قاراپايىم ادامدار جازعان ەكولوگيا ەپوسى
گازەتىمىزدىڭ شولۋشىسى
41 جىل، 800 مىڭ ٴتۇپ تەرەكتەن قالىپتاسقان جاسىل الەم! فۋ جىجوۋ مەن ايەلى ”اجال تەڭىزىنىڭ“ جيەگىندە تىرشىلىك تەڭدەۋىن جازدى. بۇل جاي عانا قۇمدى تىزگىندەۋ حيكاياسى ەمەس، قايتا قاراپايىم ادامداردىڭ راقىمسىز قۇمدى بورانعا جان ـ تانىمەن قارسى تۇرعان ەكولوگيا ەپوسى، ول قۇمدى تىزگىندەپ ورمان ٴوسىرۋ كەرەمەتى عانا ەمەس، ونان دا ماڭىزدىسى، شينجياڭنىڭ بايتاق دالاسىندا ەكولوگيالىق وركەنيەت ۇستانىمىن امالياتتا ايگىلەۋدىڭ جاندى تۇسىندىرمەسى.
تاكلاماكاننىڭ قۇمدى بورانى مىڭ جىل، ون مىڭ جىل ازىناپ، حىجيڭ اۋدانى حارمودون قالاشىعى حارمودون قىستاعىنىڭ يەن دالاسىن راقىمسىزدىقپەن قالىپتاستىرعان. فۋ جىجوۋ مەن ايەلى بۇكىل ومىرىمەن سارى قۇم جايلاعان دالادا تىرشىلىك تىنىسىن تاسقىنداتتى. 158 مىڭ مۋ ەگىستىك جەر قايتادان تىڭ تىنىسقا يە بولدى، قۇم ـ قيىرشىقتارعا تەرەڭ بويلاعان تامىر جۇيەسى توپىراقتى بەكەمدەۋمەن بىرگە، ”تاۋ، سۋ، ورمان، اتىز، كول، جايلىم، قۇم — تىرشىلىك ورتاق تۇلعاسى“ دەگەن تەرەڭ اقىل ـ پاراسات اناعۇرلىم تەرەڭ تامىر تارتقان.
ۋاقىت پەن كەڭىستىكتەن اتتاپ وتكەن وسى ەكولوگيالىق تاباندىلىقتا تيانشان پەرزەنتتەرىنىڭ العان بەتىنەن قايتپايتىن رۋحاني قاسيەتى ايگىلەنگەن. ەرتەدە يۇيگۇڭ تاس شاعىپ، تىڭ يگەرىپ، تايحاڭدى كوشىرسە، بۇگىنگى تاڭدا جىگەرلى جاندار جاسىل وسىمدىك ەگىپ قۇمدى تورلاپ، مەكەندى قورعادى. فۋ جىجوۋ مەن ايەلىنىڭ ٴدوپ كەلگەنى تايحاڭ، ۋاڭ ـ ۋ سياقتى 2 تاۋ بولماسا دا، قيىندىعى زاڭعار تاۋلارمەن ۇزەڭگىلەسە الاتىن جارتىلاي كوشپەلى قۇم توبەشىكتەر بولدى. جەر ـ كوكتى قاپتاعان سارى قۇمدا ەرلى ـ زايىپتى ەكەۋى ٴشول دالاعا تامىر تارتقان توراڭعى ىسپەتتى ”العان بەتىنەن قايتپايتىن“ قايسارلىقپەن ٴومىر بويى قۇمدى بورانمەن ايقاستى. مۇنداي قاجىماس رۋح جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ٴوزىن تىنباي الۋەتتەندىرەتىن كۇرەس جۇرگىزۋ گەنىن جالعاستىردى، ٴتىپتى دە ماڭىزدىسى، جاڭا داۋىردەگى ارمانعا قانات قاعۋشىلاردىڭ قيىندىقتان تايسالماي العا ۇمتىلاتىن، قامال الىپ قيىندىقتى جەڭەتىن بورىشىن، جاۋاپكەرشىلىگىن ايگىلەدى. فۋ جىجوۋ مەن ايەلى كوكەيدە سەنىم بولىپ، العان بەتىنەن قايتپاسا بولعانى ٴشول دالادا جەر ـ كوكتى وزگەرتەتىن كەرەمەتتەر جاراتۋعا بولاتىندىعىن ٴىس ـ ارەكەتى ارقىلى دالەلدەدى.
ۇزىلمەي جالعاسىپ كەلە جاتقان وسى ەكولوگيا جاۋاپناماسىندا ەكولوگيالىق وركەنيەت قۇرىلىسىنىڭ تەرەڭ اقىل ـ پاراساتى قامتىلعان. فۋ جىجوۋ مەن ايەلى قۇمدى بوراننان ساقتانۋدىڭ جاسىل قالتقىسىن ورناتىپ قانا قويماي، ٴشول دالانىڭ تەرەڭ قويناۋىندا ماڭگى سارقىلمايتىن ”جاسىل بانكە“ قۇرىپ، ۇرپاقتارعا كوركەم بولاشاق اماناتتادى. ەرلى ـ زايىپتى ەكەۋىنىڭ ەككەنى اعاش عانا ەمەس، ونان دا ماڭىزدىسى، قۇنى ارتا تۇسەتىن ”ەكولوگيالىق اماناتتاما“. قورعالاتىن ەگىستىك جەر — استىق حاۋىپسىزدىگىنىڭ بەرىك قالتقىسى، تامىر جۇيەسىنەن توقىلعان قۇمدى تىزگىندەۋ تورى — قۇمدى بورانعا توتەپ بەرەتىن جاسىل قامسىزداندىرۋ، قۇنارلاندىرىلعان توپىراق — ۇرپاقتان ـ ۇرپاققا جالعاساتىن جاسىل مال ـ مۇلىك. قاراماققا جىم ـ جىرت كورىنەتىن وسى تىرشىلىك تاڭ قالارلىق ”ۇستەمە پايدا اسەرى“ ارقىلى ەكولوگيالىق حاۋىپسىزدىككە تىنباي جاسىل قوزعالىس قۋات ۇستەۋدە. فۋ جىجوۋ مەن ايەلى ارەكەتى ارقىلى بىزگە ەكولوگيالىق وركەنيەت قۇرىلىسىنىڭ تالعام ەمەستىگىن، قايتا باياندى دامۋدى جۇزەگە اسىرۋدا، ٴسوزسىز، باسىپ وتەتىن جول ەكەنىن ۇعىندىردى.
اسقاق ايبىندى وسى ەكولوگيا جىرى كورىكتى شينجياڭ قۇرۋدىڭ تەلەگەي كۇشىن ۇيىستىردى. فۋ جىجوۋ مەن ايەلى ٴوز قولدارىمەن ەككەن وسى ورمان تەڭىزىندە ماڭگىلىك ۇيقىعا كەتتى، كوكتەم سامالىندا وركەن جايعان جاڭا بۇرشىكتەر، جازعى جاڭبىردا بۋىن تارتقان بۇتاقتار، كۇزگى كۇن نۇرىندا التىنداي جارقىراعان جاپىراقتار تۇگەلدەي ەرلى ـ زايىپتى ەكەۋىنىڭ ٴومىر جالعاسىمى. اكەسى فۋ جىجوۋدىڭ ”ميلليون ٴتۇپ اعاش“ ەگۋ ارمانىن ورىنداۋعا سەرت بەرگەن فۋ گوشي، ”قوسىننان شەگىنسە دە قاسيەتىن وزگەرتپەگەن“ چەرشەن اۋدانىنداعى ساقا اسكەرلەر قۇمدى تىزگىندەۋ اترەتى، ٴومىر بويى جۇرەك قانىن سارقا جۇمساپ ”چىڭباڭ تالىن“ جەتىلدىرگەن ۋاڭ چىڭباڭ، تاكلاماكاننىڭ جيەگىن تورلاعان ٴار ۇلت جاسىلدىقتى قورعاۋشىلارى... سان مىڭداعان ”فۋ جىجوۋ“ شينجياڭنىڭ بايتاق دالاسىندا جاڭا ٴداۋىر ەكولوگيا كەرەمەتىن ۇزدىكسىز جازۋدا. ولار جىل شەڭبەرىمەن ۋاقىتتى ولشەپ، ومىرلەرىمەن جاسىل ٴتۇستى قورعاپ، شينجياڭنىڭ بايتاق دالاسىندا «جىرناماداعى» ”جاسىل بامبۋك جايقالعان“ بەينەنى قايتا ەلەستەتتى.
ۇشقىش اپپارات كەڭىستىكتە كامەراسىن وسى كوگىلدىر تولقىنعا تۋرالاپ وتكەن كەزدە ”ادام جاسىل تاۋدى ارداقتاسا، جاسىل تاۋ دا، ٴسوز جوق، ادامنىڭ ٴۇمىتىن اقتايدى“ دەيتىن كوركەمدىكتى ٴتۇسىندىردى. فۋ جىجوۋ مەن ايەلى ومىرىمەن سومداعان جاسىل القاپقا قايىرىلا قاراساق، ٴبىزدىڭ كورگەنىمىز جاسىل جەلەك جامىلعان ورمان عانا ەمەس، ونان دا ماڭىزدىسى، تيانشان پەرزەنتتەرىنىڭ ەكولوگيالىق وركەنيەتكە بولعان قاجىماس تالپىنىسى، ٴار ۇلت حالقىنىڭ جاسىل دامۋ جونىندە بەرگەن ايبىندى ۋادەسى. ٴبىز فۋ جىجوۋ مەن ايەلىنىڭ تۋىن وتكىزىپ الىپ، اناعۇرلىم بەرىك سەنىممەن، اناعۇرلىم اسقاق قاداممەن اسپانى اناعۇرلىم اشىق، تاۋى اناعۇرلىم جاسىل، سۋى اناعۇرلىم تۇنىق كورىكتى شينجياڭ قۇرۋ جولىندا قاجىماي ـ تالماي كۇرەس جۇرگىزەيىك!
