انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ٴتىلشىسى يىن لۋ
شاۋەشەك گارمون مادەنيەتى كورمە سارايىندا مۋزيكانتتار ورىنداعان مامىرلاعان كۇي اۋەنى ساياحاتشىلاردى ايالداي قالىپ تاماشالاۋعا باۋرادى، كەيبىرەۋى، ٴتىپتى، كوڭىلدى بيگە باستى؛ التاي تاۋى جۇڭي ٴدارى شوپتەرى مۇراجايىندا الۋان ٴتۇرلى وسىمدىكتەردى ساياحاتشىلار سۇيىنە ٴسوز ەتىسىپ، وي ورىستەرى كەڭەيگەنىن ايتتى؛ كوكيار ەسكەرتكىش سارايىندا قۋاڭ دالانىڭ جاسىل القاپقا اينالعان ەكولوگيا كەرەمەتى كورسەتىلگەن سۋرەتتەر مەن بەينەجازبالار كورەرمەندەرگە اعا بۋىنداردىڭ ەلەۋلى ەڭبەگىن ٴتۇسىندىردى... مەرەكە كەزىندە بۇكىل شينجياڭنىڭ جەر ـ جەرىنە ورنالاسقان ەرەكشەلىككە يە مۇراجايلار ساياحاتشىلاردىڭ قاۋىرت مەزگىلىن قارسى الىپ، فورماسى الۋان ٴتۇرلى، كوزدىڭ جاۋىن الاتىن ەرەكشەلىككە يە تاريحي ـ گۋمانيتارلىق، جاراتىلىستىق عىلىم جالپىلاستىرۋ، قىزىل ەستەمە، مادەنيەت ـ كوركەمونەر كورمەلەرى ساياحاتشىلاردى تىنىققان كەزدەگى مادەنيەت مايەگىنەن مەيلىنشە سۋسىنداتتى.
3 ـ ايدىڭ 31 ـ كۇنى التاي تاۋى جۇڭي ٴدارى شوپتەرى مۇراجايى كوپتەگەن ”اتا ـ انالار مەن بالالار ۇيىرمەسى“ ساياحاتشىلارىن قارسى الدى، بۇل مۇراجاي التايدىڭ مول جابايى دارىلىك وسىمدىك بايلىعىنا سۇيەنىپ، نەشە جۇزدەگەن جۇڭي ٴدارى ٴشوپتىڭ ۇلگىسىن، ٴداستۇرلى قازاق شيپاگەرلىگىنىڭ، دارىگەرلىگىنىڭ جابدىقتارىن جانە ىقپالداستىق ۇلگىسىندەگى عىلىم جالپىلاستىرۋ تۇرلەرىن جۇيەلى كورسەتتى. كوپتەگەن اتا ـ انالار بالالارىمەن كەلىپ ەكسكۋرسيالاپ، ەلىتە سەزىنۋ ارقىلى جۇڭي دارىگەرلىگى، شيپاگەرلىگى مادەنيەتىن ۇيرەنەدى. ”بالاقايلار ٴيىسىن يىسكەپ، ٴدارى ماتەريالدارىن تانۋعا قاتتى قىزىقتى، بۇل بۋىن ارقىلى بالالار كوپتەگەن جۇڭي ٴدارى ماتەريالدارىن ەستەرىندە ساقتادى“. فۋكاڭدىق ساياحاتشى جىڭ شين بىلاي دەدى: بالام بۇرىنعىلاردىڭ دارىلەرگە قويعان اتى جاقسى ەكەن دەپ ماقتادى، وعان قوسا كوپتەگەن جاڭا ارىپتەردى ۇيرەنىپ الدى.
وسى مۇراجايدىڭ ىشىنە ورنالاستىرىلعان ٴداستۇرلى جۇڭي شيپاگەرلىگى، دارىگەرلىگى بويىنشا عىلىم جالپىلاستىرۋ لەكسياسى دا ساياحاتشىلاردى مۇقيات تىڭداپ، جۇڭي شيپاگەرلىگى، دارىگەرلىگى مادەنيەتىنىڭ مايەكتى مازمۇنىن سەزىنۋگە باۋرادى.
كوكتەم لەبى بىرتىندەپ ەسكەن مەزگىلدە شاۋەشەك گارمون مادەنيەتى كورمە سارايىنان ٴار كۇنى مۋزيكا اۋەنى ۇزىلمەدى، بارلىق جەردەن قولىنا گارمون ۇستاعان ادامداردى كورۋگە بولادى، قۇلاقتان كىرىپ بويدى الار مۋزيكا اۋەنى ەكسكۋرسيالاۋشىلاردى ەرەكشە تامساندىردى. «كاتيۋشا»، «شاي ٴۇزىپ، كوبەلەك ۇستاۋ»، «گۇل مەن بالا»، «دولانا اعاشى»، «كارينكا» سياقتى قۇلاققا تانىس ٴان اۋەندەرى ساياحاتشىلاردى ىلەسە ايتۋعا باۋرادى، قىزىعۋشىلىقتارى ارتقان كەزدە تاعى ىلەسىپ، تيتتۋپ ٴبيى، قاراجورعا، شاراپ ۇسىنۋ ٴبيى، قىلىش ٴبيى سياقتىلارعا باستى.
كورمە تەكشەسىندەگى تۇرلىشە داۋىردەگى، تۇرلىشە ۇلگىدەگى، تۇرلىشە فورماداعى گارموندار دا ەكسكۋرسيالاۋشىلاردى تاڭ قالدىردى. ”مۇنداي كىشكەنە گارموندى دا تارتۋعا بولا ما“، ”مىنا گارموننىڭ بەتىندەگى ورنەكتەر وتە ادەمى ەكەن“، ”100 جىلدىڭ الدىنداعى مۋزيكا اسپابىن جاساۋشىنىڭ شەبەرلىگى وسىنشا تاماشا بولار ما“، ”بايان مەن گارمون وتە ۇقسايدى ەكەن، ايتسەدە، نازىك پارقى بار كورىنەدى“، ”اكەم گارموندى جاقسى تارتاتىندىقتان، شەشەمدى اسەرلەندىرىپتى“... ٴتۇسىندىرۋشىنىڭ تانىستىرۋىندا كوپشىلىك گارموننىڭ تاريحى، دامۋى، ەرەكشەلىگى سياقتى بىلىمدەردى ٴبىلدى.
كوكيار ەسكەرتكىش سارايى شاعىن دەمالىس كۇندەرى كوپتەگەن زەرتتەۋ ـ ۇيرەنۋ ۇجىمىن قارسى الدى، كەيبىرەۋلەرى قىزىل كلاسسيكالىق شىعارمالاردى مانەرلەپ وقۋعا ۇيىمداستىردى، كەيبىرەۋلەرى اعاش ەگۋ بويىنشا عىلىم جالپىلاستىرۋ لەكسياسىنا قاتىناستى، كەيبىرەۋلەرى ٴار ٴتۇرلى قۇمدى بوراننان ساقتانۋ اعاش ۇلگىلەرىن زەرتتەدى. ”ٴبىر تال قالامشانىڭ بىلەكتەي جۋانداۋىنا قانشا جىل قاجەت“؟ ”قۋراعان توراڭعىعا سۋ قۇيساق قايتا تىرىلە مە“؟ زەرتتەۋ ـ ۇيرەنۋگە قاتىناسقان ساباقتاستار تۇسىندىرۋشىگە ىركەس ـ تىركەس سۇراۋ قويىپ، اعا بۋىنداردىڭ جاسىل كەرەمەت جاراتقان بارىسىنا توتەنشە قىزىقتى.
زەردەلى دىبىس قويىلدى: ”بۇل جەردىڭ ٴاربىر ۋىس توپىراعىنا ٴۇش ۇرپاق ادامداردىڭ ماڭداي تەرى سىڭگەن“... ساياحاتشىلار تولىق كەسكىنمەن قويىلعان قۇمدى تىزگىندەۋ كورىنىسى الدىندا قۋاڭ دالانى قۇنارلى اتىزعا، جاسىل دالاعا اينالدىرعان شۇعىلالى جىلدارمەن قايتا قاۋىشىپ ”كوكيار رۋحىنان“ اسەرلەندى.
شينجياڭ گازەتى گازەت تاريحى سارايى، ٴجۇز جىلدىق قاشقار سارايى، مايتاۋ _ كۇشار تاس جول مۇراجايى، بۇرماحان مولدونىڭ شەكارا كۇزەتۋ سارايى، ٴبيداي مۇراجايى، حوتان قاس تاسى مۇراجايى، قۇربان تۇلىم ەسكەرتكىش سارايى... سوڭعى جىلدارى رايونىمىز ەرەكشەلىككە يە مۇراجاي قۇرىلىسىن ۇزدىكسىز ارتتىرىپ، جەر ـ جەردى ەرەكشەلىككە يە مادەنيەت بايلىعىنا سۇيەنىپ، ەرەكشەلىككە يە مۇراجايدىڭ شينجياڭدى مادەنيەتپەن نارلەندىرۋ قىزمەتىن ىلگەرىلەتۋدەگى ماڭىزدى رولىن كۇشەيتۋگە شابىتتاندىردى.
قازىرگە دەيىن بۇكىل شينجياڭدا اۆتونوميالى رايون دارەجەلى 62 ەرەكشەلىككە يە مۇراجاي بار، ولاردىڭ ەلىتۋ ۇلگىسىندە كورمەلەۋ، جاندى كۇيدە سەزىندىرۋ، سيفرلاندىرىپ كورسەتۋ سياقتى تاسىلدەر ارقىلى سەزۋگە، قاتىناسۋعا بولاتىن نەگىزگى ساتى مادەنيەت قىزمەت وتەۋىنىڭ جاڭا جاعدايىن تۇلعالاپ مادەنيەت پەن ساياحاتتى تەرەڭ توعىستىرۋدىڭ جاڭالىق اشۋ امالياتىنا اينالىپ، شينجياڭنىڭ مادەنيەت ـ ساياحات كاسىپ سالاسىنىڭ دامۋىنا تەرەڭ قاتپارلى قوزعالىس قۋات ۇستەدى.
