انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ٴتىلشىسى شى شين
«باتىس بولىك ٴوڭىرىنىڭ ىنتالاندىرۋ تۇرىندەگى كاسىپ سالاسى ٴتىزىمى (2025 ـ جىلعى نۇسقاسى)» اتقارىلا باستادى.
بۇل «باتىس بولىك ٴوڭىرىنىڭ ىنتالاندىرۋ تۇرىندەگى كاسىپ سالاسى ٴتىزىمى» 2014 ـ جىلى اتقارىلعاننان بەرى مەملەكەتتىڭ 2 ـ رەت وزگەرىس ەنگىزۋى. وزگەرىس ەنگىزىلگەننەن كەيىن «تىزىمدەگى» (2025 ـ جىلعى نۇسقا) ولكەلەر بويىنشا تۇرگە بولىنگەن ىنتالاندىرۋ تۇرىندەگى ساياسات جيىنى 564 ٴتۇرلى بولدى، مۇنىڭ ىشىندە شينجياڭ بولىمىندە 57 ٴتۇر بار بولىپ، ٴالى دە باتىس بولىك وڭىرلەردەگى قامتىعان ٴتۇرى ەڭ كوپ ولكە بولدى.
«ٴتىزىمنىڭ» (2025 ـ جىلعى نۇسقا)، نەگىزىنەن، قانداي رولى بار، شينجياڭعا نەلەر اكەلەدى، ودان قايتكەندە ويداعىداي پايدالانۋعا بولادى؟
مەملەكەت سيلاعان ەرەكشە ”ساياساتتىق سي“
«باتىس بولىك ٴوڭىرىنىڭ ىنتالاندىرۋ تۇرىندەگى كاسىپ سالاسى ٴتىزىمى» — مەملەكەتتىڭ باتىس بولىكتى قاۋىرت اشۋ ستراتەگياسىن اتقارۋداعى ماڭىزدى ساياساتتارىنىڭ ٴبىرى.
”ماڭىزدى بولۋ سەبەبى، ول ىنتالاندىرۋ تۇرىندەگى كاسىپ سالالارى كاسىپورىندارىنىڭ %15تىك سالىق مولشەرى تيىمدىلىك ساياساتىنان يگىلىكتەنە الۋ ـ الماۋىنداعى ماڭىزدى نەگىز“، ـ دەدى اۆتونوميالى رايوندىق دامۋ جانە رەفورما كوميتەتى باتىس بولىكتى اشۋ باسقارماسىنىڭ ورىنباسار باستىعى ما يانتيڭ.
ۇعىسۋىمىزشا، «ٴتىزىم» (2020 ـ جىلعى نۇسقا) اتقارىلعاننان بەرى باتىس بولىك وڭىرلەردە كاسىپورىنداردىڭ 400 ميلليارد يۋاننان استام سالىعى ازايتىلعان، كەشىرىم ەتىلگەن، تەك شينجياڭنىڭ وزىندە 8000نان استام كاسىپورىن سالىق تيىمدىلىگىنەن يگىلىكتەنىپ، 70 ميلليون يۋاننان استام سالىق ازايتىلعان، كەشىرىم ەتىلگەن.
ما يانتيڭ بىلاي دەپ تانىستىردى: «ٴتىزىم» (2025 ـ جىلعى نۇسقا) — مەملەكەتتىڭ قازىرگى كاسىپ سالاسى ٴتىزىمى نەگىزىندە باتىس بولىك وڭىردەگى 12 ولكە، رايون، قالاعا بەرىلگەن ەرەكشە ”ساياساتتىق سي“ بولىپ تابىلادى. مۇنىڭ ىشىندەگى كاسىپ سالاسى تۇرلەرىن باتىس بولىكتەگى 12 ولكە، رايون، قالا وزدەرىنىڭ كاسىپ سالاسى دامۋ نەگىزىنە جانە تالابىنا نەگىزدەلىپ العا قويعان، مۇنى ٴارقايسى ولكە، رايون، قالانىڭ ”وزدەرىنىڭ قاجەتىنە قاراي جاساعان“ كاسىپ سالالارىن دامىتۋ جولى دەۋگە دە بولادى.
قازىر «ٴتىزىمنىڭ» (2025 ـ جىلعى نۇسقا) شينجياڭ ٴبولىمى جانە كاسىپ سالالارى تۇسىندىرمەسى اۆتونوميالى رايوندىق دامۋ جانە رەفورما كوميتەتىنىڭ رەسمي سايتىندا جاريالاندى. شينجياڭداعى وندىرىسپەن، شارۋاشىلىقپەن شۇعىلداناتىن ٴار ٴتۇرلى ەل ٴىشى قارجىلاندىرعان كاسىپورىندار بولسا بولعانى بازارعا كىرۋگە رۇقسات ەتۋ ساياساتىنا ۇيلەسۋ العى شارتىندا مەملەكەتتىڭ قازىرگى كاسىپ سالاسى تىزىمىنەن نەمەسە «ٴتىزىمنىڭ» (2025 ـ جىلعى نۇسقا) شينجياڭ بولىمىنەن سايكەستى تارماقتى تاڭداۋىنا بولادى، بۇل كاسىپورىننىڭ وزىندىك قۇندى تومەندەتۋى، سالانىڭ جالپى تۇلعالىق باسەكەلىك قۋاتىن ارتتىرۋى جونىنەن ماڭىزدى قوزعاۋشىلىق رولىن اتقارادى.
”«ٴتىزىمنىڭ» نەگىزگى رولى جەرگىلىكتى ەرەكشەلىككە، باسىمدىققا يە كاسىپ سالالارىنىڭ دامۋىنا قولداۋ كورسەتىپ، جاڭاشا وندىرگىش كۇشتەردى جەتىلدىرىپ، زورايتىپ، بۇقارانىڭ جۇمىستانىپ كىرىستەرىن ارتتىرۋىن جەبەۋ بولماق“، ـ دەدى اۆتونوميالى رايوندىق دامۋ جانە رەفورما كوميتەتى حالىق شارۋاشىلىعى جالپىلىق باسقارماسىنىڭ باستىعى حوۋ شين.
«ٴتىزىم» (2025 ـ جىلعى نۇسقا) — جەرگىلىكتى كاسىپ سالالارىن دامۋعا جەتەكتەيتىن نەگىزدىك سيپاتتى ساياسات، جاساعان كەزدە شينجياڭداعى بەلگىلى نەگىزى بار، دامۋ تەبىنى جاقسى كاسىپ سالالارى، ماسەلەن، وسى زامانعى اۋىل شارۋاشىلىعى، جاسىل ەنەرگيا سياقتىلار، نەگىزىنەن، تۇگەل ەنگىزىلدى. اسىرەسە، اۋىل شارۋاشىلىعى، ٴدارى ـ دارمەك ٴوندىرىسى سياقتى سالالاردا يگىلىكتەنۋ كولەمى كەڭەيتىلىپ، اناعۇرلىم كوپ تاڭداۋلى كاسىپورىندى سالىقتى ازايتۋ، كەشىرىم ەتۋ ساياساتىنان يگىلىكتەندىرىپ، ەڭ سوڭىندا بايلىق باسىمدىعىن كاسىپ سالاسى باسىمدىعىنا اينالدىرادى. سونىمەن قاتار عىلىم ـ تەحنولوگيادا جاڭالىق اشۋ، جاسىل بولۋ، تومەن كومىر قىشقىل گازدى بولۋ سياقتى وزىق وندىرگىش كۇش فورماتسيالارى ەنگىزىلىپ، شينجياڭ كاسىپ سالالارى دامۋىنىڭ تىڭ قوزعالتقىشىن قالىپتاستىرادى. مۇنان سىرت، تاعى جۇمىستاندىرۋدى الدىڭعى ورىنعا قويۋ باعدارى كورنەكتىلەندىرىلىپ، بۇقارانى جۇمىستانىپ كىرىستى ارتتىرۋعا كوبىرەك قابىلدايتىن جانە جەتەكتەيتىن كاسىپورىندار، ماسەلەن، توقىماشىلىق، كيىم ـ كەشەك، ويىنشىق سياقتىلار ەنگىزىلىپ، كاسىپ سالالارى مەن جۇمىستانۋدىڭ ٴبىرىن ـ ٴبىرى جەبەۋى ىلگەرىلەتىلەدى.
”وزات“ كاسىپورىنداردىڭ تيەسىلى سيلىعى
«تىزىمنەن» (2025 ـ جىلعى نۇسقا) قايتكەندە ويداعىداي پايدالانۋعا بولادى؟
ما يانتيڭ بىلاي دەدى: اۋەلى، ىنتالاندىرۋ تۇرىندەگى كاسىپ سالاسىن جاقسى ٴتۇسىنۋ كەرەك. ىنتالاندىرۋ تۇرىندەگى كاسىپ سالاسى وزىق ٴوندىرىس قابىلەتىن دامىتۋعا ىنتالاندىراتىن جانە قولدايتىن، ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋ جونىنەن ماڭىزدى جەبەۋ رولى بار تەحنولوگيا، جابدىق جانە ٴونىمدى اشاتىن، پايدالاناتىن، كاسىپ سالاسى قۇرىلىمىنىڭ ساپالىلانىپ، دەڭگەيىنىڭ كوتەرىلۋىن ىلگەرىلەتۋدە بەلسەندى جەتەكتەۋ رولى بار ”وزات“ كاسىپورىندارعا تيەسىلى سيلىق، بارلىق كاسىپورىندارعا باعىتتالعان جالپىعا ٴتيىمدى ساياسات ەمەس. ونان كەيىن كاسىپورىننىڭ نەگىزگى شارۋاشىلىق كاسىبى جونىندە ايقىن تانىم بولۋ كەرەك. تەك كاسىپورىننىڭ نەگىزگى شارۋاشىلىعى «تىزىمدە» (2025 ـ جىلعى نۇسقا) بەلگىلەنگەن كاسىپ سالاسى ٴتۇرى كولەمىنە ەنگىزىلسە، سونداي ـ اق كاسىپورىن جالپى كىرىسىنىڭ %60تەن استامىن يەلەسە عانا يگىلىكتەنە الادى.
”«ٴتىزىمدى» (2025 ـ جىلعى نۇسقا) كاسىپورىن دامۋىنىڭ ’ساياساتتىق جول نۇسقاۋشىسى‘ دەۋگە بولادى، جاڭا نۇسقاداعى «ٴتىزىمدى» اقىلداسۋدا، ەڭ ماڭىزدىسى، دامۋدىڭ ٴتۇيىنى وزەكتى تەحنولوگيا زەرتتەۋ ـ اشۋ، زەردەلى جاساۋ، جاعداياتتىق قولدانۋ سياقتى جاقتارعا قويىلىپ، كاسىپورىننىڭ وزەكتى باسەكەلىك قۋاتىن جەتىلدىرۋ بولدى“، ـ دەدى ما يانتيڭ.
اۆتونوميالى رايوندىق ونەركاسىپ جانە ينفورماتسيالاندىرۋ مەڭگەرمەسى كاسىپ سالاسى ساياساتى باسقارماسىنىڭ ورىنباسار باستىعى ليۋ حۇڭجۋان بىلاي دەپ تانىستىردى: «ٴتىزىمنىڭ» (2025 ـ جىلعى نۇسقا) شينجياڭ بولىمىندە جاساۋ كاسىبى سالاسىنداعى ٴتۇيىندى تۇردە قولداۋ كورسەتىلەتىن كاسىپ سالالارىنا وزىق جابدىق جاساۋ، جاڭا ەنەرگيا جابدىعى، جاڭا ماتەريال، ەلەكتروندى ينفورماتسيالىق جاساۋ، بيولوگيالىق شيپاگەرلىك ـ دارىگەرلىك سياقتىلار قامتىلدى. وسى كاسىپ سالالارى مەملەكەتتىڭ جاسىل دامۋ جانە جاڭالىق اشۋ ارقىلى دەم بەرۋ سىندى ستراتەگيالىق بەتالىسىنا ۇيلەسىپ قانا قويماي، تاعى شينجياڭنىڭ مول جاراتىلىستىق بايلىعىنان جانە وڭىرلىك ورىن باسىمدىعىنان پايدالانىپ ەرەكشەلىككە، باسىمدىققا يە كاسىپ سالالارىن دامىتىپ، شينجياڭ ەرەكشەلىگىنە يە وسىزاماندانعان كاسىپ سالاسى جۇيەسىن تۇلعالاۋىن ٴونىمدى جەبەيدى.
ماسەلەن، جاڭا ەنەرگيالى جابدىق جاساۋ كاسىپ سالاسى شينجياڭنىڭ مول جەل ەنەرگياسى جانە كۇن ەنەرگياسى بايلىعىنا سۇيەنىپ تازا ەنەرگيا كاسىپ سالاسى تىزبەگىنىڭ ۇزارۋىنا قوزعاۋشىلىق ەتەدى؛ جاڭا ماتەريال كاسىپ سالاسى جەرگىلىكتى ورىننىڭ كەن بايلىعىنا سۇيەنىپ جوعارى ۇستەمە قۇندى ونىمدەردى دامىتادى.
«ٴتىزىمنىڭ» (2025 ـ جىلعى نۇسقا) اتقارىلۋى اناعۇرلىم كوپ قارجىنى، تەحنولوگيانى جانە دارىندىلاردى ىنتالاندىرۋ تۇرىندەگى كاسىپ سالالارىنا اعىلۋعا جەتەكتەپ، شينجياڭنىڭ كاسىپ سالاسى قۇرىلىمىنىڭ ساپالىلانۋىن، دەڭگەيىنىڭ كوتەرىلۋىن ىلگەرىلەتىپ، جاڭا ەكونوميكالىق ارتۋ ٴتۇيىنىن جەتىلدىرىپ، ەكونوميكانىڭ ۇزدىكسىز ارتۋىن جەبەيدى.
”ون ٴىرى كاسىپ سالاسى شوعىرى“ ستراتەگيالىق ورنالاستىرۋىمەن بارىنشا قابىسادى
ليۋ حۇڭجۋان بىلاي دەپ تانىستىردى: «ٴتىزىم» (2025 ـ جىلعى نۇسقا) شينجياڭنىڭ كاسىپ سالالارىنىڭ دامۋى، اسىرەسە، جاساۋ كاسىبىنىڭ دامۋى ٴۇشىن ايقىن ساياساتتىق جەتەكشىلىك ازىرلەدى، ونىڭ ٴتۇيىندى قولداۋ بەتالىسى شينجياڭنىڭ ”ون ٴىرى كاسىپ سالاسى شوعىرى“ ستراتەگيالىق ورنالاستىرۋىمەن بارىنشا قابىسادى.
«تىزىمدەگى» (2025 ـ جىلعى نۇسقا) جاڭا ەنەرگيالى جابدىق جاساۋ، ەنەرگيا ساقتاۋ تەحنولوگياسى، تازا ەنەرگيا اشۋ سياقتى سالالارعا قولداۋ كورسەتۋ شينجياڭنىڭ ”ون ٴىرى كاسىپ سالاسى شوعىرىنداعى“ جاڭاشا ەلەكتر قۋاتى جۇيەسى كاسىپ سالاسى شوعىرىمەن بارىنشا بىركەلكى بولدى؛ شينجياڭنىڭ جوعارى دەڭگەيلى جابدىق جاساۋ، جاڭا ماتەريال سياقتى ستراتەگيالىق جاڭادان گۇلدەنگەن كاسىپ سالالارىن دامىتۋىن قولدادى، بۇل شينجياڭنىڭ وزىق جاساۋ جانە جاڭا ماتەريال سياقتى ستراتەگيالىق جاڭادان گۇلدەنگەن كاسىپ سالاسى شوعىرى ستراتەگيالىق ورنالاستىرۋىمەن بارىنشا سايكەسەدى؛ كومىردەن تازا، جوعارى ٴونىمدى پايدالانۋ، وسى زامانعى كومىر حيميا ونەركاسىبى سياقتى كاسىپ سالالارىنا قولداۋ كورسەتۋى شينجياڭنىڭ كومىر، كومىر ەلەكتر، كومىر حيميا ونەركاسىبى كاسىپ سالاسى شوعىرى قۇرىلىسىمەن ٴوزارا ۇندەسەدى؛ شينجياڭداعى ستراتەگيالىق كەن بايلىعىن بارلاۋعا جانە كەشەندى اشۋعا، پايدالانۋعا قولداۋ كورسەتەدى، بۇل شينجياڭنىڭ جاسىل كەن كاسىبى جانە وڭدەۋ كاسىپ سالاسى شوعىرى قۇرىلىسىمەن بارىنشا قابىسادى؛ توقىماشىلىق، كيىم ـ كەشەك كاسىپ سالاسىنا قولداۋ كورسەتۋى شينجياڭنىڭ ماقتا جانە توقىماشىلىق، كيىم ـ كەشەك كاسىپ سالاسى شوعىرى ستراتەگيالىق ورنالاستىرۋىمەن بىردەي.
باتىس بولىكتى قاۋىرت اشۋ سالىق تيىمدىلىگى ساياساتىنان يگىلىكتەنۋدى قالاي ٴوتىنىش ەتۋگە بولادى؟
مەملەكەتتىك سالىق ىستەرى باس مەكەمەسى شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايوندىق سالىق ىستەرى مەكەمەسى كاسىپورىن تابىس سالىعى باسقارماسىنىڭ ورىنباسار باستىعى جوۋ جىمين بىلاي دەپ تانىستىردى: باتىس بولىكتى قاۋىرت اشۋ كاسىپورىن تابىس سالىعى ساياساتىنا ۇيلەسەتىن سالىق تولەۋشى ”ٴوزى پارىقتاۋ، يگىلىكتەنۋدى ٴوتىنىش ەتۋ، قاتىستى ماتەريالداردى تەكسەرۋگە ساقتاپ قويۋ“ سىندى سالىق تيىمدىلىگىن ٴبىتىرۋ ٴتاسىلىن قولدانىپ سالىق تيىمدىلىگىنەن يگىلىكتەنەدى. ەسكەرەر جايت، كاسىپورىن تيىمدىلىك ساياساتى شارتىنا ۇيلەسۋدى ٴوزى پارىقتاعاننان ٴارى تيىمدىلىك ىستەرىنەن يگىلىكتەنگەننەن كەيىن، سالىق ىستەرى تاراۋلارى كەيىنگى باسقارۋدى ورىستەتكەندە كاسىپورىن تەكسەرۋگە ساقتاپ قويعان ماتەريالدارمەن قامداۋعا مىندەتتى، سونداي ـ اق تەكسەرۋگە ساقتاپ قويعان ماتەريالداردىڭ شىنايىلىعىنا جانە زاڭعا ۇيلەسۋىنە جاۋاپتى بولادى.
