انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ تىلشىلەرى
قۇربان ايت مەرەكەسىندەگى ىستىق مەيىرگە تولى كورشىلەر اراسىنداعى مەرەكەلىك قيمىلدار تيانشان الابىندا كەڭ قانات جايىپ، وڭتۇستىك شينجياڭداعى قىستاق اۋلالارىنان سولتۇستىك شينجياڭداعى الەۋمەتتىك اۋماق الاڭدارىنا دەيىن، ٴار ۇلت بۇقاراسى ٴدامدى تاعامدى، ٴان ـ ٴبيدى دانەكەر ەتىپ، كورشى ـ قولاڭداردىڭ ٴبىر ٴۇيلى جاندارداي تاتۋ ـ ٴتاتتى تۇرۋى، ىنتىماقتاسىپ ٴوزارا كومەكتەسۋى سىندى جاراسىمدى كورىنىستى بىرگە تۇلعالادى.
6 ـ ايدىڭ 6 ـ كۇنى ٴۇرىمجى قالاسى تيانشان رايونىنداعى جۇڭتيان فەيلي جۇنفۋ ەرەكشە دۋمانعا بولەندى، مۇندا الەۋمەتتىك اۋماقتاعى 8 تۇرعىن ”كورشىلەر قۋانىشپەن باس قوسىپ، جازعى وراق مەزگىلىنىڭ تاماشا كۇندەرىن بىرگە وتكىزۋ“ اتتى ۇلتتار ىنتىماعىنىڭ بەرەكەلى شاڭىراعى قيمىلىن بىرگە ورىستەتتى. تۇرعىندار تورە تاباق تاۋىق ەتى، قۋىرىلعان وكپە، تونار كاۋاپ، پالاۋ سياقتى ٴدامدى تاعامداردى داستارقانعا شىعاردى، «جىلدا اسىپ ـ تاسىسىن»، «الەمىشتى تورعىن باۋ جەلبىرەۋدە» ٴبيى، «شينجياڭدى انگە قوسامىن» ٴانى سياقتى ويىن نومىرلەرى ارت ـ ارتىنان قويىلدى. الەۋمەتتىك اۋماق تۇرعىنى ما پيڭ تەبىرەنە: ”قيمىل دۋماندى ٴارى جان جىلىتارلىق بولدى، وسىنداي قيمىلداردىڭ كوپتەپ وتكىزىلۋىن ٴۇمىت ەتەمىن“، ـ دەدى.
سول كۇنى فۋكاڭ قالاسى چىڭگۋان قالاشىعى ليياڭ قىستاعىنىڭ جاڭا ٴداۋىر وركەنيەتىن امالياتتا ايگىلەۋ پۋنكتىندە ”ۇلتتار ىنتىماعىنىڭ بەرەكەلى شاڭىراعى“ نەگىزگى تاقىرىبىندا كورشى ـ قولاڭداردىڭ مەرەكەلىك ۇزىن ۇستەل قوناعاسى قيمىلى قىزۋ دۋمانمەن باستالدى. 30 مەترلىك ۇزىن ۇستەلگە تۇتاس قاقتالعان قوي ەتى، قاقتالعان بالىق سياقتى ٴار الۋان ٴدامدى تاعامدار ٴتىزىلىپ، قىستاق تۇرعىندارى مەن شارۋالار شاتتىعى ساياجايىن اشاتىن وتباسىلار تاعامدار ارقىلى دوستىقتى جەبەدى، ٴدامدى تاعامداردان بىرگە اۋىز ٴتيىپ، اڭگىمە دۇكەن قۇردى. ليياڭ قىستاعى پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى قۇدىرەت قيۇم: ”ۇزىن ۇستەل قوناعاسى مەيىر جەتكىزىپ قانا قويماي، ونان دا ماڭىزدىسى، ٴار ۇلت بۇقاراسىنىڭ كوڭىل توعىستىرۋىنداعى كوپىرگە اينالدى“، ـ دەدى.
اقسۋ ايماقتىق استىق جانە زاتتىق ماتەريالداردى زاپاس ساقتاۋ مەكەمەسىنىڭ شايار اۋدانى شايار قالاشىعى جاڭا ٴمالى قىستاعىندا تۇراتىن قىزمەت اترەتى مەن قىستاق ”ەكى كوميتەتى“ ۇيىمداستىرعان بىرلەسكەن دوستىق قيمىلىندا جۇپ قۇراپ تۋىس بولعاندار، ٴبىر كوشەدەگى كورشىلەر ۇلكەن قازانعا بىرگە پالاۋ باسىپ، جاڭا شىققان قاۋىن ـ قاربىز، جەمىس ـ جيدەكتەردەن ٴدام تاتتى، كىشكەنتاي دوستار شاتتانا جەلپىنىپ قول تەلەفون ارقىلى قۋانىشتى ٴساتتى ەستەلىككە الدى. شايار قالاشىعىنداعى ٴارقايسى قىستاقتىڭ (الەۋمەتتىك اۋماق) جاڭا ٴداۋىر وركەنيەتىن امالياتتا ايگىلەۋ پۋنكتتەرى دە فورماسى الۋان ٴتۇرلى كورشىلەر مەرەكەلىك قيمىلدارىن ورىستەتتى، شايار قالاشىعىنداعى جينيانحى الەۋمەتتىك اۋماعى ۇسىنعان «كوڭىلدى ٴماشىراپ»، «جۇپارگۇل» سياقتى ادەبيەت ـ كوركەمونەر نومىرلەرى جاندى دا جالىندى بولدى. تۇرعىن ٴادىل مامەت تەبىرەنە: كورشى ـ قولاڭدار باس قوسىپ، كوپشىلىك ٴدامدى تاعامداردان اۋىز ٴتيىپ، ۇلتتىق بيلەردى بيلەپ، ٴبىر وتباسىنىڭ ادامدارىنداي بولدى، ـ دەدى.
6 ـ ايدىڭ 7 ـ كۇنى لوپنۇر اۋدانى گۇلباق اۋىلى گۇلباق قىستاعى ”كورشىلەر ٴبىر وتباسىنىڭ ادامدارىنداي بولىپ، مەيىرلى قىستاقتى بىرگە قۇرۋ“ قيمىلىن وتكىزدى. قىستاق تۇرعىندارى ساقا پارتيا مۇشەسى ابلەز سىمايىلدىڭ ۇيىنە جينالىپ، قۇرعاق جەمىس جانە اسىلعان ەت تولتىرا قويىلعان داستارقاندى جاعالاي وتىرىپ، بىرىنەن كەيىن ٴبىرى سويلەپ اڭگىمە دۇكەنىن قۇردى، دامۋدى، وزگەرىستى تىلگە تيەك ەتتى. قىستاق تۇرعىنى تۇرسۇن تەيىپ ٴبىر شىنى اق شايدى قولىنا الىپ كوپشىلىككە العىس ايتا بىلاي دەدى: ”اۋىلداستار، سىزدەردىڭ كومەكتەرىڭىزدىڭ ارقاسىندا ۋاعىندا جاڭا سۋ قۇبىرىن اۋىستىرىپ، جەر سۋارۋ ماسەلەمىزدى شەشتىك. بۇدان بىلاي مەن ٴوزارا كومەكتەسۋ، ٴوزارا قارايلاسۋ سىندى تاماشا سالتتى جالعاستىرامىن“.
اراسان اۋدانى شاعانتۇڭگە اۋىلى مودتىنحوتعور قىستاعى وتكىزگەن ”كورشى ـ قولاڭدار ٴبىر نيەتپەن مەكەندى بىرگە قۇرۋ“ كورشىلەر مەرەكەلىك قيمىلىندا ٴار ۇلت قىستاق تۇرعىندارى مادەنيەت كورمەسى، ادەبيەت ـ كوركەمونەر كونسەرتى، قىزىقتى ويىن سياقتىلار ارقىلى سۇيىسپەنشىلىكتى ارتتىردى، قيمىل قىزۋ دۋماندى، بەرەكەلى ٴوتتى. اتالعان قىستاقتىڭ ايەلدەر بىرلەستىگىنىڭ ٴتوراعاسى فەي يانحۇڭ مىنالاردى ٴبىلدىردى: كورشىلەر ٴوزارا كومەكتەسەتىن، ىنتىماقتاسا توعىساتىن تاماشا سالتتى جالعاستىرىپ، مادەنيەتتى توعىستىرۋ، ٴوزارا كومەكتەسۋ، ٴوزارا قارايلاسۋ بارىسىندا جۇدىرىقتاي جۇمىلىپ، ٴبىر نيەتپەن سەلبەسىپ، قىستاعىمىزدى ونان ارى كورىكتى ەتىپ قۇرىپ شىعامىز.
شىڭگىل اۋدانى شىڭگىل قالاشىعى چيڭلۇڭحۋ الەۋمەتتىك اۋماعى ”ٴجۇز وتباسى قوناعاسىنان حوش ٴيىس اڭقىپ، كورشىلەر بەرەكەنى اڭگىمەلەدى“ سىندى كورشىلەر مەرەكەلىك قيمىلىن ورىستەتتى. تۇرعىندار قورالانا بىرگە وتىرىپ ٴدامدى تاعامداردان اۋىز ٴتيىپ، اڭگىمە دۇكەنىن قۇردى، شاتتىق كۇلكىسى تولاستامادى.
اقتاۋ اۋدانى اقتاۋ قالاشىعى باقىت الەۋمەتتىك اۋماعىنىڭ تۇرعىندارى ساڭزى، سامسا سياقتى ەرەكشە ٴدامدى تاعامداردى كوتەرىپ پارتيا مۇشەلەرى مەن بۇقاراعا قىزمەت وتەۋ ورتالىعىنا كەلدى. كوپشىلىك تاماق جەي وتىرىپ اڭگىمە دۇكەن قۇردى، كورشىلەر سۇيىسپەنشىلىگى بارعان سايىن تەرەڭدەدى. تۇرعىن گۇلباھار ٴاتحۇ قۋانا: ”مەن ٴدامدى تاعامداردى بولىسۋمەن بىرگە، دوس تاپتىم“، ـ دەدى.
(ٴتىلشى باي سۋجۇن، قاتىناسقان تىلشىلەر جاڭ دۇڭمەي، جاڭ تيڭ، جاڭ جىلي، گى يوۋجۇن، چىن جياڭلين، ەرىكتى تىلشىلەر گو جياكى، ياڭ تاۋ، ياڭ پىڭشىڭ، ۋي چيچي، شياڭ جىنۋىن)
