انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ٴتىلشىسى سو رۇڭجى
4 ـ ايدىڭ 1 ـ كۇنى ساعات 11دەن 5 مينۋت وتكەندە، ٴۇرىمجى قالاسى تيانشان رايوندىق بازار باقىلاۋ ـ باسقارۋ مەكەمەسىندە قالا تۇرعىنى ٴانيپا توحتى سۋ جاڭا جەكەشە ساۋدا ـ ونەركاسىپشىلەر تيجارات كۋالىگىن الدى. بۇل جەكەشە ساۋدا ـ ونەركاسىپشىلەر تيجارات كۋالىگى ونىڭ بولاشاققا دەگەن ٴۇمىتىن ارقالاپ قانا قالماستان، ونان دا ماڭىزدىسى، شينجياڭداعى جەكەشە ساۋدا ـ ونەركاسىپشىلەردىڭ دامۋ تاريحىنداعى ٴبىر بەلەسكە اينالدى _ بۇل شينجياڭ تاراتقان 2 ميلليونىنشى جەكەشە ساۋدا ـ ونەركاسىپشىنىڭ تيجارات كۋالىگى.
ساياساتتىڭ شۇلەن شۇعىلاسىندا قۇلشىنا ٴوسىپ ـ جەتىلدى
1979 ـ جىلى رەفورما جاساۋ، ەسىك اشۋ دابىلىنىڭ قاعىلۋىنا ىلەسە، جەكەشە ساۋدا ـ ونەركاسىپشىلەر سىندى بازار شارۋاشىلىعىنىڭ ”كلەتكاسى“ رەسمي جانداندى. 1980 ـ جىلى 12 ـ ايدا بۇكىل ەل بويىنشا تۇڭعىش جەكەشە ساۋدا ـ ونەركاسىپشىلەر تيجارات كۋالىگى تاراتىلدى، وسى جۇپ ـ جۇقا تيجارات كۋالىگىنىڭ استارىندا رەفورما جاساۋدىڭ، ەسىك اشۋدىڭ ايبىندى تولقىنى جاتىر.
1981 ـ جىلى 3 ـ ايدىڭ سوڭىندا شينجياڭداعى جەكەشە ساۋدا ـ ونەركاسىپشىلەر 13 مىڭنان اسىپ، كاسىپپەن شۇعىلداناتىندار سانى 18 مىڭنان استى. وسى جەكەشە ساۋدا ـ ونەركاسىپشىلەردىڭ باسىم كوپ ساندىسى اس ـ سۋ كاسىبى، قىزمەت وتەۋ كاسىبى سياقتى 3 ـ كاسىپپەن شۇعىلداندى. ولار بىتىراڭقى، جىلجىمالى دا يكەمدى، كوشە ـ كوشەلەردى ارالاپ تيجارات جۇرگىزدى، تيجارات جۇرگىزۋدە ۋاقىتپەن ەسەپتەسپەدى، قىزمەت وتەۋى ىنتالى دا ويداعىداي بولدى، ول سوتسياليستىك جالپىلىق مەنشىكتەگى شارۋاشىلىقتى تولىقتاۋ رولىن اتقارىپ، بازاردى جانداندىرىپ، بۇقاراعا قولايلىلىق جاراتتى.
سول كەزدە ٴۇرىمجى قالاسىنىڭ، قۇلجا قالاسىنىڭ ونەركاسىپ ـ ساۋدا باسقارۋ تاراۋلارى تاعى قارجى قوسىپ، ٴبىر سىپىرا قالتقى سالىپ، ٴبىر سىپىرا تيجارات جۇرگىزۋ ورىندارىن بەلگىلەپ، جەكەشە ساۋدا ـ ونەركاسىپشىلەردىڭ دامۋىن ٴار جاقتان قولدادى.
پارتيا 18 ـ قۇرىلتايىنان بەرى، جەكەشە ساۋدا ـ ونەركاسىپشىلەر قارىشتاپ دامىپ، شينجياڭدا تىزىمگە الىنعان جالپى سانى 2012 ـ جىلدىڭ سوڭىنداعى 582 مىڭ 800دەن قازىرگى 2 ميلليونعا كوبەيدى.
بۇل سيفرلاردىڭ استارىندا ٴانيپا توحتى سياقتى سان ـ ساناقسىز شارۋاشىلىق قۇرۋشىلاردىڭ ساياساتتىڭ شۇلەن شۇعىلاسىندا قۇلشىنا ٴوسىپ ـ جەتىلۋىنىڭ بەينەسى جاتىر.
جەكەشە ساۋدا ـ ونەركاسىپشىلەر بۇقارانىڭ تۇرمىسىنا ەڭ تىكە قىزمەت وتەۋشىلەر، جۇمىستانۋدىڭ، شارۋاشىلىق قۇرۋدىڭ ماڭىزدى قاينار كوزى جانە ”سۋ ساقتاۋ كولشىگى“، كورنەكتى تۇردە حالىققا قولايلى بولۋ، حالىققا پايدالى بولۋ رولىنا جانە بىرگە بايۋ، بىرگە يگىلىكتەنۋ ونىمدىلىگىنە يە. ساناق ساندى مالىمەتىندە كورسەتىلۋىنشە، قازىر شينجياڭداعى جەكەشە ساۋدا ـ ونەركاسىپشىلەردىڭ سانى بۇكىل رايونىمىزداعى تيجارات تۇلعالارى جالپى سانىنىڭ تورتتەن ٴۇش بولىگىنەن اسىپ، شامامەن %90ى 3 ـ كاسىپكە ات سالىسىپ، بۇقارانىڭ تۇرمىسىمەن تىعىز قاتىستى اس ـ سۋ، بولشەك ساتۋ سياقتى سالالارعا كەڭىنەن تارالعان. بۇكىل شينجياڭداعى جەكەشە ساۋدا ـ ونەركاسىپشىلەر 3 ميلليون 200 مىڭعا جۋىق ادامدى جۇمىستاندىرۋعا دەم بەردى.
دامۋدىڭ قوزعالىس قۋاتىن ”جاعدايعا قاراي“ جەتىلدىردى
جەكەشە شارۋاشىلىقتىڭ قاۋىرت دامۋى شينجياڭنىڭ سوڭعى جىلدارى ”جاعدايعا قاراي“ جاسالعان ساياسات جۇيەسىنەن ايرىلا المايدى.
2023 ـ جىلى 4 ـ ايدا مەملەكەت 12 ولكەدە جەكەشە ساۋدا ـ ونەركاسىپشىلەرگە تيپكە، تۇرگە ٴبولىپ، دالمە ـ ٴدال كومەكتەسۋ ـ سۇيەمەلدەۋدى ىلگەرىلەتۋ قىزمەتىن باستادى. شينجياڭ الدىمەن جۇرگىزىپ، الدىمەن سىناق ەتىپ، ىلە قازاق اۆتونوميالى وبلىسىندا، قاشقار ايماعىندا تۇيىندە سىناق ەتۋ جۇرگىزدى ٴارى رايونىمىزداعى تۇڭعىش توپتاعى 52 ”ايگىلى، ەرەكشە، ساپالى، جاڭا“ جەكەشە ساۋدا ـ ونەركاسىپشىنى ٴساتتى ٴوتىنىش ەتتى.
2023 ـ جىلى 11 ـ ايدا اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم، اۆتونوميالى رايوندىق حالىق ۇكىمەتى «شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايونىنىڭ حالىقتىق شارۋاشىلىقتىڭ دامۋىن، زورايۋىن جەبەۋ جونىندەگى ٴبىرقانشا ساياسات ـ شارالارىن» باسىپ تاراتتى. مۇنىڭ ىشىندە ٴىشىنارا ساياساتتار جەكەشە ساۋدا ـ ونەركاسىپشىلەرگە باعىتتالعان. «ساياسات ـ شارالاردا» مىنالار ورتاعا قويىلدى: 2027 ـ جىلدىڭ سوڭىنا جەتكەندە، ارتقان قۇن سالىعى بويىنشا شاعىن كولەمدە سالىق تولەۋشىلەردەن، شاعىن كولەمدى پايداسى ماردىمسىز كاسىپورىنداردان جانە جەكەشە ساۋدا ـ ونەركاسىپشىلەردەن ”6 سالىق، 2 اقى“ جارتىلاي الىنادى، ايلىق ساتىلىم سوماسى 100 مىڭ يۋاننان تومەن بولعان، ارتقان قۇن سالىعى بويىنشا شاعىن كولەمدە سالىق تولەۋشىلەردەن ارتقان قۇن سالىعى الىنبايدى، جەكەشە ساۋدا ـ ونەركاسىپشىلەردىڭ جىلىنا تولەۋگە ٴتيىستى سالىق تابىس سوماسى 2 ميلليون يۋاننان اسپايتىندارىنىڭ ٴىشىنارالارىنان جەكەلەر تابىس سالىعى جارتىلاي الىنادى. ٴتۇيىندى قاۋىمداعى جەكەشە شارۋاشىلىقپەن اينالىساتىنداردان ارتقان قۇن سالىعى سياقتى سالىق ـ اقىنى رەتى بويىنشا تارتىپ قالۋ شەكتى سوماسى ٴار تيجاراتشىنىكى ٴار جىلى 14 مىڭ 400 يۋان بولۋدان ٴار تيجاراتشىنىكى ٴار جىلى 24 مىڭ يۋان بولۋعا رەتتەلەدى...
ەگەر وسى جالپىعا ٴتيىمدى ساياساتتاردى ”بار الاپقا توگىلگەن كۇن شۋاعى“ دەسەك، وندا 2024 ـ جىلعى رەفورمادا ”دالمە ـ ٴدال ساياسات جۇرگىزۋ“ اناعۇرلىم ايگىلەندى. 2024 ـ جىلى 2 ـ ايدا اۆتونوميالى رايوندىق بازار باقىلاۋ ـ باسقارۋ مەكەمەسى اۆتونوميالى رايوندىق دامۋ جانە رەفورما كوميتەتى سياقتى 16 تاراۋمەن بىرگە «جەكەشە ساۋدا ـ ونەركاسىپشىلەرگە تيپكە، تۇرگە ٴبولىپ دالمە ـ ٴدال كومەكتەسىپ ـ سۇيەمەلدەۋ ورىستەتىپ، جەكەشە ساۋدا ـ ونەركاسىپشىلەردىڭ جوعارى ساپالى دامۋىن جەبەۋ جونىندەگى اتقارۋ جوباسىن» باسىپ تاراتىپ، 42 دارالاندىرىلعان شارا قولدانىپ، جەكەشە ساۋدا ـ ونەركاسىپشىلەرگە تيپكە، تۇرگە ٴبولىپ دالمە ـ ٴدال كومەكتەسىپ ـ سۇيەمەلدەدى.
«اتقارۋ جوباسىندا» جەكەشە ساۋدا ـ ونەركاسىپشىلەر ”كۇن كورىس تيبى“، ”جەتىلۋ تيبى“، ”دامۋ تيبى“ سىندى 3 تۇرگە ايقىن ٴبولىندى، سونداي ـ اق ”ايگىلى، ەرەكشە، ساپالى، جاڭا“ سىندى 4 تۇردەگى ەرەكشەلىككە يە تيجاراتشىلارعا مەڭزەس جەتىلدىرۋ جوباسى جاسالدى؛ العاش قۇرىلعان ”كۇن كورىس تيبىندەگى“ جەكەشە ساۋدا ـ ونەركاسىپشىلەردىڭ شارۋاشىلىق قۇرۋ وزىندىك قۇنىن تومەندەتۋگە باسا ٴمان بەرىلىپ، شارۋاشىلىق قۇرۋ ومىرشەڭدىگى قاۋلاتىلدى؛ ساقاداي ساي تۇرعان ”جەتىلۋ تيبىندەگى“ جەكەشە ساۋدا ـ ونەركاسىپشىلەردىڭ قىزمەتكەر ىستەتۋ ارناسىن ىركىلىسسىزدەندىرۋىنە باسا ٴمان بەرىلىپ، كاسىپتىك شەبەرلىككە باۋلۋ كۇشەيتىلدى؛ كومەسكى قۋاتى كۇشتى ”دامۋ تيبىندەگى“ جەكەشە ساۋدا ـ ونەركاسىپشىلەردىڭ باسقارۋ دەڭگەيىن جوعارىلاتۋعا باسا ٴمان بەرىلىپ، تيبىن وزگەرتىپ دارەجەسىن جوعارىلاتۋعا جەتەكشىلىك ەتىلدى.
جەكەشە شارۋاشىلىقتىڭ جاڭا ومىرشەڭ كۇشىن قاۋلاتتى
ساياسات جابدىق ساندىعىنىڭ دەڭگەيى ۇزدىكسىز كوتەرىلىپ، شينجياڭنىڭ جەكەشە شارۋاشىلىعىنىڭ تىڭ ومىرشەڭ كۇشىن قاۋلاتۋىنا مۇمكىندىك جاسالدى.
2024 ـ جىلى اۆتونوميالى رايوندىق بازار باقىلاۋ ـ باسقارۋ مەكەمەسى اۆتونوميالى رايوندىق جەرگىلىكتى فينانس باسقارۋ مەكەمەسىمەن، جۇڭگو بانكەسى شينجياڭ رايوندىق بولىمشە بانكەسىمەن بىرلەسىپ، ”ساۋداگەرلەرگە تيىمدىلىك جاساۋ . ايگىلى، ەرەكشە، ساپالى، جاڭا ونىمدەر قارىز اقشاسى“ سەنىمدىلىك قارىزى ونىمدەرىن ۇسىنىپ، ەڭ جوعارى بولعاندا ٴبىر ميلليون 500 مىڭ يۋاندىق، 3 جىلدىق مەرزىمگە دەيىنگى سەنىمدىلىك قارىزى ونىمدەرى جەكەشە ساۋدا ـ ونەركاسىپشىلەرگە سامعايتىن قانات ٴبىتىردى.
2024 ـ جىلى اۆتونوميالى رايوندىق بازار باقىلاۋ ـ باسقارۋ مەكەمەسى ”جەكەشە ساۋدا ـ ونەركاسىپشىلەردىڭ كاسىپورىنعا اينالۋى“ كاسىبىن بىتىرۋدەگى بوگەتتى تۇيىندەردى اشتى. ۇكىمەتتىك قىزمەت وتەۋ جۇيەسىنە سۇيەنىپ، جەكەشە ساۋدا ـ ونەركاسىپشىلەردەن دەڭگەيىن كوتەرىپ كاسىپورىن بولعاندار اتى، سەنىمدىلىك ٴنومىرى سياقتى وزەكتى ينفورماتسيالاردى ساقتاپ قالىپ، تاريحي قورداسى مەن ماركا قۇنىن جالعاستىرا بەرەتىن بولدى.
”تۇڭعىش رەت قايشىلىق جاساعانداردى جازالاماۋ“ بويىنشا يكەمدى باقىلاۋ ـ باسقارۋدان ”كاسىپ توقتاتۋ ٴتۇزىمى“ بويىنشا يكەمدى جوبالاۋعا دەيىن... شارۋاشىلىق ـ ساۋدا ورتاسىنىڭ بولىمسىز ىستەرىنە دەيىن جاقسارتىلىپ، قىزمەت وتەۋ ەكولوگياسى ۇزدىكسىز ساپالىلاندىرىلىپ، شارۋاشىلىق قۇرۋشىلاردىڭ جەڭىلدەنە العا ىلگەرىلەۋىنە مۇمكىندىك جاسالدى.
2024 ـ جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن شينجياڭدا 2 ـ توپتا 2090 جەكەشە ساۋدا ـ ونەركاسىپشى مەملەكەتتىڭ ”ايگىلى، ەرەكشە، ساپالى، جاڭا“ بويىنشا تۇراقتاندىرۋىنان ٴوتتى، وسى ”باسشى قازدار“ اناعۇرلىم كوپ ساۋداگەردى ماماندانۋعا، ەرەكشەلەنۋگە قاراي قادام تاستاۋعا جەتەكتەۋدە.
سالالاندىرىلعان ساياساتتاردان شينجياڭنىڭ جەكەشە ساۋدا ـ ونەركاسىپشىلەردى سۇيەمەلدەۋدەگى تەرەڭ قاتپارلى لوگيكاسىن تۇسىنۋگە بولادى: ”سۋ جىبەرىپ بالىق باعۋدان“ ”ارىق جاساپ سۋ باستاۋعا“ دەيىن، ”مولشەردىڭ جينالۋىنان“ ”ساپالىق قارىشتاۋعا“ دەيىن شينجياڭ تيپتەر، تۇرلەر بويىنشا ىجداعاتتى ىستەۋ ارقىلى جەكەشە ساۋدا ـ ونەركاسىپشىلەردىڭ تۇتاس تىرشىلىك پەريودىن قامتىعان قىزمەت وتەۋ جۇيەسىن قالىپتاستىرۋدا.
2 ميلليون جەكەشە ساۋدا ـ ونەركاسىپشىنىڭ تىڭ باستاماسىندا تۇرعان شينجياڭنىڭ جەكەشە شارۋاشىلىعى حيكاياسى ٴالى دە جازىلۋدا. ٴانيپا توحتىنىڭ دۇكەنى ماڭدايشالىعىن جارق ەتكىزگەندە، وسىناۋ توپىراقتا سانسىز شارۋاشىلىق قۇرۋ ارمانى ساياساتتىڭ كوكتەم سامالىندا بۋىن تارتىپ ٴوسىپ ـ جەتىلۋدە. جەكەشە شارۋاشىلىقتىڭ تىرشىلىك قۋاتى شينجياڭنىڭ جوعارى ساپالى دامۋىنىڭ ادەمى كارتيناسىن كەسكىندەيدى.
