انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ٴتىلشىسى جيا چۇنشيا
7 ـ ايدىڭ 8 ـ كۇنى گۋيۋانشياڭ الەۋمەتتىك اۋماعىنداعى بالالار مۇعالىمنان تاڭبا سالۋدى ۇيرەنۋدە. وسى الەۋمەتتىك اۋماق جازعى دەمالىستا حاتكەرلىك، وتاندىق ٴىلىم، جيڭجۇي تەاترى سياقتى نەگىزگى تاقىرىپتىق ساباقتاردى اشىپ، جۇڭحۋانىڭ تاڭداۋلى ٴداستۇرلى مادەنيەتىن بالالاردىڭ جۇرەگىنە تەرەڭ ۇيالاتتى.
□ سۋرەتتى انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ٴتىلشىسى تاڭ يۇڭ تۇسىرگەن
ەرەكشەلىككە يە كاسىپ سالالارى بار الاپتا گۇل اشىپ، حالىقتى بايىتىپ كىرىستى ارتتىرۋ جولىن اشتى؛ ٴشول دالادا جاسىل القاپ بوي كوتەرىپ، ەكولوگيانى وڭاۋدىڭ جاڭا تاراۋىن جازدى؛ الۋان ٴتۇرلى مادەنيەت توعىسىپ بىرگە ٴومىر ٴسۇرىپ، جۇڭحۋا وركەنيەتىنىڭ شۇعىلاسىن بىرگە شاشتى... تيانشان الابىن، تارىم وزەنىنىڭ ەكى جاعالاۋىن ارالاساڭىز، قادام سايىن جاڭا كورىنىس مەن مۇندالايدى.
2022 ـ جىلى 7 ـ ايدا باس شۋجي شي جينپيڭ شينجياڭدى كوزدەن كەشىرگەن كەزدە بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن بەكەمدەپ، ۇلتتاردىڭ ارالاسۋىن، ىشتەسۋىن، توعىسۋىن جەبەۋ كەرەك.
شينجياڭ جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن بەكەمدەۋ سىندى وسى نەگىزگى جەلىنى ەكونوميكالىق قۇرىلىس، ساياسي قۇرىلىس، مادەنيەت قۇرىلىسى، قوعامدىق قۇرىلىس، ەكولوگيالىق وركەنيەت قۇرىلىسى جانە پارتيا قۇرىلىسى سياقتىلاردىڭ تۇتاس بارىسىمەن ساباقتاستىرۋعا تاباندى بولىپ، ٴتۇرلى قىزمەتتىڭ نازاردى نەگىزگى جەلىگە شوعىرلاندىرۋىن، نەگىزگى جەلىگە كۇش سالۋىن جەبەدى. شينجياڭنىڭ بايتاق دالاسىندا ٴار ۇلت بۇقاراسى اناردىڭ دانىندەي تىعىز ۇيىسىپ، جاڭا داۋىردەگى ۇلتتار ىنتىماعىنىڭ جانە بىرگە گۇلدەنىپ ـ كوركەيۋدىڭ تىڭ تاراۋىن جازۋدا.
كاسىپتى گۇلدەندىرىپ، حالىققا تيىمدىلىك جاساپ، قۇت ـ ىرىستى مولايتتى
شەتسىز دە شەكسىز كۇن جۇيەسى، ارلى ـ بەرلى قايشالىسقان الەم كەمەسى، اپات تونگەن جەر شارى... ەلىمىز جاساعان عىلمي ايگىلى فانتاستيكالىق كينو «سەرگەلدەڭ جەر شارىنىڭ» كوپتەگەن كورىنىسى ادامعا تەرەڭ اسەر قالدىرادى، دەسەدە بۇل كينونىڭ ٴبىر ٴبولىم كوركەمدەۋ قىزمەتىنىڭ قارامايلى بۇلتتىق ەسەپتەۋ كاسىپ سالاسى باقشا رايونىندا ورىندالعاندىعىن كوپتەگەن ادام بىلمەۋى مۇمكىن. قارامايلى — بۇكىل شينجياڭداعى ەسەپتەۋ قۋاتى 10 مىڭ Pدان اساتىن بىردەن ـ ٴبىر قالا، 6 ٴىرى ساندى مالىمەت ورتالىعى قۇرىلعان، كولەمى شينجياڭ بويىنشا 1 ـ ورىندا، باتىس سولتۇستىك بويىنشا الدىڭعى قاتاردا تۇرادى. 2021 ـ جىلدان 2024 ـ جىلعا دەيىن قارامايلى بۇلتتىق ەسەپتەۋ كاسىپ سالاسى باقشا رايونىنىڭ سيفرلى ەكونوميكا وزەكتى كاسىپ سالاسىنىڭ ٴونىم قۇنى 598 ميلليون يۋاننان 930 ميلليون يۋانعا ارتىپ، ورتاشا جىلدىق ارتۋ مولشەرى %10تەن جوعارى بولدى.
”قارا مۇنايدان“ ”جاسىل ەسەپتەۋ قۋاتىنا“، ٴداستۇرلى بايلىق قالاسىنان سيفرلى كاسىپ سالاسى بيىگىنە دەيىن، قارامايلىنىڭ تيپ جاڭالاۋ جولى شينجياڭنىڭ جاڭاشا وندىرگىش كۇشتەردى دامىتۋداعى جاندى امالياتى. تاياۋ جىلداردان بەرى، شينجياڭ بايلىق ارتىقشىلىعىن، وڭىرلىك ورىن ابزالدىلىعىن جانە كاسىپ سالاسى نەگىزىن تياناق ەتىپ، ”بەس ۇلكەن ستراتەگيالىق ورىندى“ كوزدەپ، ”ون ٴىرى كاسىپ سالاسى شوعىرىن“ جەدەل قۇرىپ، شينجياڭ ەرەكشەلىگىنە يە وسىزاماندانعان كاسىپ سالاسى جۇيەسىن قۇرىپ، ەكونوميكانىڭ جوعارى ساپالى دامۋىن ىلگەرىلەتۋمەن بىرگە، كاسىپ سالاسىن دامىتۋ ارقىلى جۇمىستاندىرۋدى جەبەپ، ٴار ۇلت بۇقاراسىن بايىتىپ، جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعاسىن بەكەمدەۋدىڭ زاتتىق نەگىزىن نىعايتتى.
جاز كەزىندەگى بيڭتۋان 12 ـ شى توۋتۇنحى وزەنى اڭعارى ورمان باقشاسىندا اعاشتار جاسىل جەلەك جامىلىپ، سۋ جۇيەلەرى تۇتاسىپ، ساياحاتشىلار مەن تۇرعىندار كەڭ دە تەگىس جاياۋلار جولىندا سەرۋەندەدى، دەنە شىنىقتىردى. بىرنەشە جىلدىڭ الدىندا بۇل ارانىڭ تاس ـ قيىرشىقتارعا تولعان، قورشاعان ورتاسى لاس، بىلىققان، ناشار جەر ەكەنىن كىم ويلاسىن. اۆتونوميالى رايوندىق پارتكومنىڭ ٴبىر تۇتاس ورنالاستىرۋى بويىنشا، كەشەندى وڭاۋ ٴۇرىمجى قالاسىنىڭ، سانجى حۇيزۋ اۆتونوميالى وبلىسىنىڭ، شينجياڭ ٴوندىرىس ـ قۇرىلىس بيڭتۋانى 12 ـ شىنىڭ ىستەستىك جاساسۋىندا ورىستەتىلدى. قىسقا عانا بىرنەشە جىلدا بۇل ارا بۇقاراعا باقىت جاراتاتىن ەكولوگيالىق وزەنگە، كاسىپ سالاسى وزەنىنە، باقىت وزەنىنە اينالىپ، سەيىل ـ سەرۋەن قۇراتىن، تاماشالايتىن جاقسى جەرگە اينالدى.
توۋتۇنحى وزەنى اڭعارىنىڭ تاماشا وزگەرىسى شينجياڭنىڭ ەكولوگيالىق وركەنيەت قۇرىلىسىنىڭ جاندى ىقشام كورىنىسى. شينجياڭ ”تۇنىق سۋ، جاسىل تاۋ — باعالى بايلىق“ ۇستانىمىن بەرىك ورناتىپ، ەكولوگيالىق وركەنيەت قۇرىلىسىن كورنەكتى ورىنعا قويىپ، ەكولوگيانى الدىمەن ويلاسۋ، جاسىل دامۋ جولىمەن بۇلجىماي ٴجۇردى. ورمان باستىعى ٴتۇزىمىن، وزەن (كول) باستىعى ٴتۇزىمىن قاتاڭ تياناقتاندىردى، تاكلاماكان ٴشول جيەگى توسقاۋىل شايقاسىن ويداعىداي جۇرگىزدى، كاسىپ سالاسىنىڭ جاسىل، تومەن كومىر قىشقىل گازدى تيپ جاڭالاۋىن ىلگەرىلەتتى، تيانشاننىڭ سولتۇستىك بوكتەرىندەگى قالالار شوعىرىنىڭ اتموسفەرا ورتاسىن وڭاۋدى ورىستەتتى... ٴاربىر ناقتى شارا اسپانى اشىق، جەرى جاسىل، سۋى تۇنىق كورىكتى شينجياڭدى تۇلعالادى ٴارى جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن تۇنىق سۋ، جاسىل تاۋ اراسىندا بارعان سايىن بەكەمدەدى.
ٴۇرىمجى قالاسى تيانشان رايونى ارداۋچياۋ ٴمالىسى گۋيۋانشياڭ الەۋمەتتىك اۋماعى شينجياڭ حالىقارالىق ۇلكەن بازار ساۋدا شەڭبەرىنە ورنالاسقان. 2022 ـ جىلى 7 ـ ايدا باس شۋجي شي جينپيڭ گۋيۋانشياڭ الەۋمەتتىك اۋماعىن كوزدەن كەشىرگەن كەزدە بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: ”الەۋمەتتىك اۋماق قىزمەتى بارشا وتباسىلارمەن بايلانىسىپ جاتادى، الەۋمەتتىك اۋماق نەگىزگى ساتى پارتيا ۇيىمىنىڭ جاۋىنگەر قورعاندىق رولىن تولىق ساۋلەلەندىرىپ، قىزمەتتىڭ سالماق ٴتۇيىنىن تومەنگە اۋدارىپ، ٴار ۇلت تۇرعىندارىنىڭ ويلاعانىنا، ارمانداعانىنا، كۇتكەنىنە تىعىز جاناسىپ، كوپشىلىككە كومەكتەسىپ جاقسى ٴىس ىستەۋ، ناقتى ٴىس ىستەۋ، قيىن ماسەلەلەردى شەشۋ كەرەك“.
”ٴبىز باس شۋجيدىڭ ىقىلاستى تاپسىرماسىن نەگىزگى ساتى الەۋمەتتىك اۋماقتارىن باسقارۋدىڭ قۋاتتى قوزعاۋشى كۇشىنە اينالدىرىپ، تۇرعىندار رياسىز كەڭەسۋ ٴماجىلىسى، تۇرعىندار ۋاكىلدەرى ٴماجىلىسى سياقتى ٴىس قاراۋ، كەڭەسۋ ٴتۇزىمىن كەمەلدەندىرىپ، 300 شارشى مەتردەن اساتىن قارتتارعا كۇندىز قارايلاسۋ ورتالىعىن ۇزدىكسىز ساپالىلاندىرىپ، وتاندىق ٴىلىم ساباقحاناسى، جيڭجۇي تەاترى كلاسى سياقتى ەرەكشەلىككە يە مادەنيەت تاربيەسىن ۇزدىكسىز تەرەڭدەتىپ، كەڭەيتىپ، ’ٴۇش ٴتۇرلى ٴتىزىم‘ بويىنشا دالمە ـ ٴدال باسقارۋدى اتقارىپ، ٴار ۇلت بۇقاراسىنىڭ باقىت سەزىمى مەن رازىلىق دارەجەسىن كۇشەيتتىك“، ـ دەدى گۋيۋانشياڭ الەۋمەتتىك اۋماعى پارتيا باس ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى جاڭ ياۋۋىن.
بۇگىنگى تاڭدا شينجياڭداعى ٴار ۇلت بۇقاراسى بىرگە كۇرەس جۇرگىزۋ ارقىلى زاتتىق بايلىق جاراتۋدا، بىرگە قورعاۋ ارقىلى كورىكتى مەكەندى قۇرۋدا، بىرگە قۇرۋ، بىرگە باسقارۋ ارقىلى حالىق تۇرمىسى قۇت ـ ىرىسىن ارتتىرۋدا. سيفرلى ەكونوميكانىڭ جاڭا قوزعالىس قۋاتى مەن ٴداستۇرلى كاسىپ سالاسىنىڭ تيبىن جاڭالاپ دارەجەسىن جوعارىلاتۋى ٴبىر ـ بىرىنە ساي كەلگەندە، ەكولوگيالىق وركەنيەتتىڭ جاسىل كارتيناسى مەن ۇلتتار ىنتىماعىنىڭ جاراسىمدى كورىنىسى ٴبىر ـ بىرىنە شۇعىلا شاشقاندا جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمى تيانشان الابىندا تامىر تارتىپ، وركەن جايىپ، قاۋلاپ وسەدى.
ٴبىر نيەتتە بولىپ، جۇڭحۋا رۋحىن سومدادى
جازعى دەمالىستان بەرى، شينجياڭ داشۋەسى مەكتەپ تاريحى سارايىن ەكسكۋرسيالاۋشىلاردىڭ اياعى ۇزىلمەدى. شينجياڭ داشۋەسى حۇڭحۋ مەكتەپ رايونىنداعى سوۆەت ۇلگىسىندەگى سارى ٴتۇستى 2 قاباتتى وسى شاعىن عيمارات مەكتەپتىڭ 100 جىلدىق تاريحى مەن داڭقىن ارقالاپ، وتكەن مەن بولاشاقتى تۇتاستىرىپ تۇر.
2022 ـ جىلى 7 ـ ايدا باس شۋجي شي جينپيڭ شينجياڭدى كوزدەن كەشىرگەن العاشقى بەكەتىندە وسى سارايعا كەلدى. ”ٴار كۇنى نەشە ٴجۇز ادام وسىندا كەلىپ ارداگەر قۇربانداردىڭ شۇعىلالى ەڭبەگى مەن توڭكەرىستىك رۋحىن ساعىنا ەسكە الادى، ٴبىز ەكسكۋرسيالاۋشىلارعا ٴتۇسىندىرۋ جاساعانىمىزعا ايرىقشا قۋانىشتىمىز“. شينجياڭ داشۋەسى مەكتەپ تاريحىن زەرتتەۋ قوعامىنىڭ باستىعى يۇي فۋىن مىنالاردى ٴبىلدىردى: قىزىل مادەنيەتتىڭ تامىر جەتىلدىرىپ، رۋح سومداۋ رولىن تولىق ساۋلەلەندىرۋ ٴۇشىن، مەكتەپ تاريحى سارايى سيفرلى ىقپالداسۋ جابدىقتارىن كوبەيتۋ، توڭكەرىستىك مادەني ەسكەرتكىش كورمە بۇيىمدارىن تولىقتاۋ سياقتى تاسىلدەر ارقىلى كورمەنى بايىتتى، جىلدىق قابىلداۋ مولشەرى جاڭالاۋدان بۇرىنعى 10 نەشە مىڭ ادامنان (رەت) قازىر 25 مىڭنان استام ادامعا (رەت) جەتىپ، جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن بەكەمدەۋ تاربيەسىندەگى ماڭىزدى شەپكە اينالدى.
جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعاسى نەگىزدىك ماسەلەلەرىن زەرتتەۋ جەتىستىكتەرىن قايتكەندە تەز ارادا امالياتتىق قولدانىمعا اينالدىرۋعا بولادى؟ شينجياڭ داشۋەسى ماركسيزم شۋەيۋانى پارتكومىنىڭ شۋجيى جاڭ جيانجۇن بىلاي دەدى: شينجياڭ داشۋەسى باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ ىقىلاستى تاپسىرماسىن ەستە بەرىك ساقتاپ، بۇكىل شينجياڭدا جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن بەكەمدەۋ بويىنشا 26 تەكسەرۋ ـ زەرتتەۋ بازاسىن قۇرىپ، حوتان ايماعى، تۇرپان قالاسى سياقتى جەرلەرمەن كەلىسىمگە قول قويىپ، جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن بەكەمدەۋدەن ۇلگى كورسەتۋ رايونىن بىرگە تۇلعالادى. قازىر وسى مەكتەپتىڭ زەرتتەۋ ۇجىمى شىعارعان جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن بەكەمدەۋ سالاسىنداعى تۇڭعىش ارناۋلى ۇلكەن مودەل — ”تۇڭشين جىسى“ 1.0 نۇسقاسى ىسكە قوسىلدى، بۇل تۋىنداتۋ ۇلگىسىندەگى جاساندى زەردە تەحنولوگياسىنىڭ جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن بەكەمدەۋ تاربيەسى وقىتۋى جانە زەرتتەۋى سالاسىندا تەرەڭدەي قۋات ۇستەۋىن، قولدانىلۋىن جەدەل ىلگەرىلەتەدى.
باس شۋجي شي جينپيڭ بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: قالىڭ كادرلاردى، بۇقارانى شينجياڭ تاريحىن، اسىرەسە، ۇلتتاردىڭ دامۋ تاريحىن دۇرىس تانۋعا، جۇڭحۋا ۇلتى تاريحى كوزقاراسىن بەرىك ورناتۋعا، جۇڭگو پەيىلىن، جۇڭحۋا رۋحىن بەرىك سومداۋعا، اسىرەسە، جاستار مەن وسپىرىمدەردىڭ ”نەگىز قالاۋ“ ينجەنەرياسىن ىشكەرىلەي ىلگەرىلەتۋگە، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ورتاق رۋحاني مەكەنىن قۇرۋعا تاربيەلەۋ، جەتەكتەۋ كەرەك.
كورلا قالالىق ليشياڭ باستاۋىش مەكتەبىندە جۇڭحۋانىڭ ٴداستۇرلى مادەنيەت ەلەمەنتتەرىن بارلىق جەردەن كەزدەستىرۋگە بولادى: ميڭدى عيماراتىنىڭ الدىندا كۇڭزىنىڭ ٴمۇسىنى تۇر، ول مىڭ جىلدىڭ الدىنداعى اقىل ـ پاراسات پەن قاعيدانى ايتىپ تۇرعانداي؛ ليشياڭ باقشاسىندا سۋرەت پەن جازۋ قاتار قويىلىپ، ”كۇڭرۇڭنىڭ المۇرت ٴبولۋى“ سياقتى جۇڭحۋانىڭ جول ـ جوسىن حيكايالارىن ايگىلەپ، بىرتىندەپ اسەر ەتۋ بارىسىندا وقۋشىلاردىڭ ٴداستۇرلى تاماشا ٴمورال ٴنارىن قابىلداۋىنا مۇمكىندىك جاسادى؛ پاراسات كاريدورىندا الۋان ٴتۇرلى بەيزاتتىق مۇرا تۋىندىلارى ٴتىزىلىپ، جۇڭحۋا مادەنيەتىنىڭ دارقان دا شۇرايلى ەكەنىن ايگىلەۋدە.
”ٴبىز ’جول ـ جوسىن لەبىمەن جۇرەكتەردى نارلەندىرۋ‘ ماركاسىن دانەكەر ەتىپ، جۇڭحۋانىڭ تاڭداۋلى ٴداستۇرلى مادەنيەتىن، توڭكەرىستىك مادەنيەتىن، سوتسياليستىك وزىق مادەنيەتىن وقىتۋ جۇرگىزىپ مەكتەپ باسقارۋدىڭ جانە ٴبىلىم بەرىپ ادام تاربيەلەۋدىڭ جالپى بارىسىنا توعىستىردىق. ٴۇن ـ ٴتۇنسىز نارلەندىرۋ بارىسىندا بالالاردىڭ جۇڭحۋا مادەنيەتىن شىنايى مويىنداۋىن كۇشەيتتىك“، ـ دەدى كورلا قالالىق ليشياڭ باستاۋىش مەكتەبى پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى لي جۇن.
ليشياڭ باستاۋىش مەكتەبىنىڭ جاندى امالياتى شينجياڭنىڭ جاستار مەن ورەندەردىڭ ”نەگىز قالاۋ“ ينجەنەرياسىن جان ـ جاقتى، ىشكەرىلەي ىلگەرىلەتكەندىگىنىڭ ىقشام كورىنىسى. شينجياڭ مەكتەپتىڭ نەگىزگى شەپتىك رولىن تولىق ساۋلەلەندىرىپ، يدەيا ـ ساياسي ساباعىن اشۋ، مەملەكەتتە ٴبىر تۇتاس قولدانىلاتىن ٴتىل ـ جازۋدى جالپىلاستىرۋ سەرپىنىن ارتتىرۋ، ولەڭ ـ جىر جينالىسىن ۇيىمداستىرۋ جانە ورتا، باستاۋىش مەكتەپ وقۋشىلارىنىڭ ”قول ۇستاسۋ“ بىرلەسكەن دوستىق قيمىلىن وتكىزۋ سياقتى باي مازمۇندى فورمالار ارقىلى ٴار ۇلت جاستارى مەن ورەندەرىنىڭ كەڭ كولەمدە ارالاسۋىن، جان ـ جاقتى ىشتەسۋىن، ىشكەرىلەي توعىسۋىن جەبەپ، ۇزدىكسىز كۇش سالۋ بارىسىندا نەگىزدى بەكەمدەپ، ۇزاق ۋاقىت ۇلەس قوسۋ بارىسىندا ناقتى ونىمدىلىكتى كۇشەيتىپ، ٴاربىر جاستار مەن ورەندەردىڭ جۇرەگىنە جۇڭحۋانى ٴسۇيۋدىڭ تۇقىمىن شىن مانىندە تەرەڭ ٴسىڭىردى.
تامىردى جاقسى قورعاپ، نەگىز قالادى
ىمىرت ٴۇيىرىلىپ، يارعول بايىرعى قالاسىنىڭ كۇندىزگى ىستىعى باسىلىپ، قالا ىشىندەگى قىزعىلت سارى ٴتۇستى تەرى قاعاز شىراقتار جول شەتىندە ٴتىزىلىپ، ٴار ٴتۇرلى ساعىمدار ٴبىر ـ بىرىنە تۇتاسقان قۇرىلىس جۇرتتارىن نۇرلاندىرىپ، بايىرعى مەن بايىپتىلىقتى اڭعارتىپ تۇر. دارەجەسى شىت جاڭا جوعارىلاتىلعان يارعولدى تۇندە ساياحاتتاۋ نىسانى، بايىرعى ولەڭدەر كەسكىنى، قابىرعا سۋرەتتەر كەسكىنى سياقتى ساعىم جابدىقتارىن كوبەيتۋ ارقىلى ساياحاتشىلارعا ٴتۇن قاراڭعىسىندا مىڭ جىلدىق بايىرعى قالانىڭ داۋىرلىك جاڭا ٴومىرىن سەزىندىردى.
2022 ـ جىلى 7 ـ ايدا باس شۋجي شي جينپيڭ شينجياڭدى كوزدەن كەشىرگەن كەزدە يارعول بايىرعى قالاسىنا كەلىپ، مادەنيەت مۇرالارىن قورعاۋ، پايدالانۋ سياقتى جاعدايلاردى ۇعىستى. ول بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: مادەني ەسكەرتكىشتەردى قورعاۋدى، پايدالانۋدى جانە مادەنيەت مۇرالارىن قورعاۋدى، جالعاستىرۋدى كۇشەيتىپ، جۇڭحۋا مادەنيەتىنىڭ حالىقارالىق ىقپال كۇشىن ۇزدىكسىز كەڭەيتىپ، ۇلتتىق ماقتانىش سەزىمىن، مادەنيەت سەنىمىن كۇشەيتۋ كەرەك.
”ٴبىز باس شۋجيدىڭ ىقىلاستى تاپسىرماسىن قاي ـ قاشان دا ەستە بەرىك ساقتاپ، ’جۇيەلى قورعاۋ، زەرتتەۋ سيپاتتى ٴتۇسىندىرۋ، جاڭالىق اشۋ سيپاتتى پايدالانۋ‘ جاڭا جولى جونىندە ىزدەنىس جاساپ، جۇڭحۋا مادەنيەتىنىڭ كوپ نەگىزدى، ٴبىر تۇلعالى جاعدايىن جاندى ايگىلەدىك“. تۇرپان قالالىق مادەني ەسكەرتكىشتەر مەكەمەسى پارتيا باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ شۋجيى جاڭ يۇڭ بىلاي دەدى: ٴبىز جوعارىنىڭ 200 ميلليون يۋاننان استام مادەني ەسكەرتكىشتەردى قورعاۋ قارجىسىنا بەلسەنە قول جەتكىزىپ، ىلگەرىندى ـ كەيىندى يارعول بايىرعى قالاسى، گاۋچاڭ بايىرعى قالاسى، تۇيۇق تاس ۇڭگىرى سياقتى مادەني ەسكەرتكىشتەردىڭ نەگىزگى تۇلعاسىن قورعاۋعا، حاۋىپسىزدىك ساقتانۋ قۇرىلعى قۇرىلىسىنا، كورمەگە قويۋ، پايدالانۋ، دەڭگەيىن جوعارىلاتۋعا ساياتىن، ت. ب 17 نىساندى اتقاردىق؛ ”يارعولدى تۇندە ساياحاتتاۋ“، ”سۋگۇڭ مۇناراسىنداعى كەشكى وقۋ“ سياقتى مادەنيەت سەزىنۋ ماركاسىن جاراتىپ، ناقتى كورىنىستىك بەينەلەۋ سياقتى فورمالارمەن 200دەن استام ويىن قويىپ، جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىنىڭ بۇقارانىڭ جۇرەگىنە تەرەڭ ۇيالاۋىن ناقتى، جاندى، ٴونىمدى ىلگەرىلەتتىك.
تۇرپانداعى يارعول بايىرعى قالاسىنان سوعىس ٴورتىن باستان كەشكەن لاينيڭ قالاسىنا، قىزىل تاس ۇڭگىردەن مور بۇتحاناسى ەسكى جۇرتىنا، استانادان قازىپ الىنعان تۇشپارادان بۇكىل ەلگە ايگىلى اتلاسقا دەيىن، بۇكىل رايونىمىزداعى 6 دۇنيە جۇزىلىك مادەني مۇرا، 9542 مادەني ەسكەرتكىشتەر ەسكى جۇرتى ورنى، 450 مىڭ دانا مۇراجايدا ساقتالعان مادەني ەسكەرتكىش، 5956 بەيزاتتىق مۇرا ۋاكىلدىك نىسانى بەينە شۇعىلا شاشقان قۇس جولى ىسپەتتى جۇڭحۋا وركەنيەتىنىڭ بارلىعىن قامتىپ جاتقان كەڭ پەيىلىن ايگىلەۋدە، تاريحتاعى ورتالىق ۇكىمەتتەردىڭ شينجياڭدى ٴونىمدى باسقارعاندىعىنا كۋا بولۋدا، ۇلتتاردىڭ ارالاسۋىنىڭ، ىشتەسۋىنىڭ، توعىسۋىنىڭ شۇعىلالى داستانىن جازۋدا، كوپ نەگىزدى، ٴبىر تۇلعالى جۇڭحۋا مادەنيەتىنىڭ ۇزاق تاريحىن جازۋدا.
تاياۋ جىلداردان بەرى، شينجياڭ ۇلتتاردىڭ ىشتەسۋ تاريحي فاكتتەرىن، ارحەولوگيالىق ناقتى زاتتارىن، مادەنيەت مۇرالارىن تولىق اشىپ جانە ٴونىمدى پايدالانىپ، ٴبىر قىدىرۋ بەلگى سيپاتتى جەتىستىككە قول جەتكىزدى: مور بۇتحاناسى ەسكى جۇرتى 2024 ـ جىلعى مەملەكەتتىك 10 ٴىرى ارحەولوگيالىق جاڭا بايقاۋعا ٴساتتى تاڭدالدى؛ شينجياڭ بەيزاتتىق مۇرا سارايى، باتىس ٴوڭىر باسقاقتىعى مۇراجايى سياقتى نەگىزگى تاقىرىپتىق مۇراجايلار سالىندى؛ كۇسان ۋي، جين ٴداۋىرى بايىرعى قابىرى ەسكى جۇرتى مۇراجايى، لوپنۇر جىبەك جولى . ۇلى قورعان مادەنيەت مۇراجايى ميۋز جوبالاۋ التىن سيلىعىن الدى؛ گاۋچاڭ اۋماعىن، كۇسان اۋماعىن جۇيەلى قورعاۋدى، زەرتتەۋدى اتقاردى؛ ”شينجياڭ جاقسى جەر“ بەيزاتتىق مۇرا كورمەسى سياقتى ايگىلى ماركا قيمىلدارىن جاسامپازدىقپەن ورىستەتتى. وسى امالياتتار جۇڭحۋانىڭ تاڭداۋلى ٴداستۇرلى مادەنيەتىن جاسامپازدىقپەن كادەگە جاراتۋدى، جاسامپازدىقپەن دامىتۋدى جۇزەگە اسىرۋمەن بىرگە، ارحەولوگيالىق ناقتى دالەل، كورمەلىك بايانداۋ، جاندى تۇردە جالعاستىرۋ سياقتى تاسىلدەر ارقىلى جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن ٴار ۇلت بۇقاراسىنىڭ جۇرەگىنە تەرەڭ ۇيالاتتى.
قالا مادەنيەت جەر بەلگىسىنەن اۋىل ـ قىستاق مادەنيەت اۋلاسىنا دەيىن، الەۋمەتتىك مادەنيەت قىزمەت وتەۋ تورى ۇزدىكسىز جيىلەدى؛ مەملەكەت دارەجەلى سيلىققا يە بولعان سارا تۋىندىلاردان كوپ نەگىزدى توعىسقان تاڭداۋلى تۋىندىلارعا دەيىن، ساپالى مادەنيەت ونىمدەرىمەن قامداۋ ساپاسى بىردەي جوعارىلادى؛ ”قىستاق كەشى“ ساحناسىندا ٴان ايتىپ، ٴبي بيلەۋدەن بەيزاتتىق مۇرا كورمەلىك قويىلىمىنىڭ ۇرپاقتان ـ ۇرپاققا جالعاسۋىنا دەيىن، نەگىزگى ساتى مادەنيەتى قاۋلاعان تىرشىلىك تىنىسىن تاسقىنداتتى... مادەنيەت ارقىلى جۇرەكتى نارلەندىرىپ، نيەتتەستىك گۇلى تيانشان تاۋى ەتەگىندە قۇلپىرا اشىلدى.
”جاڭا ٴداۋىردىڭ جاڭا جورىعىندا ٴبىز جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن بەكەمدەۋ سىندى نەگىزگى جەلىنى مىقتاپ يگەرىپ، ٴتۇيىندى نىسانداردى، كەلەلى ينجەنەريالاردى، ماركا قيمىلدارىن ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتىپ، مازمۇندى، فورمانى جانە ٴونىمدى دانەكەرلەردى اناعۇرلىم بايىتىپ، جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدىڭ شينجياڭ امالياتىن ىلگەرىلەتۋگە پارمەندى يدەيالىق كەپىل، قۋاتتى رۋحاني كۇش ازىرلەيمىز“، ـ دەدى اۆتونوميالى رايوندىق مادەنيەت جانە ساياحات مەڭگەرمەسىنىڭ باستىعى گۇلي ابليم.
