انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ٴتىلشىسى سو رۇڭجى 4 ـ ايدىڭ 1 ـ كۇنى ۇرىمجىدەن حابارلايدى. 4 ـ ايدىڭ 1 ـ كۇنى ساعات 11دەن 5 مينۋت وتكەندە ٴۇرىمجى قالاسى تيانشان رايوندىق بازار باقىلاۋ ـ باسقارۋ مەكەمەسىندە قالا تۇرعىنى ٴانيپا توحتى شينجياڭداعى 2 ميلليونىنشى جەكەشە ساۋدا ـ ونەركاسىپشىلەر تيجارات كۋالىگىن الدى. بۇل رايونىمىزداعى جەكەشە ساۋدا ـ ونەركاسىپشىلەر دامۋىنىڭ تىڭ ساتىعا كوتەرىلگەندىگىن كورسەتەدى ٴارى شينجياڭنىڭ ۇزدىكسىز قاۋلاعان ەكونوميكالىق ومىرشەڭدىگىنە دە كۋا بولدى.
1980 ـ جىلى 12 ـ ايدا مەملەكەت بويىنشا تۇڭعىش جەكەشە ساۋدا ـ ونەركاسىپشىلەر تيجارات كۋالىگى تاراتىلدى. رەفورمانىڭ تەرەڭدەۋىنە جانە سوتسياليستىك بازار شارۋاشىلىعى ٴتۇزىلىسىنىڭ ورناۋىنا، كەمەلدەنۋىنە بايلانىستى پارتيا مەن مەملەكەتتىڭ جەكەشە، جەكەلەر باسقارۋىنداعى شارۋاشىلىقتى دامىتۋعا دەم بەرۋ، قولداۋ جانە جەتەكتەۋ جونىندەگى باعىت ـ ساياساتتارىنىڭ جەتەكشىلىگىندە جەكەشە ساۋدا ـ ونەركاسىپشىلەردى ۋاكىل ەتكەن جالپىلىق مەنشىككە جاتپايتىن شارۋاشىلىق جەدەل دامىپ زورايدى.
1981 ـ جىلى 3 ـ ايدىڭ سوڭىندا شينجياڭداعى جەكەشە ساۋدا ـ ونەركاسىپشى 13 مىڭنان استى. پارتيا 18 ـ قۇرىلتايىنان بەرى، جەكەشە ساۋدا ـ ونەركاسىپشىلەر قارىشتاپ دامىپ، شينجياڭدا تىزىمگە الىنعان جالپى سانى 2012 ـ جىلدىڭ سوڭىنداعى 582 مىڭ 800دەن قازىرگى 2 ميلليونعا كوبەيدى.
شينجياڭداعى تىزىمگە الىنعان 2 ميلليونىنشى جەكەشە ساۋدا ـ ونەركاسىپشىگە اينالعان ٴانيپا توحتى ٴوزىن وتە باقىتتى سەزىندى. ول بىلاي دەدى: بۇرىن شينجياڭ حالىقارالىق ۇلكەن بازارىنان كيىم ـ كەشەك دۇكەنىن اشتىم، ساياحاتتىڭ قاۋىرت مەزگىلىندە ايلىق تيجارات سومام 50 مىڭ يۋانعا جەتەتىن. تيجارات كۋالىگىمدى ەندى عانا العان وسى كيىم ـ كەشەك دۇكەنىم ٴۇرىمجى قالاسى تيانشان رايونى ازاتتىق وڭتۇستىك جولىندا، قازىر دۇكەن اشەكەيلەنىپ بولدى، وسى 2 كۇندە زات ەنگىزگەننەن كەيىن تيجارات باستايمىن.
اۆتونوميالى رايوندىق بازار باقىلاۋ ـ باسقارۋ مەكەمەسى تىركەۋ ـ تىزىمگە الۋ باسقارماسىنىڭ ورىنباسار باستىعى دۇڭ اندۇڭ بىلاي دەپ تانىستىردى: قازىر جەكەشە ساۋدا ـ ونەركاسىپشىلەر شامامەن بۇكىل رايونداعى شارۋاشىلىق تۇلعالارى جالپى مولشەرىنىڭ تورتتەن ٴۇشىن يەلەيدى، ولاردىڭ تەبىنى ەكونوميكانىڭ، قوعامنىڭ دامۋ ساپاسىنا ىقپال جاساۋدا. سوڭعى جىلدارى جەكەشە ساۋدا ـ ونەركاسىپشىلەردىڭ دامۋىن سۇيەمەلدەۋ ٴۇشىن، رايونىمىز ىزدەنىس سەرپىنىن ۇزدىكسىز ارتتىرىپ، ولاردىڭ دامۋ تالاپ ـ تىلەكتەرىن ۇزدىكسىز قاداعالاپ ۇعىسىپ، جەكەشە ساۋدا ـ ونەركاسىپشىلەردىڭ تۇتاس تىرشىلىك پەريودىن قامتىعان پارىقتى، دالمە ـ ٴدال ساياساتتىق قامداۋ جانە قىزمەت وتەۋ جۇيەسىن كۇش ـ قۋاتتى شوعىرلاندىرا ورناتتى.
جەكەشە ساۋدا ـ ونەركاسىپشىلەر بۇقارا تۇرمىسىنا ەڭ تىكە قىزمەت وتەۋشىلەر، جۇمىستانۋدىڭ، شارۋاشىلىق قۇرۋدىڭ ماڭىزدى قاينار كوزى جانە ”سۋ ساقتاۋ كولشىگى“، كورنەكتى تۇردە حالىققا قولايلى بولۋ، حالىققا پايدالى بولۋ جانە بىرگە بايۋ، بىرگە يگىلىكتەنۋ ونىمدىلىگىنە يە. ساناقتا كورسەتىلۋىنشە، شينجياڭداعى جەكەشە ساۋدا ـ ونەركاسىپشىلەردىڭ شامامەن %90ى 3 ـ كاسىپكە ات سالىسىپ، بۇقارانىڭ تۇرمىسىمەن تىعىز قاتىستى اس ـ سۋ، بولشەك ساتۋ سياقتى سالالارعا كەڭىنەن تارالعان. بۇكىل شينجياڭداعى جەكەشە ساۋدا ـ ونەركاسىپشىلەر 3 ميلليون 200 مىڭعا جۋىق ادامدى جۇمىستانۋعا جەتەكتەگەن.
”جەكەشە ساۋدا ـ ونەركاسىپشىلەر قىرۋار يكەمدى جۇمىستانۋشىلاردى قابىلداپ، قوعامنىڭ ورنىقتىلىعىن كۇشەيتىپ، شينجياڭنىڭ حالىق تۇرمىسىنىڭ ۇزدىكسىز جاقسارۋىنا بەرىك نەگىز قالادى. جەكەشە ساۋدا ـ ونەركاسىپشىلەر وزدەرىنىڭ يكەمدىلىگى مەن جاسامپازدىعىنا سۇيەنىپ، جاڭا كاسىپ كۇيىن قالىپتاستىراتىن قۇنارلى توپىراققا اينالدى“. اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم پارتيا مەكتەبى (اكىلىشمىك شۋەيۋانى) ەكونوميا وقىتۋ ـ زەرتتەۋ ٴبولىمىنىڭ دوتسەنتى ۋ جۋان بىلاي دەدى: سوڭعى جىلدارى كوپتەگەن جەكەشە ساۋدا ـ ونەركاسىپشىلەر بازار اۋقىمىن سەزگىرلىكپەن يگەرىپ، ەلەكتروندى ساۋدا، تىكە تاراتۋ ەكونوميكاسى سياقتى جاڭادان گۇلدەنگەن سالالارعا بەلسەنە ات سالىسىپ، ينتەرنەت تەحنولوگياسىنان پايدالانىپ شىت جاڭا ساۋدا ۇلگىسىن قالىپتاستىردى. وسى جاڭا كاسىپ كۇيلەرى شارۋاشىلىق تۇلعالارىنىڭ ومىرشەڭدىگىن بارىنشا قاۋلاتىپ، بازاردىڭ كومەسكى كۇشىن ونان ارى اشىپ، شينجياڭ ەكونوميكاسىنىڭ جوعارى ساپالى دامۋىنا سارقىلماس قوزعاۋشى كۇش ۇستەدى.
