— ”1 ـ مامىر“ حالىقارالىق ەڭبەكشىلەر مەرەكەسى بايلانىسىمەن
حالىق گازەتى باسماقالاسى
ەڭبەك ٴداۋىر داستانىن جازادى، كۇرەس كوركەم بولاشاق جاراتادى. ”1 ـ مامىر“ سىندى ەڭبەكتى القايتىن، ەڭبەكشىلەرگە قۇرمەت بىلدىرەتىن وسى مەرەكەدە ٴبىز بۇكىل ەلدەگى جۇمىسشى تابى مەن قالىڭ ەڭبەكشى قاۋىمعا مەرەكەلىك سالەم جولدايمىز، ٴارقايسى شەپتەگى ەڭبەك ەرلەرى مەن وزات قىزمەتكەرلەرگە وسكەلەڭ قۇرمەت بىلدىرەمىز!
بيىل جىل باسىنان بەرى، شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتى بۇكىل پارتيانى، بۇكىل ەلدەگى ٴار ۇلت حالقىن ىنتىماقتاستىرىپ جانە باستاپ، ەل ٴىشى ـ سىرتىنداعى جاعدايدىڭ وزگەرىسى اكەلگەن سىن ـ سايىستارعا بايىپتىلىقپەن توتەپ بەرىپ، ماكرولىق ساياساتتىڭ ”كەشەندى شارالارىن“ ويداعىداي جۇرگىزدى، حالىق شارۋاشىلىعىنىڭ قادامى ورنىقتى، باستاماسى جاقسى بولدى، ٴبىرىنشى ماۋسىمدا ىشكى ٴوندىرىس جالپى قۇنى سايكەس مەزگىلدەگىدەن %5.4 ارتتى، ەلىمىز ەكونوميكاسىنىڭ الىپ كەمەسى تولقىن جارا العا تارتتى. كۆانتتىق ەسەپتەۋ، جاساندى زەردە سياقتى جاڭالىق اشۋ جەتىستىكتەرى دۇنيە ٴجۇزىنىڭ نازارىن اۋداردى، مۇنىڭ استارىندا قالىڭ عىلىم ـ تەحنولوگيا قىزمەتكەرلەرىنىڭ دەن قويا قامال الۋى جاتىر؛ جاڭا ەنەرگيالى اۆتوكولىك، تومەن كەڭىستىك ەكونوميكاسى سياقتىلاردىڭ تيبىن وزگەرتىپ دارەجەسىن جوعارىلاتۋعا جەتەكشىلىك ەتۋىندە سانسىز ونەركاسىپ جۇمىسشىلارىنىڭ اقىل ـ پاراساتى مەن ماڭداي تەرى سىڭگەن؛ استىق ٴوندىرىسىنىڭ ماۋسىم سايىن مىقتى يگەرىلۋى، ەگىس اتىزدارىنىڭ تۇتاسۋى استىق ەگەتىن شارۋالاردىڭ قاجىرلى ەڭبەگىنىڭ ارقاسىندا كەلگەن... پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ پارمەندى باسشىلىعىندا، ەلىمىز جۇمىسشى تابى مەن قالىڭ ەڭبەكشى قاۋىم كوكىرەك كەرە جاۋاپكەرشىلىك ارقالاپ، قايسارلىقپەن كۇرەس جۇرگىزىپ، ەڭبەك داڭقتى، جاسامپازدىق ۇلى دەيتىن ٴداۋىر ٴۇنىن اسقاقتاتا شىرقاپ، جاڭا داۋىردەگى جۇڭگونىڭ اسقاق بەينەمەن ەكپىندەي ىلگەرىلەۋ تولقىنىن قالىپتاستىردى.
باس شۋجي شي جينپيڭ بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: ”سىرتقى ورتادا مەيلى قانداي وزگەرىستەر تۋىلسا دا، جۇڭگو سەنىمدى بەكەمدەپ، تاباندىلىقتى ساقتاپ، زەيىن ـ زەردەنى شوعىرلاندىرا وتىرىپ ٴوز ٴىسىن ويداعىداي ىستەيدى“. قازىر ”14 ـ بەسجىلدىق“ جوباداعى نىسانا ـ مىندەتتەردى ورىنداۋدا ۋاقىت تىعىز، مىندەت اۋىر، تالاپ جوعارى. حالىقارالىق جاعدايدا وزگەرىس پەن بىلىقپالىق قاباتتاسىپ، ەل ىشىندەگى ەكونوميكالىق اينالىم قىسىمعا ۇشىراعان كۇردەلى دە قاتاڭ ورتا الدىندا ورنىقتىلىق بارىسىندا ىلگەرىلەۋ قىزمەت جالپى ارناسىنان جازباي، جوعارى ساپالى دامۋدىڭ ايقىندىلىعى ارقىلى سىرتقى ورتانىڭ شۇعىل وزگەرىسىندەگى ايقىنسىزدىققا توتەپ بەرۋ ەرەكشە قاجەتتى. حالىق — تاريحتى جاراتۋشى، ەڭبەك — بارلىق باقىتتىڭ قاينارى. مىندەت نەعۇرلىم جاپالى، سىن ـ سايىس نەعۇرلىم اۋىر بولعان سايىن، جۇمىسشى تابى مەن قالىڭ ەڭبەكشى قاۋىمنىڭ نەگىزگى قوسىندىق رولىن سولعۇرلىم ساۋلەلەندىرىپ، حالىق بۇقاراسى اراسىندا قوردالانعان شەكسىز اقىل ـ پاراسات پەن كۇش ـ قۋاتتى ۇيىستىرىپ، ەڭبەك جاسامپازدىعىنا سۇيەنىپ جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدى تىڭعىلىقتى ىلگەرىلەتۋ كەرەك.
تار جول، تايعاق كەشۋلەردەن ٴوتۋدىڭ تەتىگى سەنىمدى سەرپىلتۋدە؛ العا قاراي دامۋ اناعۇرلىم زور قوزعاۋشى كۇشتى قاجەت ەتەدى. جوعارى نەگىزدىك سان جاعىندا كوتەرىلىپ، سىن ـ سايىس بارىسىندا العا باسقان بۇگىنگى جۇڭگو ”ادام تاۋدىڭ ورتان بەلىنە بارعان، كەمە اعىننىڭ ورتاسىنا تاياعان“ شەشۋشى كەزەڭدە تۇر. ەلىمىزدىڭ دامۋ نەگىزى ورنىقتى، باسىمدىعى كوپ، سەرپىمدىلىگى كۇشتى، كومەسكى قۋاتى زور، كورنەكتى ٴتۇزىم ابزالدىعىنا يە، ەرەكشە كولەمدى بازار، كەمەلدى كاسىپ سالاسى جۇيەسى، مول ادام كۇشى، دارىندىلار بايلىعى سياقتى كوپتەگەن ابزال شارت ـ جاعدايعا يە، ۇزاق ۋاقىت جاقسارۋدىڭ تىرەكتىك شارت ـ جاعدايى مەن نەگىزگى بەتالىسى وزگەرگەن جوق، ٴبىز العان بەتىمىزدەن قايتپاي، ٴوز ٴىسىمىزدى تاباندىلىقپەن ويداعىداي ىستەپ، ٴار جاقتاعى بەلسەندى فاكتورلاردى دامۋدىڭ ناقتى ناتيجەسىنە اينالدىرۋىمىز كەرەك. قازىر ەلىمىزدىڭ ”جان سانى پايداسى” “دارىندىلار پايداسىنا“ قاراي جوعارىلاۋدا، دارىندىلار بايلىعىنىڭ جالپى مولشەرى، عىلىم ـ تەحنولوگيا ادام كۇشى بايلىعى، زەرتتەۋ ـ اشۋ قىزمەتكەرلەرىنىڭ جالپى مولشەرى تۇگەلدەي دۇنيە ٴجۇزى بويىنشا الدىڭعى ورىندا تۇرادى. وقۋ ـ اعارتۋدىڭ دامۋىن، عىلىم ـ تەحنولوگيادا جاڭالىق اشۋدى، دارىندىلاردى باۋلۋدى ٴبىر تۇتاس ىلگەرىلەتىپ، ٴبىلىمدى، تەحنولوگيالىق قابىلەتكە يە، جاڭاشىل ەڭبەكشىلەر ٴىرى قوسىنىن جەدەل قۇرىپ، اناعۇرلىم كوپ جوعارى ساپالى تەحنولوگيالىق شەبەرلىك دارىندىلاردى جەتىلدىرگەندە، ٴسوز جوق، جوعارى ساپالى دامۋعا پارمەندى تىرەك ازىرلەپ، قيان ـ كەسكى حالىقارالىق باسەكەدە باسىمدىققا، ىرىقتىلىققا، بولاشاققا قول جەتكىزۋگە بولادى.
”14 ـ بەسجىلدىقتىڭ“ شەشۋشى شايقاسىنىڭ شەشۋشى جەڭىسىنە قول جەتكىزۋدە ۋاقىتپەن جارىساتىن كوكەي تەستىلىك سەزىم بولۋمەن بىرگە، ونان دا ماڭىزدىسى، ”شىڭنىڭ ۇشار باسىنا شىعۋدا جاپا ـ ماشاقاتتان قايمىقپاي قايسارلىق كورسەتەتىن“ رۋح بولۋ كەرەك. ٴىستىڭ وڭايىنا جۇگىرمەيتىندەر، ٴسوز جوق، تابىسقا جەتەدى، قيىن ىستەن جالتارمايتىندار العا باسادى. مەيلى ادامزات تاريحىنداعى كولەمى ەڭ ۇلكەن كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ شايقاسىنىڭ جەڭىسىنە قول جەتكىزۋدە بولسىن، الدە جەر سىلكىنىسى، تاسقىن سياقتى جاراتىلىستىق اپاتتاردى جەڭۋدە بولسىن، ”القىمداعان“ شەشۋشى، وزەكتى تەحنولوگيالاردان قامال الۋدا بولسىن، جۇڭگو حالقى قيىندىقتان تايسالماي، قيىندىققا قارسى اتتانىپ، باتىلدىقپەن كۇرەس جۇرگىزىپ، ۇزدىكسىز جاڭا كەرەمەتتەر جاراتتى. جاڭا جورىقتا ٴاربىر ادام باس كەيىپكەر. تاريحي ىرىقتىلىقتى كۇشەيتىپ، ٴداۋىردىڭ اۋىر مىندەتىن باتىلدىقپەن ارقالاپ، باستان ـ اياق قوجايىندىق بەينەمەن جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋ قۇرىلىسىنىڭ جالىندى امالياتىنا ات سالىسىپ، ەڭبەك ەرى رۋحىن، ەڭبەك رۋحىن، ۇستا رۋحىن بارىنشا اسقاقتاتىپ، ٴوز قىزمەت ورنىندا شوگەلدىكپەن ىستەپ، جاڭالىق اشىپ جاسامپازدىق جاراتقاندا ٴاربىر ادامنىڭ قۇلشىنىسى جينالا كەلىپ بوگەۋ بەرمەس دامۋ اۋقىمىنا اينالادى، بىزدە ۇلى نىساناعا قاراي ۇزدىكسىز ەكپىندەي ىلگەرىلەي الامىز.
جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدا حالىقتى باقىتقا كەنەلتۋدى قۇن ماقساتى ەتىپ، حالىق ٴۇشىن دامۋعا، دامۋدا حالىققا سۇيەنۋگە، دامۋ جەتىستىكتەرىنەن حالىق ورتاق يگىلىكتەنۋگە تاباندى بولدىق. پارتيا 20 ـ كەزەكتى ورتالىق كوميتەتى ٴۇشىنشى جالپى ٴماجىلىسىنىڭ «قاۋلىسىندا» ”ەڭبەكشىلەردىڭ ەڭبەكاقىسىن بەلگىلەۋ، ۇيلەسىمدى ارتتىرۋ، تولەۋدى قامتاماسىز ەتۋ مەحانيزمىن كەمەلدەندىرۋ“، ”يكەمدى جۇمىستانۋشىلار، ديقان جۇمىسكەرلەر، جاڭا جۇمىستانۋ فورماتسياسىنداعىلار جونىندەگى قوعامدىق قامتاماسىزداندىرۋ ٴتۇزىمىن اقاۋسىزداندىرۋ“ سياقتى رەفورما شارالارى ورتاعا قويىلدى. ٴار دارەجەلى پارتكومدار مەن ۇكىمەتتەر باستان ـ اياق حالىقتىڭ ويلاعانىن ويلاپ، حالىقتىڭ تاپسىرماسىن ورىنداپ، بىرگە بايۋدى ىلگەرىلەتۋدى كوزدەپ، قالىڭ جۇمىسشى ـ قىزمەتكەرلەر مەن ەڭبەكشى قاۋىمنىڭ قۇت ـ ىرىسىن ورنىقتى ارتتىرۋى كەرەك. ەڭبەكشىلەردىڭ زاڭدى ۇقىق ـ مۇددەسىن شىن مانىندە ويداعىداي جۇزەگە اسىرىپ، قورعاپ، دامىتىپ، جالپى حالىقتى قاجىرلى ەڭبەك، ادال ەڭبەك، جاسامپازدىق ەڭبەك ارقىلى تاماشا تۇرمىسقا تالپىنىسىن جۇزەگە اسىرۋعا ىنتالاندىرۋ كەرەك.
باس شۋجي شي جينپيڭ بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: ”جاسامپازدىق ارقىلى جاڭا داۋىرمەن قاۋىشىپ، كۇرەس ارقىلى جاڭا شۇعىلالى ناتيجە جاراتۋ كەرەك“. وتكەنگە قايىرىلا قاراساق، پارتيا مەن حالىق بىرگە قۇلشىنىپ، بىرگە ىستەپ، تالاي ـ تالاي قيىن وتكەلدەردى، حاۋىپ ـ قاتەرلەردى جەڭگەن. جۇڭگونىڭ دامۋى باستان ـ اياق ٴوز كۇشىنە سۇيەنىپ ٴومىر سۇرۋدەن، قاجىرلىلىقپەن كۇرەس جۇرگىزۋدەن كەلگەن، ەشكىمنىڭ مۇسىركەۋىنە سۇيەنبەگەن! بولاشاققا كوز جىبەرسەك، شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ پارمەندى باسشىلىعى، ٴجۇز ميلليونداعان حالىقتىڭ ٴبىر نيەتپەن ىنتىماقتاسىپ، جۇدىرىقتاي جۇمىلۋى بولعاندا ەشقانداي قيىنشىلىق العا باسۋ قادامىمىزعا بوگەت بولا المايدى، جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدىڭ ۇلى جوباسى، ٴسوز جوق، جۇزەگە اسادى.
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 4 ـ ايدىڭ 30 ـ كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى)
