”تاريحي تۇرعىنى، ستراتەگيالىق ويدى تۇگەل ناقتى ارەكەتتە تياناقتاندىرۋ كەرەك“
— باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ حىناندا قىزمەت تەكسەرگەندىگى جونىندە ەستەلىك
حالىق گازەتىنىڭ تىلشىلەرى دۋ شاڭزى، حۋ زىشي، شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ تىلشىلەرى جاڭ شياۋسۇڭ، جۋ جيچاي
جاز باسىندا باس شۋجي شي جينپيڭ حىناندى ىشكەرىلەي ارالاپ، قىزمەت تەكسەرىپ، تەكسەرۋ ـ زەرتتەۋ جۇرگىزدى.
جۇڭگونىڭ ”ورتاسىنان“ ويىپ ورىن الىپ، اساۋ حۋاڭحى وزەنىن اتتاپ، بۇيرات چينليڭ تاۋىنا ارقا سۇيەپ، تايحاڭ تاۋىمەن ىرگەلەس جاتقان، حالىق سانىندا ٴىرى ولكە، ەكونوميكادا ٴىرى ولكە، اۋىل شارۋاشىلىعىندا ٴىرى ولكە... ۋاقىت حىناننىڭ كىتاپ بەتتەرىن ۇزارتتى، ال جالعاستىرۋدى كۇتكەن كىتاپ پاراقتارى باياۋ اشىلۋدا.
جۇڭگونىڭ تاريح جونىندەگى تۇسىنىگىن باس شۋجي بىلاي دەپ تەرەڭىنەن اتاپ كورسەتكەن بولاتىن: ”ٴجۇز جىلمەن، مىڭ جىلمەن ەسەپتەلەدى“.
ۇلكەن تاريح كوزقاراسىنداعى ٴبىر ٴوڭىر مەن ونىڭ ٴار تۇسىندا ٴىرى پارتيانىڭ، ٴىرى ەلدىڭ العا باسۋ جولىنداعى ىزدەرى كەيدە قانىق، كەيدە سولعىن ورنەكتەلدى. حىناندا ساپاردا بولعان ەكى كۇن ۋاقىتتا اسەر تەرەڭ بولدى. باس شۋجي شي جينپيڭ تەرەڭ ماعىنالى تۇردە بىلاي دەدى:
”ورتا بولىكتەگى وڭىرلەر قالاي ەڭسە كوتەرۋى كەرەك؟ حۋاڭحى وزەنى الابى قالاي جوعارى ساپالى دامۋى كەرەك؟ تاريحي تۇرعىنى، ستراتەگيالىق ويدى تۇگەل ناقتى ارەكەتتە تياناقتاندىرۋ كەرەك“.
70 جىلدان استام ۋاقىت جول باستى
”بۇل جۇرگەن جولىمىز دۇرىس بولدى“
5 ـ ايدىڭ 19 ـ كۇنى تۇستەن كەيىن باس شۋجي شي جينپيڭ لوياڭ قازانشىق توبى جارنا شەكتى سەرىكتەستىگىنە كەلىپ قىزمەت تەكسەردى.
بۇل سەرىكتەستىكتىڭ توركىنى ”1 ـ بەسجىلدىق“ كەزىندە قۇرىلعان لوياڭ قازانشىق زاۆودى. 1954 ـ جىلى دالادا لوياڭ قازانشىق زاۆودى العاشقى ولشەۋ بەلگىسىن ورناتتى. ول جاڭا جۇڭگونىڭ ونەركاسىپتەنۋ ارمانىنا جورىق جاساعان العاشقى جىلدار ەدى. ” 1 ـ بەسجىلدىق“ كەزىندە ەلىمىزدەگى 156 ٴتۇيىندى قۇرىلىس نىسانىنىڭ جەتەۋى لوياڭعا ورنالاستىرىلدى، قازانشىقتان تىس، تاعى تاۋ ـ كەن ماشينا زاۆودى، وتقا ٴتوزىمدى ماتەريالدار زاۆودى، تراكتور جاساۋ زاۆودى سياقتىلار بار، باس شۋجي بۇلاردى بەس ساۋساعىنداي قانىق بىلەدى.
بۇل كاسىپورىندار رەسپۋبليكانىڭ دامۋىمەن بىرگە العا باستى، شۇعىلالى كەزدەرى بولدى، ٴسۇرىنىپ جىعىلعان تۇستارى بولدى، سان رەت ىزدەنىس جاسادى. قازانشىق — ونەركاسىپتىڭ ”بۋىنى“.”ۇلتتىق قازانشىق ونەركاسىبىن كوتەرىپ تۇرعان ارقالىق“، لوياڭ قازانشىق سەرىكتەستىگىنىڭ سەرتىندە ايانباي الىسۋ مەن اسقاق جىگەر بار.
كورمە تۇعىرىندا ميلليمەتر بويىنشا ەسەپتەلەتىن نازىك بولشەكتەر بار، سونداي ـ اق جەل كۇشى گەنەراتورىنىڭ، تۋنەل قازۋ ماشيناسىنىڭ ۇلكەن بولشەكتەرى دە بار؛ ٴوندىرىس جەلىسىندە زەردەلى مەحانيكالى بىلەك شەبەرلىكپەن جۇمىس ىستەۋدە، پارامەترلەرى ناقتى ۋاقىتتا كورسەتىلىپ تۇر. باس شۋجي شي جينپيڭ مۇقيات قاراپ، ٴالسىن ـ ٴالى ايالداپ سۇراستىرىپ، لوياڭ قازانشىق سەرىكتەستىگىنىڭ رەفورما، دامۋ جولىن ەگجەي ـ تەگجەيلى ۇعىستى. كوز جەتەر جەردەن، كوڭىل جەتەر تۇستان جاڭا جۇڭگونىڭ ونەركاسىپتەنۋ جولىنداعى تارام ـ تارام ىزدەرى، قۇرىشتاي شىڭدالۋدىڭ داڭقى مەن مۇندالايدى.
”بۇرىنعى شەتەل سىرىڭكەسى، شەتەل سابىنى، شەتەل تەمىرى سياقتىلاردىڭ بارىندە ساتىپ الۋعا سۇيەنەتىنىمىزدى“ ەسكە الىپ، ”بىرىنشىدەن كەدەي، ەكىنشىدەن اق جۇڭگونىڭ 156 نىسان ارقىلى ونەركاسىپ قۇرىلىسىن باستاعاندىعىنا“ اسەرلەنىپ، ”ٴبىز قايراتتانا ۇمتىلىپ، ٴوز كۇشىمىزگە سۇيەنىپ، ’ەكى بومبى، ٴبىر جاساندى سەرىك‘ جاسادىق“ دەپ القاپ، سودان ارى ”بۇگىنگى تاڭدا ٴبىزدىڭ ونەركاسىپ ٴتۇرى ەڭ تولىق دۇنيە ٴجۇزى بويىنشا جاساۋ كاسىبىندەگى ٴبىرىنشى ٴىرى ەلگە اينالعاندىعىمىزدى“ تىلگە تيەك ەتتى، سوزدەرىندە باستان وتكەن سان وزگەرىس بار، ونان دا ماڭىزدىسى، اسقاق سەزىم بار.
تاريحتاعى وزگەرىستەر، حالىقاراداعى سالىستىرۋلار ٴبىر ناتيجەنى شەكسىز ايقىنداي ٴتۇستى. باس شۋجي بەرىك بەكىممەن بىلاي دەدى: ”ٴبىز شارۋاشىلىقتى ٴوز كۇشىمىزبەن دامىتۋ جولىمەن تاباندىلىقپەن ٴجۇرىپ، ٴوز كۇشىمىزگە سۇيەنىپ، ونەركاسىپتى، جاساۋ كاسىبىن دامىتتىق، بۇل جۇرگەن جولىمىز دۇرىس بولدى!“
جول جۇرگەن سايىن كەڭەيە ٴتۇستى، جۇرگەن سايىن سەنىمىمىز بەكەمدەلە ٴتۇستى.
جۇڭگو جاساۋ كاسىبىن تاباندىلىقپەن دامىتۋى كەرەك پە، جوق پا؟ پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ پوزيتسياسى بەكەم بولدى، ”ٴارقانداي ۋاقىتتا دا جۇڭگودا جاساۋ كاسىبى كەم بولسا بولمايدى“. ەرەن ستراتەگيالىق كورەگەندىك ٴبىر ميلليارد 400 ميلليوننان استام جان سانى بار ٴىرى ەلدى تاباندىلىقپەن ورنالاستىرىپ كۇش سالۋعا جەتەكتەدى، وسىنىڭ ارقاسىندا ”ەل بولىپ تۇرۋدىڭ تياناعى، مەملەكەتتى قۇدىرەتتەندىرۋدىڭ نەگىزى“ قادام سايىن بەكەمدەلدى.
لوياڭ قازانشىق سەرىكتەستىگىنىڭ قارىشتاۋى ٴدال ٴبىر باقىلاۋ ۇلگىسى بولدى. كاسىپورىن جاۋاپتىسى باس شۋجيگە بىلاي دەدى: 10 نەشە جىلدىڭ الدىندا جوعارى دەڭگەيلى قازانشىققا ”قول جەتپەيتىن“، سوڭعى جىلدارى تەحنولوگيانىڭ دەڭگەيىن كوتەرۋدىڭ ارقاسىندا ٴونىمدى مانەرلەۋ شەبەرلىگى دەڭگەيى كورنەكتى جوعارىلادى. بىلتىر جوعارى دەڭگەيلى قازانشىقتىڭ ٴونىم قۇنى كاسىپورىن جالپى ٴونىم قۇنىنىڭ %70ىن يەلەدى.
حالىق شارۋاشىلىعىنىڭ ماڭىزدى تىرەگى رەتىندە، جاساۋ كاسىبى قارىشتاۋدا نەگە سۇيەندى؟
ٴبىر عانا جاۋاپ — عىلىم ـ تەحنولوگيانىڭ قۋات ۇستەۋى.
جورىقتىڭ اياقتار كەزى بولمايدى. جاڭالىق اشۋ تىزبەگى مەن كاسىپ سالاسى تىزبەگى ٴتۇيىلىسىپ، ”جاساي الۋدان“ ”جاقسى جاساۋعا“ دەيىن، ”ۇلكەن“ بولۋدان ”قۋاتتى“ بولۋعا دەيىن ٴاربىر شىڭعا شىعۋدىڭ ٴبارى عىلىم ـ تەحنولوگيانىڭ تىرەك بولۋىندا جۇزەگە استى.
بۇل جونىندە باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ اسەرى وتە تەرەڭ بولدى.
”وسى زامانعى جاساۋ كاسىبى عىلىم ـ تەحنولوگيانىڭ قۋات ۇستەۋىنەن ايرىلا المايدى، تەحنولوگيادان قامال الۋدى قۇلشىنا كۇشەيتىپ، دەربەس جاڭالىق اشۋ سىندى دامۋ جولىمەن ٴجۇرۋ كەرەك“، بۇل سوزدە ايتىلعانى بەتالىس ەدى.
”’القىمدايتىن‘ ماسەلەلەرگە جولىعۋ، ٴبىزدىڭ ٴوزىمىزدى ىستەۋگە ماجبۇرلەگەندىكتەن، لاۋلاعان ورتتە قايتا سومدالىپ، قايتا تۇلەپ قاناتتاندىق“. بۇل سوزدە بايىمدالعانى رۋح ەدى.
جاڭالىق اشۋدا، ٴسوز جوق، توسقاۋىلعا، كۇشتى اعىسقا، قاتەرلى قايراڭعا جولىعامىز. تەك بەتالىستى ٴدال تانىپ، العان بەتتەن قايتپايتىن باتىلدىقتان، قيىنشىلىققا جولىققان سايىن قايراتتاناتىن توزىمدىلىكتەن جازباعاندا عانا، جەلگە قارسى تولقىن جارىپ، العا ىلگەرىلەي الامىز.
مىنە بۇل جۇڭگونىڭ باسىپ وتكەن جولىنداعى بەينەسى.
ٴبىر جاۋاپ — دارىندىلاردىڭ تىرەك بولۋى.
لوياڭ قازانشىق سەرىكتەستىگىنىڭ جاۋاپتىسى مالىمەت بەرىپ، جەرگىلىكتى ورىنداعى ”ٴبىر زاۆود، ٴبىر زەرتتەۋ ورنى، ٴبىر مەكتەپ، ٴبىر اكادەميا“ ۇلگىسىنىڭ قازانشىق كاسىبىنىڭ دامۋىن پارمەندى جەبەگەندىگىن ايتتى، باس شۋجي مۇنى تۇراقتاندىرىپ: ”بۇل جەردىڭ قازانشىق كاسىپ سالاسىن دامىتۋ ەكولوگياسى جاقسى ەكەن، ول — ٴوندىرىستى، وقىتۋدى، زەرتتەۋدى ٴبىر تۇلعالاندىرۋ“، ـ دەدى.
وقۋ ـ اعارتۋ، عىلىم ـ تەحنولوگيا، دارىندىلار — جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدىڭ نەگىزدىك، ستراتەگيالىق تىرەگى. پارتيا 20 ـ كەزەكتى ورتالىق كوميتەتى ٴۇشىنشى جالپى ٴماجىلىسىنىڭ «قارارىندا» ”جاپپاي جاڭالىق اشۋعا قولداۋ كورسەتەتىن ٴتۇزىلىس ـ مەحانيزم ورناتۋ“ العا قويىلدى. قورشاۋدى اناعۇرلىم تالقانداپ، سايكەستى وزگەرىستى ىلگەرىلەتىپ، جەر ـ جەر دابىرالى ىلگەرىلەتە باستادى.
”زاۆودقا كەلگەنىڭىزگە قانشا ۋاقىت بولدى“؟ ”ماعلۇماتىڭىز نە“؟ ”جۇمىسقا شىعارداعى باۋلۋ قالاي ىستەلدى“؟ ”كىرىستەرىڭىز قالاي“؟ لوياڭ قازانشىق سەرىكتەستىگىنىڭ جۇمىسشى ـ قىزمەتكەرلەرىمەن اڭگىمەلەسكەندە باس شۋجي شي جينپيڭ دارىندىلاردىڭ جەتىلۋ جولىنا ايرىقشا نازار اۋداردى.
مەملەكەتتىڭ قۇدىرەتتەنىپ، دامۋى دارىندىلارعا سۇيەنەدى، باس شۋجي تەرەڭ تولعانىپ بىلاي دەدى: ”دارىندىلار — ٴۇمىت، ٴوندىرىستىڭ، وقىتۋدىڭ، زەرتتەۋدىڭ ٴبىر تۇلعالانۋىن ىلگەرىلەتۋدە قىرۋار جوعارى ساپالى دارىندىلاردى تاربيەلەگەندە عانا، جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋ شىن مانىندە جۇزەگە اساتىن بولادى“.
5000 جىلدان استام ۋاقىتتاعى سان وزگەرىس
جۇڭحۋا وركەنيەت قاينارىنا ”ناقتى ورىندارعا كوبىرەك بارىپ ٴۇڭىلۋ“ كەرەك
5000 جىلدان استام وركەنيەت تامىرى، 4000 جىلدىق ٴنان قالا بەدەرى، 13 پاتشالىق بايىرعى استاناسىنىڭ تاماشا كورىنىسى لوياڭعا شوعىرلانعان.
سان ـ ساناقسىز جولدى باسىپ وتكەن جۇڭگو، ٴار رەت قايىرىلا قاراعانىمىزدا، ايدىن شالقار مادەنيەت تامىرى، بايتاق جۇڭگونىڭ ٴار تۇسىنداعى جاۋھارى شەكسىز اقىل ـ پاراسات پەن كۇش ـ قۋاتتى قامتىپ جاتقانى بايقالادى. وسى كۇنى باس شۋجي شي جينپيڭ ىلگەرىندى ـ كەيىندى بايما بۇتحاناسىنا، لۇڭمىن تاس ۇڭگىرىنە بارىپ قىزمەت تەكسەردى، تەكسەرۋ ـ زەرتتەۋ جۇرگىزدى.
1000 جىلدىق بوران ـ شاشىندى باستان كەشىرگەن بايما بۇتحاناسىندا ەڭ ەرتەدەگى ٴدىن تاعىلىمدارىن اۋدارۋ، ٴدىني سالت وتكىزۋ ورنى بوي سوزىپ تۇر. باس شۋجي شي جينپيڭ دە كەزىندە ”اقبوز اتقا نوم ارتۋ“ دەگەن ٴتامسىلدى تىلگە تيەك ەتىپ، وسى ارقىلى وركەنيەتتىڭ توعىسۋىن، ٴوزارا ۇلگى الۋىن تۇسىندىرگەن ـ دى.
بايىرعى اعاشتاردىڭ جارىقتارىنا ۋاقىت تاڭباسى ويىلعان، قاڭىلتاق كەرپىشتەردىڭ اراسىنا تاريحتىڭ شاڭ ـ توزاڭى تولعان. ورتا ٴوس سىزىعىندا ٴارقايسى ۇلكەن سارايلار وڭتۇستىكتەن سولتۇستىككە قاراي قاتار ـ قاتار تىزىلگەن. تاس ات، ٴمۇسىن، قۇلىپتاس ويمالارى، جۇرگەن جەردىڭ بارىندە تاريحي مادەني ەسكەرتكىشتەر بار. ”بايما بۇتحاناسىنداعى قوڭىراۋ ٴۇنىنىڭ“ جىبەك جولىنداعى جاڭعىرىعى، سانسكريت ٴتىلى مەن حانزۋ ٴتىلى اۋەندەرىنىڭ وركەنيەتتىك تىلدەسۋى جۇڭحۋا وركەنيەتىنىڭ سيىسىمدىلىعى مەن اشىقتىعىن ايگىلەپ تۇر.
باس شۋجي شي جينپيڭ باياۋ ٴجۇرىپ زەر سالا قاراپ، تاريحتىڭ تەرەڭ قويناۋىنا كوز تاستادى. جۇڭحۋا وركەنيەتى تاريحىندا ”الۋان ٴتۇس توعىسىپ، ٴبىر ـ بىرىنە ساي كەلۋ“ قاستەرلەنىپ، سوڭىندا ٴبارىن تۇگەل قامتىپ، ۋاقىت وتكەن سايىن جاڭارىپ وتىردى. ول ۇزاق بولاشاققا كوز جىبەرىپ بىلاي دەدى: ”بايما بۇتحاناسى بۇددا ٴدىنىنىڭ تارالۋ، دامۋ جانە ۇزدىكسىز جۇڭگوشالانۋ ۇردىسىنە كۋا بولدى. تاريح مىنانى دالەلدەدى: ەلىمىزدە ٴدىندى جۇڭگوشالاندىرۋ بەتالىسىنا تاباندى بولۋ بۇكىلدەي دۇرىس، ٴدىندى جۇڭگونىڭ تاڭداۋلى ٴداستۇرلى مادەنيەتىنە توعىسۋعا، سوتسياليستىك قوعامعا ۇيلەسۋگە بەلسەنە جەتەكتەۋ كەرەك“.
لوياڭنىڭ وڭتۇستىگىندە ەكى تاۋ ٴبىر ـ بىرىنە قاراپ تۇر، يشۇي وزەنى ورتاسىندا اعىپ جاتىر. ”ادەمى ۇيلەر قابات ـ قابات ٴتىزىلىپ، مىڭداعان بۇت ۇياشىعى جالاما جارتاستاردى قورشاپ تۇر“، لۇڭمىن تاس ۇڭگىرى ”جۇڭگو تاس ويما كوركەمونەرىنىڭ ەڭ بيىك شىڭى“ دەپ اتالعان.
باس شۋجي شي جينپيڭ بين ـ ياڭ 3 ۇڭگىرىنىڭ الدىندا تۇرىپ زەر سالا قاراپ، وي جۇگىرتتى. ”ون مىڭداعان ۇڭگىر جارتاستا قاتارلاسىپ، ٴۇش بۇت ۇياشىعى ەرەكشە كوز تارتىپ تۇر“، ”يچۋە بۇت ۇياشىعى ەسكەرتكىشىنىڭ ارىپتەرى وتە كوز تارتادى، جول ارالىعى ەرەكشە ۇيلەسىمدى“. باس شۋجي وتكەن ىستەردى ەسىنە الدى. ول سول جىلدارى حىبەيدىڭ جىڭديڭىندا قىزمەت ىستەگەن كەزىندە لۇڭشيڭ بۇتحاناسىنا بارىپ تەكسەرۋ ـ زەرتتەۋ جۇرگىزگەندە سۇي ٴداۋىرىنىڭ ٴبىر ەسكەرتكىشىن كورەدى، وتە ۇزاق ۋاقىت وتكەندىكتەن، كوپتەگەن جەرى جەمىرىلىپ كەتكەن ەكەن، ول دەرەۋ قورعاۋ شارالارىن قولدانۋدى تالاپ ەتەدى، كەيىن ونىڭ ماڭىزدى حاتكەرلىك مادەني ەسكەرتكىشى ەكەندىگى دالەلدەندى. ”تاريحتى قادىرلەۋ، تاڭداۋلى ٴداستۇرلى مادەنيەتتى قادىرلەۋ“ دەگەن نە، بولماشى ىستەن سۇيىسپەنشىلىك بايقالادى.
ساياحاتشىلار دۋمانعا بولەندى. ولار باس شۋجي تۇرعان جاققا قاراي قۋانا جۇگىرىپ، قاۋمالاي كەلدى.
”سەندەر قايدان كەلدىڭدەر“؟ باس شۋجي شي جينپيڭ كۇلىمسىرەي كوپشىلىككە امانداستى.
جان ـ جاقتان جاۋاپ قاتقان ٴۇن ۇزىلمەدى. توڭىرەكتىڭ ٴتورت بۇرىشىنان كەلگەن ولاردىڭ اراسىندا جاسى ەگدەلەگەن قارتتار دا، بالدىرعان بالالار دا بار، ولاردىڭ كوبى جالىندى جاستار ەدى.
وسى كەزدە بىرەۋ جوعارى داۋىسپەن ٴبىز باستاۋىش مەكتەپ وقۋلىعىنداعى ەجەلگى ەسكەرتكىشتەردى كورۋگە كەلدىك دەپ ايعايلادى.
كۇلكى ٴۇنى ىشىندە باس شۋجي كوپشىلىككە شىن ىقىلاسپەن بىلاي دەدى: ”بارلىقتارىڭ اتىن ەستىپ كەلگەن ەكەنسىڭدەر! جۇڭحۋا وركەنيەتىنىڭ مازمۇنى باي، ٴمانى تەرەڭ، ٴبىزدىڭ ناقتى ورىنعا كوبىرەك كەلىپ قاينارىن ىزدەۋىمىزگە تاتيدى“.
”قاينارىن ىزدەۋ“ دەگەنىمىز توركىنى مەن وشاعىن ىزدەۋ. تاريحتىڭ سالقار كوشىندە جۇڭحۋا وركەنيەتى باستان ـ اياق مادەنيەت ارقىلى ىقپال كورسەتىپ ادام تاربيەلەۋ رۋحىمەن ۇرپاقتان ـ ۇرپاققا جالعاسىپ كەلەدى. وركەنيەت سالقار كوشىنىڭ جالعاسۋىنان مادەنيەت ىستەرىنىڭ، مادەنيەت كاسىپ سالاسىنىڭ گۇلدەنىپ ـ كوركەيۋىن ويلاعان باس شۋجي شي جينپيڭ بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: مادەنيەت پەن ساياحاتتى توعىستىرۋدىڭ بولاشاعى كەڭ، مادەنيەت ـ ساياحات كاسىپ سالاسىنىڭ جوعارى ساپالى دامۋىن ىلگەرىلەتىپ، ناعىز تىرەكتى كاسىپ سالاسى، حالىق تۇرمىسى كاسىپ سالاسى، باقىت كاسىپ سالاسى ەتىپ تۇلعالاۋ كەرەك.
گۋياڭ ۇڭگىرىندە يۇنگاڭنىڭ سالت ـ ساناسى ٴالى دە بار، سىندارداي ادەمى تۇلعا، كەڭ قاپتال شاپان، بەلدىك سىندى ”ورتا جازىق ستيلى“ دە كورنەكتىلەنە باستاعان.
ٴبىر توپ مادەني ەسكەرتكىشتەردى قورعاۋ قىزمەتكەرى باس الماي جۇمىس ىستەپ جاتتى. اڭگىمەلەسكەن كەزدە ولار باس شۋجيگە الدىلارىنداعى جاۋھارلاردى ٴبىر ـ بىردەن تانىستىردى: ”لۇڭمىننىڭ 20 تۋىندىسى“، بۇل جەردىڭ وزىندە 19 تۋىندى بار، ”بارلىعى اسەم دە كوركەم، شەبەرلىگى وزگەشە“، ”ۋي ەسكەرتكىشتەرى ٴارىپ ۇلگىسىنىڭ“ جاۋھارى ايگىلەنگەن.
جوتادان اينالىپ وتكەندە فىڭشيان بۇتحاناسىنىڭ الىپ ٴمۇسىنى كۇن نۇرىندا قاسقايىپ، ”ۇلى تاڭ پاتشالىعىنىڭ كەلبەتى“ مەن مۇندالايدى. ساباز دا قاراپايىم ٴارى ايبىندى بولىپ، كولەمىنىڭ كەڭدىگى، ايبىنىنىڭ اسقاقتىعى ادامدى قايران قالدىرادى. سول جىلداردى ەسكە الساق، تاۋ اڭعارىندا بالتا مەن شاپقى ٴۇنى جاڭعىرعانداي بولدى، الىپ ينجەنەريا قانداي ايبىندى دەسەڭىزشى! باس شۋجي شي جينپيڭ تەبىرەنە بىلاي دەدى: ”جۇڭحۋا مادەنيەتىنىڭ وسى جاۋھارلارىن ويداعىداي قورعاۋ، ويداعىداي جالعاستىرۋ، ويداعىداي تاراتۋ كەرەك“.
لۇڭمىن تاس ۇڭگىرىنەن اتتاناردا باس شۋجي اعاش ـ شوپتەر بىتىك وسكەن يشۇي وزەنىنىڭ جاعاسىندا تۇرىپ، شيشان تاۋىنداعى مىڭداعان بۇت ۇياشىعىنا كوز تاستاپ، ۇلى وركەنيەت كەلبەتىن تاماشالادى. كوز سۇرىندىرەتىن يشۇي وزەنى جىم ـ جىرت اعىپ جاتىر. قارسى جاعادا سولتۇستىك ۋي پاتشالىعىنىڭ ويما بەدەرى، گۇلدەنگەن تاڭ پاتشالىعىنىڭ ويماسى تۇر، جالاما جارتاستىڭ اراسىنا ماڭگىلىك وركەنيەت تاڭباسى ايشىقتالعان.
وركەنيەت بەينە سۋ سياقتى. تاريحتىڭ سالقار كوشىندە كوپ نەگىزدى وركەنيەت جۇڭحۋانىڭ بايتاق دالاسىندا كەزدەسىپ، تىلدەسىپ، ٴوزارا ۇلگى الىپ، توعىسىپ، باي مازمۇندى جۇڭحۋا وركەنيەتىنە اينالدى. ۋاقىت بۇگىنگى كۇنگە جەتكەندە ٴداۋىر تولقىنىندا تىنباي قاينارىن تاۋىپ، تامىرىنا بويلاپ، رۋحاني كۇش ـ قۋات قابىلداۋ قاجەت. تەكسەرۋ ـ زەرتتەۋ كەزىندە باس شۋجي شي جينپيڭ كىشكەنتاي دوستاردى ”كىشكەنتايىنان مادەنيەت سەنىمىن ورناتۋعا“ شابىتتاندىردى.
قايدان كەلگەنىن، قايدا تۇرعانىن، قايدا باراتىنىن ٴبىلۋ كەرەك. ”جۇڭحۋا وركەنيەتىنىڭ تاريحى ۇزاق، ەشقاشان ٴۇزىلىپ كورگەن ەمەس، ول ۇلى ۇلتىمىزدى سومدادى“.
ٴبىر ـ بىرىنە ۇلاسقان 5 جىلدىقتاردىڭ جالعاسۋى
”سەنىمدى بەكەمدەپ، ٴوز ٴىسىمىزدى تاباندىلىقپەن جاقسى ىستەيىك“
”5 جىلدىق جوبانى عىلمي جولمەن جاساۋ جانە ۇزبەي اتقارۋ — پارتيامىزدىڭ ەل باسقارۋداعى ٴبىر ماڭىزدى تاجىريبەسى“. 5 جىلدىق جوبا ۇزاق بولاشاقتىق نىسانادا بىرىنەن سوڭ ٴبىرى جالعاسىپ، ”ٴبىر جوبانى سوڭىنا دەيىن جالعاستىرۋدىڭ“ سەرپىمدىلىگى جارىققا شىقتى.
حىنانعا بارىپ قىزمەت تەكسەرۋ قارساڭىندا باس شۋجي شي جينپيڭ ”15 ـ بەسجىلدىق“ جوبانى جاساۋ قىزمەتى جونىندە ماڭىزدى نۇسقاۋ بەرىپ، ”جوعارى دەڭگەيدە جوبالاۋ مەن حالىقتان اقىل سۇراۋدى بىرلىككە كەلتىرىپ، تەكسەرۋ ـ زەرتتەۋدى، دالەلدەۋدى كۇشەيتىپ، كەڭ كولەمدە ورتاق تانىم ۇيىستىرۋدى“ تالاپ ەتتى.
5 ـ ايدىڭ 20 ـ كۇنى تۇستەن بۇرىن حىنان ولكەلىك پارتكوم مەن ولكەلىك ۇكىمەتتىڭ قىزمەتتەن مالىمەت بەرۋ ماجىلىسىندە باس شۋجي شي جينپيڭ 5 جىلدىق جوبانى تىلگە تيەك ەتتى: ”بۇل ٴىس جۇزىندە جۇڭگونىڭ ٴبىر ەرەكشەلىگى. ٴبىز تەكسەرۋ ـ زەرتتەۋ نەگىزىندە حالىق تىلەگىنە تولىق قۇرمەت ەتەتىن ٴارى ٴىس جۇزىندىككە ۇيلەسەتىن جان ـ جاقتى، جۇيەلى جوبانى العا قويدىق، سونداي ـ اق ەرەكشە كۇشتى اتقارۋ قۋاتىمەن وسى جوبالاردى تياناقتاندىردىق“.
جالپى جاعداي مەن ٴبىر ٴوڭىردىڭ قاتىناسى ەل باسقارۋدا، ٴسوز جوق، ويداعىداي يگەرۋگە ٴتيىستى ٴبىر جۇپ قاتىناس. ٴارى ”بۇكىل ەل ٴبىر تۇتاس جۇيە“ سىندى ٴبىر تۇتاس جوبا بولۋ كەرەك، ٴارى وڭىرلەردىڭ ٴوز ارتىقشىلىقتارىن ساۋلەلەندىرۋىنەن ايرىلا المايدى. وسىلاي بولعاندا عانا 9 ميلليون 600 مىڭ شارشى كيلومەتردەن استام توپىراقتا ومىرشەڭ كۇش تاسقىندايدى.
”پارتيا ورتالىق كوميتەتى ٴبىر تۇتاس باسشىلىق ەتكەن كەلەلى جاعدايدا ٴارقايسى وڭىرلەر باسقالارعا ىلەسپەۋى، جاي عانا ەلىكتەمەۋى كەرەك، ٴوز ارتىقشىلىعىنىڭ قايدا ەكەندىگىنە، قايتكەندە ارتىقشىلىعىن قابىلداپ، كەمشىلىگىن تولىقتاۋعا، ارتىقشىلىعىن اسىرىپ، كەمشىلىگىن تۇزەتۋگە بولاتىندىعىنا قاراۋى كەرەك“. باس شۋجي شي جينپيڭ ادىستەمەنى تىلگە تيەك ەتتى.
مالىمەت بەرۋ ماجىلىسىندەگى ەكى شەشۋشى ٴسوز جالپى جاعداي مەن ٴبىر ٴوڭىردىڭ قاتىناسىن ديالەكتيكالىق تۇرعىدان يگەرۋدى جاندى بەينەلەدى.
ٴبىرىنشى شەشۋشى ٴسوز جوعارى ساپالى دامۋ. قازىرگى كەدەرگىنى جويۋعا ٴمان بەرۋمەن قاتار، ۇزاق بولاشاقتىق سەرپىمدىلىكتى كۇشەيتۋدى دە كوزدە ۇستاۋ كەرەك.
”بيىل ٴبيداي ەگىلگەن جەر اۋدانى ارتتى ما؟ ورنىقتى بولدى ما، الدە تومەندەدى مە؟ بۇل رەتكى قۋاڭشىلىق تۇسىمدەرىڭىزگە ىقپال جاساي ما، جوق پا؟“ وسى ٴبىر اۋىز ٴسوز جۇڭگونىڭ اس كەسەسىنىڭ ورنىقتىلىعىن ويلاعاندىق ەدى.
ولكەنىڭ كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ جەتىستىكتەرىن بەكەمدەۋ، كەڭەيتۋ جاعدايىنان بەرگەن مالىمەتىن تىڭداعاننان كەيىن، دەرەۋ: ”حىناندا سول كەزدە قانشالىقتى كەدەي جان سانى بار ەدى“؟ ـ دەپ سۇرادى، بۇل سۇراۋدا حالىق تۇرمىسىن ەڭ تومەنگى شەكتەن تۇسىرمەۋدەگى قۇنتتىلىققا نازار اۋدارىلعان.
”ەكولوگيانى قورعاۋ تۇگەلدەي باۋ ـ باقشا، باقشا قۇرۋ دەگەندىك ەمەس“. مۇندا شىندىقتى ٴىس جۇزىنەن ىزدەۋ ستيلى دارىپتەلدى.
”سەنىمدى بەكەمدەپ، ٴوز ٴىسىمىزدى تاباندىلىقپەن جاقسى ىستەۋىمىز كەرەك“، ـ دەدى باس شۋجي شىن ىقىلاسپەن. جوعارى ساپالى دامۋدىڭ ايقىندىعى ارقىلى ٴتۇرلى ايقىنسىزدىققا توتەپ بەرۋ — كەزەكتەگى كەرى اعىسقا ٴونىمدى توتەپ بەرۋدەگى ستراتەگيالىق تالعام، سايىپ كەلگەندە، ٴاربىر ٴوڭىر ٴاربىر دامۋ سۇراۋىنا جاۋاپ بەرگەن كەزدە تاعى دا ناقتى، ونان ارى ەگجەي ـ تەگجەيلى بولۋى كەرەك.
ەكىنشى شەشۋشى ٴسوز جوعارى ٴونىمدى باسقارۋ.
”حىناننىڭ جان سانى جالپى مولشەرى، جان سانى تىعىزدىعى، جان سانى جىلجىمالىلىعى ٴبىرشاما زور، قوعامدىق ماسەلە كۇردەلى دە الۋان ٴتۇرلى، ٴسوز جوق، قوعامدىق باسقارۋدى تىڭعىلىقتى كۇشەيتۋ كەرەك“.
ٴتۇزىم ابزالدىلىعىن قايتكەندە باسقارۋ ونىمدىلىگىنە اينالدىرۋعا بولادى؟ وزەكتى بەكەمدەپ، نەگىزدى جەتىلدىرۋدى كوزدە ۇستاعان باس شۋجي بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: ”پارتيانىڭ باسشىلىعىن جاپپاي تياناقتاندىرىپ، قوعامدىق باسقارۋ ٴتۇزىلىس ـ مەحانيزمىن اقاۋسىزداندىرىپ، جاڭا ەكونوميكالىق ۇيىمداردىڭ، جاڭا قوعامدىق ۇيىمداردىڭ، جاڭا جۇمىستانۋشى توپتاردىڭ پارتيا قۇرىلىسى قىزمەتىن كۇشەيتۋ كەرەك“.
”فىڭچياۋ تاجىريبەسى“ جاڭا داۋىردە قايتكەندە تىرشىلىك تىنىسىن تاسقىنداتا الادى؟ ”كوڭىلدە سان بولۋ، ەرتە باستان قامدانۋ، ىرىقتىلىقپەن ىسكەرلىك كورسەتۋ كەرەك، ٴىس تۋىلعاندا بارىپ قىزمەتتى يگەرەم دەۋگە كەلمەيدى، ۇنەمى ٴورت ٴسوندىرۋ اترەتىنىڭ باستىعى بولا بەرۋگە بولمايدى“، ”فورماشىلدىقتى شىن مانىندە وڭاپ، نەگىزگى ساتىنىڭ اۋىرتپالىعىن جەڭىلدەتۋ كەرەك، جاقسى ٴىستى، گۇل ەگەتىن ٴىستى تالاسىپ ىستەۋگە، قيىن ىستەردى، جاماناتتى بولاتىن ىستەردى نەگىزگى ساتىنىڭ ىستەۋىنە يتەرمەلەۋگە بولمايدى“، باس شۋجي قاراپايىم تىلمەن ايتىپ، تەرەڭىنە ٴۇڭىلدى، ”قايشىلىق، بىرىنشىدەن، جينالىپ قالماۋى كەرەك، ەكىنشىدەن، تۇرگە ٴبولىپ ٴبىر جاقتى ەتۋدى ويداعىداي ىستەۋ كەرەك. بۇقارالىق ساقتانۋ، بۇقارالىق باسقارۋعا تاباندى بولىپ، قايشىلىقتاردى نەگىزگى ساتىدا جويۋ كەرەك“...
”وبلىس، اۋدانداعى ۇساق ۇلىق بولساق تا، بۇقارانىڭ ٴار ىسىنە سۇيىسپەنشىلىكپەن قاراۋىمىز كەرەك“. قوعامدىق باسقارۋ ٴار جاققا سايادى، جۇيەلى ويلاۋدى جانە سايكەستى شارالاردى قاجەت ەتەدى. ”قوعامدىق باسقارۋ جۇيەسىن كەمەلدەندىرۋ“ — پارتيا 20 ـ قۇرىلتايىنىڭ بايانداماسىنداعى ايقىن تالاپ، مۇندا كوزدەلگەنى — باسقارۋ جۇيەسى مەن باسقارۋ قابىلەتىن وسىزامانداندىرۋ. جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋ جولىندا وسى جاپالى دا اۋىر داۋىرلىك تاقىرىپقا ٴبىر ميلليارد 400 ميلليوننان استام ادام بىرگە جاۋاپ بەرۋدە.
ماڭگى جالعاستىراتىن تاباندىلىق
”قۇرىشتاي قاعيدانىڭ تەمىر تەگەۋرىندىك رولىن ساۋلەلەندىردى“
جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدا سان ۇرپاق ادامنىڭ ارمانى جانە كۇرەسى قوردالانعان.
جاڭا جۇڭگو قۇرىلعان باستاپقى مەزگىلدە العاشقى قادامدا العا قويىلعان ”ٴتورتتى وسىزامانداندىرۋدى“ جۇزەگە اسىرۋ ستراتەگيالىق ويىنان رەفورما جاساپ، ەسىك اشىپ ”جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدىڭ جاڭا جورىعىن باستاۋعا“، ونان جاڭا داۋىردەگى ”مەملەكەتتى قۇدىرەتتەندىرۋ قۇرىلىسى، ۇلتتى گۇلدەندىرۋدىڭ بىردەن ـ ٴبىر دۇرىس جولىندا“ ارشىندى قاداممەن العا ىلگەرىلەۋگە دەيىن... كەزىندەگى كەدەي ٴارى ٴالسىز، ابدەن قورلىق كورگەن جۇڭگونىڭ 70 نەشە جىل ۋاقىتتا ادامزاتتىڭ وسىزاماندانۋ تاريحىنداعى كەرەمەتتەردى جاراتاتىندىعىن كىم ويلاعان؟
”تەك ٴبىز جۇڭگو كوممۋنيستەرى عانا جۇزەگە اسىردىق“.
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى نە ٴۇشىن ىستەي الادى؟ پارتيانىڭ وزىنە ـ ٴوزى توڭكەرىس جاساۋى ”ماڭگى جالعاسادى“، بۇل ٴدال 100 جىلدىق ٴىرى پارتيانى تۇسىنۋدەگى رۋحاني شيفرلاردىڭ ٴبىرى.
وسى رەتكى حىنان ساپارى بۇكىل پارتيادا جوعارىدان تومەنگە دەيىن ورتالىقتىڭ سەگىز ٴتۇرلى بەلگىلەمەسىنىڭ رۋحىن ىشكەرىلەي دايەكتىلەندىرۋ ۇيرەنۋ تاربيەسى ىشكەرىلەي ورىستەتىلگەن كەزگە ٴدال كەلدى. يدەيالىق ارقاۋدى تاعى دا شيراتا ٴتۇسۋ، اۋەلگى ماقسات ٴدۇزىن تاعى قايراۋ پارتيانىڭ بيلىك جۇرگىزۋ نەگىزىنە سايادى، جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدىڭ ورنىقتى قاداممەن الىسقا جەتۋىنە سايادى.
”ورتالىقتىڭ سەگىز ٴتۇرلى بەلگىلەمەسى — پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ حالىقتىڭ سەنىمىنە يە بولۋ شاراسى، جاڭا داۋىردەگى پارتيانى باسقارۋدىڭ، پارتيانى جونگە سالۋدىڭ بەلگى سيپاتتى شاراسى“. ارىندى سوزدەردە سونشالىقتى بەكىم جانە قايسارلىق سىڭىرىلگەن ٴارى سونشاما كوپ وزگەرىستەر مەن شارىقتاۋ قامتىلعان!
كەزىندە ۇزاق ۋاقىت جەرگىلىكتى ورىندا قىزمەت ىستەگەن باس شۋجي شي جينپيڭ ستيل ماسەلەسىنىڭ ٴتۇرلى بەينەلەرىن جازباي تانيدى: بەلگىلەمەگە قايشى ايكۇلشە ۇسىنۋ، قياق كۇرىش ۇسىنۋ، جاڭا جىلدى قۇتتىقتاۋ كارتچكاسىن ۇسىنۋ، كالەندار ۇسىنۋ ٴبىر مەزەت تيىلماي قويعان بولاتىن.
ورتالىقتىڭ سەگىز ٴتۇرلى بەلگىلەمەسى تياناقتانىپ، ستيل قۇرىلىسى جالپى بەتتىك جاندانا ٴتۇستى. 10 نەشە جىل شىڭدالۋ ارقىلى پارتيا ستيلى، ۇكىمەت ستيلى مۇلدە جاڭاردى.
بۇگىنگى ناتيجەگە قول جەتكىزۋدىڭ سەبەبى نەدە؟ جوعارى ارقىلى تومەنگە باستاماشى بولىپ، ”شەشۋشى ازشىلىقتى“ مىقتى يگەرۋ وسىنداعى كىلت سانالادى.
پارتيا 18 ـ قۇرىلتايىنان كەيىن باس شۋجي شي جينپيڭ ٴبىرىنشى رەت حىنانعا بارعاندا، لانكاۋعا بارىپ پارتيانىڭ بۇقارالىق لۋشيان تاربيەسى امالياتتىق قيمىلىنا تەكسەرۋ ـ زەرتتەۋ جۇرگىزىپ، جەتەكشىلىك ەتىپ، اۋىل ـ قىستاقتارعا ىشكەرىلەي بارىپ كادرلارمەن، بۇقارامەن اڭگىمەلەستى. بۇل رەت حىناندا تەكسەرۋ ـ زەرتتەۋ جۇرگىزگەندە اۋەلگىدەي كوپ ادام ەرتپەي، ٴبىرىنشى شەپكە توتە باردى. ورتالىقتىڭ سەگىز ٴتۇرلى بەلگىلەمەسىن تياناقتاندىرۋدا باس شۋجي شي جينپيڭ ٴوزى باس بولىپ اتقارىپ، الدىمەن ۋادە بەرىپ سوڭىنان امالياتتا ايگىلەدى.
ورتالىقتىڭ سەگىز ٴتۇرلى بەلگىلەمەسى جۇڭگونى وزگەرتتى.
قاجىماي ـ تالماي، ۇزاق ۋاقىت ۇلەس قوستى. رەفورما، دامۋ، ورنىقتىلىق مىندەتتەرى بارعان سايىن اۋىرلاسقان بۇگىنگى تاڭدا ٴار دارەجەلى پارتيالى كادرلاردىڭ تاڭداۋلى ستيل ارقىلى زەيىن ـ زەردەنى ۇيىستىرىپ، كۇش ـ قۋات توپتاپ، ٴىس تىندىرىپ ناتيجە شىعارىپ، باتىلدىقپەن ەڭ اۋىر جۇكتى ارقالاۋى، ەڭ قيىن ماسەلەلەردى شەشۋى، كۇردەلى ماسەلەلەردى شەبەرلىكپەن قابىلداۋى ەرەكشە قاجەتتى.
مالىمەت بەرۋ ماجىلىسىندە باس شۋجي شي جينپيڭ بىلاي دەپ ىقىلاستى ەسكەرتۋ بەردى: ”’ٴتورت بۇرىس ستيل‘ ماسەلەسىنىڭ قاساڭدىق سيپات الاتىندىعىن، قايتالامالى سيپات الاتىندىعىن سەرگەكتىكپەن كورە ٴبىلۋ، قايتا ٴورشۋىن، كومەسكىلەنۋىن، وزگەرۋىن كورە ٴبىلۋ كەرەك“.
فورماشىلدىقتى، تورەشىلدىكتى ”ەلەپ ـ ەسكەرمەۋ“ كەرەك پە، الدە وعان ”قاتتى سوققى بەرۋ“ كەرەك پە؟ بۇل پارتيانىڭ حالىقتىڭ جۇرەگىندەگى وبرازىنا سايادى. باس شۋجيدىڭ ويلاعانى پارتيا تىلەگى، حالىق تىلەگى، بيلىك جۇرگىزۋدىڭ ٴتۇبىرلى نەگىزى: ”’ٴتورت بۇرىس ستيل‘ ماسەلەسى ٴومىر سۇرەدى ەكەن، قامال الۋ شايقاسى، ۇزاققا سوزىلاتىن شايقاس كۇيىمەن تاباندىلىقپەن سوققى بەرۋ كەرەك“.
ۇيرەنۋ تاربيەسىندەگى فورماشىلدىقتىڭ ٴوزى ورتالىقتىڭ سەگىز ٴتۇرلى بەلگىلەمەسىنىڭ رۋحىنا قايشى كەلگەندىك، باس شۋجي شي جينپيڭ قاتاڭ تۇردە بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: ”نەشە 10 مىڭ ارىپتىك ۇيرەنۋ اسەرىن جازۋدى ۇيرەنۋ ناتيجەسى ساناماۋ كەرەك“، ”قۇر ٴسوز سويلەپ، ويىن قويۋدىڭ تۇك پايداسى جوق“.
حالىق تىلەگى — ەڭ ۇلكەن ساياسي. ٴدال تاريحي زاڭدىلىق نەگىزىندە، پارتيا ورتالىق كوميتەتى قايتا ـ قايتا بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: ورتالىقتىڭ سەگىز ٴتۇرلى بەلگىلەمەسى 5 جىلدىق، 10 جىلدىق بەلگىلەمە ەمەس، قايتا ”ۇزاق ۋاقىتتىق ٴونىمدى قۇرىشتاي قاعيدا، قاتاڭ ولشەم“.
حىنان ولكەسىندەگى جاۋاپتى جولداستىڭ مالىمەتىن تىڭداعاننان كەيىن باس شۋجي شي جينپيڭ شىن ىقىلاسپەن بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: ۇيرەنۋ تاربيەسى ورىستەتىلگەنىنە 2 اي بولدى، ۇيرەنۋدى، تەكسەرۋدى، تۇزەتۋدى ٴبىر تۇلعالى ىلگەرىلەتۋ جاعىنا كۇش سالۋ كەرەك. ”ستيلدەگى قاتاڭ تالاپتى قاتاڭ شاراعا شىنايى اينالدىرىپ، قۇرىشتاي قاعيدانىڭ تەمىر تەگەۋرىندىك رولىن ساۋلەلەندىرىپ، ۇيرەنۋدىڭ ساپالى، تەكسەرۋدىڭ تەبىندى، تۇزەتۋدىڭ ٴونىمدى بولۋىنا شىنايى كەپىلدىك ەتۋ كەرەك“.
ۇلى وزەن تۋلاپ اعىپ، ايبىندى جۇڭحۋا وركەنيەتىنىڭ وتكەنى مەن بولاشاعى وسى ارادا توعىستى.
حىنانداعى ساپاردان جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدا ۇزدىكسىز كۇرەس جۇرگىزۋدىڭ جارقىن بولاشاعىن اڭعارىپ، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ تاريحتىڭ سالقار كوشىندە ەكپىندەي ىلگەرىلەگەن نىق قادام ٴۇنىن ەستۋگە بولادى.
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 5 ـ ايدىڭ 21 ـ كۇنى جىڭجوۋدان بەرگەن حابارى)
