شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمى ساياسي پارتيالار تالقى مىنبەرى ۇرىمجىدە وتكىزىلدى
ما شيڭرۇي، ليۋ جيانچاۋ ارناۋ ٴسوز سويلەدى، راحمون قۇتتىقتاۋ حاتىن جولدادى، ەرمەكبايەۆ، داۋانكوۆ، حوجايەۆا ىلگەرىندى ـ كەيىندى ارناۋ ٴسوز سويلەدى
4 - ايدىڭ 23 - كۇنى جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى ورتالىق كوميتەتى سىرتپەن بايلانىس جاساۋ ءبولىمى مەن جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايوندىق كوميتەتى بىرلەسىپ ۇيىمداستىرعان شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمى ساياسي پارتيالار تالقى مىنبەرى شينجياڭ ۇرىمجىدە وتكىزىلدى.
□ سۋرەتتى انار بۇلت\ شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى سۇي جىجيان تۇسىرگەن
انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ٴتىلشىسى ۋاڭ شيڭرۇي 4 ـ ايدىڭ 23 ـ كۇنى ۇرىمجىدەن حابارلايدى. باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ ”شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمى+ “ استانا باسشىلار ماجىلىسىندەگى ماڭىزدى باستاماسىنىڭ رۋحىن دايەكتىلەندىرۋ، تياناقتاندىرۋ ٴۇشىن، 4 ـ ايدىڭ 23 ـ كۇنى جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى ورتالىق كوميتەتى سىرتپەن بايلانىس جاساۋ ٴبولىمى مەن جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايوندىق كوميتەتى بىرلەسىپ ۇيىمداستىرعان شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمى ساياسي پارتيالار تالقى مىنبەرى شينجياڭ ۇرىمجىدە وتكىزىلدى. نەگىزگى تاقىرىبى — ”’شاڭحاي رۋحىن‘ اسقاقتاتىپ، شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمىنىڭ باياندى دامۋىن ىلگەرىلەتۋ: ساياسي پارتيالاردىڭ جاۋاپكەرشىلىگى جانە بورىشى“. اۆتونوميالى رايوندىق پارتكومنىڭ شۋجيى ما شيڭرۇي، جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى ورتالىق كوميتەتى سىرتپەن بايلانىس جاساۋ ٴبولىمىنىڭ باستىعى ليۋ جيانچاۋ تالقى مىنبەرىنە قاتىناستى ٴارى ارناۋ ٴسوز سويلەدى.
شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمىنا مۇشە ەلدەر، باقىلاۋشى ەلدەر، تىلدەسۋ سەرىكتەرى سياقتى 20 نەشە مەملەكەتتەن كەلگەن 60 نەشە ساياسي پارتيا مەن ساياسي ۇيىمنىڭ باسشىلارىنان، سونداي ـ اق جۇڭگودا تۇراتىن ٴبىر ٴبولىم ەلشىلەر قاتارلىلاردان 200دەن استام ادام تالقى مىنبەرىنە قاتىناستى. تاجىكستان زۇڭتۇڭى، حالىق دەموكراتيالىق پارتياسىنىڭ ٴتوراعاسى راحمون قۇتتىقتاۋ حاتىن جولدادى. شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمىنىڭ باس حاتشىسى ەرمەكبايەۆ، رەسەي مەملەكەتتىك دۋماسىنىڭ ورىنباسار ٴتوراعاسى داۋانكوۆ، وزبەكستان ەڭ جوعارى ٴماجىلىسى زاڭ شىعارۋ پالاتاسىنىڭ ورىنباسار باستىعى حوجايەۆا ىلگەرىندى ـ كەيىندى ارناۋ ٴسوز سويلەدى.
ما شيڭرۇي ارناۋ سوزىندە مىنالاردى ٴبىلدىردى: ”شاڭحاي رۋحىنىڭ“ جەتەكشىلىگىندە، شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمىنىڭ مۇشە ەلدەرى ساياسي ٴوزارا سەنىمدىلىكتى ۇزدىكسىز بەكەمدەپ، تاتۋ كورشى، دوس بولۋدى ۇزدىكسىز نىعايتىپ، ٴوڭىردىڭ حاۋىپسىزدىگىن بىرگە قورعاپ، تۇرلىشە قوعامدىق ٴتۇزىم مەن دامۋ جولىنداعى ەلدەردىڭ ىنتىماقتاسا سەلبەسۋ، ەسىك اشىپ تەڭ يگىلىككە كەنەلۋ، سيىسىمدى بولىپ ٴوزارا ۇلگى الۋ سىندى شىت جاڭا سەلبەستىك ۇلگىسىن اشىپ، جاڭاشا حالىقارالىق قارىم ـ قاتىناس قالىپتاستىرۋدىڭ ۇلگىسىن ورناتتى. ساياسي پارتيا مەملەكەتتىڭ ساياسي ومىرىندە ماڭىزدى رول اتقارادى. وسى رەتكى تالقى مىنبەرى ساياسي پارتيالاردىڭ جاۋاپكەرشىلىگى مەن بورىشىن تاقىرىپ ەتتى، بۇل جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ ٴار ەل ساياسي پارتيالارىمەن بارىس ـ كەلىستى، سەلبەستىكتى تەرەڭدەتىپ، جاڭاشا ساياسي پارتيالار قارىم ـ قاتىناسىن ورناتىپ، شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمى تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋعا، ٴسوز جوق، تەرەڭ ىقپال جاسايدى. بيىل — شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايونى قۇرىلعاندىعىنىڭ 70 جىلدىعى. 70 جىلدان بەرى، اسىرەسە، جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ 18 ـ قۇرىلتايىنان بەرى، شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى ورتالىق كوميتەتىنىڭ پارمەندى باسشىلىعىندا، شينجياڭنىڭ ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋى جۇرتتى جالت قاراتقان تابىستارعا قول جەتكىزدى، بۇل جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ دەسە دەگەندەي مەملەكەتتى قۇدىرەتتەندىرۋ قۇرىلىسىنا، ۇلتتى گۇلدەندىرۋگە جەتەكشىلىك ەتەتىن بەرىك تىرەك ەكەندىگىن تولىق دالەلدەدى، جاڭا داۋىردەگى جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ شينجياڭدى باسقارۋ جالپى جوباسىنىڭ شينجياڭ قىزمەتىن ورنىقتى قاداممەن الىسقا جەتكىزۋگە باستايتىن داڭعىل جول ەكەندىگىن تولىق دالەلدەدى. شينجياڭ ازيا - ەۆروپا التىن ارناسىن جانە جۇڭگونىڭ باتىسقا ەسىك اشۋىنىڭ الدىڭعى شەبىن بەلسەنە تۇلعالاۋدا. ٴبىز وسى رەتكى تالقى مىنبەرىن وراي ەتىپ، ٴار ەلمەن حاۋىپسىزدىك سەلبەستىگىن كۇشەيتىپ، ەكونوميكا، ساۋدا، قارجى قوسۋدى كەڭەيتىپ، گۋمانيتارلىق ىستەر اۋىس ـ كۇيىسىن تەرەڭدەتىپ، ”ٴبىر بەلدەۋ، ٴبىر جولدى“ جوعارى دەڭگەيدە بىرگە قۇرۋعا شينجياڭ ۇلەسىن قوسامىز.
ليۋ جيانچاۋ ارناۋ سوزىندە مىنالاردى ٴبىلدىردى: 2024 ـ جىلى 7 ـ ايدا ٴتوراعا شي جينپيڭ ”شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمى+ “ استانا باسشىلار ماجىلىسىندە شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمى ساياسي پارتيالار تالقى مىنبەرىن وتكىزۋدى دارىپتەپ، ٴار جاقتىڭ بەلسەنە ٴۇن قوسۋىنا جانە كەڭ كولەمدى قولداۋىنا يە بولدى. بۇگىن ”شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمى ۇلكەن شاڭىراعىنداعى“ ساياسي پارتيالار مەن ساياسي ۇيىمدار ٴبىر ارادا باس قوسىپ، ىنتىماقتاسا سەلبەستىك جاساۋدىڭ، كورىكتى مەكەن قۇرۋدىڭ جاڭا جوباسىن بىرگە جاسادى. قۇرىلعان 24 جىلدان بەرى، شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمى جاڭاشا حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ دامۋ جولىن ٴساتتى قاراستىرىپ، ٴوڭىردىڭ، ٴتىپتى، دۇنيە ٴجۇزىنىڭ بەيبىتشىلىگىنە، ورنىقتىلىعىنا، دامۋىنا، گۇلدەنۋىنە ۇلەس قوستى. قازىر 100 جىلدىق وزگەرىس جەدەل قۇبىلىپ، دۇنيە ٴجۇزى جاڭا اۋمالى ـ توكپەلى وزگەرىس مەزگىلىنە ٴوتتى. جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمىنداعى ٴار ەلدىڭ ساياسي پارتيالارىمەن جانە ساياسي ۇيىمدارىمەن بىرگە ساياسات بەلگىلەۋ جانە سايكەستىرۋ، جەتەكشىلىك ەتۋ رولىن ويداعىداي ساۋلەلەندىرىپ، حاۋىپسىزدىك پەن حاۋىپ ـ قاتەردى بىرگە كورەتىن، پارىقتاردى ساقتاپ، ورتاقتىققا ۇمتىلاتىن، تىلدەسىپ كەڭەسەتىن جاڭاشا حاۋىپسىزدىك ۇلگىسىن قول ۇستاسا ورناتىپ، الەمدىك حاۋىپسىزدىك باستاماسىنىڭ ”شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمى ۇلگىسىن“ قالىپتاستىرۋعا دەم بەرۋدى؛ ”ساياسات ارقىلى ەكونوميكانى جەبەۋ“ رولىن ويداعىداي ساۋلەلەندىرىپ، ”ساياسي پارتيا +“ سەلبەستىك ۇلگىسىن ساپالىلاندىرىپ، دارەجەسىن جوعارىلاتىپ، الەمدىك دامۋ باستاماسىنىڭ ”شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمى ۇلگىسىن“ ورناتۋدى ىلگەرىلەتۋدى؛ تەپە ـ تەڭ بولۋ، ٴوزارا ۇلگى الۋ، پىكىرلەسۋ، سيىسىمدى بولۋ سىندى وركەنيەت كوزقاراسىن اسقاقتاتىپ، ساياسي پارتيالاردىڭ اۋىس ـ كۇيىسى، ىستەستىگى ارقىلى حالىقتىڭ ٴوزارا تۇسىنىسۋىنە، ەتەنە بولۋىنا، وركەنيەتتەردىڭ سيىسىمدى بولۋىنا، ٴوزارا ۇلگى الۋىنا جەتەكشىلىك ەتىپ، الەمدىك وركەنيەت باستاماسىنىڭ ”شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمى امالياتىن“ ۇزدىكسىز بايىتۋدى قالايدى. جۇڭگو جاق شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمى ساياسي پارتيالار تالقى مىنبەرىن مەحانيزمدەندىرىپ وتكىزىپ، شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمى ساياسي پارتيالارىنىڭ سەرىكتەستىك قارىم ـ قاتىناس تورىن اناعۇرلىم بەكەمدەپ، اناعۇرلىم تىعىز شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمى تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋدى بىرگە ىلگەرىلەتۋدى دارىپتەيدى.
راحمون قۇتتىقتاۋ حاتىندا مىنالاردى ٴبىلدىردى: دۇنيە ٴجۇزىنىڭ شۇعىل جاعدايى اسقىنعان، ەكونوميكالىق داعدارىس ٴجيى تۋىلعان جانە داۋىرلىك قيىن ماسەلەلەر كورنەكتى بولعان جاعدايدا، ٴبىزدىڭ ىنتىماعىمىز حاۋىپسىزدىك پەن ورنىقتىلىقتى قامتاماسىزداندىرۋدا، ەكونوميكانىڭ دامۋىن جەبەۋدە، حالىقتىڭ تۇرمىس دەڭگەيىن جوعارىلاتۋدا توتەنشە ماڭىزدى. ٴار ەل بىرگە قۇلشىنىپ، وڭىرلىك جانە حالىقارالىق سەلبەستىك ورىستەتۋگە، پارتيالار ارا بارىس ـ كەلىستى كەڭەيتۋگە ٴتيىمدى شارت ـ جاعداي جاراتۋى كەرەك. تاجىكستان شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمىنا مۇشە ەلدەردىڭ ساياسي پارتيالار سەلبەستىگىن كۇشەيتىپ، بىرگە دامۋدى، العا باسۋدى جۇزەگە اسىرۋىن باتىل قولدايدى.
ەرمەكبايەۆ مىنالاردى ٴبىلدىردى: قازىر حالىقارالىق زاڭ ولشەمى جۇيە سيپاتتى بۇلدىرۋگە ۇشىراپ، وڭىرلىك ساياسي قاقتىعىس ۋشىعىپ، قورعامپازدىق پەن ساۋدا شەكتەمەسى ەكونوميكالىق الاساپىراندىق تۋدىردى. وسىنداي جاعدايدا شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمى مەن ونىڭ نەگىزگى پرينسيپتەرىنىڭ بەيبىتشىلىكتى، حاۋىپسىزدىكتى جانە ورنىقتىلىقتى قورعاپ، اناعۇرلىم دەموكراتيالى، ٴادىل كوپ ۇيەكتى دۇنيە قۇرۋداعى ماڭىزدىلىعى كۇن سايىن كورنەكتىلەندى. شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمىنداعى ٴار ەلدىڭ ساياسي پارتيالارى ٴبىر ارادا باس قوسىپ، ”شاڭحاي رۋحىن“ اسقاقتاتۋ، شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمىنىڭ باياندى دامۋىن ىلگەرىلەتۋ ۇلى جوسپارىن بىرگە اقىلداسۋى، ٴسوز جوق، ٴار جاقتىڭ جاڭاشا حالىقارالىق قارىم ـ قاتىناس ۇستانىمى جونىندەگى ورتاق تانىمىن تەرەڭدەتۋىن، ەل باسقارۋ امالياتى جاعىندا ٴوزارا ۇيرەنۋ، ٴوزارا ۇلگى الۋدى ورىستەتۋىن پارمەندى جەبەيدى.
داۋانكوۆ مىنالاردى ٴبىلدىردى: بۇگىنگى دۇنيە ٴجۇزى تەرەڭ دە كۇردەلى وزگەرىستەردى باستان كەشىرۋدە، حالىقارالىق جاعداي كۇن سايىن شيەلەنىسىپ، جاڭا قامال جارىققا شىعۋدا. وسىنداي جاعدايدا ٴار ەل دامۋ بەتالىسىنان ايرىلىپ قالماي، قايتا ٴوزىنىڭ مۇددەسى مەن قۇن كوزقاراسى بويىنشا تاباندىلىقپەن العا باسۋى كەرەك. شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمى ساياسي پارتيالار تالقى مىنبەرىنىڭ وتكىزىلۋى ٴار جاقتىڭ تىلدەسۋدى كۇشەيتىپ، اۋىس ـ كۇيىستى، ٴوزارا ۇلگى الۋدى تەرەڭدەتىپ، ساياسي ٴوزارا سەنىمدىلىكتى بەكەمدەۋىنە ٴتيىمدى.
حوجايەۆا مىنالاردى ٴبىلدىردى: شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمى قۇرىلعان 24 جىلدان بەرى، وزىنە ٴتان دامۋ جولىمەن باتىل ٴجۇرىپ، وسى زامانعى حالىقارالىق قاتىناس جۇيەسىنىڭ بولىنبەس ٴبىر بولىگىنە اينالدى. قازىرگى جاعدايدا ”شاڭحاي رۋحىنا“ تاباندى بولۋ كەلەلى ٴمان الادى. وزبەكستان جاق جۇڭگو جاقتىڭ شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمىنىڭ كەزەكتى ٴتوراعا ەلى مىندەتىن وتەگەن كەزدە ىستەگەن قىزمەتتەرىن جوعارى باعالايدى، شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمى ساياسي پارتيالار تالقى مىنبەرىن مەحانيزمدەندىرۋ قۇرىلىسىن باتىل قولدايدى.
ماجىلىسكە قاتىناسقان ٴار ەلدىڭ ساياسي پارتيالارى مەن ساياسي ۇيىمدارىنىڭ ۋاكىلدەرى مىنالاردى ٴبىلدىردى: جۇڭگونىڭ دامۋى وراسان زور تابىستارعا قول جەتكىزىپ، دۇنيە ٴجۇزىنىڭ بەيبىت دامۋىن جەبەۋگە ماڭىزدى ۇلەس قوستى. ەكسكۋرسيالاۋ، ساپارلاۋ ارقىلى شينجياڭنىڭ ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋىنىڭ تەبىندى، حالىق تۇرمىسىنىڭ باقىتتى، باياشات ەكەنىن كوردىك. جۇڭگو جاق شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمى ساياسي پارتيالار تالقى مىنبەرىن وتكىزىپ، ٴار ەل ساياسي پارتيالارىنىڭ ەل باسقارۋ تاجىريبەلەرىن اۋىستىرۋىن تەرەڭدەتۋىنە ماڭىزدى تۇعىر ازىرلەدى.
ورتالىق كوميتەت سىرتپەن بايلانىس جاساۋ ٴبولىمىنىڭ ورىنباسار باستىعى چىن جوۋ قيمىلدى باسقاردى. ورتالىق كوميتەت سىرتپەن بايلانىس جاساۋ بولىمىندەگى جانە مەملەكەتتىڭ ٴىشىنارا مينيسترلىكتەرى مەن كوميتەتتەرىندەگى جولداستار قيمىلعا قاتىناستى.
ەركىن تۇنياز، ٴزۇمىرات وبۇل، نۇرلان ٴابىلماجىن، حى جۇڭيوۋ، جاڭ جۋ، ۋاڭ جيانشين، اۆتونوميالى رايوننىڭ جانە بيڭتۋاننىڭ ٴىشىنارا ورىندارىنداعى، ايماق، وبلىس، قالالارداعى قاتىستى جاۋاپتى جولداستار قيمىلعا قاتىناستى.
تالقى مىنبەرى اشىلۋدان بۇرىن ما شيڭرۇي قاتارلى اۆتونوميالى رايون باسشىلارى تالقى مىنبەرگە قاتىناسقان جوعارى دارەجەلى جۇڭگولىق، شەتەلدىك سيلى قوناقتارمەن توپتىق كەزدەسىپ، شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمى جۇلگەسىندە جۇڭگونىڭ شينجياڭى مەن ٴار ەلدىڭ جەرگىلىكتى ورىندارى اراسىنداعى ناقتى ىستەر اۋىس ـ كۇيىسىن، سەلبەستىگىن اناعۇرلىم تەرەڭدەتىپ، ٴار جاقتىڭ بىرگە گۇلدەنىپ ـ كوركەيۋىن، دامۋىن جۇزەگە اسىرۋدى ارقاۋ ەتىپ، ىشكەرىلەي دوستىق بەينەدە پىكىرلەستى.
