— مىڭ جىلدىق بايىرعى جولدى قورعاپ جاتقان اتويشى پايىك شەكارا ساقشى بولىمشەسى جونىندە (2)
انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ٴتىلشىسى ۋاڭ نا
ۋاحان ٴدالىزىنىڭ جۇڭگو بولىگىندەگى كىرەر اۋزى تاشقورعان تاجىك اۆتونوميالى اۋدانى دافتەر اۋىلى اتجايلى قىستاعى بولىپ، بۇل ارانىڭ تەڭىز دەڭگەيىنەن ورتاشا بيىكتىگى 4000 مەتردەن اسادى، سولتۇستىگى تاجىكستانمەن، باتىسى اۋعانستانمەن، وڭتۇستىگى پاكيستانمەن كورشىلەس جاتادى، ادامدار ول ارانى ”اتەشى شاقىرسا ٴتورت شەكاراداعىلار تۇگەل ەستيدى“ دەپ سۋرەتتەيدى.
شينجياڭ شەكارادان كىرۋ ـ شىعۋ شەكارالىق قورعانىس تەكسەرۋ باس پۋنكتى قاشقار شەكارا باسقارۋ تارماق اترەتى پايىك شەكارا ساقشى بولىمشەسى اتجايلى قىستاعىندا قورعانىستا تۇرادى، قاراستى ٴوڭىرىنىڭ جەر اۋدانى 2500 شارشى كيلومەتردەن اسادى، شەكارا لەنياسىنىڭ ۇزىندىعى 197.4 كيلومەتر، حالىق ساقشىلارى مەن قىستاق تۇرعىندارى بالىق پەن سۋداي ەتەنە بولىپ، مىڭ جىلدىق بايىرعى جول ۋاحان ٴدالىزىن بىرگە قورعاپ، تالاي ـ تالاي ادەمى اڭگىمە قالدىردى.
”ۇلىمدى شەكارا قورعاۋشى بولۋعا جىبەردىم، حالىق ساقشىلارىمەن بىرگە وتاندى قورعاسىن“
4 ـ ايدىڭ 9 ـ كۇنى تۇستە اتجايلى قىستاعىنىڭ تۇرعىنى شالباي اركىبا تۋعالى تۇرعان قوداستىڭ كۇيىن بىلگەلى قوراعا كىرگەندە، بۇزاۋ الدەقاشان تۋىلىپ، شاراناسى قۇرعاماي ەنەسىنىڭ قاسىندا جاتىر ەكەن. ول دەرەۋ قول تەلەفونىن الىپ پايىك شەكارا ساقشى بولىمشەسىنىڭ حالىق ساقشىسى ماناس ٴىلياسقا تەلەفون جالعاپ، قۋانا: ”تۋدى، تۋدى“، ـ دەدى.
انە ـ مىنە دەگەنشە ماناس تا قىزمەتتەسىمەن بىرگە جەتىپ كەلدى. وسىدان ٴبىر كۇن بۇرىن ماناس شالبايدىڭ ۇيىنە جاعداي ۇعىسا كەلىپ، بىرنەشە قوداستىڭ تۋعالى تۇرعانىن بىلگەن سوڭ، وعان كومەكتەسىپ قوراسىن تازالاپ، قۇرعاق، جىلى ورىن ازىرلەپ، ٴىشتى قوداستاردى سوعان ورنالاستىرىپ، كەتەرىندە: ”بىرەر جاعداي بولسا، قاي ۋاقىتتا بولسا دا تەلەفون سوعىپ ايتارسىز“، ـ دەپ قايتا ـ قايتا تاپسىرعان بولاتىن.
قوداستىڭ امان بۇزاۋلاعانىن كورگەن ماناس پەن قىزمەتتەسى ەپپەن باسىپ شالبايدىڭ قاسىنا كەلىپ، باسەڭ داۋىسپەن: ”اعاي، قوداسىڭىزدىڭ كۇيى جاقسى شىعار“؟ ـ دەپ سۇرادى. ”جاقسى، جاقسى“.
ىلە ـ شالا ۇشەۋى قاربالاس ىسكە كىرىسىپ، قورانى زارارسىزداندىرىپ، بۇزاۋلاعان قوداسقا جىلى سۋ بەردى، بۇزاۋدى جىلىلاپ جاپتى... جۇمىس بىتكەندە كۇن دە تاۋدان ەڭكەيىپ بارا جاتتى. شالباي توتەنشە تەبىرەنىپ، قوينىنان كىشكەنتاي قاتيراسىن الىپ شىقتى، سونان سوڭ قاتيرانىڭ قابىنا قىستىرىپ سالىپ قويعان 2 پارشا رەڭسىز سۋرەتتى الىپ شىعىپ، وتكەندى ەسىنە الىپ: ”بىلتىر 6 ـ ايدا تاۋدا مال باعىپ جۇرگەنىمدە حالىق ساقشىلارى ماعان امانداسا كەلىپ، كۇرەك شاي ۇسىنىپ، مەنىمەن بىرگە سۋرەتكە ٴتۇستى، مىناۋ ماناس ەكەۋىمىز، ال مىناۋ شياۋجاي ەكەۋىمىز“، ـ دەدى.
بۇل 2 سۋرەت وشكىندەپ، جيەكتەرى شيىرشىقتالىپ قالىپتى، سۋرەتتىڭ ارتىنا حالىق ساقشىلارىنىڭ اتى مەن قول تەلەفون ٴنومىرى جازىلىپتى. ”سول كەزدە جاۋاپتى وڭىردەگى بارلىق مالشىلارمەن بىرگە سۋرەتكە ٴتۇسىپ، ولاردىڭ جۇمىسى شىعا قالسا ٴبىزدى ىزدەۋىنە قولايلىلىق جاساعان ەدىك، مەكەمەدە فوتو سۋرەت قاعازى بولماعاندىقتان، A4 قاعازىنا باسىپ شىعارىپ جۇرتشىلىققا تاراتىپ بەرگەنبىز“، ـ دەدى ماناس.
”مەن 65 جاسقا كەلدىم، 10 نەشە جىل قىستاق ياچەيكا شۋجيى بولدىم، ساقشى بولىمشەسىنىڭ نەشە كەزەك حالىق ساقشىلارىمەن تۇگەلدەي تانىسپىن، ولاردىڭ بۇقاراعا ىستەگەن جاقسىلىقتارىن ساناپ تاۋىسا المايمىن“. شالباي بىلاي دەدى: كەيبىر حالىق ساقشىلارى مالشىلاردىڭ مالىن قورعاۋ ٴۇشىن تۇزدەگى جىرتقىش قۇستاردى اقىل ـ ايلا ەرلىگىمەن باعىندىردى؛ كەيبىر حالىق ساقشىلارى قامالىپ قالعان اۋىلداستاردى قۇتقارۋ ـ كومەكتەسۋ ٴۇشىن يەن تاۋدا 3 كۇن، 3 ٴتۇن جاياۋ ٴجۇردى؛ كەيبىر حالىق ساقشىلارى اۋىلداستارعا ٴدارى ـ دارمەك جەتكىزىپ بەرۋ ٴۇشىن تاۋ اسىپ، تاس باسىپ، قول ـ اياقتارى ٴۇسىپ قالعان كەزدەرى بولدى...
”بۇل ارا تەڭىز دەڭگەيىنەن بيىك، وتتەگى تاپشى بولعاندىقتان ٴبىر ٴتۇپ اعاش ەگىپ ٴوسىرۋدىڭ ٴوزى قيىن، جەيتىن ٴدامدى ـ قۇجىر جوق، كوڭىل اشار قىزىق تا جوق، حالىق ساقشىلارى اتا ـ اناسىنان، اۋىلىنان الىستاپ مۇندا كەلىپ ٴبىزدى قورعادى، حاۋىپ ـ قاتەر بولسا الدىمەن اتويلاپ العا شىعادى“، ـ دەدى شالباي كوز جيەگىندەگى جاستى قولىمەن سۇرتە: ”ولارعا قالاي راقىمەت ايتارىمدى بىلمەي، ۇلىمدى شەكارا قورعاۋشى بولۋعا جىبەردىم، ول حالىق ساقشىلارىمەن بىرگە وتاندى قورعايدى“، ـ دەدى.
كىشى ـ گىرىم ىستەر جينالا كەلە بۇقارانىڭ حالىق ساقشىلارىنا دەگەن مويىنداۋى مەن سەنىمىن ارتتىردى. اتجايلى قىستاعىنداعى وتباسىلاردىڭ بارىنەن شەكارا قورعاۋشى شىعىپ، مىندەتتى تۇردە شەكارانى ساقتاپ، شەكارانى قورعادى، ٴتىپتى، كوپتەگەن وتباسىلاردان نەشە ۇرپاق ادام ٴبىرىنىڭ ورنىن ٴبىرى باسىپ شەكارانى ساقتاپ، شەكارانى قورعادى، شەكارا لەنياسىندا ”وتباسىلارىنىڭ ٴبارى قاراۋىلحانا، جۇرتتىڭ ٴبارى قاراۋىلشى“ دەيتىن ورتاق تانىم قالىپتاسىپ، ٴارقانداي قىبىر ەتكەن قيمىل ولاردىڭ كوزىنەن قاعىس قالمادى.
قىستاق تۇرعىندارىنىڭ وسىلاي جالعاستىرۋى ٴار سالانىڭ كەڭ كولەمدە قۇپتاۋىنا يە بولدى، مەملەكەت شەكارا قورعاۋشىلارعا ەڭبەكاقى، قوسىمشا قاراجات تاراتىپ، ولاردىڭ شەكارانى ساقتاۋىنا كومەكتەستى، ولاردى ”كەدەيلىكتە قالدىرمادى“. پايىك شەكارا ساقشى بولىمشەسى شەكارا قورعاۋشىلارىنا ۇنەمى قامقورلىق كورسەتتى، مەرزىم سايىن كاسىپتىك باۋلۋ ۇيىمداستىرىپ، شەكارا قورعاۋشىلار قوسىنىنىڭ شەكارانى ساقتاۋعا، شەكارانى قورعاۋعا سايكەسۋ قۋاتىن جوعارىلاتتى.
”ٴوز مەملەكەتىمىزدى، مالىمىزدى قورعايمىز، ەشتەڭەدەن قورىقپايمىز“
”تاۋ اڭعارىنىڭ جەر جاعدايى كۇردەلى، سىرتپەن تۇتاساتىن كوپتەگەن تاۋ ساعاسى بار، ەجەلدەن بەرى ٴبىز شەكارا قورعاۋشىلار، حالىق جاساقتارى، مالشىلار سياقتى كۇشتەردىڭ كومەگىندە شەكارانىڭ حاۋىپسىزدىگىن، ورنىقتىلىعىن بىرگە قورعاپ كەلەمىز“، ـ دەدى 4 ـ ايدىڭ 10 ـ كۇنى پايىك شەكارا ساقشى بولىمشەسىنىڭ باستىعى پىڭ ميڭيوۋ جەر ٴتۇزىلىسى قۇم نۇسقاسىنداعى سانسىز ۇرا ـ جىرانى نۇسقاپ تۇرىپ.
30 جىلدىڭ الدىندا شەكارا قورعاۋشى بايەكە حانجار مال جايىپ جۇرگەندە 3 كۇماندى ادامدى بايقايدى، ول بوتەن ىڭعىلدى سەزە قويىپ، الگى 3 ادامدى شاقىرىپ كيىز ۇيىنە اكەلىپ قامسىز ورنالاستىرادى دا، ٴساتىن تاۋىپ 5 كيلومەتر جەردەگى ”قولمەن بۇراپ سوعاتىن تەلەفون“ بار جەرگە جەتىپ ساقشىعا مالىمدەيدى، شەكارانى ساقتاپ تۇرعان حالىق ساقشىلارىنا كومەكتەسىپ ٴبىر رەتكى زاڭسىز شەكارادان ٴوتۋ وقيعاسىن زاڭ بويىنشا تالقاندايدى.
2018 ـ جىلى پىڭ ميڭيوۋ پايىك شەكارا ساقشى بولىمشەسىنە اۋىسىپ كەلىپ، وسى ٴىستى ەستىگەن سوڭ، بايەكەنىڭ ۇيىنە بارىپ امانداسادى ٴارى ودان: سول كەزدە قورىقتىڭىز با؟ ـ دەپ سۇرايدى، بايەكە باتىل تۇردە: ”سەندەر قورعاپ تۇرعاندىقتان ٴبىز تاۋ اراسىندا مال جايۋعا باتىلدىق ەتىپ ٴجۇرمىز. ٴوز وتانىمىزدى، مالىمىزدى قورعايمىز، ەشتەڭەدەن قورىقپايمىز!“ ـ دەيدى.
ساقشى كۇشى شەكتى بولعانىمەن، حالىقتىڭ كۇشى شەكسىز. پايىك شەكارا ساقشى بولىمشەسى بۇقارالىق ساقتانىپ، بۇقارالىق وڭاۋدى ىلگەرىلەتىپ، حالىق ساقشىلارى اتويشى بولىپ الدا ٴجۇرىپ، بۇقاراعا سۇيەنىپ جەڭىسكە جەتۋگە تالپىندى، حالىق ساقشىلارى جۇدىرىقتاي جۇمىلىپ، وتانىمىز شەكارا ٴوڭىرىنىڭ تىنىشتىعىن مىقتاپ قورعادى، قاراستى وڭىردە 12 جىل بويى شەكاراعا ساياتىن دەلو ىستەرى تۋىلمادى.
حالىق ساقشىسى ابليميت اۋۇت بۇرىن قىزمەت قاجەتىمەن پايىك شەكارا ساقشى بولىمشەسىنەن اۋىسىپ كەتكەنىنە 9 جىل بولعان ەدى، 2023 ـ جىلى ول ٴوتىنىش بەرىپ قايتىپ ورالدى، ويتكەنى شىنىمەن دە قاراستى وڭىردەگى بۇقارانى قيا الماعان ەكەن. ”بۇرىن قاتىناس دامىماعان، حالىق ساقشىلارى شەكارانى شارلاعاندا تەك جاياۋ جۇرەتىن، تاۋ ىشىنە ٴبىر كىرگەندە 10 نەشە كۇن ايالدايتىن، تۇندەردە مالشىلاردىڭ كيىز ۇيىنە قوناتىن. بۇل ارادان كەتكەن سوڭ، كوپتەگەن اۋىلداس ماعان ۇنەمى تەلەفون سوعىپ، كەلتە حات جولداپ، قىستاقتاعى وزگەرىستەردى ايتىپ وتىردى“، ـ دەدى ابليميت.
بۇرىنعى مەكەمەسىنە قايتا ورالعان ابليميت ساقشى بولىمشەسىنىڭ بۇقارالىق قىزمەتى ٴتىپتى دە تىڭعىلىقتى جۇرگىزىلىپ جاتقاندىعىن بايقادى. ۋاحان دالىزىندە كوپتەگەن جايلاۋ بار، ٴار جىلى جازدا توڭىرەگىندەگى 3 اۋىل ـ قالاشىقتان 500دەن استام مالشى نەشە مىڭداعان مالىن ايداي كوشەدى دە، مال شەكارادان وڭاي ٴوتىپ كەتەدى، جوعالادى، ەلدىڭ مالىنا قوسىلىپ كەتەدى.
پايىك شەكارا ساقشى بولىمشەسى ”ٴبىر وتارعا ٴبىر ارحيۆ، ٴبىر ورىنعا ٴبىر داپتەر، ٴبىر سايعا ٴبىر قاريتا“ مەحانيزمىن شىعارىپ، وتباسى سايىن سيىر مەن قويعا ارحيۆ تۇرعىزدى، الىمدى ساقشى كۇشىن مالشىلارعا ەرىپ بارىپ شەكارادا تۇرۋعا ۇيىمداستىرىپ، زاڭ، زاڭ ەرەجە ۇگىتىن ورىستەتتى، شەكارادان جاڭساق ٴوتىپ كەتۋدەن ساقتاندى، قايشىلىق، داۋ ـ شاردى دەر كەزىندە شەشتى، تاعى ۇنەمى ساقشى بولىمشەسىندەگى اۋلا قوريتىن يتتەردى مالشىلارعا بەرە تۇرىپ، ولاردىڭ كوشى ـ قونىنا كومەكتەستى.
”مال وتارىندا نارسە ـ كەرەك ساتىپ الۋ قولايسىز بولعاندىقتان، حالىق ساقشىلارى شارلاۋ ورايىنان پايدالانىپ تۇرمىسقا قاجەتتى زاتتاردى بىزگە الا كەلىپ، ٴبىزدىڭ قيىن ماسەلەمىزدى شەشۋىمىزگە كومەكتەسەدى“، ـ دەدى مالشى باراك جاسارات.
”بۇقارالىق قىزمەت ىستەۋدە ٴاربىر حالىق ساقشىسىنىڭ ٴوز ٴادىس ـ امالى بار“. پايىك شەكارا ساقشى بولىمشەسىنىڭ جياۋداۋيۋانى چىن جۇنفي مۇنى بەس ساۋساعىنداي بىلەدى، مۇرات تۇرسۇن ۇنەمى قاريالارمەن كەڭەسەتىندىكتەن، ٴار شاڭىراقتاعى اسقار تاۋداي ابىرويى بار كىسىلەردىڭ سەنىمىنە يە بولعان؛ جاي ميڭحۇي ٴوزىنىڭ ٴبيازى مىنەزدى ويلامدىلىعىمەن ٴار جولى وتباسىلارىن ارالاعاندا ۇساق ـ تۇيەك جەمەكتىكتەردى الا جۇرەدى، ٴاربىر مەرەكە ـ مەيرامداردا ٴوز قالتاسىنان اقشا شىعارىپ بالالارعا قىزىل تۇيىنشەك تاراتادى؛ حۋ نايباڭ ۇنەمى تاۋ قويناۋىنا بارىپ مالشىلاردىڭ قان قىسىمىن، قان قانتىن ولشەپ بەرەدى...
پايىك شەكارا ساقشى بولىمشەسىندەگىلەردىڭ جاقسىلىعىن بالاباقشاداعى بالاقايلار دا كوڭىلدەرىندە ساقتادى. اتجايلى قىستاعى بالاباقشاسىنىڭ ەستيارلار كلاسىنداعى زافينا ەشمەنبەت ماقتانىشپەن: ”ساقشى اعايلار ٴار كۇنى ٴبىزدى قورعاپ جۇرەدى، ۇنەمى بالاباقشامىزعا كەلىپ بىزبەن بىرگە ويىن وينايدى، بىزگە كىتاپ وقىپ بەرەدى، ٴبىلىم بەرەدى، ولاردىڭ بولعانى قانداي جاقسى“!، ـ دەدى.
”ساياحاتشىلاردىڭ ماقتاۋى مەن قۇپتاۋى سۇيەگىمىزگە سىڭگەن كۇرەس گەنىمىزدى تۋلاتتى“
4 ـ ايدىڭ 15 ـ كۇنى كەشتە حىناندا تۇراتىن جاس شياۋچي (جاناما اتى) ۋيشين دوستار شەڭبەرىنە ٴوزىنىڭ اۆتوكولىك جوندەۋدى ۇيرەنۋ جەتىستىگىن شىعارىپ قويىپتى. نەشە مىڭ كيلومەتر شالعايدا جاتقان پايىك شەكارا ساقشى بولىمشەسىنىڭ حالىق ساقشىسى اتاباي نيازقوجا مۇنى كورگەن سوڭ قۋانا كۇلىپ جىبەردى.
2023 ـ جىلى 6 ـ ايدا شياۋچي ۋاحان ٴدالىزى وڭىرىنە ساياحاتتاي كەلىپ، ٴبىر بەتكەيدەن اسىپ بارا جاتقاندا ابايسىزدان قۇلاپ كەتەدى، وزەن ارناسىنا قۇلاعان ول ورنىنان قوزعالا المايدى، ونىڭ ۇستىنە جوعارعى اعاردان ەرىگەن قاردان تۇتقيىل تاسقىن كەلىپ قامالىپ قالادى، ەڭ سوڭعى كۇشىن جيناپ ساقشىعا مالىمدەۋ تەلەفونىن سوققاننان كەيىن جاۋراپ ٴارى دەنەسى اۋىرعان ول تالىقسىپ كەتەدى.
پايىك شەكارا ساقشى بولىمشەسى دەرەۋ ساقشى كۇشىن اتتاندىرىپ شياۋچيدى ىزدەپ تابادى، بىرنەشە حالىق ساقشىسى بەلدەرىنە حاۋىپسىزدىك ارقانىن بايلاپ، جانقيارلىقپەن وزەنگە سەكىرىپ ٴتۇسىپ وعان جاقىندايدى، ٴبىراق نەشە رەت قۇلشىنىپ كورسە دە بۋىرقانعان وزەن تولقىنى بۇلاردى جاعاعا سەرپىپ تاستايدى. اتاباي ٴزاراپشان وزەنى بويىندا ەرجەتكەن، سۋشىل بولاتىن، ول وزەننىڭ ەكى جاعاسىنا جالعانعان ارقانعا جارماسىپ، قىزمەتتەستەرىنىڭ كومەگىندە اقىرىنداپ العا جىلجيدى، وزەن سۋى سۇيەكتەن وتەردەي سۋىق ەدى، ول ٴتىسىن تىسىنە باسىپ مىڭ ماشاقاتتا شياۋچيدىڭ قاسىنا جەتەدى.
قۇتقارىلعاننان كەيىن، شياۋچي تالاي رەت اتابايعا ۋيشيندە العىسىن جاۋدىرىپ: ”سەندەر مەنىڭ جانىمدى الىپ قالعان قورمالىمسىڭدار، سەندەردى ٴومىر بويى ۇمىتپايمىن“، ـ دەيدى.
پايىك شەكارا ساقشى بولىمشەسىنىڭ توڭىرەگىندە كوپتەگەن ەجەلگى جۇرت بار. ”شۋانزاڭ نوم الىپ شىعىسقا قايتقاندا جۇرگەن بايىرعى جول“ ەسكەرتكىشى، ٴداۋىرى بەلگىسىز ورتەڭ ورنى، مينگو داۋىرىندەگى شەكارا قورعاۋشىلاردىڭ كونە اسكەري تۇراعى، وسى زامانعى شەكارا قورعاۋشىلاردان قالعان شەكارا قورعاۋ تاسى سياقتىلار بۇكىل مەملەكەتتىڭ جەر ـ جەرىنەن كەلگەن ساياحاتشىلاردى ۋاحان دالىزىنە كەلىپ كورىپ قايتۋعا باۋرادى.
ساياحاتشىلاردىڭ اماندىعىن قورعاۋ ٴۇشىن، پايىك شەكارا ساقشى بولىمشەسى كورىنىس تۇيىندەرىن، ٴسوزسىز، بارىپ كورەتىن تۇيىندەردى شارلاۋ ـ تەكسەرۋدى، شارلاۋدى كۇشەيتتى. ۋاحان ٴدالىزى شەكاراداعى ەرەكشە مەڭگەرۋگە الىنعان ٴوڭىر بولعاندىقتان سىرتقا اشىلمايدى، ساياحاتشىلاردى ۇمىتسىزدەندىرمەۋ ٴۇشىن، ساقشى بولىمشەسى يەن قالعان ٴۇشىنشى ۇرپاق اسكەري تۇراقتى قىزىل تاربيە بازاسى ەتىپ تۇلعالاپ، ساياحاتشىلارعا تەگىن اشتى.
قىزىل تاربيە بازاسىندا زاماندار بويى شەكارانى قورعاعان حالىق ساقشىلارى پايدالانعان جۇك اۆتوكولىگى، قۇرال ـ جابدىقتار، تۇرمىستىق بۇيىمدار سياقتىلار ٴتىزىپ قويىلعان، تاعى اعا بۋىن شەكارا قورعاۋشىلاردىڭ ۋاحان ٴدالىزىن ساقتاپ تۇرعانداعى قىزمەت، تۇرمىس ورتاسىنىڭ كورىنىسى بۇرىنعى قالپىنا كەلتىرىلگەن، سونداي ـ اق كەيبىر حالىق ساقشىلارى ٴتۇسىندىرۋشى بولىپ شەكارا قورعاۋشىلاردىڭ اسەرلى حيكايالارىن اڭگىمەلەيدى. ساياحاتشىلاردىڭ باستان كەشىرۋ سەزىمىن كۇشەيتۋ ٴۇشىن، ساقشى بولىمشەسى تاعى شەكارا شارلاۋ تاقىرىبىنداعى قۇتتىقتاما حاتتى وزدەرى جوبالاپ باسىپ شىعارىپ، وعان ”شەكارا قاراۋىلمەن تىلەكتەس بولىپ، ۋاحانمەن جۇزدەسۋ“ دەگەن ەستەلىك تاڭباسىن ٴتۇسىرىپ، ساياحاتشىلارعا ەستەلىك بۇيىم رەتىندە تاراتتى.
”ٴبىز اسىلىندە كوپتەگەن ادام شەكارا قورعاۋ تاريحىن تۇسىنسە، شەكارا قورعاۋ ٴىسىن قولداسا بولعانى دەپ قانا ويلاعانبىز، ويلاماعان جەردەن ساياحاتشىلاردىڭ اڭىسى وتە جاقسى بولىپ، قىزىل تاربيە بازاسىنىڭ توساتتان ينتەرنەت جەلىسىندە اتاعى اسپانداپ كەتتى“. پىڭ ميڭيوۋ بىلاي دەدى: كوپتەگەن ساياحاتشى دوۋيىن، شياۋحۇڭشۋ سياقتى الەۋمەتتىك قارىم ـ قاتىناس تۇعىرلارىندا قىزىل تاربيە بازامىزدى تانىستىردى، تاشقورعانداعى ٴارقايسى پارتيا، ۇكىمەت ورگاندارى، دوس كورشى تاراۋلار، سونداي ـ اق بۇرىن وسى ۇستىرتتە شەكارا قورعاۋ اسكەرلىك مىندەتىن وتەگەن ساقا اسكەرلەر ارت ـ ارتىنان وسىندا كەلىپ ەكسكۋرسيادا، ۇيرەنۋدە بولدى.
بۇگىنگى كۇندە قىزىل تاربيە بازاسىنىڭ ٴسوز قالدىرۋ قابىرعاسى ساياحاتشىلاردىڭ جىپىرلاعان تىلەك سوزدەرى مەن قولتاڭبالارىنا تولدى. ”تاريح، جاعراپيا، ساياسي وقۋلىقتارىنداعى جازبالار رەالدىققا اينالىپ كوز الدىمىزدا تۇلعالانادى، مىنە بۇل تاربيەنىڭ ٴمانى بولسا كەرەك، شىن جۇرەكتەن قاستەرلەيمىز، شەكارا قورعاۋشىلارعا قۇرمەت بىلدىرەمىز“ ، ”شەكارا ٴوڭىردى قورعاۋ — شەكسىز داڭق، شەكارا وڭىردەگى باتىرلارعا قۇرمەت بىلدىرەمىز“، ”جۇڭگودا تۋىلعاندىعىما ٴوزىمدى وتە باقىتتى سەزىنەمىن، ۇلى وتانىمىزعا باقىت تىلەيمىن“...
پايىك شەكارا ساقشى بولىمشەسىنىڭ حالىق ساقشىسى ديڭ جيشياڭ تالاي رەت قىزىل تاربيە بازاسىنىڭ ٴتۇسىندىرۋشىسى بولىپ، ساياحاتشىلارعا اعا بۋىنداردىڭ شەكارا قورعاعان اڭگىمەلەرىن ايتىپ بەردى. ”ساياحاتشىلاردىڭ ماقتاۋى مەن قۇپتاۋى سۇيەگىمىزگە سىڭگەن كۇرەس گەنىمىزدى تۋلاتتى، ٴبىز، ٴسوز جوق، حالىقتىڭ ٴۇمىتىن اقتاپ، وتانىمىزدىڭ ٴار سۇيەم جەرىن ويداعىداي قورعايمىز“، ـ دەدى ول.
