەدەلدەتىپ، شارۋاشىلىق نەگىزىن قايتا قالاۋ مەن كەلەلى تەحنولوگيالىق جابدىقتاردان قامال الۋدى كۇشەيتۋ. كولەمدى اناعۇرلىم كەڭەيتىپ، تالاپتى تومەندەتىپ، جاساۋ كاسىبىندە كەلەلى تەحنولوگيالىق جاڭالاۋ، دەڭگەيىن جوعارىلاتۋ جانە جابدىقتاردى كەڭ كولەمدى جاڭالاۋ ينجەنەرياسىن ىشكەرىلەي اتقارۋ. جاساۋ كاسىبىنىڭ سيفرلانۋعا ويىسۋىن جەدەلدەتىپ، كاسىپتى دە، سيفرلاندىرۋدى دا بىلەتىن ٴبىر توپ قىزمەت وتەۋشى ساۋداگەرلەردى باۋلىپ، ورتا، شاعىن كاسىپورىنداردىڭ سيفرلانۋعا ويىسۋىنا قولداۋ تەبىنىن ارتتىرۋ. ٴداستۇرلى شارۋاشىلىقتىڭ ساپالىلانىپ، دەڭگەيىنىڭ جوعارىلاۋىنا ولشەمدى كوتەرۋ جولىمەن جەتەكشىلىك ەتۋ قيمىلىن ورىستەتۋ. جاساۋ كاسىبىنىڭ ”ٴونىم ٴتۇرىن مولايتۋ، ٴونىم ساپاسىن جوعارىلاتۋ، ايگىلى ماركا جاساۋ“ قىزمەتىن ىشكەرىلەي ىلگەرىلەتىپ، ساپانى جان ـ جاقتى باسقارۋدى كۇشەيتىپ، ايگىلى ونىمدەردى، سارا ونىمدەردى، كلاسسيكالىق شارۋاشىلىقتاردى قالىپتاستىرۋ.

　　سيفرلى ەكونوميكانىڭ جاڭالىق اشۋ ومىرشەڭدىگىن تاسقىنداتۋ. ”جاساندى زەردە +“ قيمىلىن ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتىپ، سيفرلى تەحنولوگيانى جاساۋ باسىمدىعىمەن، بازار باسىمدىعىمەن اناعۇرلىم ويداعىداي ۇشتاستىرىپ، ۇلكەن مودەلدىڭ كەڭ كولەمدە قولدانىلۋىن قولداپ، ينتەرنەتكە جالعانعان زەردەلى جاڭا ەنەرگيالى اۆتوكولىك، جاساندى زەردەلى قول تەلەفون جانە كومپيۋتەر، زەردەلى قۇلتەمىر سياقتى جاڭا ۇرپاق زەردەلى تەرمينالىن جانە زەردەلى جاساۋ جابدىقتارىن كۇش سالا دامىتۋ. 5Gدى كولەمدەندىرىپ قولدانۋدى كەڭەيتىپ، ونەركاسىپ ينتەرنەتىنىڭ جاڭالىق اشا دامۋىن جەدەلدەتىپ، بۇكىل ەلدىڭ ەسەپتەۋ قۋاتى بايلىعى ورنالاسىمىن ساپالىلاندىرىپ، حالىقارالىق باسەكەلىك قۋاتقا يە سيفرلى شارۋاشىلىق شوعىرىن قالىپتاستىرۋ. دەرەك نەگىزدىك ٴتۇزىمىن جەدەل كەمەلدەندىرىپ، دەرەك بايلىعىن ىشكەرىلەي اشىپ پايدالانىپ، دەرەك شەكارا ارالىق اينالىمىن جەبەۋ جانە ارناعا ٴتۇسىرۋ. تۇعىر ەكونوميكاسىنىڭ جۇيەلى، اقاۋسىز دامۋىن جەبەپ، ونىڭ جاڭالىق اشۋدى جەبەۋ، تۇتىنۋدى كەڭەيتۋ، جۇمىستانۋدى ورنىقتىرۋ سياقتى جاقتارداعى بەلسەندى رولىن اناعۇرلىم ويداعىداي ساۋلەلەندىرۋ.

　　(3) مەملەكەتتى عىلىم ـ تەحنولوگيا، وقۋ ـ اعارتۋ ارقىلى كوركەيتۋ ستراتەگياسىن ىشكەرىلەي اتقارىپ، مەملەكەتتىڭ جاڭالىق اشۋ جۇيەسىنىڭ تۇلعالىق ونىمدىلىگىن جوعارىلاتۋ. جاڭالىق اشۋ ارقىلى دامۋعا جەتەكشىلىك ەتۋگە تاباندى بولىپ، وقۋ ـ اعارتۋدىڭ دامۋىن، عىلىم ـ تەحنولوگيادا جاڭالىق اشۋدى، دارىندىلاردى جەتىلدىرۋدى ٴبىر تۇلعالاندىرىپ ىلگەرىلەتىپ، جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدىڭ نەگىزدىك، ستراتەگيالىق تىرەگىن بەكەمدەۋ.

　　جوعارى ساپالى وقۋ ـ اعارتۋ جۇيەسىن جەدەل ورناتۋ. وقۋ ـ اعارتۋدا قۇدىرەتتى مەملەكەت قۇرۋدىڭ 3 جىلدىق ارەكەت جوسپارىن جاساپ اتقارۋ. جاڭا داۋىردە ٴمورالدى مامان تاربيەلەۋ ينجەنەرياسىن جاپپاي اتقارىپ، جوعارى، ورتا، باستاۋىش مەكتەپتەردىڭ يدەيا ـ ساياسي ساباعىن ٴبىر تۇلعالاندىرىپ رەفورمالاۋدى، جاڭالىق اشۋدى ىلگەرىلەتۋ. نەگىزدىك وقۋ ـ اعارتۋدىڭ باسىمدىعىن كەڭەيتىپ، ساپاسىن جوعارىلاتۋ ينجەنەرياسىن ىشكەرىلەي اتقارىپ، حالىق سانىنىڭ وزگەرىسىنە ۇيلەسەتىن بايلىقتى ٴبىر تۇتاس جوسپارلاپ ورنالاستىرۋ مەحانيزمىن اقاۋسىزداندىرۋ. مىندەتتى وقۋ ـ اعارتۋ مەكتەپتەرىن ولشەمدەندىرۋ قۇرىلىسىن كۇشەيتىپ، مىندەتتى وقۋ ـ اعارتۋدىڭ ساپالى، بىركەلكى دامۋىن ىلگەرىلەتىپ، ورتا مەكتەپ ساتىسىنداعى وقۋ ـ اعارتۋدى وقۋ ورنىمەن قامداۋ كولەمىن كەڭەيتىپ، اۋدان وڭىرىندەگى ورتا مەكتەپتەردىڭ ساپاسىن جوعارىلاتۋ، مەكتەپكە دەيىنگى تاربيەنىڭ اقىسىز بولۋىن بىرتىندەپ جالپىلاستىرۋ. ەرەكشە وقۋ ـ اعارتۋ، ٴبىلىم ارتتىرۋ، ارناۋلى وقۋ ـ اعارتۋدى ويداعىداي جۇرگىزىپ، حالىق باسقارۋىنداعى وقۋ ـ اعارتۋدىڭ دامۋىنا جەتەكشىلىك ەتۋ جانە ونى ارناعا ٴتۇسىرۋ. كاسىپتىك ـ تەحنولوگيالىق وقۋ ـ اعارتۋ مەن ادەتتەگى تولىق ورتا مەكتەپ وقۋ ـ اعارتۋىنىڭ بايلانىسۋىن، شارۋاشىلىق پەن وقىتۋدىڭ توعىسۋىن ىلگەرىلەتىپ، كاسىپتىك وقۋ ـ اعارتۋدىڭ ۇيلەسىمدىلىگىن ارتتىرۋ. جوعارى مەكتەپتەر رەفورماسىن تۇرگە ايىرىپ ىلگەرىلەتىپ، ساپالى تولىق كۋرستىڭ سيىمدىلىعىن كەڭەيتۋدى تىڭعىلىقتى ىلگەرىلەتۋ، ”قوس بىرەگەي“ قۇرىلىسىن جەدەلدەتىپ، پاندەر ورنالاسىمىن رەتتەۋ مەحانيزمى مەن دارىندىلاردى جەتىلدىرۋ ۇلگىسىن كەمەلدەندىرۋ. مەكتەپتەردىڭ دەنە تاربيە قيمىلىن بەلسەنە ورىستەتىپ، پسيحيكالىق اقاۋسىزدىق تاربيەسىن جالپىلاستىرىپ، وقىتۋشى ـ وقۋشىلاردىڭ ٴتان ـ جان سالاماتتىعىنا كوڭىل ٴبولۋ. پەداگوكتار رۋحىن اسقاقتاتىپ، جوعارى ساپالى ماماندانعان وقىتۋشىلار قوسىنىن قۇرىپ، وقىتۋشىلىق ٴمورال، وقىتۋشىلىق ستيل قۇرىلىسىن جانە وقىتۋشىلاردىڭ مامىلەسىن قامتاماسىز ەتۋدى كۇشەيتۋ. مەملەكەتتىڭ سۇرانىسى جانە بۇقارا كوڭىل ٴبولىپ وتىرعان وقۋ ـ اعارتۋ رەفورماسى مەن دامۋىن ىلگەرىلەتۋدى مىقتاپ ارقاۋ ەتىپ، وقۋ ـ اعارتۋدا ٴىرى مەملەكەتتەن وقۋ ـ اعارتۋدا قۇدىرەتتى مەملەكەتكە قاراي جەدەل قادام تاستاۋ كەرەك.

　　جوعارى دەڭگەيلى عىلىم ـ تەحنولوگيادا ٴوز كۇشىنە سۇيەنۋدى، ٴوزىن الەۋەتتەندىرۋدى ىلگەرىلەتۋ. مەملەكەت بويىنشا جۇمىلاتىن جاڭاشا ٴتۇزىلىس ارتىقشىلىعىن تولىق ساۋلەلەندىرىپ، شەشۋشى، وزەكتى تەحنولوگيادان قامال الۋدى جانە الدىڭعى لەكتىك، توڭكەرىس سيپاتتى تەحنولوگيانى زەرتتەۋ ـ اشۋدى كۇشەيتىپ، كەلەلى عىلىم ـ تەحنولوگيا نىساندارىن ۇيىمداستىرىپ اتقارۋدى جانە الدىن الا ورنالاستىرۋدى جەدەلدەتۋ. مەملەكەتتىڭ ستراتەگيالىق عىلىم ـ تەحنولوگيا قۋاتىنىڭ ورنالاسىمىن ساپالىلاندىرىپ، عىلمي زەرتتەۋ اكادەميالارى مەن ورىندارى رەفورماسىن ىلگەرىلەتىپ، مەملەكەتتىك تاجىريبەحانانىڭ جاڭاشا عىلمي زەرتتەۋ ۇيىمدىق ۇلگىسى جونىندە ىزدەنىس جاساپ، حالىقارالىق جانە وڭىرلىك عىلىم ـ تەحنولوگيادا جاڭالىق اشۋ ورتالىعىنىڭ ىقپال جاساۋ، جەتەكتەۋ قۋاتىن ارتتىرۋ. عىلىم ـ تەحنولوگيالىق شىعىستى نەگىزدىك زەرتتەۋگە بەيىمدەۋدى ىلگەرىلەتىپ، باسەكەلىك قولداۋ مەن ورنىقتى قولداۋ ۇشتاستىرىلعان قوسىلىم مەحانيزمىن كەمەلدەندىرىپ، نەگىزدىك زەرتتەۋدىڭ ۇيىمدانۋ دەڭگەيىن جوعارىلاتۋ. عىلىم ـ تەحنولوگيالىق كوشباسشى كاسىپورىندارىنىڭ باستاماشىلدىق رولىن ساۋلەلەندىرىپ، كاسىپورىن جەتەكشىلىك ەتكەن شارۋاشىلىق، مەكتەپ، زەرتتەۋ قۇرىلىمدارىنىڭ ىشكەرىلەي توعىسۋىن كۇشەيتىپ، كاسىپورىنداردىڭ مەملەكەتتىڭ عىلىم ـ تەحنولوگيادا جاڭالىق اشۋ شەشىمىنە قاتىسۋىن، كەلەلى عىلىم ـ تەحنولوگيا نىساندارىن ۇستىنە الۋىن تۇزىمدىك جاقتان قامتاماسىز ەتۋ. ورتالىق قازىنانىڭ عىلىم ـ تەحنولوگيا قاراجاتىن ٴبولۋ جانە باسقارۋ، جۇمساۋ مەحانيزمىن كەمەلدەندىرۋ. عىلىم ـ تەحنولوگيا جەتىستىكتەرىن وندىرگىش كۇشكە اينالدىرۋدى قولداۋ ساياساتى مەن وعان بازارلانعان قىزمەت وتەۋدى اقاۋسىزداندىرىپ، مىندەت كولەمىندەگى عىلىم ـ تەحنولوگيا جەتىستىكتەرىنە ۇقىق بەرۋ جانە ونىڭ قارجى ـ مۇلكىن بولەك باسقارۋ رەفورماسىن ىلگەرىلەتىپ، عىلىم ـ تەحنولوگيا جەتىستىكتەرىن وندىرگىش كۇشكە اينالدىرۋ ونىمدىلىگىن جوعارىلاتۋ. ٴبىلىم مەنشىك ۇقىعىن قورعاۋدى جانە ونى ىسكە قوسۋدى كۇشەيتۋ. ۇعىمدىق دالەلدەۋ، ارالىق كەزەڭدەگى تاجىريبەلىك دالەلدەۋ جانە كاسىپتىك جالپىلىق تەحنولوگيا تۇعىر قۇرىلىسىن جەدەلدەتۋ. شارۋاشىلىق قۇرۋعا قارجى قوسۋ قورىن پارىقتى باقىلاۋ ـ باسقارۋ ٴتۇزىمىن اقاۋسىزداندىرىپ، ساياساتتىق فينانستى قولداۋدى كۇشەيتىپ، شارۋاشىلىق قۇرۋعا قارجى قوسۋدى جەدەلدەتە دامىتىپ، ٴتوزىمدى كاپيتالدى زورايتۋ. عىلىم ـ تەحنولوگيا اشىق سەلبەستىگىن كەڭەيتۋ. عىلىمدى جالپىلاستىرۋ قىزمەتىن كۇشەيتىپ، ازاماتتاردىڭ عىلمي ساپاسىن جوعارىلاتۋ. عالىمدار رۋحىن اسقاقتاتىپ، ىزدەنۋگە ىنتالاندىراتىن، ساتسىزدىككە كەڭشىلىك ەتەتىن جاڭالىق اشۋ ورتاسىن قالىپتاستىرۋدى ىلگەرىلەتۋ.

　　دارىندىلار قوسىنىنىڭ ساپاسىن جاپپاي جوعارىلاتۋ. دارىندىلاردىڭ بيىك ٴورىسى مەن دارىندىلار تۇعىرىنىڭ ىقپال جاساۋ رولىن ساۋلەلەندىرىپ، مەملەكەتتىڭ ستراتەگيالىق دارىندىلار قۋاتىن قالىپتاستىرۋدى جەدەلدەتىپ، جاڭالىق اشاتىن ۇزدىك دارىندىلاردى، ٴتۇيىندى سالالارعا شۇعىل قاجەتتى، تاپشى دارىندىلاردى جانە جوعارى تەحنولوگيالىق دارىندىلاردى جەتىلدىرۋدى كۇشەيتۋ. عىلىم ـ تەحنولوگيا جاس دارىندىلارىن زور كۇشپەن قولداپ، جۇرەكتىلىكپەن ىستەتۋ. ۇستا رۋحىن اسقاقتاتىپ، شارۋاشىلىقتىڭ بىرەگەي تەحنولوگيالىق جۇمىسشىلار قوسىنىن قۇرۋ. شەتەلدەن دارىندىلاردى ەنگىزۋدى قولداۋ، قامتاماسىز ەتۋ مەحانيزمىن كەمەلدەندىرىپ، شەتەلدىك دارىندىلارعا قىزمەت وتەۋدى ساپالىلاندىرۋ. دارىندىلاردى باسقارۋ جانە ىستەتۋ ٴتۇزىمى رەفورماسىن تەرەڭدەتىپ، ادام ىستەتەتىن ورىندارعا اناعۇرلىم زور ٴوزىن ـ ٴوزى باسقارۋ ۇقىعىن بەرىپ، شارۋاشىلىق، مەكتەپ، زەرتتەۋ قۇرىلىمدارىنداعى دارىندىلاردى بىرلەسىپ جەتىلدىرۋدى جانە اۋىس ـ كۇيىس جاساۋدى ىلگەرىلەتۋ. دارىندىلاردىڭ وڭىرلىك ۇيلەسىمدى ورنالاسىمىن جەبەپ، شىعىس، ورتا، باتىس بولىكتەگى دارىندىلار سەلبەستىگىن كۇشەيتىپ، تاڭداۋلى دارىندىلاردى ورتا، باتىس بولىك وڭىرلەردە ەڭبەك ٴسىڭىرىپ، شارۋاشىلىق قۇرۋعا ىنتالاندىرۋ. دارىندىلاردى تۇرگە ايىرىپ باعالاۋ رەفورماسىن جانە عىلىم ـ تەحنولوگيا، وقۋ ـ اعارتۋ سالاسىنداعى ”قالپاقتى“ جونگە سالۋدى تەرەڭدەتىپ، جاڭالىق اشۋ قابىلەتىن، ساپاسىن، ناقتى ونىمدىلىگىن، ۇلەسىن باعدار ەتكەن دارىندىلاردى باعالاۋ جۇيەسىن ورناتىپ، بارشا دارىندىلاردى بەرىلە زەرتتەۋگە، قاجىرلى ەڭبەك ەتۋگە شابىتتاندىرۋ.

　　(4) بەلگى سيپاتتى رەفورما شارالارىنىڭ جەدەل تياناقتانۋىن ىلگەرىلەتىپ، ەكونوميكالىق ٴتۇزىلىس رەفورماسىنىڭ جەتەكتەۋ رولىن اناعۇرلىم ويداعىداي ساۋلەلەندىرۋ. ٴتۇيىندى سالالارداعى رەفورمانى تىڭعىلىقتى ىلگەرىلەتىپ، دامۋعا تۇساۋ بولاتىن تۇزىلىستىك، مەحانيزمدىك كەدەرگىلەردى كۇش سالا جويىپ، اناعۇرلىم ٴادىل، اناعۇرلىم جاندى بازار ورتاسىن قالىپتاستىرۋ.

　　ٴتۇرلى تيجارات سۋبيەكتىلەرىنىڭ ومىرشەڭدىگىن ۇتىمدى تاسقىنداتۋ. ”ەكىدەن تيتتەي دە اۋىتقىماۋعا“ تاباندى بولۋ جانە ونى تياناقتاندىرۋ. مەملەكەت مەنشىگىندەگى كاسىپورىندار رەفورماسىن تەرەڭدەتۋ، دەڭگەيىن جوعارىلاتۋ ارەكەتىن جوعارى ساپامەن ورىنداپ، مەملەكەت مەنشىگىندەگى شارۋاشىلىقتىڭ ورنالاسىمىن ساپالىلاندىرۋعا جانە قۇرىلىمىن رەتتەۋگە جەتەكشىلىك ەتىپ، مەملەكەت مەنشىگىندەگى كاسىپورىنداردىڭ ستراتەگيالىق بورىش وتەۋىن باعالاۋ ٴتۇزىمىن ورناتۋدى جەدەلدەتۋ. حالىق باسقارۋىنداعى شارۋاشىلىقتىڭ دامۋىن جەبەيتىن زاڭ، زاڭ ـ ەرەجەلەر مەن ساياساتتىق شارالاردى تىڭعىلىقتى تياناقتاندىرىپ، حالىق باسقارۋىنداعى كاسىپورىندار مەن حالىق باسقارۋىنداعى كاسىپورىنشىلاردىڭ زاڭدى ۇقىق ـ مۇددەسىن شىن مانىندە زاڭ بويىنشا قورعاپ، شارت ـ جاعدايى بار حالىق باسقارۋىنداعى كاسىپورىنداردىڭ جۇڭگوشا وسى زامانعى كاسىپورىن ٴتۇزىمىن ورناتۋىنا جانە كەمەلدەندىرۋىنە دەم بەرۋ. كاسىپورىنداردىڭ الاشاعىن كەشەۋىلدەتۋدى اداقتاۋ قىزمەتىن كۇش سالا ىلگەرىلەتىپ، تۋ باسىنان باسقارۋدى جانە سەنىمنەن ايرىلعانداردى جازالاپ ساقتاندىرۋدى كۇشەيتىپ، كاسىپورىنداردىڭ الاشاعىن كەشەۋىلدەتۋ ماسەلەسىن شەشۋدىڭ باياندى مەحانيزمىن تياناقتاندىرۋ. ۇكىمەت پەن كاسىپورىننىڭ ۇنەمىلىك بايلانىسىن، اۋىس ـ كۇيىسىن تەرەڭدەتىپ، كاسىپورىنداردىڭ ٴىس جۇزىندىك قيىنشىلىعى مەن ماسەلەسىن شەشۋىنە شىنايى كومەكتەسۋ. جەكە ساۋدا ـ ونەركاسىپشىلەردىڭ ـ ساۋداگەرلەردىڭ دامۋىنا ٴتۇرلى شارالاردى قاتار قولدانىپ، دالمە ـ ٴدال قولداۋ كورسەتۋ. كاسىپورىندارعا ساياتىن زاڭ اتقارۋدى ارناعا ٴتۇسىرۋ ارناۋلى ارەكەتىن ورىستەتىپ، بەتالدى اقى الۋدى، بەتالدى ايىپ سالۋدى، بەتالدى تەكسەرۋدى، بەتالدى پەشەتتەۋدى شوعىرلى رەتتەپ جانە جونگە سالىپ، بەلگىلەمەگە قايشى باسقا جەردە زاڭ اتقارۋدان جانە پايدا تابۋ سيپاتىنداعى زاڭ اتقارۋدان باتىل ساقتانۋ. ۇكىمەت باسقارۋدى قىزمەت وتەۋ بارىسىنا ٴسىڭىرىپ، كاسىپورىننىڭ سەنىمىن مەيىرلى قىزمەت وتەۋ ارقىلى كۇشەيتۋى كەرەك.

　　بۇكىل ەل بويىنشا بىرلىككە كەلگەن ٴىرى بازار قۇرىلىسىن ىشكەرىلەي ىلگەرىلەتۋ. نەگىزدىك ٴتۇزىم ەرەجەسىن ورناتۋدى جانە اقاۋسىزداندىرۋدى تەزدەتىپ، جەرگىلىكتى قورعانىمپازدىق پەن بازاردىڭ ٴبولىنۋىن جويىپ، بازارعا كىرۋ ـ بازاردان شەگىنۋگە رۇقسات ەتۋ، ماڭىزدى فاكتورلاردى ورنالاستىرۋ سياقتى جاقتاردا ەكونوميكالىق اينالىمعا تۇساۋ بولاتىن كەدەرگىلەردى، بوگەتتەردى جويىپ، ”كوزسىزدىكپەن“ باسەكەلەسۋدى جان ـ جاقتى رەتتەۋ ـ جونگە سالۋ. بۇكىل ەل بويىنشا بىرلىككە كەلگەن ٴىرى بازار قۇرىلىسىنا جەتەكشىلىك ەتۋدى اتقارىپ، بازارعا كىرۋدە رۇقسات ەتىلمەيتىندەر تىزىمىنە وزگەرتۋ ەنگىزىپ، جاڭا نۇسقاسىن شىعارىپ، جاڭا كاسىپ قالىبىنىڭ، جاڭا سالالاردىڭ بازارعا كىرۋگە رۇقسات ەتۋ ورتاسىن ساپالىلاندىرۋ. ٴتۇيىندى سالالارداعى ٴادىل باسەكەگە، ەرەجەگە لايىق جەتەكشى حۇجات بەلگىلەپ، مەردىگەر شاقىرۋ، مەردىگەرلىككە مالىمدەلۋ ٴتۇزىلىس ـ مەحانيزمىنە رەفورما جۇرگىزۋ جانە ونى كەمەلدەندىرۋ. قوعامدىق سەنىمدىلىك جۇيەسىن اقاۋسىزداندىرۋ ساياساتىن شىعارىپ، سەنىمدىلىكتى قالپىنا كەلتىرۋدىڭ بىرلىككە كەلگەن ٴتۇزىمىن ورناتۋ. كاسىپورىنداردىڭ بازاردان شەگىنىپ شىعۋىنا قولايلى تۇزىمدەردى كەمەلدەندىرىپ، تيجارات سۋبيەكتىلەرىنىڭ قيمىلى جۇرىلەتىن جەرلەردە ساناققا الۋدى بىرتىندەپ جالپىلاستىرۋ. ٴبىر تۇتاس اشىق قاتىناس ـ تاسىمال بازارىن قۇرۋدى جەدەلدەتىپ، تۇتاس قوعام زات اينالىمىنىڭ وزىندىك قۇنىن تومەندەتۋ ارناۋلى ارەكەتىن اتقارۋ.

　　قازىنا ـ باجى، فينانس ٴتۇزىلىسى رەفورماسىن تەرەڭدەتۋ. ورتالىقتاعى تاراۋلاردىڭ ٴنول نەگىزدىك مەجە ەسەپ رەفورماسىن تۇيىندە سىناق ەتۋىن ورىستەتىپ، جەرگىلىكتى ورىنداردىڭ ٴنول نەگىزدىك مەجە ەسەپ رەفورماسىن تەرەڭدەتۋىنە قولداۋ كورسەتىپ، شىعىس ولشەمىن، قىزمەت ناتيجەسىن باعالاۋ سياقتى شەشۋشى تۇزىمدەر جاعىندا بەلسەنە جاڭالىق اشۋ. ٴىشىنارا تىزىمدەگى بۇيىمداردان تۇتىنۋ باجىسىن الۋ بۋىنىن كەيىنگە شەگەرۋدى ٴارى ونى جەرگىلىكتى ورىندارعا ٴتۇسىرۋدى جەدەل ىلگەرىلەتىپ، جەرگىلىكتى ورىنداردىڭ دەربەس قازىنا قۋاتىن ارتتىرۋ. باجىدا جەڭىلدىك بەرۋ ساياساتىن ارناعا ٴتۇسىرۋ. شابىتتاندىرۋ مەحانيزمىن ورناتۋ جونىندە بەلسەنە ىزدەنىس جاساپ، جەرگىلىكتى ورىنداردىڭ جوعارى ساپالى دامۋ بارىسىندا قازىنا قاينارىن جەتىلدىرۋىن جەبەۋ. قازىنادان قامدالاتىن ادامداردىڭ كولەمىن قاتاڭ تىزگىندەۋ. عىلىم ـ تەحنولوگيا فينانسى، جاسىل فينانس، جالپىعا ٴتيىمدى فينانس، زەينەتكەرلىك فينانس، سيفرلى فينانس ولشەمى جۇيەسى مەن نەگىزدىك ٴتۇزىمىن كەمەلدەندىرۋ. كاپيتال بازارىنىڭ قارجى قوسۋ، قارجى قۇراۋ جالپىلىق رەفورماسىن تەرەڭدەتىپ، ورتا، ۇزاق مەرزىمدىك قارجىنىڭ بازارعا كىرۋىن زور كۇشپەن ىلگەرىلەتىپ، ستراتەگيالىق قۋات زاپاسى مەن بازاردى ورنىقتىرۋ مەحانيزمى قۇرىلىسىن كۇشەيتۋ. جارنا تاراتۋ، جارنانى بازارعا شىعارۋ جانە بىرىكتىرۋ، ساتىپ الۋ، قايتا قۇرۋ تۇزىمىنە رەفورما جۇرگىزۋ جانە ساپالىلاندىرۋ. كوپ ساتىلى زايوم بازارىنىڭ دامۋىن جەدەلدەتۋ.

　　(5) سىرتقا ەسىك اشۋدى جوعارى دەڭگەيدە كەڭەيتىپ، سىرتقى ساۋدانى، شەتەل قارجىسىن بەلسەندى ورنىقتىرۋ. سىرتقى ورتا مەيلى قالاي وزگەرسە دە، سىرتقا ەسىك اشۋعا باستان ـ اياق اۋىتقىماي تاباندى بولىپ، تۇزىمدىك ەسىك اشۋدى ورنىقتى كەڭەيتىپ، دەربەس ەسىك اشۋ مەن ٴبىر جاقتى ەسىك اشۋدى تارتىپپەن كەڭەيتىپ، ەسىك اشۋ ارقىلى رەفورمانى، دامۋدى جەبەۋ.

　　سىرتقى ساۋدانىڭ دامۋىن ورنىقتىرۋ. سىرتقى ساۋدانى ورنىقتىرۋ ساياساتىنىڭ تەبىنىن ارتتىرىپ، كاسىپورىنداردىڭ تاپسىرىستى ورنىقتىرىپ، بازاردى كەڭەيتۋىنە قولداۋ كورسەتۋ. قارجى قۇراۋ، ەسەپ جابۋ، شەتەل اقشاسى سياقتى فينانستىق قىزمەت وتەۋدى ساپالىلاندىرىپ، ەكسپورت سەنىمدىلىگى قامسىزداندىرۋىنىڭ قامسىزداندىرۋعا الۋ كولەمىن جانە قامتىمىن كەڭەيتىپ، كاسىپورىنداردىڭ شەكارا سىرتىندا كورمەگە قاتىناسۋىن، كورمە اشۋىن قولداۋدى كۇشەيتۋ. شەكارا ارالىق ەلەكتروندىق ساۋدانىڭ دامۋىن جەبەپ، شەكارا ارالىق جولداۋ، جەتكىزۋ زات اينالىم جۇيەسىن كەمەلدەندىرىپ، شەتەلدەگى قامبا قۇرىلىسىن كۇشەيتۋ. شەكارا سىرتىنداعى ەكونوميكا ـ ساۋدا سەلبەستىك ٴوڭىرىنىڭ فۋنكتسياسىن كەڭەيتىپ، ارالىق بۇيىمدار ساۋداسىن دامىتىپ، كوپ نەگىزدى بازار اشۋ. ىشكى ـ سىرتقى ساۋدانىڭ ٴبىر تۇلعالانىپ دامۋىنا قولداۋ كورسەتىپ، ولشەم كۋالاندىرۋى، بازار ارناسى سياقتى جاقتارداعى ماسەلەلەردى جەدەل شەشۋ. قىزمەت وتەۋ ساۋداسىنىڭ جاڭالىق اشا دامۋىن ىلگەرىلەتىپ، ٴداستۇرلى باسىمدىققا يە قىزمەت وتەۋدىڭ باسەكەلىك قۋاتىن جوعارىلاتىپ، قىزمەت وتەۋ ەكسپورتىن شابىتتاندىرىپ، ساپالى قىزمەت وتەۋ يمپورتىن كەڭەيتۋ. جاسىل ساۋدا، سيفرلى ساۋدا سياقتى جاڭا ارتۋ تۇيىندەرىن جەتىلدىرىپ، شارت ـ جاعدايى بار جەرلەردىڭ شەكارا سىرتىنداعى جاڭاشا ساۋدانى دامىتۋىن قولداۋ. يمپورت كورمەسى، گۋاڭجوۋ جارمەڭكەسى، قىزمەت وتەۋ ساۋدا جارمەڭكەسى، سيفرلى ساۋدا جارمەڭكەسى، تۇتىنۋ بۇيىمدار كورمەسى سياقتى ماڭىزدى جارمەڭكەلەردى جوعارى ساپالى ويداعىداي اشۋ. زەردەلى كەدەن قۇرىلىسى مەن سەلبەستىكتى ىلگەرىلەتىپ، كەدەننەن ٴوتۋدىڭ قولايلىلانۋ دەڭگەيىن جوعارىلاتۋ.

　　شەتەل ساۋداگەرلەرىن قارجى قوسۋعا زور كۇشپەن ىنتالاندىرۋ. قىزمەت وتەۋ كاسىبىنىڭ اشىق ۇستالۋىن كەڭەيتۋدى جالپىلىق تۇيىندە سىناق ەتۋدەن ۇلگى كورسەتۋدى ىلگەرىلەتىپ، ينتەرنەت، مادەنيەت سياقتى سالالاردى تارتىپپەن اشىق ۇستاۋدى ىلگەرىلەتىپ، تەلەكوم، ەمدەۋ، وقۋ ـ اعارتۋ سياقتى سالالاردا اشىق ۇستاۋدى تۇيىندە سىناق ەتۋدى كەڭەيتۋ. شەتەل قارجىگەرلەرىن قايتالاي قارجى قوسۋ كولەمىن كەڭەيتۋگە شابىتتاندىرىپ، شارۋاشىلىق تىزبەگىنىڭ جوعارى ـ تومەن بۋىندارىنىڭ سايكەستى سەلبەستىگىنە ات سالىسۋعا قولداۋ كورسەتۋ. شەتەل قارجىلاندىرعان كاسىپورىنداردىڭ ماڭىزدى فاكتورلارعا يە بولۋ، تولىمدىلىق رۇقساتى، ولشەم بەلگىلەۋ، ۇكىمەتتىك ساتىپ الۋ سياقتى جاقتاعى ازاماتتىق مامىلەسىن شىنايى قامتاماسىز ەتۋ. شەتەل قارجىلاندىرعان كاسىپورىندارعا قىزمەت وتەۋدى جانە ونى قامتاماسىز ەتۋدى كۇشەيتىپ، بەلگى سيپاتتى نىسانداردىڭ تياناقتانۋىن جەدەلدەتىپ، ”جۇڭگوعا قارجى قوسۋ“ اتاقتى ماركالارىن ۇزدىكسىز سومداۋ. ەركىن ساۋدا سىناق رايوندارىنىڭ ساپانى جوعارىلاتىپ، ونىمدىلىكتى ارتتىرۋىن جانە رەفورما مىندەتىن كەڭەيتۋگە ۇقىق بەرۋدى ىلگەرىلەتىپ، حاينان ەركىن ساۋدا پورتىنىڭ وزەكتى ساياساتىنىڭ تياناقتانۋىن جەدەل ىلگەرىلەتىپ، ەكونوميكالىق اشۋ رايونىن اشىق ۇستاۋ، دامىتۋ ساياساتىن كەمەلدەندىرىپ، باجىدان قورعاۋ كەشەندى رايونىنىڭ تيبىن وزگەرتىپ، دارەجەسىن جوعارىلاتۋدى جەبەۋ. بازارلانعان، زاڭمەن باسقاراتىن، حالىقارالانعان ماڭداي الدى تيجارات ـ ساۋدا ورتاسىن ۇزدىكسىز قالىپتاستىرىپ، شەتەل قارجىلاندىرعان كاسىپورىنداردى اناعۇرلىم ويداعىداي دامىتۋ.

　　”ٴبىر بەلدەۋ، ٴبىر جولدى“ جوعارى ساپامەن بىرگە گۇلدەندىرۋدى ىشكەرىلەي، شىنايى ىلگەرىلەتۋ. بەلگى سيپاتتى كەلەلى ينجەنەريالاردى جانە ”شاعىن ٴارى كوركەم“ حالىق تۇرمىسى نىسان قۇرىلىستارىن ٴبىر تۇتاس جوسپارلاپ ىلگەرىلەتىپ، ٴبىر توپ ۇلگى كورسەتۋ سيپاتتى سەلبەستىك جەتىستىكتەرىن قالىپتاستىرۋ. جۇڭگو - ەۆروپا كەزەكشى پويەزىنىڭ ورنىقتى، ىركىلىسسىز قاتىناۋىن قامتاماسىز ەتىپ، باتىس بولىكتىڭ قۇرلىق ـ تەڭىز جاڭا ارناسى قۇرىلىسىن جەدەلدەتۋ. سىرتقا قارجى قوسۋدىڭ اقاۋسىز، حاۋىپسىز، ٴتارتىپتى دامۋىنا جەتەكشىلىك ەتىپ، زاڭ، فينانس، زات اينالىمى سياقتىلاردا شەتەلدە جالپىلىق قىزمەت وتەۋدى كۇشەيتىپ، شارۋاشىلىق تىزبەگىنىڭ، قامداۋ تىزبەگىنىڭ حالىقارالىق سەلبەستىك ورنالاسىمىن ساپالىلاندىرۋ.

　　كوپ جاقتى، ەكى جاقتى جانە وڭىرلىك ەكونوميكالىق سەلبەستىكتى تەرەڭدەتۋ. بۇكىل الەمگە باعىتتالعان جوعارى ولشەمدى ەركىن ساۋدا رايونى تورىن ۇزدىكسىز كەڭەيتىپ، جۇڭگو - شىعىس وڭتۇستىك ازيا وداعى ەركىن ساۋدا رايونى 3.0 نۇسقاسىنىڭ دارەجەسىن جوعارىلاتۋ كەلىسىمىنە قول قويۋدى ىلگەرىلەتىپ، «سيفرلى ەكونوميكا سەرىكتەستىك قاتىناس كەلىسىمىنە» جانە «تىنىق مۇحيت ارالىق جان ـ جاقتى جانە العاباسار سەرىكتەستىك قاتىناس كەلىسىمىنە» مۇشە بولۋ اياق الىسىن بەلسەنە ىلگەرىلەتۋ. الەمدىك ساۋدا ۇيىمىن ۇيتقى ەتكەن كوپ جاقتى ساۋدا ٴتۇزىلىسىن باتىل قورعاپ، ٴار ەلدىڭ مۇددەسىمەن توعىسۋ تۇيىندەرىن كەڭەيتىپ، بىرگە دامۋدى جەبەۋ.

　　(6) ٴتۇيىندى سالالارعا تونەتىن حاۋىپ ـ قاتەردەن ٴونىمدى ساقتانىپ جانە ونى جويىپ، جۇيەلىك حاۋىپ ـ قاتەردى بولعىزباۋدىڭ سوڭعى شەگىن بەرىك ساقتاۋ. دامۋ مەن حاۋىپسىزدىكتى اناعۇرلىم ويداعىداي ٴبىر تۇتاس ەسكەرىپ، دامۋ بارىسىندا حاۋىپ ـ قاتەردى بىرتىندەپ جويۋعا تاباندى بولىپ، جوعارى ساپالى دامۋ مەن جوعارى دەڭگەيدەگى حاۋىپسىزدىكتىڭ ٴتيىمدى ىقپالداستىعىن قۇلشىنا جۇزەگە اسىرۋ.

　　ٴۇي ـ جاي بازارىنىڭ باعاسىن تۇسىرمەي، ورنىقتى ۇستاۋدى ۇزدىكسىز كۇش سالا ىلگەرىلەتۋ. قالا جاعدايىنا قاراي شارا قولدانىپ، شەكتەۋ سيپاتىنداعى شارالاردى ازايتىپ، قالا ىشىندەگى قىستاقتار مەن قاتەرلى، كونە ۇيلەردى جاڭالاۋدى كۇش سالا اتقارىپ، قاجەتتى جانە جاقسارتۋ سيپاتتى تۇرعىن ۇيلەردىڭ سۇرانىم كومەسكى كۇشىن جەتكىلىكتى مولايتۋ. قالالاردىڭ كەڭىستىك قۇرىلىمى مەن جەردەن پايدالانۋ ٴتاسىلىن ساپالىلاندىرىپ، جاڭادان ٴۇي ـ جاي سالۋعا پايدالانىلاتىن جەردى ازىرلەۋدى ۇيلەسىمدى تىزگىندەۋ. ىركىندى جەردى جانە ساۋدا مەن قىزمەتكە ارنالعان ۇيلەردى ىسكە قوسىپ، ىركىندى تاۋار ۇيلەردى ساتىپ الۋدى ىلگەرىلەتىپ، ساتىپ الۋ سۋبيەكتى، باعاسى جانە پايدالانۋ ورنى جاعىندا قالالىق ۇكىمەتكە اناعۇرلىم زور ٴوزىن ـ ٴوزى باسقارۋ ۇقىعىن بەرۋ. قامتاماسىزدىق تۇرعىن ۇيلەرگە قايتالاي قارىز اقشا بەرۋدىڭ قولدانىلۋ كولەمىن كەڭەيتۋ. ٴۇي ـ جايعا قارجى قۇراۋدى سايكەستىرۋ مەحانيزمىنىڭ رولىن ساۋلەلەندىرىپ، ۇيلەردى ۋادە بويىنشا تاپسىرىپ بەرۋ قىزمەتىن ۇزدىكسىز ويداعىداي ىستەپ، ٴۇي ـ جاي كاسىپورىندارىنىڭ قارىز سەبەبىنەن توقتامعا جىعىندى بولۋ حاۋىپ ـ قاتەرىنەن ۇتىمدى ساقتانۋ. قاتىستى نەگىزدىك تۇزىمدەردى تارتىپپەن ورناتىپ، ٴۇي ـ جاي شارۋاشىلىعىن دامىتۋدىڭ جاڭا ۇلگىسىن جەدەل ورناتۋ. حالىق بۇقاراسىنىڭ جوعارى ساپالى قونىستانۋ قاجەتىنە ۇيلەسىپ، ولشەمدەردى، نورمالاردى كەمەلدەندىرىپ، حاۋىپسىز، جايلى، جاسىل، زەردەلى ”جاقسى ٴۇي“ سالۋدى ىلگەرىلەتۋ.

　　جەرگىلىكتى ۇكىمەتتەردىڭ قارىز حاۋىپ ـ قاتەرىن ۇيلەسىمدى شەشۋ. دامۋ بارىسىندا قارىزدى جويۋعا، قارىزدى جويۋ بارىسىندا دامۋعا تاباندى بولىپ، قارىزدى جويۋ جوباسىنان ٴبىر قىدىرۋىن كەمەلدەندىرىپ جانە تياناقتاندىرىپ، باعالاۋ جانە باسقارۋ ـ مەڭگەرۋ شارالارىن ساپالىلاندىرىپ، قارىز حاۋىپ ـ قاتەرى جوعارى وڭىرلەر ٴتىزىمىن اۋقىمدى رەتتەپ، قارجى قوسۋدىڭ تىڭ ٴورىسىن اشۋعا قولداۋ كورسەتۋ. عىلمي تۇرگە ايىرۋ، دالمە ـ ٴدال جابۋ پرينسيبى بويىنشا جەرگىلىكتى ۇكىمەتتەردىڭ كومەسكى قارىزىن جابۋ قىزمەتىن ويداعىداي ىستەۋ. ۇكىمەتتىڭ قارىز باسقارۋ ٴتۇزىمىن كەمەلدەندىرىپ، قىزبالىقپەن بەلگىلەمەگە قايشى قارىزدانۋىن باتىل تەجەۋ. ۇكىمەتتىڭ قارجى قۇراۋ فۋنكتسياسىن جەرگىلىكتى ورىنداردىڭ قارجى قۇراۋ تۇعىرىنان ايىرۋدى جەدەلدەتىپ، بازارلانۋعا ويىسۋدى جانە قارىز حاۋىپ ـ قاتەرىن جويۋدى ىلگەرىلەتۋ.

　　فينانس سالاسىنا تونەتىن حاۋىپ ـ قاتەردەن بەلسەنە ساقتانۋ. بازارلاندىرۋ، زاڭمەن باسقارۋ پرينسيبى بويىنشا جەرگىلىكتى ورتا، شاعىن فينانس قۇرىلىمدارىنىڭ حاۋىپ ـ قاتەردى ٴبىر جايلى ەتۋىن جانە تيبىن وزگەرتىپ دامۋىن ٴبىر تۇلعالاندىرىپ ىلگەرىلەتىپ، كاپيتال قورىن تولىقتاۋ، بىرىكتىرىپ قايتا قۇرۋ، بازاردان شەگىنىپ شىعۋ سياقتى تاسىلدەردى جان ـ جاقتى قولدانىپ، حاۋىپ ـ قاتەردى تۇرگە ٴبولىپ جويۋ. ورتا، شاعىن فينانس قۇرىلىمدارىنىڭ فۋنكتسيالىق ورنى مەن باسقارۋ مەحانيزمىن كەمەلدەندىرىپ، پارىقتى، مايەكتى دامۋدى جۇزەگە اسىرۋدى ىلگەرىلەتۋ. فينانستى باقىلاۋ ـ باسقارۋ جۇيەسىن اقاۋسىزداندىرىپ، تاراۋلار اتتاعان سەلبەستىكتى كۇشەيتىپ، ورتالىق پەن جەرگىلىكتى ورىنداردىڭ باقىلاۋ ـ باسقارۋ سەلبەستىگىن كۇشەيتىپ، زاڭسىز فينانس قيمىلدارىنا قاتاڭ سوققى بەرۋدىڭ تەگەۋرىندى اۋقىمىن ساقتاۋ. امانات اقشانى قامسىزداندىرۋ قورى، فينانس ورنىقتىلىعىن قامتاماسىز ەتۋ قورى سياقتى قاتەردى جويۋ بايلىعىن تولىقتاۋ. سىرتقى حاۋىپ ـ قاتەردىڭ سوققىسىنا توتەپ بەرۋ دايىندىق جوباسىن كەمەلدەندىرىپ، فينانس حاۋىپسىزدىگى مەن ورنىقتىلىعىن ۇتىمدى قورعاۋ.

　　(7) اۋىل شارۋاشىلىعى، اۋىل ـ قىستاق، شارۋالار قىزمەتىن كۇش سالا ويداعىداي يگەرىپ، اۋىل ـ قىستاقتى جاپپاي گۇلدەندىرۋدى ىشكەرىلەي ىلگەرىلەتۋ. اۋىل شارۋاشىلىعىن، اۋىل ـ قىستاقتى الدىمەن دامىتۋعا تاباندى بولىپ، مىڭ قىستاقتى ۇلگى ەتىپ، 10 مىڭ قىستاقتى رەتتەپ، باسقارۋ ينجەنەرياسىنىڭ تاجىريبەلەرىن ۇيرەنىپ، پايدالانىپ، اۋىل شارۋاشىلىعىن كۇشەيتۋدى، اۋىل ـ قىستاققا تيىمدىلىك جەتكىزۋدى، شارۋالاردى بايىتۋدى قولداۋ ٴتۇزىمىن كەمەلدەندىرىپ، اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ ونىمدىلىگىن ارتتىرۋدى، اۋىل ـ قىستاقتىڭ ومىرشەڭدىگىن ارتتىرۋدى، شارۋالاردىڭ كىرىسىن ارتتىرۋدى ٴتۇرلى جولدارمەن ىلگەرىلەتۋ.

　　استىق سياقتى ماڭىزدى اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىنىڭ ٴونىمىن ورنىقتى، قامداۋىن جەتكىلىكتى ەتۋ قۋاتىن ۇزدىكسىز كۇشەيتۋ. استىق ەگىلەتىن جەر اۋماعىن ورنىقتىرىپ، بىرلىك ٴونىمدى ارتتىرۋعا جانە ساپانى جوعارىلاتۋعا كۇش سالۋ. سويا بۇرشاق ەگىلەتىن جەر اۋماعىن ارتتىرۋ جەتىستىكتەرىن بەكەمدەپ، مايلى داقىل ٴوندىرىسىن ۇلعايتۋدىڭ كومەسكى كۇشتەرىن اشۋ، كادەگە جاراتۋ. ماقتا، قانت، كاۋچۇك سياقتىلاردىڭ ٴونىمىن ورنىقتىرىپ، ساپاسىن جوعارىلاتۋدى ىلگەرىلەتۋ. مال شارۋاشىلىعىنىڭ، بالىق شارۋاشىلىعىنىڭ ورنىقتى دامۋىن سۇيەمەلدەپ، وسى زامانعى قۇرىلعىلى اۋىل شارۋاشىلىعىن دامىتۋعا قولداۋ كورسەتىپ، ازىق ـ تۇلىك بايلىعىن جان ـ جاقتى اشۋ. ەگىستىك جەردىڭ قىزىل سىزىعىن قاتاڭ ساقتاپ، ەگىستىك جەردى يەمدەنۋ مەن تولىقتاۋدىڭ تەڭگەرىمىن قاتاڭ باسقارۋ. جوعارى ولشەمدى ەگىنجاي قۇرىلىسىن جوعارى ساپامەن ىلگەرىلەتىپ، باسقارىپ، قورعاپ، پايدالانىپ، ەگىنجاي سۋ يگىلىگى قۇرىلعىلارى مەن وسىزاماندانعان سۋارمالى ٴوڭىر قۇرىلىسىن كۇشەيتىپ، بۇلىنگەن ەگىستىك جەرلەردى وڭاۋدى جانە قۇلازىعان جەرلەردە قايتا تىڭ يگەرۋدى ىلگەرىلەتۋ. تۇقىم شارۋاشىلىعىن كوركەيتۋ ارەكەتىن ىشكەرىلەي اتقارۋ. وزىق قولدانىلمالى اۋىل شارۋاشىلىق ماشينالارى جابدىقتارىن زەرتتەپ اشۋدى، پايدالانۋدى جانە اۋىل شارۋاشىلىق عىلىم ـ تەحنولوگيا جەتىستىكتەرىن كەڭ كولەمدە جالپىلاستىرۋدى جەدەلدەتۋ. جان ـ جاقتى شارا قولدانىپ، استىق سياقتى ماڭىزدى اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرى باعاسىنىڭ ۇيلەسىمدى دەڭگەيدە بولۋىن ىلگەرىلەتۋ. ورتالىق ٴبىر تۇتاس جوسپارلاعان استىق ٴوندىرۋ ـ ساتۋ وڭىرلەرىندەگى ولكەلەر ارا مۇددەلىك ەندىك تولىقتاما تولەم بەرۋدى ىسكە قوسىپ، استىقتى مول وندىرەتىن اۋدانداردى قولداۋ تەبىنىن ارتتىرىپ، استىق ەگەتىن شارۋالار مەن استىق مول وندىرىلەتىن وڭىرلەردىڭ بەلسەندىلىگىن قورعاۋ. جەر ـ جەر مەملەكەتتىڭ استىق حاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ جاۋاپكەرشىلىگىن مىزعىماي ارقالاپ، ىشەر اسىمىزدى مىقتى مەڭگەرۋىمىز كەرەك.

　　كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ جەتىستىكتەرىن تيتتەي دە بوساڭسىماي بەكەمدەۋ جانە كەڭەيتۋ. كومەكتەسۋ ـ سۇيەمەلدەۋدى قاداعالاۋ ونىمدىلىگىن جوعارىلاتىپ، ”ۇشپەن قامتاماسىز ەتۋ“ مەن اۋىز سۋ حاۋىپسىزدىگى جەتىستىكتەرىن ۇزدىكسىز بەكەمدەپ، جوعارىلاتىپ، كولەمدى قايتا كەدەيلەسۋ سەبەبىنەن كەدەيلەسۋدىڭ تۋىلماۋىنا شىنايى كەپىلدىك ەتۋ. باسقا جەرگە كوشىرگەننەن كەيىنگى جالعاستى سۇيەمەلدەۋدى كۇشەيتىپ، كومەكتەسۋ ـ سۇيەمەلدەۋ شارۋاشىلىعىنىڭ ساپاسىن جوعارىلاتىپ، ونىمدىلىگىن ارتتىرۋدى تۇرگە ايىرىپ ىلگەرىلەتىپ، جۇمىستاندىرۋ بويىنشا كومەكتەسۋ ـ سۇيەمەلدەۋ تەبىنىن كۇشەيتىپ، جىلۋ اتاۋدىڭ ورنىنا جۇمىس تاۋىپ بەرۋ كولەمىن كەڭەيتۋ. شىعىس، باتىس بولىكتەردىڭ سەلبەستىگىن، باعىتتامالى كومەكتەسۋ ـ سۇيەمەلدەۋدى، تۇتىنۋ جاعىنان كومەكتەسۋ ـ سۇيەمەلدەۋدى تەرەڭدەتۋ. كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ جاعىندا مەملەكەت قوسىلىمى ارقىلى قالىپتاسقان قارجى ـ مۇلىكتى باياندى باسقارۋ مەحانيزمىن اقاۋسىزداندىرۋ. اۋىل ـ قىستاقتارداعى قايتا كەدەيلەسۋ سەبەبىنەن كەدەيلەسۋدەن ساقتانۋ مەحانيزمىن جانە تومەن كىرىستى حالىقتى، دامۋى كەنجە قالعان وڭىرلەردى ساتىعا، تۇرگە ٴبولىپ كومەكتەسۋ ـ سۇيەمەلدەۋ ٴتۇزىمىن ٴبىر تۇتاس جوسپارلاپ ورناتىپ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ جەتىستىكتەرىن بەكەمدەۋ، كەڭەيتۋدى اۋىل ـ قىستاقتى كوركەيتۋمەن ٴونىمدى ۇشتاستىرۋعا جالپى جاقتان باعالاۋ جۇرگىزىپ، وتپەلى مەزگىلدەن كەيىنگى كومەكتەسۋ ـ سۇيەمەلدەۋ ساياسات جۇيەسىن كەمەلدەندىرۋ.

　　اۋىل ـ قىستاق رەفورماسى مەن دامۋىن تىڭعىلىقتى ىلگەرىلەتۋ. اۋىل ـ قىستاقتىڭ نەگىزگى شارۋاشىلىق ٴتۇزىمىن بەكەمدەپ جانە كەمەلدەندىرىپ، جەردى ەكىنشى كەزەكتى كوتەرمەگە الۋ ۋاقىتى تولعاننان كەيىن تاعى 30 جىل ۇزارتۋدى تۇيىندە سىناق ەتۋدى تارتىپپەن ىلگەرىلەتىپ، تۇيىندە سىناق ەتۋ كولەمىن تۇتاس ولكەگە كەڭەيتۋ. كوتەرمەگە العان جەردىڭ شارۋاشىلىق ۇقىعىن اينالىمعا سالۋ باعاسىن قالىپتاستىرۋ مەحانيزمىن كەمەلدەندىرىپ، اۋىل شارۋاشىلىعىنا قوعامدانعان قىزمەت وتەۋدىڭ ساپاسىن، ونىمدىلىگىن جوعارىلاتۋ. جاڭاشا اۋىل ـ قىستاق كوللەكتيۆتىك شارۋاشىلىعىنىڭ دامۋىن قولداۋ. اۋىل ـ قىستاقتى كوركەيتۋگە قارجى قوسۋ، قارجى قۇراۋ مەحانيزمىندە جاڭالىق اشۋ. اۋىل ـ قىستاق دارىندىلار قوسىنىن ۇلعايتۋ. كوللەكتيۆتىك ورمان ۇقىعى، تىڭ يگەرۋ، قامداۋ ـ ساۋدا كووپەراتيۆتەرى، اۋىل شارۋاشىلىق سۋ باعاسى سياقتىلار جونىندەگى رەفورمانى تەرەڭدەتۋ. جەرگىلىكتى جاعدايعا قاراي شارۋاشىلىقتى وركەندەتۋدى، اۋداندى قۋاتتاندىرۋدى، حالىقتى بايىتۋدى ٴبىر تۇلعالاندىرىپ دامىتۋدى ىلگەرىلەتىپ، ”جەرگىلىكتى ەرەكشە ونىمدەر“ قىزمەتىن ويداعىداي ىستەۋ، ورمان بايلىعى ەكونوميكاسىن دامىتىپ، اۋىل ـ قىستاق ەرەكشەلىگىنە يە شارۋاشىلىق تىزبەگىن ۇزارتۋدى، ونىمدىلىگىن ارتتىرۋدى، شارۋالارمەن بىرلەسۋدى، شارۋالاردى جەتەكتەۋدى جەبەپ، شارۋالاردىڭ كىرىسىن ارتتىرۋ ارناسىن كەڭەيتۋ. وركەنيەتتى اۋىل سالتى قۇرىلىسىن كۇشەيتىپ، شارۋالاردىڭ مادەني تۇرمىسىن بايىتىپ، اۋىل ـ قىستاقتىڭ ەسكى سالت ـ ساناسىن وزگەرتۋدى ىلگەرىلەتۋ. اۋىل ـ قىستاقتىڭ نەگىزدىك قۇرىلعىلارىن، الەۋمەتتىك قىزمەت وتەۋدى جانە قونىستىق ورتاسىن ۇزدىكسىز جاقسارتىپ، قونىستانۋعا قولايلى، كاسىپتەنۋگە ىڭعايلى، كورىكتى اۋىل ـ قىستاق قۇرۋ.

　　(8) جاڭاشا قالا ـ قالاشىقتانۋ مەن وڭىرلىك سايكەسە دامۋدى ىلگەرىلەتىپ، دامۋ كەڭىستىگى جۇيەسىن ونان ارى ساپالىلاندىرۋ. وڭىرلىك سايكەسە دامۋ ستراتەگيالىق مەحانيزمىن كەمەلدەندىرىپ جانە اتقارىپ، قالا ـ قالاشىقتانۋدىڭ ساپاسى مەن دەڭگەيىن ادامدى نەگىز ەتىپ جوعارىلاتۋعا تاباندى بولىپ، ٴبىرىنىڭ ارتىقشىلىعىمەن ٴبىرىن تولىقتايتىن وڭىرلىك ەكونوميكالىق ورنالاسىم مەن مەملەكەت جەر ـ كەڭىستىك جۇيەسىن قالىپتاستىرۋ.

　　جاڭاشا قالا ـ قالاشىقتانۋ ستراتەگيالىق ارەكەتىن ىشكەرىلەي اتقارۋ. اۋىل شارۋاشىلىعىنان اۋىسقان حالىقتىڭ قالا تۇرعىنىنا اينالۋىن عىلمي، ٴتارتىپتى ىلگەرىلەتىپ، ۇنەمىلىك تۇراتىن جەرىندە نەگىزگى الەۋمەتتىك قىزمەت وتەۋمەن قامداۋدى جاپپاي ىلگەرىلەتىپ، بىرگە جۇرگەن پەرزەنتتەرىنىڭ مىندەتتى وقۋ ـ اعارتۋىن قامتاماسىز ەتۋدى كۇشەيتىپ، اۋىل شارۋاشىلىعىنان اۋىسقان شارتقا ۇيلەسەتىن حالىقتى تۇرعىن ۇيمەن قامتاماسىز ەتۋ جۇيەسىنە ەنگىزۋدى ىلگەرىلەتىپ، قوعامدىق قامسىزداندىرۋعا قاتىناسۋ ارنالارىن ىركىلىسسىزدەندىرۋ. اۋدان قالاشىعىنىڭ نەگىزدىك قۇرىلعىلارى مەن الەۋمەتتىك قىزمەت وتەۋدەگى ولقىلىقتاردى جەدەل تولىقتاپ، اۋدان كولەمىندەگى ەكونوميكانى كۇش سالا دامىتىپ، قالا ـ اۋىل پلانىنىڭ، قۇرىلىسىنىڭ، باسقارۋىنىڭ توعىسۋ دەڭگەيىن جوعارىلاتۋ. وسىزاماندانعان ٴىرى قالا شەڭبەرىن دامىتىپ، كەڭىستىك ورنالاسىمىن ساپالىلاندىرىپ، اسا ٴىرى قالالاردىڭ، ەرەكشە ٴىرى قالالاردىڭ وسىزاماندانعان باسقارۋ دەڭگەيىن جوعارىلاتىپ، ٴىرى، ورتاشا، شاعىن قالالار مەن شاعىن قالا ـ قالاشىقتاردىڭ سايكەسە دامۋىن جەبەۋ. قالانى جاڭارتۋ جانە قالا ـ قالاشىقتارداعى ەسكى، كونە شاعىن اۋماقتاردى جاڭالاۋدى ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتىپ، قالاداعى پايدالانۋ ونىمدىلىگى تومەن جەردى قايتا اشۋدى ٴبىر تۇتاس جوسپارلاپ، قالانىڭ تاسقىننان ساقتانۋ، سۋ ىعىستىرۋ جۇيەسىن جەدەل اقاۋسىزداندىرىپ، وتىندىق گاز، سۋمەن قامداۋ، سۋ ىعىستىرۋ، جىلۋ بەرۋ، جەر استى قۇبىر ٴدالىزى سياقتى قۇرىلىستاردى جانە سايكەستى باسقارۋدى كۇشەيتۋ. سيفرلانعان، زەردەلىلەنگەن نەگىزدىك قۇرىلعىلاردى دامىتىپ، بوگەتسىز، قارتتارعا لايىقتالعان سايكەستى قۇرىلعىلاردى كەمەلدەندىرىپ، الەۋمەتتىك اۋماقتىڭ جالپىلىق قىزمەت وتەۋ فۋنكتسياسىن جوعارىلاتىپ، قونىستانۋعا قولايلى، ٴتوزىمدى، زەردەلى قالا قۇرۋ.

　　وڭىرلىك ستراتەگيانى اتقارۋ تەبىنىن ارتتىرۋ. وڭىرلىك سايكەسە دامۋ ستراتەگياسىنىڭ، وڭىرلىك كەلەلى ستراتەگيانىڭ، نەگىزگى تۇلعالىق فۋنكتسيالىق ٴوڭىر ستراتەگياسىنىڭ قاباتتاسۋ اسەرىن ساۋلەلەندىرىپ، جاڭا ارتۋ ۇيەگىن بەلسەنە جەتىلدىرۋ. باتىس بولىكتى قاۋىرت اشۋ، شىعىس سولتۇستىكتى جاپپاي گۇلدەندىرۋ، ورتا بولىكتەگى وڭىرلەردى جەدەل كوركەيتۋ، شىعىس بولىكتەگى وڭىرلەردىڭ وسىزاماندانۋىن جەدەل ىلگەرىلەتۋ سياقتى ستراتەگيالاردى ىشكەرىلەي اتقارۋ. بەيجيڭ - تيانجين - حىبەي، چاڭجياڭ اتىراۋى، گۋاڭدۇڭ - شياڭگاڭ - اۋمىن ۇلكەن شىعاناق رايونى سياقتى ەكونوميكالىق دامۋ باسىمدىعى بار وڭىرلەردىڭ جاڭالىق اشۋ قابىلەتى مەن ىقپال جاساۋ، جەتەكتەۋ رولىن جوعارىلاتۋ. چاڭجياڭ ەكونوميكالىق بەلدەۋى قۇرىلىسىن، حۋاڭحى وزەنى الابىنىڭ ەكولوگياسىن قورعاۋ جانە جوعارى ساپالى دامۋىن ىشكەرىلەي ىلگەرىلەتۋ. ەكونوميكاسى دامىعان ٴىرى ولكەلەردىڭ اۋىر جۇك ارقالايتىن تايانىش بولۋىن قولداپ، ماڭىزدى فاكتورلارمەن قامتاماسىز ەتۋ، عىلىم ـ تەحنولوگيالىق جاڭالىق اشۋ، رەفورما جۇرگىزۋ، ەسىك اشۋدى الدىمەن جۇرگىزۋ، الدىمەن سىناق ەتۋ سياقتى جاقتاردا قولداۋ ساياساتتارىن بەلگىلەۋ. باسقا وڭىرلەردى جەرگىلىكتى جاعدايعا قاراي ىستەپ، ٴوز ارتىقشىلىقتارىن كورسەتۋگە شابىتتاندىرۋ. شيۇڭ ـ ان جاڭا رايونى قۇرىلىسىن جوعارى ولشەممەن، جوعارى ساپامەن ىلگەرىلەتۋ. چىڭدۋ - چۇڭچيڭ ٴوڭىرىنىڭ قوس قالا ەكونوميكالىق شەڭبەرى قۇرىلىسىن ىشكەرىلەي، شىنايى جۇرگىزۋدى ىلگەرىلەتۋ. شىعىس، ورتا، باتىس، شىعىس سولتۇستىك وڭىرلەردىڭ شارۋاشىلىق سەلبەستىگىن تەرەڭدەتىپ، شارۋاشىلىعىنىڭ ٴتارتىپتى، ساتىلى اۋىسۋىن ىلگەرىلەتۋ. بايىرعى توڭكەرىستىك بازالاردىڭ، ۇلتتىق وڭىرلەردىڭ جەدەل دامۋىنا قولداۋ كورسەتىپ، شەكارا وڭىرلەردى گۇلدەندىرۋدى كۇشەيتىپ، شەكارانى كوركەيتىپ حالىقتى بايىتۋدى، شەكارانى ورنىقتىرىپ شەكارانى بەكەمدەۋدى ىلگەرىلەتۋ. بايلىق قاينارىندىق وڭىرلەردىڭ تيبىن وزگەرتىپ دامۋىنىڭ تىڭ جولىنا بەلسەنە ىزدەنىس جاساۋ. تەڭىز ـ مۇحيت ەكونوميكاسىن بار كۇشپەن دامىتىپ، مەملەكەتتىڭ تەڭىز ـ مۇحيت ەكونوميكاسىن دامىتۋدان ۇلگى كورسەتۋ رايونىن قۇرۋ.

　　(9) كومىر قىشقىل گازىنىڭ شىعارىلۋىن تومەندەتۋدى، لاس زاتتاردىڭ شىعارىلۋىن ازايتۋدى، جاسىلدانۋدى كەڭەيتۋدى، ەكونوميكانى ارتتىرۋدى سايكەستى ىلگەرىلەتىپ، ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋدىڭ جاپپاي جاسىلعا ويىسۋىن جەدەلدەتۋ. ەكولوگيالىق وركەنيەت ٴتۇزىلىسى رەفورماسىن ونان ارى تەرەڭدەتىپ، شارۋاشىلىق قۇرىلىمىن رەتتەۋدى، لاستانۋدى وڭاۋدى، ەكولوگيانى قورعاۋدى، كليمات وزگەرىسىنە توتەپ بەرۋدى ٴبىر تۇتاس جوسپارلاپ، ەكولوگيانى الدىمەن ويلاستىرۋ، ۇنەمدى، شوعىرلى، جاسىل، تومەن كومىر قىشقىل گازدى دامۋدى ىلگەرىلەتۋ.

　　لاستانۋدىڭ الدىن الۋ مەن ونى وڭاۋ جانە ەكولوگيالىق قۇرىلىستى كۇشەيتۋ. كوك اسپاندى، تۇنىق سۋدى، تازا توپىراقتى قورعاۋ شايقاسىن ۇزدىكسىز ىشكەرىلەي ىلگەرىلەتۋ. جاراقسىز قاتتى زاتتاردى جان ـ جاقتى جونگە سالۋ ارەكەت جوسپارىن جاساپ، جاڭا لاس زاتتاردى سايكەستى جونگە سالۋ جانە ورتاعا اكەلەتىن حاۋىپ ـ قاتەرىن باسقارۋ ـ مەڭگەرۋدى كۇشەيتۋ. ەكولوگيالىق ورتانى وڭىرلەرگە ايىرىپ باسقارۋ ـ مەڭگەرۋدى ىشكەرىلەي اتقارىپ، تاۋدى، سۋدى، ورماندى، ەگىنجايدى، كولدى، جايلىمدى، قۇمدىقتى ٴبىر تۇلعالاندىرىپ قورعاۋ مەن جۇيەلى جونگە سالۋدى ٴبىر تۇتاس جوسپارلاپ ىلگەرىلەتىپ، مەملەكەتتىك باقشانى نەگىزگى تۇلعا ەتكەن جاراتىلىستىق قورىق جۇيەسى قۇرىلىسىن جاپپاي ىلگەرىلەتىپ، ”ٴۇش سولتۇستىك“ ينجەنەرياسىنىڭ بەلگى سيپاتتى شايقاسىندا ماڭىزدى جەتىستىكتەرگە قول جەتكىزۋدى ىلگەرىلەتۋ. ورگانيزمدەردىڭ الۋان تۇرلىلىگىن قورعاۋ كەلەلى ينجەنەرياسىن اتقارىپ، چاڭجياڭ دارياسىندا بالىق اۋلاۋعا 10 جىل تيىم سالۋدى باتىل ىلگەرىلەتۋ. ەكولوگيانى قورعاۋ تولىقتاما تولەمى مەن ەكولوگيالىق ونىمدەردىڭ قۇنىن جۇزەگە اسىرۋ مەحانيزمىن اقاۋسىزداندىرۋ. كورىكتى جۇڭگو قۇرۋدى الدىمەن اتقاراتىن وڭىرلەر قۇرىلىسىن بەلسەنە ىلگەرىلەتىپ، حالىق بۇقاراسىنىڭ تاماشا ەكولوگيالىق ورتاعا دەگەن تىڭ تىلەگىن ۇزدىكسىز قاناعاتتاندىرۋ.

　　جاسىل، تومەن كومىر قىشقىل گازدى ەكونوميكانى جەدەل دامىتۋ. جاسىل، تومەن كومىر قىشقىل گازدى دامۋدى قولدايتىن ساياسات جانە ولشەم جۇيەسىن كەمەلدەندىرىپ، جاسىل، تومەن كومىر قىشقىل گازدى شارۋاشىلىقتار اقاۋسىز داميتىن ەكولوگيا قالىپتاستىرۋ. جاسىل، تومەن كومىر قىشقىل گازدىڭ وزىق تەحنولوگيالاردان ۇلگى كورسەتۋ ينجەنەرياسىن ىشكەرىلەي اتقارىپ، جاسىل قۇرىلىس، جاسىل ەنەرگيا، جاسىل قاتىناس سياقتى تىڭ ارتۋ تۇيىندەرىن جەتىلدىرۋ. بايلىقتىڭ جالپى مولشەرىن باسقارۋ جانە جالپى بەتتىك ۇنەمدەۋ ٴتۇزىمىن كەمەلدەندىرىپ، ەنەرگيانى، سۋدى مول پايدالاناتىن ٴتۇيىندى ورىنداردىڭ ەنەرگيا، سۋ ۇنەمدەۋىن باسقارۋدى كۇشەيتىپ، ەنەرگيا جۇمسالىمى جوعارى نىسانداردى پارمەندى، ٴونىمدى باسقارۋ ـ مەڭگەرۋ. جاراقسىز زاتتاردى اينالمالى پايدالانۋدى كۇشەيتىپ، قايتا وڭدەلگەن ماتەريالداردى پايدالانۋدى كۇش سالا جالپىلاستىرىپ، اينالمالى ەكونوميكانىڭ دامۋىن جەبەۋ. جاسىل تۇتىنۋعا ىنتالاندىرۋ مەحانيزمىن اقاۋسىزداندىرىپ، جاسىل، تومەن كومىر قىشقىل گازدى ٴوندىرىس ٴتاسىلى مەن تۇرمىس ٴتاسىلىن قالىپتاستىرۋدى ىلگەرىلەتۋ.

　　كومىر قىشقىل گازىنىڭ شىعارىلۋىن بەلگىلەنگەن وركەش مانىنە جەتكىزۋدى، كومىر قىشقىل گازىن بەيتاراپتاۋدى بەلسەندى، ورنىقتى ىلگەرىلەتۋ. مەملەكەتتىڭ كومىر قىشقىل گازىنىڭ شىعارىلۋىن بەلگىلەنگەن وركەش مانىنە جەتكىزۋدى ەكىنشى توپتا تۇيىندە سىناق ەتۋدى تىڭعىلىقتى ورىستەتىپ، ٴبىر توپ كومىر قىشقىل گازىن شىعارمايتىن ونەركاسىپ باقشا رايونىن، كومىر قىشقىل گازىن شىعارمايتىن زاۆود قۇرۋ. كومىر قىشقىل گازىنىڭ شىعارىلۋىن قوس تىزگىندەۋ ٴتۇزىم جۇيەسىن جەدەل ورناتىپ، بۇكىل ەل بويىنشا كومىر قىشقىل گازىن شىعارۋ ۇقىعى ساۋدا بازارىنىڭ سالالاردى قامتۋ كولەمىن كەڭەيتۋ. كومىر قىشقىل گازىنىڭ شىعارىلۋىن ساناقتىق ەسەپتەۋدى ورىستەتىپ، ٴونىمنىڭ كومىر قىشقىل گازىن شىعارۋىن ىزىنە ٴتۇسىپ باسقارۋ جۇيەسىن، كومىر قىشقىل گازىنىڭ بەلگىسىن كۋالاندىرۋ ٴتۇزىمىن ورناتىپ، جاسىل ساۋدا قامالىنا بەلسەنە توتەپ بەرۋ. قۇمدىق، ٴشول، قۋاڭ وڭىرلەردە جاڭا ەنەرگيا بازاسىن قۇرۋدى جەدەلدەتىپ، تەڭىز جەل ەلەكترىن دامىتىپ، سول جەردىڭ وزىندە تۇتىنۋ جانە سىرتقا جەتكىزۋ ارناسى قۇرىلىسىن ٴبىر تۇتاس جوسپارلاۋ. كومىر ەلەكترىن تومەن كومىر قىشقىل گازدى ەتىپ جاڭالاۋدى تۇيىندە سىناق ەتىپ ۇلگى كورسەتۋدى ورىستەتۋ. كليمات وزگەرىسىنە توتەپ بەرۋدىڭ ٴبىر قىدىرۋ كەلەلى ينجەنەريالارىن پلانداپ، الەمدىك ورتا مەن كليماتتى وڭاۋعا بەلسەنە ات سالىسۋ جانە وعان جەتەكشىلىك ەتۋ.

　　(10) حالىق تۇرمىسىن قامتاماسىز ەتۋ جانە جاقسارتۋ تەبىنىن ارتتىرىپ، قوعامدىق باسقارۋ ونىمدىلىگىن جوعارىلاتۋ. جالپىعا ٴتيىمدى، نەگىزدىك، تۇبەسەلى حالىق تۇرمىسى قۇرىلىسىن كۇشەيتىپ، الەۋمەتتىك قىزمەت وتەۋ مەن قوعامدىق قامتاماسىزداندىرۋ دەڭگەيىن ورنىقتى جوعارىلاتىپ، قوعامنىڭ جاراسىمدىلىعىن، ورنىقتىلىعىن جەبەپ، حالىق بۇقاراسىنىڭ تابىس سەزىمىن، باقىت سەزىمىن، حاۋىپسىزدىك سەزىمىن ۇزدىكسىز كۇشەيتۋ.

　　جۇمىستانۋدى اناعۇرلىم زور تەبىنمەن ورنىقتىرۋ جانە كەڭەيتۋ. جۇمىستانۋ — حالىق تۇرمىسىنىڭ نەگىزى. جۇمىستانۋدى الدىڭعى ورىنعا قويۋ ساياساتىن كەمەلدەندىرىپ، ٴتۇرلى قارجى بايلىعىن ٴبىر تۇتاس جوسپارلاۋ ارقىلى قولداۋ تەبىنىن ارتتىرىپ، تولىق جۇمىستانۋدى جەبەپ، جۇمىستانۋ ساپاسىن جوعارىلاتۋ. ٴتۇيىندى سالالاردىڭ، ٴتۇيىندى كاسىپ سالاسىنىڭ، قالا، اۋىل نەگىزگى ساتىلارىنىڭ جانە ورتاشا، شاعىن، ۇساق كاسىپورىنداردىڭ جۇمىستانۋدى قولداۋ جوسپارىن اتقارىپ، جۇمىس ورنىن ورنىقتىرعاندارعا قامسىزداندىرۋ وتەمىنىڭ بەلگىلى مولشەرىن قايتارىپ بەرۋ، باجىنى كەمەيتۋ، كەشىرۋ، جۇمىستانۋ قوسىمشا قاراجاتىن بەرۋ سياقتى ساياساتتاردان تولىق، ويداعىداي پايدالانۋ. ەڭبەك شوعىرلانعان شارۋاشىلىقتاردىڭ جۇمىسقا قابىلداۋىنا جانە جۇمىستانۋدى ورنىقتىرۋىنا قولداۋ كورسەتىپ، جاڭا تەحنولوگيانى قولدانۋ مەن جۇمىس ورنىن اۋىستىرۋدى ٴبىر تۇتاس ويداعىداي جوسپارلاپ، جاڭا جۇمىستانۋ ورايىن جاراتۋ. جۇمىستانۋعا، شارۋاشىلىق قۇرۋعا قىزمەت وتەۋدى ساپالىلاندىرىپ، جوعارى مەكتەپ بىتىرگەن وقۋشىلار سياقتى جاستاردىڭ جۇمىستانۋ، شارۋاشىلىق قۇرۋ ارناسىن كەڭەيتىپ، اسكەردەن بوساعان اسكەريلەردى ورنالاستىرۋعا جانە جۇمىستاندىرۋعا قىزمەت وتەۋدى ويداعىداي ىستەپ، كەدەيلىكتەن ارىلعانداردىڭ، شارۋا جۇمىسكەرلەردىڭ جۇمىستانۋىن جەبەپ، جاسى ەگدە تارتقان، مۇگەدەك، ٴبىرشاما ۇزاق ۋاقىت جۇمىسسىز قالعان، ت. ب جۇمىستانۋ قيىنشىلىعى بار قاۋىمعا كومەكتەسۋ ـ سۇيەمەلدەۋدى كۇشەيتۋ. يكەمدى جۇمىستانۋ مەن جاڭا جۇمىستانۋ فورماتسياسىنداعى ەڭبەكشىلەردىڭ ۇقىق ـ مۇددەسىن قامتاماسىز ەتۋدى كۇشەيتىپ، كاسىپتەن زاقىمدالۋدى قامتاماسىز ەتۋدى تۇيىندە سىناق ەتۋ كولەمىن كەڭەيتۋدى ىلگەرىلەتۋ. ەڭبەكشىلەردىڭ ەڭبەكاقىسىن تاراتۋدى شىن مانىندە قامتاماسىز ەتىپ، كەشەۋىلدەتىلگەن ەڭبەكاقىنى اداقتاپ جانە رەتتەپ ـ جونگە سالىپ، جۇمىستانۋداعى ٴتۇرلى كەمسىتۋشىلىكتى باتىل تۇزەتۋ. كاسىپتىك ونەردى جوعارىلاتۋ كۋرسىن اشۋ قيمىلىن كەڭ كولەمدە ورىستەتىپ، جاساۋ كاسىبىن، قىزمەت وتەۋ كاسىبىن تاپشى ونەرلى دارىندىلارمەن قامداۋدى ارتتىرۋ. ونەردى جەتەكشى ەتكەن ەڭبەكاقى ٴبولىسى ٴتۇزىمىن جەدەل ورناتىپ، ونەرلى دارىندىلاردىڭ مامىلە دەڭگەيىن جوعارىلاتىپ، كوپ ىستەگەندەر كوپ الۋعا، ونەرى ۇستەمدەر كوپ الۋعا، جاڭالىق اشۋشىلار كوپ الۋعا مۇمكىندىك جاساۋ.

　　نەگىزگى ەمدەۋ ـ دەنساۋلىق ساقتاۋ قىزمەت وتەۋىن كۇشەيتۋ. سالاماتتىقتى الدىمەن دامىتۋ ستراتەگياسىن اتقارىپ، ەمدەۋدى، ەمدەلۋدى قامسىزداندىرۋدى، ٴدارى ـ دارمەكتىڭ سايكەستى دامۋىن جانە باسقارۋدى جەبەۋ. الەۋمەتتىك يگىلىكتى جەتەكشى ەتكەن ۇكىمەتتىك شيپاحانا رەفورماسىن تەرەڭدەتىپ، شتاتتى يكەمدى رەتتەۋدى ىلگەرىلەتىپ، ەمدەۋ قىزمەت وتەۋىن جەتەكشى ەتكەن اقى الۋ مەحانيزمىن ورناتىپ، ەڭبەكاقى ٴتۇزىمىن كەمەلدەندىرۋ، قىزمەت ناتيجەسىن باعالاۋدى ساپالىلاندىرۋ. ناۋقاس بولمەسىنىڭ جانە ەمدەۋدىڭ شارت ـ جاعدايىن جاقسارتىپ، ناۋقاستاردى وزەك ەتە وتىرىپ ەمدەۋ قىزمەت وتەۋىن ۇزدىكسىز جاقسارتۋ. ساپالى ەمدەۋ بايلىعىنىڭ سيىمدىلىعىن ارتتىرىپ، تومەنگە ٴتۇسۋىن جانە وڭىرلەردىڭ بىركەلكى ورنالاسىمىن جەبەپ، ەمدەۋ ـ دەنساۋلىق ساقتاۋ نەگىزىن كۇشەيتۋ ينجەنەرياسىن اتقارۋ. كۇتىمدەۋ، بالالار ٴبولىمى، پاتولوگيا، امبەباپ ٴبولىم، قارتتار مەديتسيناسى كاسىپتىك قوسىنى قۇرىلىسىن كۇشەيتىپ، رۋحاني دەنساۋلىق ساقتاۋ قىزمەت وتەۋ جۇيەسىن كەمەلدەندىرۋ. ٴدارى ـ دارمەكتى جانە جۇمسالاتىن ماتەريالداردى شوعىرلى ساتىپ الۋ ساياساتىن ساپالىلاندىرىپ، ساپاسىن باعالاۋ مەن باقىلاۋ ـ باسقارۋدى كۇشەيتىپ، حالىق بۇقاراسىنىڭ ٴدارى ـ دارمەكتى ٴتىپتى دە الاڭسىز ىستەتۋىنە مۇمكىندىك جاساۋ. ٴدارى ـ دارمەك باعاسىن قالىپتاستىرۋ مەحانيزمىن اقاۋسىزداندىرىپ، جاڭا ٴدارى ـ دارمەك ٴتىزىمىن جاساپ، جاڭا ٴدارى ـ دارمەكتىڭ جانە ەمدەۋ جابدىقتارىنىڭ دامۋىنا قولداۋ كورسەتۋ. جۇڭگوشا ٴدارى ـ دارمەكتى جالعاستىرۋ، جاڭالىق اشا دامىتۋ مەحانيزمىن كەمەلدەندىرىپ، جۇڭگوشا ٴدارى ـ دارمەك ىستەرى مەن شارۋاشىلىعىنىڭ جوعارى ساپالى دامۋىن ىلگەرىلەتۋ. اۋرۋدان ساقتانۋ جانە ونى تىزگىندەۋ جۇيەسى قۇرىلىسىن كۇشەيتىپ، ٴتۇيىندى جۇقپالى اۋرۋلاردان ساقتانۋدى جانە ونى تىزگىندەۋدى ٴبىر تۇتاس جوسپارلاپ ويداعىداي ىستەۋ. تۇرعىنداردىڭ ەمدەلۋىن قامسىزداندىرۋ جانە نەگىزگى الەۋمەتتىك دەنساۋلىق ساقتاۋعا قىزمەت وتەۋ قاراجاتىنىڭ قازىنادان بەرىلەتىن قوسىمشا كومەك قاراجات ولشەمىن ادام باسىنا ورتا ەسەپپەن تاعى دا جەكە ـ جەكە 30 يۋان جانە 5 يۋان جوعارىلاتۋ. نەگىزگى ەمدەلۋ قامسىزداندىرۋ قاراجاتىن ولكە دارەجەلى ٴبىر تۇتاس جوسپارلاۋدى ورنىقتى ىلگەرىلەتىپ، نەگىزگى ەمدەلۋ قامسىزداندىرۋ قاراجاتىن توپتاۋ جانە مامىلەنى رەتتەۋ مەحانيزمىن اقاۋسىزداندىرىپ، ەمدەلۋ قامسىزداندىرۋىنان تولەۋ ٴتاسىلى رەفورماسىن تەرەڭدەتىپ، دارەجەگە ٴبولىپ ەمدەۋدى جەبەۋ. ٴدارى ـ دارمەك پەن كوپ جۇمسالاتىن ماتەريالداردى تەكتەۋ مەحانيزمىن جاپپاي ورناتىپ، ەمدەلۋ قامسىزداندىرۋى قورىن باقىلاۋ ـ باسقارۋدى قاتايتىپ، ٴاربىر اقشانى حالىقتىڭ سالاماتتىق قۇت ـ ىرىسىن ارتتىرۋعا جۇمساۋ.

　　قوعامدىق قامتاماسىزداندىرۋ مەن قىزمەت وتەۋ ساياساتىن كەمەلدەندىرۋ. قالا ـ اۋىل تۇرعىندارىنىڭ نەگىزدىك زەينەتاقىسىنىڭ ەڭ تومەنگى ولشەمىن تاعى 20 يۋان جوعارىلاتىپ، زەينەتكەرلەردىڭ نەگىزگى زەينەتاقىسىن لايىقتى ٴوسىرۋ. ٴۇشىنشى تىرەكتىك زەينەتكەرلىك قامسىزداندىرۋىن جەدەل دامىتىپ، جەكەلەردىڭ زەينەتاقى ٴتۇزىمىن ويداعىداي اتقارۋ. حالىقتىڭ قارتتانۋىنا بەلسەنە توتەپ بەرىپ، زەينەتكەرلىك ىستەرى مەن زەينەتكەرلىك شارۋاشىلىعىن دامىتۋدىڭ ساياساتتىق مەحانيزمىن كەمەلدەندىرىپ، قارتتار ەكونوميكاسىن كۇش سالا دامىتۋ. زەردەلى كۇتىمدەلۋدى جەدەل دامىتۋ. الەۋمەتتىك اۋماق قولداۋىنداعى ۇيدە كۇتىمدەۋدى ىلگەرىلەتىپ، قايراتى قايتقان قارتتاردى كۇتىمدەۋدى كۇشەيتىپ، قارتتارعا اس ـ سۋ جاعىنان كومەكتەسىپ قىزمەت وتەۋ، ساۋىقتىرۋ قوسىمشا جابدىقتارىن ساتىپ الۋعا جانە جالعا بەرۋگە قولداۋ كورسەتۋ تەبىنىن ارتتىرىپ، جالپىعا ٴتيىمدى زەينەتكەرلىك قىزمەت وتەۋدى كەڭەيتىپ، اۋىل ـ قىستاقتاردا زەينەتكەرلىك قىزمەت وتەۋدىڭ دامۋىن ىلگەرىلەتۋ. ۇزاق ۋاقىت كۇتىمدەۋدى قامسىزداندىرۋ ٴتۇزىمىن جەدەل ورناتۋ. تۋىتتى جەبەۋ ساياساتىن بەلگىلەپ، بالا باعىپ ـ قاعۋ قوسىمشا قاراجاتىن تاراتىپ، بوبەكجاي مەن بالاباقشانى ٴبىر تۇلعالاندىرىپ قىزمەت وتەۋدى بارىنشا دامىتىپ، جالپىعا ٴتيىمدى، اماناتتاپ تاربيەلەۋ قىزمەت وتەۋ ۇسىنىمىن ارتتىرۋ. زاڭدا بەلگىلەنگەن زەينەتكە شىعۋ جاسىن بىرتىندەپ ۇزارتۋ رەفورماسىن ورنىقتى، ۇيلەسىمدى اتقارۋ. اسكەريلەر مەن اسكەريلەردىڭ وتباسىنداعىلارعا، اسكەردەن بوساعان اسكەريلەرگە جانە باسقا دا قامقورلىق جاسالاتىن وبيەكتىلەرگە تيىمدىلىك بەرۋ، قامقورلىق جاساۋ قىزمەتىن ويداعىداي ىستەۋ. قيىنشىلىق قىسپاعىندا قالعان بالالارعا، جىلجىمالى بالالارعا جانە ۇيدە قالعان بالالارعا قامقورلىق جاساۋ قىزمەت وتەۋىن كۇشەيتۋ. اۋىر دارەجەدەگى مۇگەدەكتەردى اماناتپەن كۇتىمدەۋ قىزمەت وتەۋىن ويداعىداي ىستەپ، مۇگەدەك بولۋدان ساقتانۋ جانە ساۋىعۋعا قىزمەت وتەۋ دەڭگەيىن جوعارىلاتۋ. كىرىسى تومەن جان سانىن اۋقىمدىق باقىلاۋ ـ تەكسەرۋدى جانە ۇدايىلانعان قۇتقارۋ ـ كومەك بەرۋدى، كومەكتەسۋ ـ سۇيەمەلدەۋدى كۇشەيتىپ، قوعامدىق قۇتقارۋ ـ كومەك بەرۋ جۇيەسىن ساتىعا، تۇرگە ٴبولىپ كەمەلدەندىرىپ، قيىنشىلىعى بار بۇقارانىڭ نەگىزگى تۇرمىسىن قامتاماسىز ەتۋ.

　　رۋحاني وركەنيەت قۇرىلىسىن كۇشەيتۋ. سوتسياليستىك وزەكتى قۇن كوزقاراسى ٴتۇزىم مەحانيزمىن كەمەلدەندىرىپ، جەتىلدىرىپ جانە ونى امالياتتا ايگىلەپ، بۇقارالىق رۋحاني وركەنيەت قۇرۋ جانە ازاماتتىق ٴمورال قۇرىلىسىن ىلگەرىلەتۋ. فيلوسوفيا ـ قوعامدىق عىلىم، اقپارات ـ باسپا ٴسوز، راديو، كينو ـ تەلەۆيزيا، ادەبيەت ـ كوركەمونەر جانە ارحيۆ سياقتى ىستەردى دامىتىپ، اقىل ـ پاراسات قويماسى قۇرىلىسىن كۇشەيتۋ. جالپى حالىقتىق كىتاپ وقۋ قيمىلىن تەرەڭدەتۋ. ازامات جاسىنا تولماعانداردىڭ يدەيا ـ ٴمورال قۇرىلىسىن كۇشەيتۋ جانە جاقسارتۋ. ينتەرنەت ەكولوگياسىن باسقارۋدىڭ باياندى مەحانيزمىن اقاۋسىزداندىرىپ، بەلسەندى، اقاۋسىز ينتەرنەت مادەنيەتىن دامىتىپ، جاڭا داۋىردەگى ينتەرنەتتە قۇدىرەتتى مەملەكەت بولۋ قۇرىلىسىن ىلگەرىلەتۋ. الەۋمەتتىك مادەنيەت قىزمەت وتەۋ جۇيەسىن كەمەلدەندىرىپ، ساپالى مادەنيەت بايلىعىن نەگىزگى ساتىعا توتە جەتكىزۋدى ىلگەرىلەتۋ. مادەنيەت شارۋاشىلىعى جۇيەسى مەن بازار جۇيەسىن اقاۋسىزداندىرىپ، جاڭاشا مادەنيەت فورماتسياسىن جەدەل دامىتىپ، ساياحات كاسىبىن زور كۇشپەن دامىتۋ. مادەني مۇرالاردى جۇيەلى قورعاۋدى ىلگەرىلەتىپ، مادەني مۇرالاردى، بەيزاتتىق مادەني مۇراعاتتاردى قورعاۋ، پايدالانۋ جانە ارحەولوگيالىق زەرتتەۋ دەڭگەيىن جوعارىلاتۋ. حالىقارالىق گۋمانيتارلىق اۋىس ـ كۇيىس سەلبەستىگىن كەڭەيتىپ، حالىقارالىق تاراتۋ ونىمدىلىگىن جاپپاي جوعارىلاتۋ. ونەر باسەكەسىندىك دەنە تاربيەنى باسقارۋ ٴتۇزىلىسى مەن اينالىم مەحانيزمىن رەفورمالاۋ، كەمەلدەندىرۋ. 15 ـ كەزەكتى مەملەكەتتىك سپورت جارىسى مەن 12 ـ كەزەكتى دۇنيە جۇزىلىك سپورت جارىسىن ويداعىداي وتكىزۋ. قار ـ مۇز سپورتى مەن قار ـ مۇز ەكونوميكاسىن بەلسەنە دامىتۋ. بۇقارانىڭ ماڭايىنداعى سپورت الاڭدارى قۇرىلعىلار قۇرىلىسىن ىلگەرىلەتىپ، جالپى حالىقتىق دەنە شىنىقتىرۋ قيمىلىن كەڭىنەن ورىستەتۋ. جاستار مەن ورەندەردىڭ عىلىمي دەنە شىنىقتىرۋىن جالپىلاستىرۋدى جانە اقاۋسىزدىعىنا ارالاسۋدى كۇشەيتىپ، جاس ۇرپاقتاردىڭ سپورت بارىسىندا ەرىك ـ جىگەرىن شىڭداپ، دەنە جانە اقىل ـ وي جاقتارىندا اقاۋسىز بولۋىنا مۇمكىندىك جاساۋ.

　　مەملەكەت حاۋىپسىزدىگى مەن قوعام ورنىقتىلىعىن قورعاۋ. جالپى تۇلعالىق مەملەكەت حاۋىپسىزدىگى كوزقاراسىن جاپپاي دايەكتىلەندىرىپ، مەملەكەت حاۋىپسىزدىگىن قورعاۋ ٴتۇزىلىس ـ مەحانيزمىن كەمەلدەندىرىپ، مەملەكەت حاۋىپسىزدىگى جۇيەسى مەن قابىلەتىنىڭ وسىزاماندانۋىن ىلگەرىلەتۋ. قوعام ورنىقتىلىعىن قورعاۋ جاۋاپكەرشىلىك ٴتۇزىمىن تياناقتاندىرىپ، الەۋمەتتىك حاۋىپسىزدىكتى باسقارۋدى كۇشەيتىپ، نەگىزگى ساتىنىڭ شۇعىل جاعدايعا توتەپ بەرۋ نەگىزى مەن كۇشىن نىعايتۋ. ٴوندىرىس حاۋىپسىزدىگىن تۇبىرىنەن وڭاۋدان قامال الۋدىڭ ٴۇش جىلدىق ارەكەتىن ىشكەرىلەي اتقارىپ، ٴتۇيىندى كاسىپ سالالارىنداعى ٴوندىرىس حاۋىپسىزدىگى حاۋىپ ـ قاتەرىن تەكسەرىپ، رەتتەۋ ـ جونگە سالۋدى ويداعىداي ىستەپ، اۋىر، ەرەكشە اۋىر شىرعالاڭداردىڭ تۋىلۋىن باتىل تەجەۋ. ازىق ـ تۇلىكتى، ٴدارى ـ دارمەكتى باقىلاۋ ـ باسقارۋدى قاتايتىپ، مەكتەپ وقۋشىلار اس ـ سۋىنىڭ، تۇعىرلار جەتكىزەتىن تاعامداردىڭ حاۋىپسىزدىگىن باقىلاۋ ـ باسقارۋدى ويداعىداي يگەرۋ. اۋا رايى جونىنەن قىزمەت وتەۋدى كۇشەيتۋ. تاسقىن ـ سەل، قۋاڭشىلىق، تايفىڭ داۋىلى، ورمان ـ جايلىم ٴورت اپاتى، گەولوگيالىق اپات، جەر سىلكىنىسى سياقتى جاراتىلىستىق اپاتتاردان ويداعىداي ساقتانۋ جانە وعان توتەپ بەرۋ. شيزاڭنىڭ ديڭرى اۋدانىنداعى جەر سىلكىنىسى اپاتىنان كەيىنگى قالپىنا كەلتىرۋ، قايتا قۇرۋ قىزمەتىن ويداعىداي ىستەپ، ٴتۇيىندى وڭىرلەردەگى ۇيلەردىڭ، نەگىزدىك قۇرىلعىلاردىڭ سىلكىنىسكە شىدامدىلىق قۋاتىن جوعارىلاتۋ. قالا مەن اۋىلدىڭ نەگىزگى ساتىلاردى باسقارۋ جۇيەسىن اقاۋسىزداندىرىپ، اۋىل ـ قالاشىق، ٴمالى باسقارمالارىنىڭ قىزمەت وتەۋ ـ باسقارۋ كۇشىن نىعايتىپ، قالا اۋماعىنىڭ قوعامدىق باسقارۋ قابىلەتىن جوعارىلاتۋ. ٴىسورىن رەفورماسىن جاپپاي تەرەڭدەتۋ. قوعامدىق ۇيىم، ادامگەرشىلىك كومەك، ەرىكتى قىزمەت وتەۋ، الەۋمەتتىك يگىلىك سيپاتتى قايىرىمدىلىق سياقتىلاردىڭ اقاۋسىز دامۋىنا جەتەكشىلىك ەتۋ جانە قولداۋ كورسەتۋ. كاسىپتىك وداقتاردىڭ، ساۋدا قوعامدارىنىڭ كاسىپتىك ٴوزىن تەجەۋ رولىن ويداعىداي ساۋلەلەندىرۋ. ايەلدەردىڭ، بالالاردىڭ، قارتتاردىڭ، مۇگەدەكتەردىڭ زاڭدى ۇقىق ـ مۇددەسىن قامتاماسىز ەتۋ. جاڭا داۋىردەگى ”فىڭچياۋ تاجىريبەسىنە“ تاباندى بولىپ جانە ونى دامىتىپ، نەگىزگى ساتىنىڭ جالپىلىق باسقارۋ ورتالىعىن جۇيەلىلەندىرۋ قۇرىلىسىن ىلگەرىلەتىپ، ارىز ـ ارمان قىزمەتىنىڭ زاڭمەن باسقارىلۋىن ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتىپ، قوعامدىق قايشىلىقتار مەن قاتەرلەردى، كومەسكى كىناراتتاردى جاعالاي تەكسەرۋدى ونان ارى كۇشەيتىپ، قايشىلىقتاردى، داۋ ـ شارلاردى نەگىزگى ساتىدا شەشۋ، وركەن كۇيىندە شەشۋ. الەۋمەتتىك زاڭدىق قىزمەت وتەۋدىڭ تەڭگەرىمدىلىگى مەن قول جەتىمدىلىگىن جوعارىلاتۋ. قوعامدىق پسيحولوگيالىق قىزمەت وتەۋ جۇيەسى مەن داعدارىسقا ارالاسۋ مەحانيزمىن اقاۋسىزداندىرىپ، ٴوزىن قۇرمەتتەيتىن، وزىنە سەنەتىن، اقىلدى دا بايسالدى، بەلسەندى، العاباسار قوعامدىق كۇيدى جەتىلدىرۋ. اناعۇرلىم جوعارى دەڭگەيدەگى تىنىش جۇڭگو قۇرىپ، قوعام اماندىعىن جالپى تۇلعالىق تىزگىندەۋ جۇيەسىن كەمەلدەندىرىپ، قارا، سۇرقيا كۇشتەر، تەلەكوم، ينتەرنەت الدامشىلىعى سىندى زاڭعا قايشى قىلمىستىق قيمىلدارعا زاڭ بويىنشا قاتاڭ سوققى بەرىپ، حالىق بۇقاراسىنىڭ الاڭسىز تىرشىلىك ەتۋىن، قوعامنىڭ تىنىش، ٴتارتىپتى بولۋىن قامتاماسىز ەتۋ.

　　بيىل ”15 ـ بەسجىلدىق“ پلاندى جاساۋ قىزمەتى ورىستەتىلەدى. ”15 ـ بەسجىلدىق“ مەزگىلىندەگى جاڭا كەزەڭدىك ەرەكشەلىكتەرگە ىشكەرىلەي تالداۋ جاساپ، دامۋ نىساناسىن عىلمي بەلگىلەپ، كەلەلى ستراتەگيالىق مىندەتتەردى، كەلەلى ساياساتتىق شارالاردى، كەلەلى ينجەنەريا نىساندارىن ويداعىداي جوسپارلاپ، پلاننىڭ ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋداعى جەتەكشىلىك، نۇسقاۋشىلىق رولىن اناعۇرلىم ويداعىداي ساۋلەلەندىرۋ كەرەك.

　　جاڭا سايىستارعا توتەپ بەرۋ، جاڭا مىندەتتەردى ورىنداۋ ۇكىمەت قىزمەتىنە تىڭ دا اناعۇرلىم جوعارى تالاپتار قويىپ وتىر. ٴار دارەجەلى ۇكىمەتتەر مەن ولاردىڭ قىزمەتكەرلەرى ”ەكىنى تۇراقتاندىرۋدىڭ“ شەشۋشى ٴمانىن تەرەڭ ۇعىنىپ، ”ٴتورت تانىمدى“ كۇشەيتىپ، ”ٴتورت سەنىمدى“ بەكەمدەپ، ”ەكىنى قورعاۋدى“ ورىنداپ، سانالىلىقپەن يدەيادا، ساياسيدا، ارەكەتتە شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتىمەن وسكەلەڭ ٴبىر اۋىزدىلىقتى ساقتاۋ كەرەك. پارتيانى جاپپاي قاتاڭ باسقارۋ ساياسي جاۋاپكەرشىلىگىن باتىل ارقالاپ، ورتالىقتىڭ سەگىز تارماقتى بەلگىلەمەسىنىڭ رۋحىن ىشكەرىلەي دايەكتىلەندىرىپ، ۇكىمەتتىڭ پارتيا ستيلى، پاكتىك قۇرىلىسىن جانە شىرىكتەسۋگە قارسى تۇرۋ كۇرەسىن تاباندىلىقپەن ىلگەرىلەتۋ كەرەك. ۇكىمەتتىڭ مىندەت اتقارۋ قابىلەتىن جاپپاي جوعارىلاتىپ، پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ شەشىمدەرى مەن ورنالاستىرۋلارىنىڭ قاز ـ قالپىندا تياناقتانۋىنا كەپىلدىك ەتۋ كەرەك.

　　زاڭمەن باسقارىلاتىن ۇكىمەت قۇرىلىسىن كۇشەيتۋ. نەگىزگى زاڭ، زاڭدار بويىنشا مىندەتىن قاتاڭ اتقارىپ، جاۋاپكەرشىلىگىن ادا ەتىپ، ۇكىمەت قۇرىلىمىن، فۋنكتسياسىن، ۇقىق شەگىن، ٴتارتىبىن، جاۋاپكەرشىلىگىن زاڭداستىرۋدى ىلگەرىلەتۋ. دارەجەلەس حالىق قۇرىلتايلارىنىڭ جانە ونىڭ تۇراقتى كوميتەتتەرىنىڭ باقىلاۋىن سانالىلىقپەن قابىلداۋ، حالىق ساياسي كەڭەسىنىڭ دەموكراتيالىق باقىلاۋىن سانالىلىقپەن قابىلداۋ، قوعامنىڭ جانە جۇرتشىلىق پىكىرىنىڭ باقىلاۋىن سانالىلىقپەن قابىلداۋ. قازىنالىق باقىلاۋدى كۇشەيتۋ. عىلمي، دەموكراتيالى، زاڭ بويىنشا شەشىم جاساۋعا تاباندى بولىپ، ۇكىمەتتىڭ زاڭ شىعارۋ تەكسەرۋىن كۇشەيتىپ، كەلەلى شەشىمدەردىڭ، ولشەمدى حۇجاتتاردىڭ زاڭعا سيىمدىلىعىن تەكسەرۋدى كۇشەيتۋ. ۇكىمەت ىستەرىن جاريا ۇستاۋدى تەرەڭدەتۋ. زاڭدى قاتاڭ، ولشەمدى، ٴادىل، وركەنيەتتى اتقارۋدى ىلگەرىلەتىپ، اكىمشىلىك تورەلىك ۇقىعىنىڭ ولشەم ٴتۇزىمىن تياناقتاندىرىپ، بۇقارانىڭ مۇددەسىن قورعايتىن ٴتۇزىم مەحانيزمىن اقاۋسىزداندىرۋ. جۇمىسشى ۇيىمى، كوممۋنيستىك جاستار وداعى، ايەلدەر بىرلەستىگى سياقتى بۇقارالىق ۇيىمدار مەن توپتاردىڭ رولىن اناعۇرلىم ويداعىداي ساۋلەلەندىرۋىنە قولداۋ كورسەتۋ. ۇكىمەت قىزمەتكەرلەرى مىندەتىن ادالدىقپەن وتەپ، پاك، كوپشىل بولۋى، زاڭمەن باسقارۋدى قاتاڭ اتقارىپ، ٴىستى زاڭ بويىنشا ىستەپ، پارتيا مەن حالىق بەرگەن ۇقىقتى باستان ـ اياق حالىقتىڭ باقىتىن كوزدەۋ جولىندا ىستەتۋگە شىنايى كەپىلدىك ەتۋ كەرەك.

　　اكىمشىلىك ونىمدىلىگى مەن دەڭگەيىن جوعارىلاتۋ. شىندىققا جۇگىنىپ ناقتى ٴىس ىستەۋگە تاباندى بولىپ، ماسەلەنى ٴىس جۇزىندىكتى شىعار ٴتۇيىن ەتىپ شەشۋ. پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ شەشىم، ورنالاستىرۋلارىن ٴوز ٴىس جۇزىندىگىمەن ۇشتاستىرۋعا شەبەر بولىپ، جەتەكشىلىك، قوزعاۋشىلىق سيپاتى كۇشتى قىزمەت تۇتقاسى مەن دانەكەرىن جوبالاپ، جاسامپازدىقپەن دايەكتىلەندىرۋ، تياناقتاندىرۋ قابىلەتىن جوعارىلاتۋ. سيفرلى ۇكىمەت قۇرىلىسىن تەزدەتىپ، ”ٴبىر ٴىستى جوعارى ونىمدىلىكپەن ىستەۋ“ سىندى ٴتۇيىندى ىستەردى ٴتىزىم بويىنشا باسقارۋ جانە ۇدايىلاندىرۋدى ىلگەرىلەتۋ مەحانيزمىن اقاۋسىزداندىرىپ، بۇكىل ەلدى قامتىعان ٴبىر تۇلعالانعان جەلىدە اكىمشىلىك قىزمەت وتەۋ تۇعىرىن كەمەلدەندىرۋ. دۇرىس باعىتتا شابىتتاندىرۋدى كۇشەيتىپ، تەكسەرۋ، باعالاۋ جۇيەسىن كەمەلدەندىرىپ، فورماشىلدىقتى ۇزدىكسىز رەتتەپ، جونگە سالىپ، نەگىزگى ساتىنىڭ اۋىرتپالىعىن جەڭىلدەتىپ، نەگىزگى ساتىعا باعىتتالعان كوپ جاقتى قايتالانعان، كورسەتكىشى ۇساقتانعان، ٴتاسىلى كۇردەلى باقىلاۋ ـ تەكسەرۋ، تەكسەرۋ ـ باعالاۋدى شىن مانىندە ازايتىپ، قالىڭ كادردىڭ اناعۇرلىم كوپ ۋاقىت پەن زەيىن ـ زەردەسىن ناقتى ىستەردى ىستەۋگە جۇمساۋىنا مۇمكىندىك جاساۋ. ٴار دارەجەلى ۇكىمەت قىزمەتكەرلەرى جۇمىستى ماڭداي الدى ورىنعا قويۋدان جازباي، جۇمىستى تىڭعىلىقتى ىستەپ، تاريح پەن حالىقتىڭ سىنىنان وتە الاتىن اناعۇرلىم كوپ دامۋ ناتيجەسىن جاراتۋ كەرەك.

　　ٴبىز جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن بەكەمدەۋدى نەگىزگى جەلى ەتىپ، جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا قۇرىلىسىن ىلگەرىلەتىپ، ۇلتتىق وڭىرلىك اۆتونوميا تۇزىمىنە تاباندى بولىپ جانە ونى كەمەلدەندىرىپ، ۇلتتار ىنتىماعى، العاباسارلىعى ىستەرىن ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتىپ، ۇلتتىق وڭىرلەردىڭ وسىزاماندانۋ قۇرىلىسىنىڭ اياق الىسىن جەدەلدەتۋىمىز كەرەك. پارتيانىڭ ٴدىن قىزمەتى جونىندەگى نەگىزگى باعىتىنا تاباندى بولىپ، ەلىمىزدە ٴدىندى جۇڭگوشالاندىرۋدى جۇيەلى ىلگەرىلەتىپ، ٴدىن ىستەرىن باسقارۋدى زاڭ ارناسىنا ٴتۇسىرۋدى كۇشەيتۋ. چياۋباۋ ىستەرى قىزمەتى مەحانيزمىن كەمەلدەندىرىپ، شەتەلدەگى چياۋباۋلاردىڭ جانە وتانعا ورالعان چياۋباۋلار مەن ولاردىڭ تۋىس ـ تۋعاندارىنىڭ زاڭدى ۇقىق ـ مۇددەسىن قورعاپ، ەل ٴىشى ـ سىرتىنداعى جۇڭحۋا پەرزەنتتەرىنىڭ بىرگە شۇعىلالى ناتيجە جاراتۋداعى قۇدىرەتتى كۇشىن توپتاۋ كەرەك.

　　وتكەن ٴبىر جىلدا مەملەكەت قورعانىسى مەن ارميا قۇرىلىسىندا جاڭا ماڭىزدى ىلگەرىلەۋشىلىكتەرگە قول جەتكىزدىك. جاڭا ٴبىر جىلدا ٴبىز شي جينپيڭنىڭ ارميانى قۇدىرەتتەندىرۋ يدەياسىن ىشكەرىلەي دايەكتىلەندىرىپ، جاڭا داۋىردەگى اسكەري ىستەر ستراتەگيالىق باعىتىن دايەكتىلەندىرىپ، پارتيانىڭ حالىق ارمياسىنا شارتسىز باسشىلىعىنا تاباندى بولىپ، اسكەري ىستەر كوميتەتىنىڭ ٴتوراعاسى جاۋاپتى بولۋ ٴتۇزىمىن جاپپاي ىشكەرىلەي دايەكتىلەندىرىپ، ساياسي رەتتەۋ ـ جاتتىعۋدى ۇزدىكسىز تەرەڭدەتىپ، ارميا قۇرىلعاندىعىنىڭ 100 جىلدىعى كۇرەس نىساناسىن جۇزەگە اسىرۋدان قامال الۋ شايقاسىن ويداعىداي بار كۇشپەن جۇرگىزۋىمىز كەرەك. اسكەرلەردى جاتتىقتىرىپ سوعىسقا دايىنداۋدى ىشكەرىلەي ىلگەرىلەتىپ، جاڭا ساپاداعى جاۋىنگەرلىك قۋاتتى جەدەل دامىتىپ، جۇڭگوشا وسىزاماندانعان اسكەري ىستەر نازاريا جۇيەسىن ورناتىپ، مەملەكەتتىڭ يەلىك ۇقىعىن، حاۋىپسىزدىگىن، دامۋ مۇددەسىن باتىل قورعاۋ كەرەك. ارميا قۇرىلىسىنىڭ ”14 ـ بەسجىلدىق“ پلانىن اياقتاتۋدى ويداعىداي يگەرىپ، مەملەكەت قورعانىسىن دامىتۋداعى كەلەلى ينجەنەريالاردى جەدەل اتقارىپ، ينتەرنەت ينفورماتسيا جۇيەسى قۇرىلىسىن جەدەل ىلگەرىلەتۋ كەرەك. ارمياعا دا، جەرگىلىككە دە ساياتىن رەفورمانى سەلبەسىپ ىلگەرىلەتىپ، مەملەكەت قورعانىسى عىلىم ـ تەحنولوگيا ونەركاسىپ جۇيەسى مەن ورنالاسىمىن ساپالىلاندىرىپ، مەملەكەتتىڭ ٴبىر تۇلعالانعان ستراتەگيالىق جۇيەسى مەن قابىلەت قۇرىلىسى قىزمەت مەحانيزمىن اقاۋسىزداندىرۋ كەرەك. مەملەكەت قورعانىسى تاربيەسىن مەملەكەت قورعانىسى بويىنشا اتتانىسقا كەلتىرۋ جانە زاپاس كۇشتەر قۇرىلىسىن كۇشەيتۋ كەرەك. ٴار دارەجەلى ۇكىمەتتەر مەملەكەت قورعانىسى مەن ارميا قۇرىلىسىن بار كۇشپەن قولداپ، ەكىنى قولداۋ قىزمەت مەحانيزمىن كەمەلدەندىرىپ، ارميا مەن ۇكىمەتتىڭ، ارميا مەن حالىقتىڭ بولاتتاي بەرىك ىنتىماعىن بەكەمدەۋ جانە دامىتۋ كەرەك.

　　ٴبىز ”ٴبىر ەل، ەكى ٴتۇزىم“، ”شياڭگاڭدى شياڭگاڭدىقتار باسقارۋ“، ”اۋمىندى اۋمىندىقتار باسقارۋ“، وسكەلەڭ اۆتونوميا باعىتىن جان ـ جاقتى، دۇرىس، بۇلجىتپاي دايەكتىلەندىرىپ، نەگىزگى زاڭ مەن ٴتۇبىرلى زاڭدا بەلگىلەنگەن ەرەكشە اكىمشىلىك رايوننىڭ نەگىزگى زاڭدىق ٴتارتىبىن قورعاپ، ”وتانشىلدار شياڭگاڭدى باسقارۋ“، ”وتانشىلدار اۋمىندى باسقارۋ“ پرينسيبىن تياناقتاندىرامىز. شياڭگاڭنىڭ، اۋمىننىڭ ەكونوميكانى دامىتىپ، حالىق تۇرمىسىن جاقسارتىپ، حالىقارالىق بارىس ـ كەلىس پەن سەلبەستىكتى تەرەڭدەتىپ، مەملەكەت دامۋىنىڭ كەلەلى جاعدايىمەن اناعۇرلىم ويداعىداي توعىسىپ، شياڭگاڭنىڭ، اۋمىننىڭ باياندى گۇلدەنۋى مەن ورنىقتىلىعىن ساقتاۋىن قولدايمىز.

　　ٴبىز پارتيانىڭ جاڭا داۋىردە تايۋان ماسەلەسىن شەشۋدەگى تۇتاس تۇلعالىق جالپى جوباسىن دايەكتىلەندىرۋگە تاباندى بولىپ، ٴبىر جۇڭگو پرينسيبىنە جانە ”92 ـ جىلعى ورتاق تانىمعا“ تاباندى بولىپ، ”تايۋاندى دەربەستەندىرۋدى“ كوزدەيتىن بولشەكتەۋشىلەرگە جانە سىرتقى كۇشتەردىڭ كيلىگۋىنە باتىل قارسى تۇرىپ، ەكى جاعالاۋ قاتىناسىنىڭ بەيبىت دامۋىن ىلگەرىلەتەمىز. ەكى جاعالاۋدىڭ ەكونوميكا، مادەنيەت اۋىس ـ كۇيىس، سەلبەستىك ٴتۇزىمى مەن ساياساتىن كەمەلدەندىرىپ، جەبەپ، ەكى جاعالاۋدىڭ توعىسا دامۋىن تەرەڭدەتىپ، ەكى جاعالاۋداعى باۋىرلاستاردىڭ قۇت ـ ىرىسىن ارتتىرىپ، وتاندى بىرلىككە كەلتىرۋ ۇلى ٴىسىن تاباندىلىقپەن ىلگەرىلەتىپ، ۇلتتىڭ گۇلدەنۋى ۇلى ٴىسىن قول ۇستاسا بىرگە جاراتامىز.

　　ٴبىز دەربەس، وزىنە ـ ٴوزى قوجايىن بولۋ سىندى بەيبىت ديپلوماتيالىق ساياساتقا تاباندى بولىپ، بەيبىت دامۋ جولىنان جازباي، ٴوزارا تيىمدىلىك جەتكىزىپ تەڭ يگىلىكتەنۋ سىندى ەسىك اشۋ ستراتەگياسىن باتىل اتقارىپ، زورەكەرلىك پەن وكتەمدىك ساياسيعا قارسى تۇرىپ، بارلىق فورماداعى سىڭار جاقتىلىققا، قورعانىمپازدىققا قارسى تۇرىپ، حالىقارالىق ادىلدىك پەن تۋراشىلدىقتى قورعايمىز. جۇڭگو حالىقارالىق قوعاممەن بىرگە تەڭ، ٴتارتىپتى بولۋ سىندى دۇنيە ٴجۇزىنىڭ كوپ ۇيەكتەنۋىن، جالپىعا ٴتيىمدى، سيىسىمدى بولۋ سىندى ەكونوميكانىڭ جاھاندانۋىن دارىپتەپ، الەمدىك دامۋ باستاماسىن، الەمدىك حاۋىپسىزدىك باستاماسىن، الەمدىك وركەنيەت باستاماسىن تياناقتاندىرۋدى ىلگەرىلەتىپ، الەمدىك باسقارۋ جۇيەسى رەفورماسى مەن قۇرىلىسىنا بەلسەنە ات سالىسىپ، ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قالىپتاستىرۋدى ىلگەرىلەتىپ، دۇنيە ٴجۇزىنىڭ بەيبىت دامۋىنىڭ كوركەم بولاشاعىن بىرگە جاراتۋدى قالايدى.

　　ۋاكىلدەر! سەنىم كۇش ـ قۋات ۇيىستىرادى، ىسكەرلىك تابىسقا جەتكىزەدى. ٴبىز شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ توڭىرەگىنە اناعۇرلىم تىعىز ىنتىماقتاسىپ، جۇڭگوشا سوتسياليزم ۇلى تۋىن بيىك ۇستاپ، شي جينپيڭ جاڭا ٴداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسىن جەتەكشى ەتىپ، قيىنشىلىقتان تايسالماي، جىگەرلەنە العا ۇمتىلىپ، تۇتاس جىلداعى ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋدىڭ نىسانا ـ مىندەتتەرىن قۇلشىنا ورىنداپ، ”14 ـ بەسجىلدىق“ پلاندى تابىستى اياقتاتۋعا كەپىلدىك ەتىپ، جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋ ارقىلى مەملەكەتتى قۇدىرەتتەندىرۋ قۇرىلىسىن، ۇلتتىڭ گۇلدەنۋى ۇلى ٴىسىن جاپپاي ىلگەرىلەتۋ جولىندا قاجىماي ـ تالماي كۇرەس جۇرگىزەيىك!

　　(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 3 ـ ايدىڭ 12 ـ كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى)

　　(باياندامانى 14 ـ كەزەكتى مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى 3 ـ ٴماجىلىسىنىڭ حاتشىلار باسقارماسى اۋدارىپ بەرگەن)