□ انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ٴتىلشىسى جاڭ تيڭ
”توراڭعى مىڭ جىل جاسايدى، ويتكەنى ول بايتاق دالاعا تەرەڭ تامىر تارتقان. ٴبىز جۇندۇڭعا تامىر تارتقان بارلىق قۇرىلىسشىلارعا قۇرمەت بىلدىرەمىز! مەن دە كوڭىلىمدەگى ارماندى جۇزەگە اسىرۋ ٴۇشىن قۇلشىنا كۇرەسەمىن“! 4 ـ ايدىڭ 28 ـ كۇنى اۆتونوميالى رايوننىڭ جاستار مەن ورەندەردىڭ ”جاڭا يدەيانى ۇيرەنىپ، جاقسى ٴىزباسار بولايىق“ اتىنداعى نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيە كىتاپ وقۋ قيمىلى بويىنشا دەكلاماتسيا وقۋ جالپى شەشۋشى جارىسىنىڭ ساحناسىندا جۇندۇڭ ۋساي ـ ۋان مەكتەبىنەن كەلگەن بيىل 11 جاستاعى ان زىشي تەرەڭ سۇيىسپەنشىلىككە تولى لەكسياسىمەن اعا جۇلدەگەر بولدى. ول ٴوزىنىڭ شينجياڭ جۇندۇڭ ەكونوميكالىق ـ تەحنولوگيالىق اشۋ رايونىندا ەسەيىپ ـ ەرجەتۋ حيكاياسىن اڭگىمەلەدى.
جوڭعار ويپاتىنىڭ شىعىس وڭتۇستىك جيەگىندە جۇندۇڭ ۋساي ـ ۋان مەكتەبى قايسار توراڭعى سياقتى جالپى جەر اۋدانى 15 مىڭ 500 شارشى كيلومەتر كەلەتىن ەنەرگيا ىرىستى مەكەنىندە تەرەڭ تامىر تارتتى. 2023 ـ جىلى 8 ـ ايدا ىسكە قوسىلعان وسى وسىزاماندانعان مەكتەپ وقۋ ـ اعارتۋ شۇعىلاسىمەن 80 مىڭعا جۋىق ونەركاسىپ جۇمىسشىسىنىڭ ٴۇمىتىن نۇرلاندىردى، ”كومىردى ەلەكترگە اينالدىرىپ كەڭىستىكتە تاسىمالداۋ، ەلەكتردى بۇكىل جۇڭگوعا جەتكىزۋدەي“ ايبىندى كارتينانىڭ استارىندا مەيىر مەن ٴۇمىت مولايدى.
5 ـ ايدىڭ 8 ـ كۇنى ساعات 8دەن 30 مينۋت وتكەندە التىن سارى ٴتۇستى مەكتەپ اۆتوكولىگى ٴشول دالانىڭ تىنىشتىعىن بۇزىپ، بالالاردىڭ شاتتىق كۇلكىسىن الىپ مەكتەپكە كىردى. دەنە تاربيە الاڭىندا مەكتەپ كيىمىن كيگەن وقۋشىلار مۇعالىمنىڭ باستاۋىندا رەتتى جۇگىرىپ، گيمناستيكا ويناپ، انادايداعى اشىق كومىر كەنىندە باياۋ اينالعان الىپ ماشينامەن الىستان ۇندەسىپ جاتتى _ ٴشول دالادا بوي كوتەرگەن وسى وسىزاماندانعان مەكتەپ اۋلاسى داۋىستاپ كىتاپ وقىعان ۇندەر ارقىلى وسى اراعا تىڭ ومىرشەڭدىك كۇش قوستى.
بىرنەشە جىلدىڭ الدىندا شاشىن قوس بۇرىمداپ ورگەن ان زىشي اكەسىنىڭ جۇك اۆتوكولىگىندە بۇكتەتىلىپ جاتىپ، سانجى قالاسىنان جۇندۇڭ اشۋ رايونىنا جول الدى. ان زىشي ۇشى ـ قيىرسىز قۇبا تۇزگە قاراپ: ”نە ٴۇشىن وسىنشاما ۇزاق جول جۇرەمىز“؟ ـ دەپ سۇراعاندا، اكەسى ونى باسىنان سيپاپ، كۇلىپ تۇرىپ: ”ويتكەنى جۇندۇڭ ٴوسىپ كەلەدى“، ـ دەدى.
ول كەزدە جۇندۇڭ اشۋ رايونىنا توڭىرەكتىڭ ٴتورت بۇرىشىنان كەلىپ كۇرەس جۇرگىزىپ جاتقان ونەركاسىپ جۇمىسشىلارى وتباسىنداعى جاس بالالارىنان ۇنەمى ۋايىمدايتىن.
وزگەرىس 2023 ـ جىلى 8 ـ ايدا باستالدى. جەر اۋدانى 82 مىڭ شارشى مەتر كەلەتىن جۇندۇڭ ۋساي ـ ۋان مەكتەبىنىڭ سالىنۋى ونەركاسىپ جۇمىسشىلارىنىڭ كوكەي تەستى قيىنشىلىعىن دەر كەزىندە شەشتى.
وقۋ باستالعان ٴبىرىنشى كۇنى مەكتەپ قاقپاسىنىڭ الدىندا جۇرت اراسىندا تۇرعان ان زىشيدىڭ اكەسى كوزىنە ىستىق جاس الدى.
جۇندۇڭ ۋساي ـ ۋان مەكتەبىنىڭ ورىنباسار باستىعى شيە دايپىڭ تەبىرەنە بىلاي دەدى: ”العاش وقۋشى قابىلداعان كەزدە مەكتەپتە نەبارى 70 وقۋشى عانا بار ەدى، قىسقا عانا 2 جىلدا بۇكىل ەلدەگى 22 ولكە، اۆتونوميالى رايون، قالادان 503 وقۋشى كەلدى. بۇدان سىرت، بىلتىر تاعى ورتالاۋ مەكتەپ ٴبولىمى كوبەيتىپ قۇرىلدى“.
مەكتەپ اۋلاسىندا شىت جاڭا وقىتۋ عيماراتتارى مەن جاتاق عيماراتتارى رەتتى دە ٴساندى قاتار تۇزەگەن. ”العاش كەلگەنىمدە وسى ماڭنىڭ ٴبارى قۇبا ٴتۇز، يەن دالا بولاتىن، مەكتەپتە 2 وقىتۋ عيماراتى عانا بار ەدى، قاراڭدارشى، قازىر 12 عيمارات بار. بيىل 9 ـ ايدا كىتاپ ٴۇيى، تاجىريبەحانا عيماراتى، 2 جاتاق عيماراتى پايدالانۋعا بەرىلەدى“، ـ دەدى شيە دايپىڭ.
اتا ـ انالاردىڭ الاڭسىز قىزمەت ىستەۋى ٴۇشىن مەكتەپ ٴبىر قىدىرۋ مەيىر جەتكىزۋ شارالارىن ورتاعا قويدى: 6 ۇلكەن ٴتۇر بويىنشا 15 كۇرجەك قۇردى، بۇل كوركەمونەر، دەنە تاربيە سياقتى كوپ سالانى قامتىدى؛ 3 ـ جىلدىقتان جوعارى كلاستارداعى وقۋشىلار مەكتەپتە جاتىپ وقيدى، مەكتەپ تاماقپەن، جاتىن ورىنمەن تەگىن قامدايدى، 9 مەكتەپ اۆتوموبيلى ٴار كۇنى ەنەرگيا بازاسىندا قاتىناپ، توڭىرەكتە بىتىراي قونىستانعان جاسى كىشىلەۋ وقۋشىلاردى اپارىپ ـ اكەلەدى.
جۇندۇڭ اشۋ رايونى ٴار جىلى تاعى 30 ميلليون يۋان ارناۋلى قارجى ٴبولىپ، وقۋشىلاردىڭ تۇرمىسىن، ۇيرەنۋىن قامتاماسىز ەتۋ قىزمەتىن ويداعىداي ىستەدى.
”بۇرىن ۇنەمى بالاعا قارايتىن ادام جوق دەپ الاڭدايتىنبىز، قازىر ۋايىمدامايمىز، قىزمەتىمىزدى ەش الاڭسىز ىستەيتىن بولدىق“، ـ دەدى ٴبىر ونەركاسىپ جۇمىسشىسى.
مەكتەپتىڭ جىلدام دامۋىن بۇكىل ەلدىڭ جەر ـ جەرىنەن كەلگەن وقۋ ـ اعارتۋ قىزمەتكەرلەرىنەن بولە قاراۋعا بولمايدى. قازىر مەكتەپتەگى مۇعالىمداردىڭ ورتاشا جاسى 26 جاس، وسى جاستار جاستىق كوكتەمى مەن سۇيىسپەنشىلىگى ارقىلى وقۋ ـ اعارتۋ ىستەرىنە كۇش ـ قۋات قوسۋدا.
جاڭ يفىڭ مۇعالىم ٴار كۇنى تاڭەرتەڭ ساعات 8دە مەكتەپكە كەلىپ، دەنە تاربيە الاڭىنا ىركەس ـ تىركەس كەلگەن وقۋشىلاردى گيمناستيكا ويناۋعا ۇيىمداستىرادى، كەشتە تاعى وقۋشىلارعا سەرىك بولىپ پىسىقتاۋ جاسايدى. ”بالالاردىڭ كۇننەن ـ كۇنگە ەسەيىپ كەلە جاتقانىن كورگەندە، قانشا جاپا تارتساق تا تاتيدى دەپ ويلايمىن“، ـ دەدى جاڭ يفىڭ.
قازىر جۇندۇڭ ۋساي ـ ۋان مەكتەبىندە 73 وقىتۋشى ـ قىزمەتكەر بار، ولاردىڭ اراسىندا سانجى حۇيزۋ اۆتونوميالى وبلىستىق تاجىريبە باستاۋىش مەكتەبىنەن، سانجى حۇيزۋ اۆتونوميالى وبلىستىق 1 ـ ورتا مەكتەپتەن تاڭداپ جىبەرىلگەن تىرەكتىلەر دە، جەرگىلىكتى ورىن ۇسىنىس ەتكەن كاسىپتىك دارىندىلار دا بار، كوپشىلىك ساپالى وقۋ ـ اعارتۋدىڭ بەرىك تۇعىرىن بىرگە قۇرۋدا.
مەكتەپ اۋلاسىنىڭ ٴبىر بۇرىشىندا ”قىزىل گالستۋكتىلار جاسىلدى قورعاۋ اترەتىندەگى“ بالالار قالامشانىڭ ٴوسۋ جاعدايىن مۇقيات ەستەلىككە الۋدا. وقۋشىلار كونە تاپسىرما داپتەرىنەن پايدالانىپ، قورشاعان ورتانى قورعاۋ قولدانباسىن جاسادى، ”ەنەرگيا جاڭا قالاسى“ مەن ”جاسىل دامۋدىڭ“ تۇقىمى بالعىن جۇرەكتەردە وركەن جايدى.
قاس قارايعاندا دەنە تاربيە الاڭىندا وسى مەكتەپتىڭ 4 ـ جىلدىعىنىڭ وقۋشىسى مۇحامەت ابدۇۋالي فۋتبول تەۋىپ ٴجۇردى. ونىڭ اكەسى سول جەردەگى كومىر حيميا ونەركاسىپ كاسىپورنىنىڭ قىزمەتكەرى، بۇرىن ۇنەمى وقۋداعى بالاسىنىڭ جانىندا بولا الماۋدان قامىعاتىن، قازىر قۇرىلىس اترەتىمەن بىرگە الاڭسىز جۇمىس باسىنا بارا الاتىن بولدى.
”بۇرىن جۇمىسشىلار رۇقسات سۇراپ اۋىلىنا قايتىپ، بالالارىنا قارايلاساتىن، قازىر كوپشىلىكتىڭ بارلىعى جۇندۇڭدا تامىر تارتتى. بىلتىر 9 ـ ايدا تاعى دا 100دەن استام جۇمىسشى اۋىلدا قالعان بالالارىن مەكتەپكە الىپ كەلدى، ـ دەدى شيە دايپىڭ.
بۇكىل ەلدەگى كومىر بايلىعىنىڭ %7ى ساقتالعان وسى قۇتتى مەكەندە وقۋ ـ اعارتۋ ونەركاسىپپەن ۇندەسىپ تەڭ العا باسۋدا. ٴشول دالادا ەڭسە كوتەرگەن وسى مەكتەپ ٴوندىرىس پەن وقىتۋ توعىسقان جاڭا ٴداۋىر ۇلگىسىن قالىپتاستىرۋدا.
