— 2025 ـ جىلعى حالىقارالىق مۇراجاي كۇنى بايلانىسىمەن
انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ٴتىلشىسى يىن لۋ
5 ـ ايدىڭ 18 ـ كۇنى حالىقارالىق مۇراجاي كۇنى، بيىلعى نەگىزگى تاقىرىپ — ”جىلدام وزگەرگەن قوعامداعى مۇراجايدىڭ بولاشاعى“. بۇل كۇنى تاريحتاعى ورتالىق بيلىكتىڭ باتىس ٴوڭىردى ٴونىمدى باسقارۋىن ناقتى دالەلدەيتىن باعالى مادەني ەسكەرتكىشتەر توپتالعان باتىس ٴوڭىر باسقاقتىعى مۇراجايى بايىنعولين موڭعۇل اۆتونوميالى وبلىسىنىڭ بۇگۇر اۋدانىندا اشىلادى، كۇسان اۋماعىنداعى مادەنيەت مۇرالارىن قورعاۋ، جالعاستىرۋ جانە پايدالانۋ جەتىستىكتەرىن كورسەتەتىن كۇشار قالالىق كۇسان مۇراجايى دا اشىلىپ، ساياحاتشىلاردى قابىلدايدى.
پارتيا 18 ـ قۇرىلتايىنان بەرى، شينجياڭ مۇراجاي قۇرىلىسى تەبىنىن ۇزدىكسىز ارتتىردى، مەملەكەت دارەجەلى ۋنيۆەرسال مۇراجايلار ىركەس ـ تىركەس وزگەرتىلىپ، كەڭەيتىلىپ سالىنىپ، جاڭا مۇراجايلار بىرىنەن سوڭ ٴبىرى اشىلىپ، جەر ـ جەرگە ورنالاسقان ەرەكشەلىككە يە مۇراجايلار ۇزدىكسىز جارىققا شىقتى. 2024 ـ جىلى بۇكىل شينجياڭدا 16 مادەني ەسكەرتكىش، مۇراجاي الاڭ ـ سارايى جاڭادان سالىنىپ ٴارى اشىلىپ، شينجياڭنىڭ مۇراجاي جۇيەسىن بارىنشا بايىتىپ، شينجياڭنىڭ مادەنيەت ىستەرىنىڭ جوعارى ساپالى دامۋعا قادام تاستاۋىن ىلگەرىلەتتى.
قازىرگە دەيىن بۇكىل شينجياڭدا ەستەلىككە الىنعان ٴار دارەجەلى، ٴار ٴتۇرلى 150 مۇراجاي (ەسكەرتكىش سارايى) بار، 2023 ـ جىلى جانە 2024 ـ جىلى جالپى قابىلداعان كورەرمەن 20 ميلليون ادامنان (رەت) استى. مۇراجاي مەن نەگىزگى ساتى مادەني تۇرمىسىنىڭ بايلانىسى بارعان سايىن قويۋلاپ، ”مۇراجاي“ مەن ”قالانى“ توعىستىرۋ قالا، اۋىل قۇرىلىسىنداعى تاريحي مادەنيەتتى قورعاۋدى، جالعاستىرۋدى كۇشەيتۋدىڭ، جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن ناقتى، جاندى، ٴونىمدى بەكەمدەۋدىڭ بەلسەندى امالياتىنا اينالدى.
مۇراجاي قالا مەن اۋىل كوشەلەرىنە ”مەكەندەدى“
جاز باسى، جاسىل جەلەك جامىلعان ٴۇرىمجى قالاسىنىڭ باتىس ارتقى كوشەسىندە ”شينجياڭ قالا ەستەمەلەرى مۇراجايى“ دەگەن جازۋ جازىلعان بەلگى تاقتا ادامداردى مينگو مەزگىلىندە سالىنعان قۇرىلىس — ۋشيڭ جولىنداعى تورتكىل اۋلاعا كەلۋگە باستادى. ماڭايىنداعى تۇرعىندار عيماراتىنىڭ قورشاۋىندا تۇرعان كوك كەرپىش، اق قابىرعالى، بايىرعى اعاشتار سەرىك بولعان، جاسىل سىرمەن بويالعان، جوبالانۋ ستيلى تيپتىك سولتۇستىك تۇرعىندار تۇراعى مەن شينجياڭنىڭ جەرگىلىكتى قۇرىلىس ەرەكشەلىگى ەلەمەنتىن توعىستىرعان وسى ەسكىشە اۋلا وزگەشە ادەمىلىگىن كورسەتىپ تۇر. بۇل جەر كەزىندە جۇڭگو حالىق ازاتتىق ارمياسى شينجياڭعا كىرگەندە شولعىنشى تارماق اترەتىنىڭ سوعىس اۆتوكولىگى تۋانى تۇرعان جەر بولاتىن، كەيىن كەزىندەگى شينجياڭ اسكەري رايونى ساياسي ٴبولىمىنىڭ باسپا زاۆودى پايدالانعان، 2007 ـ جىلى 6 ـ ايدا اۆتونوميالى رايون دارەجەلى مادەني ەسكەرتكىشتەردى قورعاۋ ورنىنا اينالدى.
2024 ـ جىلى 12 ـ ايدا ۋشيڭ جولىنداعى تورتكىل اۋلا مۇراجايعا اينالىپ، ”ٴۇرىمجى ەستەمەلەر كورمەسى (چيڭ ٴداۋىرى - مينگو)“ نەگىزگى تاقىرىپتىق كورمەسى وسى ارادا وتكىزىلىپ، 150 تاريحي سۋرەت، ارحيۆ ـ حۇجات، ماڭىزدى مادەنيەت ەسكەرتكىشتەرىن كورمەلەۋ ارقىلى ٴۇرىمجى سىندى وسى قالانىڭ وزگەرىسىن انىق كورسەتتى — نانمىنداعى قايشالىسقان قالىڭ ات ـ كولىك، حۇڭشاندا بوي كوتەرگەن بۇتحانا، لاۋمانچىڭداعى دۋماندى كوشە.
سونىمەن بىرگە جۇڭگو - سوۆەت وداعى دوستىق قوعامى شينجياڭ بولىمشە قوعامىنىڭ ەسكى جۇرتى شينجياڭ قازىرگى زامان مۋزيكا كورمەحاناسىنا اينالدى، نانحۋايۋانداعى شاعىن شەتەلشە ۇيلەر يۇي شيۋسۇڭنىڭ بايىرعى تۇراعىنا اينالدى. «جايلاۋ كەشىنىڭ»، «ىرداۋچياۋزىنىڭ» مۋزيكا ساحناسىندا قويۋ سۇيىسپەنشىلىكپەن بايانداۋىنان يۇي شيۋسۇڭنىڭ كوزى تىرىسىندەگى ٴىس ـ ىزدەرى كورمەسىندە جۇڭگو كوممۋنيستەرىنىڭ شينجياڭدا باسىپ وتكەن شۇعىلالى قادامىنا دەيىن ٴۇرىمجىنىڭ ٴارقايسى كونە كوشەلەرىندەگى بايىرعى قۇرىلىستار مۇراجاي (ەسكەرتكىش سارايى) ”سالاۋاتىمەن“ اشىلىپ، شينجياڭ حيكاياسىن باياندادى.
«اۆتونوميالى رايوننىڭ مۇراجاي رەفورماسىن، دامۋىن ىلگەرىلەتۋ جونىندەگى اتقارۋ جوباسىندا» مىنالار العا قويىلدى: نەگىزگى تاقىرىپتىق مۇراجايدى زور كۇشپەن دامىتۋ كەرەك. مادەني ەسكەرتكىش جۇرتى، تاريحي قۇرىلىس، ونەركاسىپ مۇراسى، اۋىل شارۋاشىلىعى مۇراسى، مادەنيەت كورىنىسى جانە بەيزاتتىق مادەنيەت مۇراسى سياقتىلارعا سۇيەنىپ، ەرەكشەلىككە يە مۇراجايلار قۇرىلدى.
2022 ـ جىلعى حالىقارالىق مۇراجاي كۇنىندە بۇكىل شينجياڭداعى 25 مۇراجاي اۆتونوميالى رايوندىق ەرەكشەلىككە يە مۇراجايعا اينالدى، قازىرگە دەيىن ەرەكشەلىككە يە مۇراجاي 62گە جەتىپ، ەرەكشەلىگى ايقىن، ٴتۇرى كوپ بولىپ، تاريحي ـ گۋمانيتارلىق، قىزىل ەستەمە، بەيزاتتىق مۇرا شەبەرلىگى، جاراتىلىستىق جاعراپيا، حالىقتىق ادەبيەت ـ كوركەمونەر سياقتى نەگىزگى تاقىرىپتاردى قامتىدى. ۋنيۆەرسال مۇراجايمەن ۇقسامايتىنى، ولار قالانىڭ ٴار جەرىنە ورنالاسقان، ”زات بولۋ، حيكايا بولۋ، سۇيىسپەنشىلىك بولۋ“ ەرەكشەلىگىمەن قالانىڭ مادەنيەت ەكولوگيا كەڭىستىگىن نۇرلاندىراتىن ساۋلەگە اينالدى.
التىشۋار كوشەسى حالىقتىق سالت ـ سانا، مادەنيەت كورمەحاناسى. الەكساندر گارمون ساقتاۋ سارايىنان شىققان مامىرلاعان گارمون ٴۇنى مەن ٴان اۋەنى ”قۇلجادا سەرۋەندەگەن“ ادامداردىڭ بويىن سەرگىتەدى؛ قىزىل ەستەلىكتەر تولتىرا جازىلعان، 10 مىڭنان استام ساقتاۋلى بۇيىمدارى بار بايىنعولين وبلىستىق شينزۋ مۇراجايى ”المۇرتتى قالانى ەمىن ـ ەركىن ارالاۋشىلاردىڭ“ ەسىنە سىرلى تەمىر ىدىستاردى، فارفور شاۋگىمدى، ۇلتتىق مۋزيكا اسپاپتاردى، كىشكەنتاي سۋرەتتى كىتاپشالاردى ٴتۇسىردى؛ قارامايلى قالاسىنىڭ زىشا مۇراجايىنداعى كوزدىڭ جاۋىن الاتىن زىشا ىدىستار جۇڭحۋانىڭ بەيزاتتىق مۇرا شەبەرلىگىنىڭ ادەمىلىگىن كورسەتىپ، ”مۇنايلى قالانى“ ارالاپ جۇرگەن ادامداردى مۇناي ونەركاسىبىنەن سىرت اناعۇرلىم كوپ تانىمعا يە ەتتى...
”وسىنداي مۇراجايلاردىڭ جارىققا شىعۋى بۇقارانىڭ ٴداستۇرلى ماندەگى ۋنيۆەرسال مۇراجايمەن بولعان ارالىق سەزىمىن سولعىنداتىپ، جەرگىلىكتى تاريح، قالا وزگەرىسى، حالىقتىق سالت ـ سانا، مادەنيەت سياقتىلاردىڭ كوپشىلىكتىڭ تۇرمىس راديۋسىنا ٴتىپتى دە تەز، ٴتىپتى دە وڭاي كىرۋىنە مۇمكىندىك جاساپ، مۇراجايدىڭ الەۋمەتتىك مادەنيەتكە قىزمەت وتەۋ جۇيەسىندەگى ونىمدىلىگىن كورنەكتى جوعارىلاتتى“. اۆتونوميالى رايوندىق مادەني ەسكەرتكىشتەر مەكەمەسى مۇراجاي جانە توڭكەرىستىك مادەني ەسكەرتكىشتەر باسقارماسىنىڭ باستىعى ۋاڭ جينۋىن بىلاي دەپ قارادى: شينجياڭنىڭ ٴارقايسى قالالارىنداعى كوشەلەرمەن توعىسقان ەرەكشەلىككە يە مۇراجايلار الۋان مادەنيەت، باي فورما، جاسامپازدىق بەينەلەۋ ارقىلى قالانىڭ تاريحي مادەنيەت تامىرىن ساقتاۋدا.
مۇراجايلاردا عىلىم ـ تەحنولوگيالىق اسەمدىك ايگىلەندى
ۇلكەن ـ كىشىلىگى، بيىك ـ الاسالىعى تۇرلىشە بولعان كوپتەگەن ”ورتەڭ“ فورماسىنان قۇرالعان جىبەك جولى · ۇلى قورعان مادەنيەت مۇراجايى لوپنۇر اۋدانىنداعى ەرەكشە كوز تارتاتىن مادەنيەت جاڭا جەر بەلگىسىنە اينالدى؛ 2007 ـ جىلعى مەملەكەتتىك 10 ۇلكەن ارحەولوگيالىق جاڭا بايقاۋ ”كۇشار دوستىق جولى جين 16 بەكتىك داۋىرىندەگى تاس قابىرلار“ ايگىلەنگەن كۇسان ۋي، جين بايىرعى قابىرى ەسكى جۇرتى مۇراجايى بايىرعى جۇرتتى قالا ورتاسىنداعى ۋنيۆەرسال مادەنيەت تۇلعاسى ەتىپ كەڭەيتتى. بىلتىردان قازىرگە دەيىن وسى ەكى جاڭا مۇراجاي بۇكىل دۇنيە جۇزىندەگى قۇرىلىس جانە جوبالاۋ سالاسىنداعى ەڭ ىقپالدى ميۋس جوبالاۋ سيلىعىنىڭ التىن سيلىعىن الدى.
مادەنيەت جانە ساياحات مينيسترلىگى، مەملەكەتتىك مادەني ەسكەرتكىشتەر مەكەمەسى سياقتىلار بىرلەسىپ جاريالاعان «مۇراجاي رەفورماسىن، دامۋىن ىلگەرىلەتۋ جونىندەگى جەتەكشى پىكىردە» مىنالار العا قويىلدى: كورمەلەۋ ساپاسىن جوعارىلاتۋ كەرەك. جۇڭحۋانىڭ تاڭداۋلى ٴداستۇرلى مادەنيەتىندەگى ۋاقىت ـ كەڭىستىكتەن ەندەي وتكەن يدەيالىق ۇستانىمدى، قۇن ولشەمىن، ەستەتيكالىق ۇلگىنى ىشكەرىلەي اشىپ، ايگىلەپ، بۇرىنعىنى بۇگىنگىگە عيبىرات ەتۋ، بۇرىنعىنى بۇگىنگىگە پايدالانۋ، كەيىنگىلەرگە وي سالۋ كەرەك. سونىمەن قاتار زەردەلى مۇراجايدى بار كۇشپەن دامىتىپ، كاسىپ سۇرانىسىن وزەك، وسى زامانعى عىلىم ـ تەحنولوگيانى تىرەك ەتىپ، زەردەلى قىزمەت وتەۋدى، زەردەلى قورعاۋدى، زەردەلى باسقارۋدى بىرتىندەپ جۇزەگە اسىرۋ كەرەك.
كونچى وزەنىنىڭ سولتۇستىك جاعالاۋىنداعى ۇزىندىعى مولشەرمەن 150 كيلومەتر كەلەتىن قۋاڭ دالادا ٴبىر ـ بىرىمەن ۇشتاسقان 11 ورتەڭ بار، ولار كونچى وزەنى ورتەڭ شوعىرىن قالىپتاستىرعان. لوپنۇر اۋدانىنداعى جىبەك جولى . ۇلى قورعان مادەنيەت مۇراجايى وسى ورتەڭ شوعىرىن نەگىز ەتىپ سالىنعان بولىپ، شينجياڭداعى تۇڭعىش ۇلى قورعان مادەنيەت مۇراجايى رەتىندە، ونىڭ كورمەلەيتىنى ورتەڭمەن عانا شەكتەلىپ قالماي، ونان دا ماڭىزدىسى، وندا شينجياڭنىڭ ۇلى قورعان بايلىعى جالپى تۇلعالىق كورسەتىلەدى.
”بۇل مۇراجايدىڭ قۇرىلىس جوباسى ورتەڭ سىندى وسىنداي جىلجىمايتىن مادەنيەت مۇراسىن كورنەكتىلەندىرۋ، الاڭ ـ سارايدىڭ سىرتقى ٴپىشىنىن، سارايدىڭ ٴىشىن اۋماقتارعا ٴبولۋ، كورمە زالىن جوبالاۋدىڭ بارىندە ورتەڭ ٴپىشىنى مولىنان قولدانىلىپ، جۇڭحۋا قۇرىلىس اسەمدىگىنىڭ وسىزاماندانعان بەينەلەنۋى كورنەكتىلەندىرىلدى“. ورتالىق اسەمونەر شۋەيۋانى جىبەك جولى كوركەمونەردى زەرتتەۋ سايكەستى جاڭالىق اشۋ ورتالىعىنىڭ كومەكشىسى، ۇلى قورعان مادەنيەت مۇراجايىنىڭ كورمەنى ورنالاستىرۋ جوبالاۋشىسى يىن حۋايۋي بىلاي دەدى: بۇل ساراي شينجياڭنىڭ 212 جەرىندەگى ۇلى قورعان بايلىعىنىڭ ىقشام كورىنىسى.
ۇلى قورعاننىڭ كوركەمدىگىن جۇيەلى كورسەتۋ ٴۇشىن جوبالاۋشىلار كورمەنى جوبالاۋ بارىسىندا تۇرلىشە داۋىردەگى ۇلى قورعاننىڭ سالىنۋ بارىسىن قوستى، بۇل ادام كۇشى مەن ماتەريالدىڭ قولدانىلۋى، قامال قاقپاسىنىڭ فورماسى سياقتىلاردى قامتىپ، ناقتى كورىنىستىك ەلىكتەۋ، سيفرلى قالپىنا كەلتىرۋ، جارىق، ەلەكتر ەرەكشە اسەرى سياقتى تەحنولوگيالاردىڭ كومەگىمەن شينجياڭ ۇلى قورعانىنىڭ حيكاياسىن قالپىنا كەلتىردى.
”قالا الەۋمەتتىك مادەنيەت كەڭىستىگىن تۇلعالاۋدى وزەكتى ۇستانىم ەتىپ، مۇراجايدى توڭىرەگىندەگى ورتامەن توعىستىرۋدى تولىق ويلاستىرىپ، جەر ٴۇستى بولىگى مەن جەر استى بولىگىنىڭ يقۋاتىن انىقتاپ ٴبولىپ، ەسكى جۇرتتىڭ جاپپاي ايگىلەنۋى مەن مادەنيەت تىنىعۋ كەڭىستىگىنىڭ تولىق پايدالانىلۋىنا كەپىلدىك ەتتىك“. كۇشار قالاسى كۇسان مۇراجايىنىڭ باستىعى ما ليلي بىلاي دەدى: كۇسان ۋي، جين بايىرعى قابىرى ەسكى جۇرتى مۇراجايى كەڭىستىكتى كوپ نەگىزدەندىرۋ مەن كورمە جابدىقتارىن زەردەلىلەندىرۋدى جۇزەگە اسىردى.
مۇنان تىس، سارايدىڭ ىشىندەگى كوپتەگەن جەرلەردىڭ جوباسىنىڭ بارىندە ەسكى جۇرت ينفورماتسياسىن جەتكىزۋدەگى شەبەر وي قامتىلدى. ماسەلەن، بايىرعى قابىر كورمە زالىنىڭ قابىرعاسىندا قابىر بولمەسىنىڭ كەرپىشىنە ويىلعان كيەلى بۇعى، شۋانۋ سياقتىلاردىڭ سيفرلى سۇلباسى جانە بايىرعى قابىردىڭ ىشكى بولىگىنىڭ تۇتاس كورىنىستىك ستەرەولدى ٴونىم سۋرەتى كورسەتىلەدى، تومەن تۇسەتىن ەكسكۋرسيالاۋ ارناسىنىڭ قابىرعاسىندا كولدەنەڭ سىزىقتار ارقىلى كورەرمەندەردىڭ قايسى داۋىردەگى جەر بەتىنە تۇسكەندىگى بەلگىلەپ كورسەتىلگەن.
اشىلعان ٴبىر جىلدان بەرى، مۇراجاي شار تاراپتان كۇشارعا كەلگەن ساياحاتشىلاردىڭ جوعارى باعاسىنا يە بولدى. وزگەشە قۇرىلىس اسەمدىگىنىڭ كورسەتىلۋى، ”ارحەولوگيالىق ەسكى جۇرت + سيفرلاندىرۋ“ كورمە اۋماعى، كۇسان مادەنيەت جاسامپازدىق اۋماعى، VR سەزىنۋ اۋماعى ەكسكۋرسيالاۋشىلاردىڭ مىڭ جىلدىق مادەنيەت ەسكى جۇرتىنىڭ قازىرگى زامانعى ەستەتيكالىق ۇستانىم جوباسى مەن عىلىم ـ تەحنولوگيالىق ٴتاسىلدىڭ دەمەۋىندە كورسەتكەن كەلبەتىن سەزىنۋىنە مۇمكىندىك بەردى.
مۇراجاي ”جىلجىمالى داۋىرگە“ قادام تاستادى
ادامزات وركەنيەتىنىڭ قورعاۋشىسى جانە تاراتۋشىسى رەتىندە، مۇراجاي قايتكەندە باياندى دامۋ بارىسىندا دەڭگەيىن جوعارىلاتا الادى جانە ەنەرگيا تاراتا الادى؟
«اۆتونوميالى رايوننىڭ مۇراجاي رەفورماسىن، دامۋىن ىلگەرىلەتۋ جونىندەگى اتقارۋ جوباسىندا» مىنالار العا قويىلدى: ەرەكشەلىككە يە مۇراجاي كورمەلەرىنىڭ بۇكىل ەلگە بەت الۋىن، دۇنيە جۇزىنە بەت الۋىن شابىتتاندىرۋ؛ شينجياڭداعى ٴارقايسى ايماق، وبلىس، قالالاردى ٴوزارا اۋىس ـ كۇيىس جاساۋعا، بىرلەسىپ كورمە اشۋعا شابىتتاندىرۋ؛ ٴارقايسى ايماق، وبلىس، قالالاردىڭ شينجياڭعا باعىتتامالى كومەكتەسەتىن ولكە، قالالاردىڭ كورمەسىن بەلسەنە ەنگىزۋىن نەمەسە شينجياڭعا باعىتتامالى كومەكتەسەتىن ولكە، قالالارعا بارىپ اۋىس ـ كۇيىس جاساۋىن ىلگەرىلەتۋ كەرەك.
بيىل 3 ـ ايدىڭ 8 ـ كۇنى «مىڭ جىلدىق ەجەلگى اۋەن — كۇسان تاس ۇڭگىر قابىرعا سۋرەتتەرى كوركەمونەر كورمەسى» نيڭبو قالاسى تيان ـ يگى مۇراجايىنا كىرىپ، شينجياڭنىڭ قۇمتۇرا تاس ۇڭگىرىنەن، سىنمۋسام تاس ۇڭگىرىنەن، قىزىل تاس ۇڭگىرىنەن، قىزىلقارعا تاس ۇڭگىرىنەن شىققان قابىرعا سۋرەتتەرگە ەلىكتەپ سىزىلعان 45 تۋىندىنى جانە سيفرلانعان قابىرعا سۋرەت كەسكىندەرىن كورمەگە قويىپ، شينجياڭنىڭ تاريحي مادەنيەتىن اڭساعان كورەرمەندەردىڭ بايىرعى جىبەك جولىنىڭ كەرەمەت ساپارىنا قادام تاستاۋىنا مۇمكىندىك جاسادى.
تاياۋ جىلداردان بەرى، اۆتونوميالى رايوننىڭ مادەني ەسكەرتكىشتەر تاراۋلارى مەن مادەني ەسكەرتكىشتەر ـ مۇراجاي ورىندارىنىڭ قۇلشىنۋىندا، شينجياڭنىڭ ٴارقايسى مادەنيەت ەسكى جۇرتتارى مەن مۇراجايلارىندا ساقتالعان مادەني ەسكەرتكىشتەر ىركەس ـ تىركەس سىرتقا شىعارىلدى، ەنگىزىلدى.
شينجياڭ مۇراجايىنىڭ «كەرەمەت 7 كۇن: شينجياڭ نيە ەسكى جۇرتى سيفرلى ۇلكەن كورمەسى» شاڭحايدا كورمە اشتى، «قۇتتى مەكەن — شينجياڭ مادەني ەسكەرتكىشتەر باعالى بۇيىم كورمەسى» حۋنان مۇراجاي مەكەمەسىنە بارىپ كورمە اشتى؛ تۇرپان مۇراجايىنىڭ «حان، تاڭ وتتى القابىنداعى جىبەك جولى كەلبەتى — شينجياڭ تۇرپان حان، تاڭ مادەنيەت ەسكەرتكىشتەرى سارا تۋىندىلارى كورمەسى» جياڭشي، يۇننان، جيلين، گۋاڭدۇڭ سياقتى جەرلەرگە بارىپ كورمە اشتى، «يارعول 10 مىڭ شاقىرىم — تۇرپان جىبەك جولى مادەني ەسكەرتكىشتەرى حات ـ قاعاز ەرەكشە كورمەسى» ۋحان داشۋەسى ۋانلين كوركەمونەر مۇراجايىنا بارىپ كورمە اشتى؛ اقسۋ ايماقتىق مادەني ەسكەرتكىشتەر ـ مۇراجاي مەكەمەسى (مۇراجاي) 23 بايىرعى اقشانى الىپ شانشي تاريح مۇراجايىنا بارىپ «چاڭ ـ اننان جولعا شىعۋ — جىبەك جولى مۇرالارىنا ٴوتىنىش بەرۋ ٴساتتى بولعاندىعىنىڭ 10 جىلدىعى تاقىرىپتىق كورمەسىنە» قاتىناستى.
سونىمەن بىرگە گۋاڭدۇڭ، فۋجيان، جياڭسۋ سياقتى جەرلەردەگى مۇراجايلاردان كەلگەن توڭكەرىستىك مادەني ەسكەرتكىشتەر كورمەسى، تەڭىزگە باتقان كەمەلەردەن شىققان مادەني ەسكەرتكىشتەر كورمەسى، كانال مادەنيەت كورمەسى، مىس اينا كوركەمونەر كورمەسى سياقتىلار دا قاشقار، قۇلجا، تۇرپان، اقسۋ سياقتى جەرلەردەگى مۇراجايلارعا ىركەس ـ تىركەس كىردى.
2024 ـ جىلى 11 ـ ايدا شينجياڭنىڭ جەر ـ جەرىندەگى مۇراجايلاردان تاڭدالعان ”مەملەكەت اسىلدارى“ حالىقارالىق مادەني ەسكەرتكىشتەر كورمە تۇعىرىنا تاعى كەلىپ، فرانسيانىڭ پاريجىندا وتكىزىلگەن ”جۇڭگو· تاڭ — كوپ نەگىزدى اشىق پاتشالىق ٴداۋىر كورمەسىنە (7 ـ عاسىردان 10 ـ عاسىرعا دەيىن)، سونداي ـ اق جاپونيانىڭ جيڭدۋىندا وتكىزىلگەن «دۇنيە جۇزىلىك مۇرا — ۇلكەن جىبەك جولى كورمەسىنە» قاتىناستى.
5 ـ اي كىرىسىمەن بۇكىل شينجياڭنىڭ جەر ـ جەرىندەگى ”جىلجىمالى مۇراجايلار“ قوسىنى ٴداستۇرلى مۇراجايدىڭ كورمە زالىن ٴار ۇلت بۇقاراسىنىڭ قاسىنا ”كوشىرىپ اكەلدى“ — شاۋەشەك قالالىق مۇراجاي مەن گارمون مۇراجايىندا ٴبىر جاعىنان، ٴتۇسىندىرۋشى الەۋمەتتىك اۋماق تۇرعىندارىنا قازىپ الىنعان مادەني ەسكەرتكىشتەردى تانىستىرسا، ەندى ٴبىر جاعىنان، بەيزاتتىق مۇرالارىن جالعاستىرۋشىلار ٴتۇرلى ـ ٴتۇستى گارموندارمەن كۇي تارتتى؛ ٴۇرىمجى قالالىق مۇراجاي دەن قويا جوبالانعان جىلجىمالى مادەني ەسكەرتكىشتەر كورمە تاقتاسىن الىپ، جاندى دا قىزىقتى ىقپالداستىق وقىتۋى ارقىلى جاستار مەن ورەندەردى ”ٴتورت تاريحتى“ ۇيرەنۋگە جەتەكتەدى؛ قۇمىل قالالىق مۇراجاي ەرتە زامانعى كيىم ـ كەشەكتەردىڭ جاسالۋ جانە وزگەرۋ حيكايالارىن مەكتەپكە الا كىردى ٴارى ۇقساتىپ جاسالعان كەزدەمە توقۋ ماشيناسىنان پايدالانىپ وقۋشىلارعا كەزدەمە توقۋ ٴداستۇرلى ونەرىن سەزىندىردى... 2024 ـ جىلى بۇكىل شينجياڭدا جالپى 3000 رەتتەن استام جىلجىمالى مۇراجاي كورمەسى وتكىزىلىپ، ەكسكۋرسيالاعاندار ٴبىر ميلليون ادامعا (رەت) جەتىپ، ”بارلىق جەردە مۇراجاي بولۋ“ قالا مەن اۋىل اراسىنداعى كوركەم كورىنىسكە اينالدى.
«شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايونىنىڭ ”14 ـ بەسجىلدىق“ مادەني ەسكەرتكىشتەردى قورعاۋ جانە عىلىم ـ تەحنولوگيادا جاڭالىق اشۋ جوباسىندا» مىنالار العا قويىلدى: جىلجىمالى مۇراجاي قيمىلىن بەلسەنە ورىستەتىپ، مادەني ەسكەرتكىشتەر كورمەسىنىڭ اۋىل ـ قىستاقتارعا، الەۋمەتتىك اۋماقتارعا، مەكتەپتەرگە، كاسىپورىندارعا، ورگاندارعا جەتۋىن ىلگەرىلەتىپ، ”100 اۋدان، 1000 اۋىلدى“ جاپپاي قامتۋدى جۇزەگە اسىرۋ كەرەك.
”مۇراجاي دامىپ بۇگىنگى كۇنگە جەتكەندە تىنىش كۇيدەگى قورعاۋشى بولۋمەن بىرگە، يكەمدى ات سالىسۋشى دا بولدى“. شينجياڭ مۇراجايى پارتكومىنىڭ شۋجيى حى جيا بىلاي دەدى: ”ٴبىز عىلىم ـ تەحنولوگيا ٴتاسىلى ارقىلى كەڭىستىك شەكتەمەسىن بۇزىپ، AI ،VR/ARلاردى جىلجىمالى مۇراجايدىڭ ماڭىزدى دانەكەرىنە اينالدىرىپ، ٴارقانداي ورتادا تاريحتى ەسكە الۋدى كورۋگە بولاتىن، جاناسۋعا بولاتىن، سەزىنۋگە بولاتىن ەتىپ، مۇراجايدىڭ ’جىلجىمالى‘ ٴتاسىل ارقىلى قوزعالىستى مادەنيەت كىندىگى يقۋاتىن اناعۇرلىم ويداعىداي ارقالاۋىنا مۇمكىندىك جاساپ، ٴبىزدىڭ قىمباتتى مادەنيەت مۇرالارىمىزدى ويداعىداي جالعاستىرۋىمىز، ويداعىداي ايگىلەۋىمىز، ويداعىداي پايدالانۋىمىز كەرەك“.
