انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ٴتىلشىسى حي حۇڭۋي
ورازا ايت مەرەكەسى دەمالىسىنىڭ كەلۋىنە بايلانىستى، شينجياڭنىڭ جەر ـ جەرىندەگى تۇتىنۋ بازارلارىندا قامداۋ مەن ساتۋ بىردەي كۇسەت بولعان قۋانارلىق جاعداي جارىققا شىقتى. قالالارداعى ٴساندى ساۋدا سارايلارىنان، ەرەن بازارلاردان دۋماندى اۋىل ـ قىستاق بازارلارىنا دەيىن، كوزدىڭ جاۋىن الاتىن اۋىل شارۋاشىلىعى ساۋدا بازارلارىنان ەرەكشەلىگى ايقىن ارناۋلى ساتۋ دۇكەندەرىنە دەيىن، جەر ـ جەر مول تاۋارمەن قامداۋ، بازار باعاسىن ورنىقتىرۋ، ساتۋدى جەبەۋ تاسىلىندە جاڭالىق اشۋ سياقتىلار ارقىلى مەرەكەدە بازاردىڭ ەرەكشە دىر ـ دۋمانعا بولەنۋىنە مۇمكىندىك جاساپ، ٴار ۇلت بۇقاراسى ٴۇشىن شات ـ شادىمان، بەرەكەلى مەرەكەلىك راي قالىپتاستىردى.
3 ـ ايدىڭ 29 ـ كۇنى ٴۇرىمجى قالاسى بەييۋانچۇن بازارىندا ادامدار قايشالىسىپ، سيىر، قوي ەتى، تەڭىز ونىمدەرى، جەمىس ـ جيدەك، كوكونىس، ت. ب جايمالارىنىڭ الدىندا زات ساتىپ الۋعا كەلگەن الارمانداردىڭ اياعى ۇزىلمەدى. مەرەكە كەزىندە ٴۇرىمجى قالاسى بەييۋانچۇن بازارىندا ٴار كۇنگى الارمان اعىن مولشەرى 7000 ادام (رەت) اينالاسىندا بولدى، مەرەكە كەزىندە بازار قامداۋىنىڭ جەتكىلىكتى بولۋىنا شىنايى كەپىلدىك ەتۋ ٴۇشىن، ساۋداگەرلەر زات قاينارىن ەرتە دايىندادى. قازىر وسى بازاردا ساتىلاتىن كوكونىستىڭ ٴتۇرى 110 تۇردەن اسىپ، كۇندىك ساتىلۋ مولشەرى 350 ـ 400 تونناعا جەتتى، سيىر، قوي ەتىنىڭ كۇندىك ساتىلۋ مولشەرى 60 توننا اينالاسىندا بولدى.
”سيىر، قوي ەتىنىڭ باعاسى جايشىلىقتاعى باعامەن قارايلاس، زات قاينارى توتەنشە جەتكىلىكتى، وسى بىرنەشە كۇندە سيىر، قوي ەتىن ساتىپ الاتىن الارماندار ٴبىرشاما كوبەيدى“، ـ دەدى ٴۇرىمجى قالاسى بەييۋانچۇن بازارىنداعى ساۋداگەر تايىر تۇردى.
قۇتىبي اۋدانىنداعى احمەت سيىر، قوي ەتىن ارناۋلى ساتۋ دۇكەنىندە جاڭا سويىلعان سيىر، قوي ەتى سورەگە تولتىرا ٴىلىنىپ، كۇندىك ساتىلۋ مولشەرى ٴبىر توننادان استى. دۇكەن قوجايىنى احمەت ماحمۇت بىلاي دەدى: مەرەكە كەزىندە دۇكەندەگى سيىر ەتىنىڭ ساتىلۋ مولشەرى جايشىلىقتاعىدان %30 ارتتى.
مەرەكە كەزىندە ٴۇرىمجى قالاسىنىڭ ٴارقايسى رايون، اۋداندارى ىركەس ـ تىركەس يۇنشانفۋ APPى ارقىلى ٴبىر ميلليون يۋاننان استام ۇكىمەت تۇتىنۋ بەلەتىن تاراتتى، ٴارقايسى ٴىرى ساۋدا شەڭبەرلەرى، ساۋدا كەشەندەرى دە تۇتىنۋدىڭ قاۋىرت كەزىن مىقتى يگەرىپ، كوپ ٴتۇرلى تيىمدىلىك جاساۋ شاراسىن العا قويىپ، تۇتىنۋ كومەسكى كۇشىن ۇزدىكسىز اشتى. شينجياڭ يوۋحاۋ (توبى) جارنا شەكتى سەرىكتەستىگى جالپى ٴوڭىر بويىنشا تيىمدىلىك جاساۋ قيمىلىن ورىستەتتى، ۇكىمەتتىڭ تۇتىنۋ بەلەتىن قوسقاندا، قوسىمشا قاراجات ەڭ جوعارى بولعاندا %30كە جەتتى.
”ٴبىز بالكۇلشە ارناۋلى سورەسىندە جانە سيىر، قوي ەتىنىڭ باعاسىندا %15تىك ارزانداتۋ سىندى تيىمدىلىك جاساۋ قيمىلىن ورىستەتتىك، ۇكىمەتتىڭ تۇتىنۋ بەلەتىن قوسقاندا ٴبىر ٴبولىم تاۋارلاردىڭ باعاسى %30 ارزاندادى“. شينجياڭ يوۋحاۋ (توبى) جارنا شەكتى سەرىكتەستىگى يوۋحاۋ ساۋدا سارايى ەرەن بازارىنىڭ ورىنباسار ديرەكتورى لياڭ مين بىلاي دەپ تانىستىردى: مەرەكە كەزىندە سيىر، قوي ەتى، سەيىل ـ سەرۋەن ازىق ـ تۇلىكتەرىنىڭ ساتىلۋ مولشەرى الدىڭعى ساناق مەزگىلدەگىمەن سالىستىرعاندا ٴبىرشاما تەز ارتتى.
مەرەكەلىك بازار ”استىققا“، ”كوجە ـ قاتىققا“، ”ەتكە“ تولۋمەن بىرگە، مادەنيەت تۇتىنۋى دا جاڭا جارقىن تۇيىنگە اينالدى. شينجياڭ حالىقارالىق ۇلكەن بازارىندا ٴتۇرلى ەرەكشە ٴدامدى تاعام، مادەنيەت جاسامپازدىعى ءونىمى كوپتەگەن ساياحاتشىلاردى جانە جەرگىلىكتى تۇرعىنداردى باۋرادى.
”بۇل ارادا شينجياڭنىڭ وزگەشە جاراتىلىستىق كورىنىسى مەن گۋمانيتارلىق استارىن تەرەڭ سەزىنۋگە بولادى، سونداي ـ اق مەرەكە ـ مەيرامداردا بالكۇلشە جانە مادەنيەت جاسامپازدىعى ونىمدەرىن ساتىپ الۋعا دا بولادى“، ـ دەدى ٴۇرىمجى قالاسىنىڭ تۇرعىنى ما شياۋفاڭ.
قاشقار قالاسى كوكلام اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىن تولايىم ساتۋ بازارىندا قاربىز، گۇل سياقتىلاردىڭ ساتىلۋى كۇسەت بولىپ، كۇندىك ورتاشا الارماندار اعىن مولشەرى 10 مىڭ ادامنان (رەت) استى.
”دوستارىممەن بىرگە وسىندا كەلىپ گۇل ساتىپ الدىم، ٴۇيىمدى بەزەندىرەمىن، بۇدان بىلايعى تۇرمىسىمنىڭ گۇلدەي قۇلپىرىپ، بارعان سايىن جاقسارۋىن ٴۇمىت ەتەمىن“، ـ دەدى قاشقار قالاسىنىڭ تۇرعىنى نۇرتىللا مامەت.
ٴۇرىمجى ٴماجىلىس ـ كورمە ورتالىعى ۋيۋە الاڭى ”بەيزاتتىق مادەنيەت مۇرالارى اپتالىعىن“ نەگىزگى تاقىرىپ ەتىپ، 12 مۇقام كونسەرتى، 1000 ادامدىق قاقتالعان قوي سالتاناتى جانە بەيزاتتىق مادەنيەت جاسامپازدىعى جارمەڭكەسى سياقتى قيمىلدار وتكىزىپ، تۇتىنۋشىلارعا زات ساتىپ الۋمەن بىرگە، جۇڭحۋانىڭ تاڭداۋلى ٴداستۇرلى مادەنيەتىنىڭ باۋرامدىلىعىن دا سەزىندىردى.
بىرنەشە كۇننەن بەرى، شينجياڭنىڭ جەر ـ جەرىندەگى بازاردى باقىلاۋ ـ باسقارۋ تاراۋلارى دا كوپ ٴتۇرلى شارا قولدانىپ، مەرەكە بازارىنىڭ گۇلدەنىپ ـ كوركەيۋىنە، ورنىقتىلىعىنا شىنايى كەپىلدىك ەتتى. قۇتىبي اۋداندىق بازاردى باقىلاۋ ـ باسقارۋ تاراۋلارى قاراستى رايونداعى ٴىرى ساۋدا دۇكەندەرى، ەرەن بازارلار، اۋىل شارۋاشىلىعى ساۋدا بازارلارى سياقتى ورىندارعا بارىپ، مەرەكەدەن بۇرىنعى ازىق ـ تۇلىك حاۋىپسىزدىگىن تەكسەرۋ تەبىنىن ارتتىرىپ، باعا ارەكەتىن باقىلاۋ ـ باسقارۋدى كۇشەيتىپ، زات باعاسىن دۇرمەكپەن ٴوسىرۋ سياقتى زاڭعا قايشى ارەكەتتەرگە قاتاڭ سوققى بەرىپ، مەرەكە كەزىندە ازىق ـ تۇلىك حاۋىپسىزدىگى مەن بازاردىڭ ورنىقتىلىعىنا شىنايى كەپىلدىك ەتتى.
قۇتىبي اۋداندىق بازاردى باقىلاۋ ـ باسقارۋ مەكەمەسى قالا ـ قالاشىق باقىلاۋ ـ باسقارۋ ورنىنىڭ ورىنباسار باستىعى حاۋ سايجۋان بىلاي دەدى: ”مەرەكە كەزىندە ٴبىز مەرەكەدە ٴوتىمدى ساتىلاتىن ازىق ـ تۇلىكتى ٴتۇيىن ەتىپ، ازىق ـ تۇلىك تيجارات جاعدايىن جانە تاۋار ساتقاندا شەكتەن تىس قوراپتاۋ، باعا الدامشىلىعى سياقتى زاڭعا، بەلگىلەمەگە قايشى ارەكەتتەردىڭ بار ـ جوقتىعىن قاتاڭ تەكسەرەمىز. سونىمەن بىرگە شارۋاشىلىق تۇلعالارىن زاڭ بويىنشا سەنىمدى تيجارات جۇرگىزۋگە قۋزاپ، ازىق ـ تۇلىك حاۋىپسىزدىگىنە كەپىلدىك ەتىپ، بازار ٴتارتىبىن قورعاپ، بۇقارانىڭ مەرەكەنى شات ـ شادىمان وتكىزۋىنە شىنايى كەپىلدىك ەتەمىز“.
