شينجياڭدا بيڭتۋان مەن جەرگىلىكتى ورىننىڭ توعىسۋىن ىلگەرىلەتۋدىڭ كوپ قاباتتى تەرەڭ ٴمانى
انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ٴتىلشىسى ليۋ شياڭ
3 ـ ايدىڭ 24 ـ كۇنى اۆتونوميالى رايون مەن بيڭتۋان تۇڭعىش رەت شينجياڭ حالىق ىستەرى ٴماجىلىسىن بىرلەسىپ اشتى، 2 كۇننىڭ الدىندا عانا اۆتونوميالى رايون مەن بيڭتۋان تاعى بۇكىل شينجياڭنىڭ ٴبىرىنشى ماۋسىمداعى كەلەلى نىساندارىندا شوعىرلى قۇرىلىس باستاۋ قيمىلىن وتكىزگەن ەدى.
دەن قويا ۇڭىلسەك، بىلتىردان باستاپ شينجياڭنىڭ عىلىم ـ تەحنولوگيا، ساياسي ـ زاڭ، وقۋ ـ اعارتۋ، ۇگىت سياقتى كوپتەگەن سالالارداعى ماڭىزدى قىزمەت ماجىلىستەرىندە بيڭتۋان مەن جەرگىلىكتى ورىن بىرلەسىپ اشۋ ٴتاسىلى قولدانىلىپ، مىندەتتەر ٴبىر تۇتاس ورنالاستىرىلىپ، قىزمەتتەر ٴبىر تۇتاس ىلگەرىلەتىلدى.
بيڭتۋان مەن جەرگىلىكتى ورىننىڭ توعىسا دامۋى پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ ستراتەگيالىق جالپى جاعداي تۇرعىسىنان جاساعان كەلەلى ورنالاستىرۋى، بۇل ستراتەگيالىق جالپى جاعدايدى تياناق ەتۋدىڭ، دامۋ اۋقىمىنا سايكەسۋدىڭ تابيعي تالعامى، تەرەڭ رەال مانگە جانە تاريحي مانگە يە.
قوعام ورنىقتىلىعى مەن باياندى تىنىشتىقتى قورعاۋدىڭ تابيعي تالابى
شينجياڭ وتانىمىزدىڭ باتىس سولتۇستىك شەكاراسىنا ورنالاسقان، ستراتەگيالىق ورنى توتەنشە ماڭىزدى. بيڭتۋان مەن جەرگىلىكتى ورىننىڭ توعىسا دامۋى بيڭتۋان مەن جەرگىلىكتى ورىننىڭ ورنىقتىلىقتى قورعاۋ كۇشتەرىن ٴونىمدى بىرىكتىرە الادى.
مىسالى، كەيبىر شەكارا وڭىرلەردە بيڭتۋاننىڭ شەكارا تۋان ـ الاڭدارى مەن جەرگىلىكتى ورىننىڭ اۋىل ـ قالاشىقتارى شەكارانى باسقارۋ ـ مەڭگەرۋدى قول ۇستاسا كۇشەيتىپ، شارلاۋدى، ساقتانىپ ـ تىزگىندەۋدى بىرلەسىپ ورىستەتىپ، شەكارا وڭىرلەردىڭ حاۋىپسىزدىگىن، ورنىقتىلىعىن ٴونىمدى قورعاپ، شينجياڭنىڭ باياندى تىنىشتىعى ٴۇشىن بەرىك قورعانىس شەبىن ورناتتى.
ورنىقتى قوعامدىق ورتا — ەكونوميكانى دامىتۋدىڭ، حالىق تۇرمىسىن جاقسارتۋدىڭ العى شارتى، بيڭتۋان مەن جەرگىلىكتى ورىن بىرلەسىپ قۇرعان ورنىقتىلىق جاعدايى، ول شينجياڭنىڭ قارجى باۋراۋىنا، كاسىپ سالاسىن دامىتۋىنا، اۋىس ـ كۇيىستى جەبەۋىنە ٴتيىمدى شارت ـ جاعداي ازىرلەپ، ٴار ۇلت حالقىنىڭ بەيبىت، تىنىش ورتادا باقىتتى تۇرمىسقا تالپىنۋىنا مۇمكىندىك جاسادى.
ەكونوميكانىڭ جوعارى ساپالى دامۋىن جەبەۋدىڭ ماڭىزدى جولى
شينجياڭدا مول ەنەرگيا بايلىعى، ەرەكشە اۋىل شارۋاشىلىق بايلىعى جانە ساياحات بايلىعى بار، بيڭتۋان مەن جەرگىلىكتى ورىن ەكونوميكانى دامىتۋ جاعىندا وزىندىك ابزالدىلىققا يە.
اۋىل شارۋاشىلىعىن وسىزامانداندىرۋ، ونەركاسىپتى كولەمدەندىرۋ جاعىندا بيڭتۋاننىڭ كورنەكتى جەتىستىكتەرى بار؛ بازار بايلىعى، كاسىپ سالاسىن سايكەستىرۋ سياقتى جاقتاردا جەرگىلىكتى ورىندار وزىندىك ەرەكشەلىككە يە. بيڭتۋان مەن جەرگىلىكتى ورىننىڭ توعىسۋى ارقىلى بايلىقتى ساپالى ۇلەستىرۋ مەن كاسىپ سالاسىنىڭ سايكەستى دامۋىن جۇزەگە اسىرۋعا بولادى.
مىسالى، ەنەرگيا بايلىعى سالاسىندا، بيڭتۋان مەن جەرگىلىكتى ورىن بىرلەسىپ قارجى قوسىپ، مۇناي ـ گاز بارلاۋ ـ اشۋ سەرىكتەستىگىن قۇرىپ، قۇمىل، جۇندۇڭ، وڭتۇستىك شينجياڭداعى تارىمدى اينالعان 10 ميلليون كيلوۆات دارەجەلى 3 جاڭا ەنەرگيا بازاسى قۇرىلىسىن بىرگە ىلگەرىلەتتى؛
اۋىل شارۋاشىلىعى جاعىندا، بيڭتۋاننىڭ وزىق اۋىل شارۋاشىلىق تەحنولوگياسى مەن باسقارۋ تاجىريبەسى جەرگىلىكتى ورىننىڭ جەر بايلىعىمەن ۇشتاسىپ، ەرەكشە اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىن ەگۋدى، وڭدەۋدى ٴبىر تۇلعالاندىرىپ دامىتۋدى ىلگەرىلەتىپ، اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ قوسىمشا قۇنىن جوعارىلاتتى؛
ساياحات سالاسىندا، اۆتونوميالى رايون مەن بيڭتۋان بيڭتۋان مەن جەرگىلىكتى ورىن ساياحاتىنىڭ توعىسا دامۋىنىڭ تەرەڭدىگى مەن كەڭدىگىن ۇزدىكسىز كەڭەيتىپ، ساياحاتتى دامىتۋ جوباسىن بىرگە جاساۋ، ساياحات سارا جەلىسى مەن ماركاسىن بىرگە جاراتۋ، بيڭتۋان مەن جەرگىلىكتى ورىننىڭ ٴبىر تۇلعالانعان ساياحاتقا الەۋمەتتىك قىزمەت وتەۋىن قالىپتاستىرۋ سياقتى جاقتاردا ۇزاق ٴونىمدى سەلبەستىك مەحانيزمىن ورناتىپ، مادەنيەت، ساياحات كاسىپ سالاسىنىڭ گۇلدەنۋىن، دامۋىن بىرگە جەبەپ، ”شينجياڭ جاقسى جەر“ التىن ماركاسىن جارقىراتتى؛
باقشا رايونىن قۇرۋ جاعىندا، اقسۋداعى ارال مەملەكەتتىك جوعارى، جاڭا تەحنولوگيا رايونى قۇرىلىسى كەزىندە بيڭتۋان مەن جەرگىلىكتى ورىن ەكى جاق ساياسات بەلگىلەۋ، تۇعىر قۇرىلىسى، كاسىپ سالاسىن دامىتۋ سياقتى جاقتاردا تىعىز سەلبەسىپ، باسىمدىقتار ارقىلى ٴبىرىن ـ ٴبىرى تولىقتاۋدى جۇزەگە اسىرىپ، وڭىرلىك كاسىپ سالاسىنىڭ باسەكەلىك قۋاتىن كۇشەيتىپ، توڭىرەكتەگى وڭىرلەردىڭ ەكونوميكالىق ارتۋىن جەبەپ، شينجياڭنىڭ وسىزاماندانعان كاسىپ سالاسى جۇيەسىن قۇرۋىنا قۇدىرەتتى قوزعاۋشى كۇش قوستى.
وڭىرلىك سايكەستى دامۋدى ىلگەرىلەتۋدىڭ قاجەتتى ٴتاسىلى
شينجياڭنىڭ جەرى كەڭ، تۇرلىشە وڭىرلەردىڭ دامۋ ورەسىندە پارىق بار. بيڭتۋان مەن جەرگىلىكتى ورىن توعىسۋدى نەعۇرلىم كۇشەيتىپ، ىشكەرىلەي كىرىكتىرىپ، ابزالدىلىقتارىمەن ٴبىرىن ـ ٴبىرى تولىقتاعان سايىن، بىرىككەن كۇش ۇيىستىرىپ، سايكەسۋ اسەرىن ساۋلەلەندىرىپ، دامۋ ريتىمىن اناعۇرلىم جيىلەتىپ، ارەكەتىن اناعۇرلىم سايكەستىرۋگە بولادى.
بيڭتۋان بايياڭ قالاسىنىڭ ورنالاسۋ قۇرىلىسى سولاردىڭ ىشىندەگى ۋاكىلدىك سيپاتقا يە ۇلگى. بىلتىردان باستاپ، اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم جاڭادان بەكىتىلىپ قۇرىلعان بايياڭ قالاسى مەن شاۋەشەك قالاسىنىڭ ٴبىر تۇلعالانعان جوبا قۇرىلىسىن بەلسەنە ىلگەرىلەتىپ، ەكەۋىنىڭ ىشكەرىلەي كىرىگىپ دامۋىن جەبەدى. بايياڭ قالاسىنىڭ ورنى شاۋەشەك قالاسىنا جاقىن تاڭدالدى، ەكى جاق بيڭتۋان مەن جەرگىلىكتى ورىننىڭ نەگىزدىك قۇرىلعى قۇرىلىسىندا ”ٴبىر تور“، ”ٴبىر كارتا“ بولۋعا تاباندى بولىپ، بيڭتۋان مەن جەرگىلىكتى ورىننىڭ قالا شەكاراسى ايقىن، ٴارقايسىسى ٴوز الدىنا قۇرىلىس جۇرگىزەتىن بۇرىنعى جاعدايدى وزگەرتتى. بۇگىنگى تاڭدا، مەيلى قالا قۇرىلىسى، باقشا رايونى قۇرىلىسى بولسىن، الدە سىرتقا ەسىك اشۋ جاعىندا بولسىن، بايياڭ قالاسى مەن شاۋەشەك قالاسىندا جوعارى دەڭگەيدە توعىسۋ جاعدايى جارىققا شىعىپ، بيڭتۋان مەن جەرگىلىكتى ورىننىڭ ىقپالداسىپ ٴبىر تۇلعالانىپ دامۋىنىڭ جاڭا ٴورىسى اشىلدى.
بۇكىل شينجياڭنىڭ اناعۇرلىم كوپ جەرىندە بيڭتۋان مەن جەرگىلىكتى ورىن قاتىناس، سۋ يگىلىگى، ەلەكتر سياقتى كەلەلى نىسانداردا ٴبىر تۇلعالى قۇرىلىس جۇرگىزۋدى بىرگە ىلگەرىلەتىپ، وڭىرلىك دامۋ شارت ـ جاعدايىن جاقسارتتى. ماسەلەن، بيڭتۋان 12 ـ شىسى ٴۇزىلىپ قالعان كوپتەگەن جولدى اشىپ، ٴۇرىمجى قالاسىمەن، سانجى قالاسىمەن جول تورابىن جاپپاي ٴتۇيىلىستىرىپ، بيڭتۋان مەن جەرگىلىكتى ورىننىڭ ٴوڭىر اتتاپ ۇلاسۋىن، تۇتاسۋىن جۇزەگە اسىردى؛ 12 ـ شى مەن سانجى قالاسىن تۇتاستىراتىن توۋتۇنحى سانپيڭ كوپىرى، 1 ـ مامىر كوپىرى سالىنىپ بولىپ اۆتوكولىك قاتىناپ، ٴۇرىمجى - سانجى ٴوڭىرى مەن 12 ـ شىنىڭ توعىسا دامۋدىڭ جاڭا كەزەڭىنە قادام تاستاۋىنا مۇمكىندىك جاسادى.
بيڭتۋان مەن جەرگىلىكتى ورىن تاعى جۇمىستاندىرۋ، وقۋ ـ اعارتۋ، ەمدەۋ سياقتى بايلىقتاردان بىرگە يگىلىكتەنىپ، قالا مەن اۋىل، وڭىرلەر اراسىنداعى الەۋمەتتىك قىزمەت وتەۋ پارقىن ازايتىپ، حالىق تۇرمىسى قۇت ـ ىرىسىنىڭ تەرەڭدىگىن، مەيىرىن ارتتىردى.
بيڭتۋان مەن جەرگىلىكتى ورىننىڭ توعىسۋى ارقىلى ٴوڭىر ىشىندەگى بايلىقتىڭ، فاكتورلاردىڭ ۇيلەسىمدى اۋىسۋى مەن ساپالى ورنالاسۋى جۇزەگە اسىرىلىپ، شينجياڭنىڭ جالپى تۇلعالىق دامۋ دەڭگەيىنىڭ جوعارىلاۋىن ىلگەرىلەتتى.
ۇلتتار ىنتىماعى مەن مادەنيەتتىڭ توعىسۋىن كۇشەيتۋدىڭ ٴونىمدى شاراسى
بيڭتۋان مەن جەرگىلىكتى ورىننىڭ سايكەستى دامۋى ەكونوميكا، حالىق تۇرمىسى دەڭگەيىندەگى ٴوزارا تيىمدىلىك جاساپ، ٴبىرىن ـ ٴبىرى تولىقتاۋ عانا ەمەس. ۇقساس ٴبىر اشىق اسپان استىندا، قۇتتى مەكەندە بىرگە تىرشىلىك ەتەتىن بيڭتۋان مەن جەرگىلىكتى ورىنداعى ٴار ۇلت بۇقاراسى ۇزاق ۋاقىت بىرگە تۇرىپ، بىرگە ۇيرەنىپ، بىرگە جۇمىس ىستەپ، بىرگە شاتتانىپ، ۇلتتار اراسىنداعى ارالاسۋدى، ىشتەسۋدى، توعىسۋدى ونان ارى جەبەپ، ٴوزارا ٴتۇسىنىسۋ مەن سەنىمدىلىكتى كۇشەيتتى.
قازىر بيڭتۋان مەن جەرگىلىكتى ورىننىڭ مادەنيەت اۋىس ـ كۇيىسى كۇن سايىن جيىلەپ، ەكى جاق جاڭا داۋىردەگى وركەنيەت امالياتى ورتالىعى، بۇقارالىق ۇلكەن ساحنا سياقتى شەپتەرگە سۇيەنىپ، توڭىرەكتەگى اۋدان، قالالارمەن، اۋىل ـ قالاشىقتارمەن، تۋان ـ الاڭدارمەن بىرلەسىپ ادەبيەت ـ كوركەمونەر كونسەرتى سياقتى مادەنيەت اۋىس ـ كۇيىس قيمىلدارىن ورىستەتىپ، مادەنيەت بايلىعىنان بىرگە يگىلىكتەنۋدى جەبەپ، ٴار ۇلت بۇقاراسىنىڭ جۇڭحۋا مادەنيەتىن شىنايى مويىنداۋى مەن تاۋەلدىلىك سەزىمىن كۇشەيتتى.
كۇندەلىكتى تۇرمىستا بيڭتۋان مەن جەرگىلىكتى ورىنداعى ٴار ۇلت بۇقاراسى ٴبىر ـ بىرىمەن بىتە قايناسىپ، ٴوزارا كومەكتەسەتىن، ىنتىماقتى، تاتۋ ـ ٴتاتتى تاماشا راي قالىپتاستىرىپ، شينجياڭنىڭ دامۋىنا قۇدىرەتتى رۋحاني كۇش ۇيىستىردى.
بيڭتۋان مەن جەرگىلىكتى ورىننىڭ توعىسۋى — شينجياڭنىڭ قوعام ورنىقتىلىعى مەن باياندى تىنىشتىق باس نىساناسىن جۇزەگە اسىرۋداعى ماڭىزدى شارا، ول ەكونوميكانىڭ گۇلدەنۋىن، ۇلتتار ىنتىماعىن، مادەنيەت اۋىس ـ كۇيىسىن، سونداي ـ اق وڭىرلەردىڭ سايكەستى دامۋىن جەبەۋدە ورنىن وگەيسىتۋگە بولمايتىن رولعا يە. جاڭا ٴداۋىر جورىعىندا بيڭتۋان مەن جەرگىلىكتى ورىننىڭ توعىسۋى، ٴسوز جوق، اناعۇرلىم زور دامۋ ومىرشەڭ كۇشىن تۋىنداتىپ، شينجياڭنىڭ كوركەم بولاشاعىنا بەرىك نەگىز قالايدى.
