5 ـ ايدىڭ 13 ـ كۇنى تۇستەن بۇرىن مەملەكەت ٴتوراعاسى شي جينپيڭ بەيجيڭ مەملەكەتتىك ٴماجىلىس ورتالىعىندا جۇڭگو - لاتىن امەريكاسى جانە كارايب ەلدەرى ورتاق تۇلعاسى تالقى مىنبەرى 4 ـ كەزەكتى مينيستر دارەجەلىلەر ٴماجىلىسىنىڭ اشىلۋ سالتىنا قاتىناستى ٴارى ارقاۋ ٴسوز سويلەدى.
□ سۋرەتتى شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ ٴتىلشىسى يىن بوگۋ تۇسىرگەن
5 ـ ايدىڭ 13 ـ كۇنى تۇستەن بۇرىن مەملەكەت ٴتوراعاسى شي جينپيڭ بەيجيڭ مەملەكەتتىك ٴماجىلىس ورتالىعىندا جۇڭگو - لاتىن امەريكاسى جانە كارايب ەلدەرى ورتاق تۇلعاسى تالقى مىنبەرى 4 ـ كەزەكتى مينيستر دارەجەلىلەر ٴماجىلىسىنىڭ اشىلۋ سالتىنا قاتىناستى ٴارى ارقاۋ ٴسوز سويلەدى. سۋرەتتە: شي جينپيڭ ماجىلىسكە قاتىناسقان سيلى قوناقتارمەن بىرگە توپتىق سۋرەتكە ٴتۇستى.
□ سۋرەتتى شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ ٴتىلشىسى ديڭ حايتاۋ تۇسىرگەن
شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 5 ـ ايدىڭ 13 ـ كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى (تىلشىلەر ما جويان، فىڭ شينران). 5 ـ ايدىڭ 13 ـ كۇنى تۇستەن بۇرىن مەملەكەت ٴتوراعاسى شي جينپيڭ مەملەكەتتىك ٴماجىلىس ورتالىعىندا جۇڭگو - لاتىن امەريكاسى جانە كارايب ەلدەرى ورتاق تۇلعاسى تالقى مىنبەرى 4 ـ كەزەكتى مينيستر دارەجەلىلەر ٴماجىلىسىنىڭ اشىلۋ سالتىنا قاتىناستى ٴارى ارقاۋ ٴسوز سويلەدى. شي جينپيڭ مىنانى جاريالادى: جۇڭگو جاق لاتىن امەريكاسى جانە كارايب ەلدەرى ورتاق تۇلعاسى جاقپەن قول ۇستاسا 5 ۇلكەن ينجەنەريانى باستاپ، دامۋدى، گۇلدەنۋدى بىرگە كوزدەپ، جۇڭگو - لاتىن امەريكاسى جانە كارايب ەلدەرى تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن بىرگە قۇرادى.
جاز باسى، تىرشىلىك تىنىسى تاسقىندادى. مەملەكەتتىك ٴماجىلىس ورتالىعىندا جۇڭگونىڭ، لاتىن امەريكاسى جانە كارايب ەلدەرىنىڭ مەملەكەت تۋلارى، سونداي ـ اق قاتىستى وڭىرلىك ۇيىمداردىڭ تۋلارى ٴبىر ـ بىرىنە ٴسان قوستى.
شي جينپيڭ لاتىن امەريكاسى جانە كارايب ەلدەرى ورتاق تۇلعاسىنىڭ كەزەكتى ٴتوراعا ەلى كولۋمبيانىڭ زۇڭتۇڭى پەترومەن، برازيليا زۇڭتۇڭى لۋلامەن، چيلي زۇڭتۇڭى بورريچپەن، لاتىن امەريكاسى جانە كارايب ەلدەرىنىڭ، سونداي ـ اق وڭىرلىك ۇيىمداردىڭ ۋاكىلدەر ۇيىرمەلەرىنىڭ باستىقتارىمەن ىستىق ىقىلاسپەن قول الىستى ٴارى توپتىق سۋرەتكە ٴتۇستى.
دۋ قول شاپالاق ٴۇنى ىشىندە شي جينپيڭ «جۇڭگو - لاتىن امەريكاسى جانە كارايب ەلدەرى تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋدىڭ تىڭ تاراۋىن جازايىق» دەگەن تاقىرىپتا ارقاۋ ٴسوز سويلەدى.
شي جينپيڭ بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: 2015 ـ جىلى مەن لاتىن امەريكاسى جانە كارايب ەلدەرى ۋاكىلدەرىمەن بىرگە بەيجيڭدە جۇڭگو - لاتىن امەريكاسى جانە كارايب ەلدەرى ورتاق تۇلعاسى تالقى مىنبەرى تۇڭعىش كەزەكتى مينيستر دارەجەلىلەر ٴماجىلىسىنىڭ اشىلۋ سالتىنا قاتىناسىپ، جۇڭگو - لاتىن امەريكاسى جانە كارايب ەلدەرى ورتاق تۇلعاسى تالقى مىنبەرىنىڭ قۇرىلعاندىعىن جاريالادىق. 10 جىلدان بەرى، ەكى جاقتىڭ دەن قويا باۋلۋىمەن، جۇڭگو - لاتىن امەريكاسى جانە كارايب ەلدەرى ورتاق تۇلعاسى تالقى مىنبەرى بالاۋسا مايسادان ەڭسەلى تەرەككە اينالدى. ەكى جاق ٴبىر جاعادان باس، ٴبىر جەڭنەن قول شىعارىپ، ٴوزارا قولداۋ كورسەتتى، لاتىن امەريكاسى مەن كارايب وڭىرىندەگى ديپلوماتيالىق قارىم ـ قاتىناس ورناتقان ەلدەر باستان ـ اياق ٴبىر جۇڭگو پرينسيبىنە تاباندى بولدى، جۇڭگو جاق لاتىن امەريكاسى جاقتىڭ ٴوزىنىڭ مەملەكەت جاعدايىنا ۇيلەسەتىن دامۋ جولىمەن ٴجۇرۋىن باتىل قولدادى، لاتىن امەريكاسى جاقتىڭ مەملەكەتتىڭ يەلىك ۇقىعىن، تاۋەلسىزدىگىن قورعاۋىن، سىرتقى كيلىگۋگە قارسى تۇرۋىن قولدادى؛ ەكى جاق ەرلىكپەن ٴداۋىردىڭ الدىڭعى لەگىندە تۇرىپ، سەلبەستىك جاساپ تەڭ يگىلىككە كەنەلىپ، ەكونوميكانىڭ جاھاندانۋ ۇلكەن اۋقىمىنا ۇيلەسىپ، ساۋدا، قارجى قوسۋ، فينانس، عىلىم ـ تەحنولوگيا، نەگىزدىك قۇرىلعى قۇرىلىسى سياقتى سالالارداعى ناقتى سەلبەستىكتىڭ تەرەڭدەۋىن ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتىپ، ”ٴبىر بەلدەۋ، ٴبىر جولدى“ جوعارى ساپامەن بىرگە قۇردى؛ ەكى جاق ٴوزارا قارايلاسىپ، ۋاقىتشا قيىندىقتى بىرگە ەڭسەرىپ، اپاتتان ساقتانۋ، اپات شىعىنىن ازايتۋ، اپاتتان قۇتقارۋ سەلبەستىگىن بەلسەنە ورىستەتىپ، داۋىل، جەر سىلكىنىسى سياقتى جاراتىلىستىق اپاتتارعا جانە عاسىرلىق ىندەتكە قول ۇستاسا توتەپ بەردى؛ ەكى جاق ىنتىماقتاسا ىستەستىك جاساسىپ، باتىلدىقپەن جاۋاپكەرشىلىك ارقالاپ، ناعىز كوپ جاقتىلىقتى امالياتتا ايگىلەپ، حالىقارالىق ادىلدىكتى، تۋراشىلدىقتى بىرگە قورعاپ، الەمدىك باسقارۋ جۇيەسى رەفورماسىن ىلگەرىلەتىپ، دۇنيە ٴجۇزىنىڭ كوپ ۇيەكتەنۋىن جانە حالىقارالىق قارىم ـ قاتىناستىڭ دەموكراتيالانۋىن جەبەدى. فاكتتەر جۇڭگو - لاتىن امەريكاسى جانە كارايب ەلدەرى ورتاق تۇلعاسىنىڭ قول ۇستاسا بىرگە ىلگەرىلەيتىن تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاعا اينالعاندىعىن دالەلدەدى، ونىڭ ايقىن نەگىزى — تەڭ تۇرعىدا مامىلە جاساۋ، قۋاتتى قوزعاۋشى كۇشى — ٴوزارا پايدا جەتكىزىپ تەڭ يگىلىككە كەنەلۋ، ىشكى قاسيەتى — اشىق، سيىسىمدى بولۋ، ٴتۇبىرلى تالپىنىسى — حالىقتى باقىتقا كەنەلتۋ بولىپ، تاسقىنداعان تىرشىلىك كۇشىنە جانە كەڭ دامۋ بولاشاعىنا يە.
شي جينپيڭ بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: قازىر دۇنيە جۇزىندە 100 جىلدىق وزگەرىس جەدەل قۇبىلىپ، كوپ ٴتۇرلى حاۋىپ ـ قاتەر قاباتتاسۋدا، ٴار ەل ىنتىماقتاسا ىستەستىك جاساعاندا عانا دۇنيە ٴجۇزىنىڭ بەيبىتشىلىگىن، ورنىقتىلىعىن قورعاپ، بۇكىل جەر شارىنىڭ دامۋىن، كوركەيۋىن جەبەۋگە بولادى. كەدەن باجىسى شايقاسىندا، ساۋدا شايقاسىندا جەڭىمپاز بولمايدى، زورەكەرلىك، وكتەمدىك تەك عانا جالعىز قالدىرادى. جۇڭگو مەن لاتىن امەريكاسى جانە كارايب ەلدەرىنىڭ ٴبارى جەر شارى وڭتۇستىگىنىڭ ماڭىزدى مۇشەسى، دەربەس، ٴوز ـ وزىنە قوجايىن بولۋ ٴبىزدىڭ داڭقتى ٴداستۇرىمىز، دامۋ ـ گۇلدەنۋ ٴبىزدىڭ تابيعي ۇقىعىمىز، ادىلدىك، تۋراشىلدىق ٴبىزدىڭ ورتاق تالپىنىسىمىز. جۇڭگو جاق لاتىن امەريكاسى جانە كارايب ەلدەرى ورتاق تۇلعاسى جاقپەن قول ۇستاسا بەس ۇلكەن ينجەنەريانى باستاپ، دامۋدى، گۇلدەنۋدى بىرگە كوزدەپ، جۇڭگو - لاتىن امەريكاسى جانە كارايب ەلدەرى تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن بىرگە قۇرۋدى قالايدى.
ٴبىرىنشى، ىنتىماق ينجەنەرياسى. ٴبىر ـ ٴبىرىنىڭ وزەكتى مۇددەسىنە جانە ٴجىتى قاداعالاپ وتىرعان كەلەلى ىستەرىنە ساياتىن ماسەلەلەردە ۇزدىكسىز ٴوزارا قولداۋ كورسەتىپ، بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمىن وزەك ەتكەن حالىقارالىق جۇيەنى جانە حالىقارالىق زاڭدى نەگىز ەتكەن حالىقارالىق ٴتارتىپتى باتىل قورعاپ، حالىقارالىق جانە وڭىرلىك ىستەردە بىرگە ٴۇن قاتادى. الداعى 3 جىلدا جۇڭگو جاق ٴار جىلى لاتىن امەريكاسى جانە كارايب ەلدەرى ورتاق تۇلعاسىنا مۇشە ەلدەردىڭ 300 ساياسي پارتيا كادرىن جۇڭگوعا كەلىپ تەكسەرۋ جۇرگىزۋگە، ساپارلاۋعا شاقىرادى.
ەكىنشى، دامۋ ينجەنەرياسى. الەمدىك دامۋ باستاماسىن بىرگە تياناقتاندىرىپ، كوپ جاقتى ساۋدا ٴتۇزىلىسىن باتىل قورعاپ، الەمدىك كاسىپ سالاسى تىزبەگىنىڭ، قامداۋ تىزبەگىنىڭ ورنىقتىلىعىن، ىركىلىسسىزدىگىن قورعايدى، اشىق، سەلبەستىك جاساساتىن حالىقارالىق ورتانى قورعايدى. دامۋ ستراتەگيالارىنىڭ ٴتۇيىلىسۋىن كۇشەيتىپ، ”ٴبىر بەلدەۋ، ٴبىر جولدى“ جوعارى ساپامەن بىرگە قۇرۋدى ىشكەرىلەي ىلگەرىلەتەدى. جۇڭگو جاق لاتىن امەريكاسى جاقتىڭ اناعۇرلىم كوپ ساپالى ونىمدەرىن يمپورت ەتىپ، جۇڭگو كاسىپورىندارىن لاتىن امەريكاسىنا قارجى قوسۋ اياسىن كەڭەيتۋگە ىنتالاندىرادى.
ٴۇشىنشى، وركەنيەت ينجەنەرياسى. الەمدىك وركەنيەت باستاماسىن بىرگە تياناقتاندىرىپ، تەرەزەسى تەڭ بولۋ، ٴوزارا ۇلگى الۋ، تىلدەسۋ، سيىسىمدى بولۋ سىندى وركەنيەت كوزقاراسىن ورناتىپ، بەيبىتشىلىك، دامۋ، ادىلدىك، تۋراشىلدىق، دەموكراتيا، ەركىندىك سىندى بۇكىل ادامزاتتىڭ ورتاق قۇندىلىعىن اسقاقتاتادى. جۇڭگو - لاتىن امەريكاسى جانە كارايب ەلدەرىنىڭ وركەنيەتتەر اۋىس ـ كۇيىسىن، ٴوزارا ۇلگى الۋىن تەرەڭدەتىپ، جۇڭگو - لاتىن امەريكاسى جانە كارايب ەلدەرى وركەنيەتتەر تىلدەسۋ جينالىسىن وتكىزەدى.
ٴتورتىنشى، بەيبىتشىلىك ينجەنەرياسى. الەمدىك حاۋىپسىزدىك باستاماسىن بىرگە تياناقتاندىرىپ، اپاتتى تىزگىندەۋ، ينتەرنەت حاۋىپسىزدىگى، لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ، شىرىكتەسۋگە قارسى تۇرۋ، ەسىرتكىگە تيىم سالۋ، ەل اتتاعان ۇيىمدىق قىلمىستارعا سوققى بەرۋ سياقتى جاقتارداعى سەلبەستىكتى كۇشەيتىپ، ٴوڭىردىڭ حاۋىپسىزدىگىن، ورنىقتىلىعىن قورعاۋعا قۇلشىنادى.
بەسىنشى، حالىق تىلەگى ينجەنەرياسى. الداعى 3 جىلدا جۇڭگو جاق لاتىن امەريكاسى جانە كارايب ەلدەرى ورتاق تۇلعاسىنا مۇشە ەلدەرگە 3500 ۇكىمەتتىك وقۋ سيلىق قاراجاتى سانىن، 10 مىڭ جۇڭگوعا كەلىپ كۋرسقا قاتىناسۋ سانىن، 500 حالىقارالىق جۇڭگو ٴتىلى وقىتۋشىسى وقۋ سيلىق قاراجاتى سانىن، 300 كەدەيلىكتى ازايتۋ تەحنولوگيالىق دارىندىلارىن باۋلۋ سانىن، 1000 ”حانزۋ ٴتىلى كوپىرى“ نىسانى بويىنشا جۇڭگوعا كەلەتىن ۇيىرمە ـ ۇيىم سانىن ازىرلەپ، 300”شاعىن ٴارى كوركەم“ حالىق تۇرمىسى نىسانىن اتقارىپ، لاتىن امەريكاسى جانە كارايب ەلدەرى ورتاق تۇلعاسىنا مۇشە ەلدەردىڭ جۇڭگو ٴتىلى وقۋ ـ اعارتۋىن جۇرگىزۋىنە قولداۋ كورسەتەدى. جۇڭگو جاق تۇڭعىش توپتا لاتىن امەريكاسى جانە كارايب ەلدەرى وڭىرىندەگى 5 مەملەكەتكە ۆيزا كەشىرىم ەتۋ ساياساتىن اتقارادى ٴارى وڭىردەگى ەلدەردى قامتۋ كولەمىن ۇيلەسىمدى ۋاقىتتا كەڭەيتەدى.
شي جينپيڭ ەڭ سوڭىندا بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: مەيلى حالىقارالىق جاعداي قالاي وزگەرسىن، جۇڭگو باستان ـ اياق لاتىن امەريكاسى مەن كارايب ەلدەرىنىڭ جاقسى دوسى، جاقسى سەرىگى بولىپ، لاتىن امەريكاسى جانە كارايب ەلدەرى ورتاق تۇلعاسى جاقپەن وزدەرىنىڭ وسىزامانداندىرۋ جورىعىندا تىزە قوسا العا ىلگەرىلەپ، جۇڭگو - لاتىن امەريكاسى جانە كارايب ەلدەرى تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋدىڭ جاڭا تاراۋىن بىرگە جازادى.
لاتىن امەريكاسى جانە كارايب ەلدەرى ورتاق تۇلعاسىنىڭ كەزەكتى ٴتوراعا ەلى كولۋمبيانىڭ زۇڭتۇڭى پەترو، برازيليا زۇڭتۇڭى لۋلا، چيلي زۇڭتۇڭى بورريچ، جاڭا وركەندەتۋ بانكەسىنىڭ باستىعى، برازيليانىڭ بۇرىنعى زۇڭتۇڭى روسسەۆ جەكە ـ جەكە ارناۋ ٴسوز سويلەدى. لاتىن امەريكاسى جانە كارايب ەلدەرى ورتاق تۇلعاسىنىڭ كانديدات كەزەكتى ٴتوراعا ەلى ۋرۋگۆايدىڭ زۇڭتۇڭى ورسيدىڭ توتەنشە ۋاكىلى زۇڭتۇڭنىڭ قۇتتىقتاۋ حاتىن وقىدى. ولار لاتىن امەريكاسى جانە كارايب ەلدەرى - جۇڭگو تالقى مىنبەرىنىڭ 10 جىلدىق دامۋدا قول جەتكىزگەن سۇبەلى جەتىستىكتەرىن جوعارى باعالاپ، جۇڭگونىڭ لاتىن امەريكاسى جانە كارايب ەلدەرى جۇڭگو سەلبەستىگىن ىلگەرىلەتۋگە، لاتىن امەريكاسىنىڭ ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋىن جەبەۋگە قوسقان كەلەلى ۇلەسىن القادى. ٴارقايسى جاق ٴبىر جۇڭگو پرينسيبىن باتىل قولدايتىندىقتارىن قايتالاي دارىپتەدى. ٴارقايسى جاق مىنالاردى ٴبىلدىردى: ٴتوراعا شي جينپيڭ العا قويعان ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋ ۇستانىمى جانە ٴۇش ۇلكەن الەمدىك باستاماسى دۇنيە جۇزىنە بەيبىت گۇلدەنىپ، العا باسۋدىڭ نۇرلى بولاشاعىن اشتى. ايقىنسىزدىققا تولى دۇنيە ٴجۇزى الدىندا لاتىن امەريكاسى جانە كارايب ەلدەرىنىڭ جۇڭگومەن قول ۇستاسا سەلبەسىپ، قيىندىقتى بىلەك بىرىكتىرە جەڭىپ، لاتىن امەريكاسى جانە كارايب ەلدەرى - جۇڭگو تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسى قۇرىلىسىنىڭ ۇزدىكسىز تىڭ ىلگەرىلەۋشىلىكتەرگە قول جەتكىزۋىن جەبەپ، لاتىن امەريكاسى جانە كارايب ەلدەرى - جۇڭگو سەلبەستىگىنىڭ جارقىن بولاشاعىن بىرگە قۇرۋى كەرەك. لاتىن امەريكاسى جانە كارايب ەلدەرى - جۇڭگو ەكى جاق ٴوزارا قۇرمەت ەتۋگە تاباندى بولىپ، قارسى جاعىنىڭ يەلىك ۇقىعىن قورعاۋىن جانە دامۋ جولىن دەربەس تاڭداۋىن باتىل قولداۋى؛ لاتىن امەريكاسىنداعى ٴارقايسى ەلدىڭ دامۋ ستراتەگيالارىن ”ٴبىر بەلدەۋ، ٴبىر جول“ باستاماسىمەن ٴتۇيىلىستىرۋدى كۇشەيتىپ، ساۋدا، قارجى قوسۋ، نەگىزدىك قۇرىلعى، اۋىل شارۋاشىلىعى، عىلىم ـ تەحنولوگيا، جاڭا ەنەرگيا، وقۋ ـ اعارتۋ سەلبەستىگىن جەبەپ، ٴوزارا پايدا جەتكىزىپ تەڭ يگىلىككە كەنەلۋدى جۇزەگە اسىرۋى؛ وركەنيەتتەر اۋىس ـ كۇيىسىن، تىلدەسۋىن ىلگەرىلەتىپ، لاتىن امەريكاسى جانە كارايب ەلدەرى - جۇڭگو حالىقتارىنىڭ ٴوزارا ٴتۇسىنسۋىن، ەتەنە بولۋىن كۇشەيتۋى؛ بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمىنىڭ بەدەلىن باتىل قورعاپ، دۇنيە ٴجۇزىنىڭ جانە ٴوڭىردىڭ بەيبىتشىلىگىن، ورنىقتىلىعىن قورعاپ، كوپ جاقتىلىقتى، ەركىن ساۋدانى قولداپ، سىڭار جاقتىلىققا، قورعامپازدىققا، وكتەمدىك ساياسيعا جانە زورەكەرلىك ارەكەتكە قارسى تۇرىپ، جەر شارىنىڭ وڭتۇستىگىندەگى ەلدەردىڭ ورتاق مۇددەسىن قورعاۋى كەرەك.
سول كۇنى تۇستە شي جينپيڭ ماجىلىسكە قاتىناسقان لاتىن امەريكاسى جانە كارايب ەلدەرى ورتاق تۇلعاسى جاقتىڭ باسشىلارىنا، سونداي ـ اق ۋاكىلدەر ۇيىرمەلەرىنىڭ باستىقتارىنا ارناپ قارسى الۋ قوناعاسىن وتكىزدى.
ساي چي، يىن لي قاتارلىلار جوعارىداعى قيمىلدارعا قاتىناستى.
ۋاڭ ي اشىلۋ سالتىن باسقاردى.
