شينجياڭ ايكۇلشە بازارىندا
ەل سالت ـ ساناسى ەلەمەنتتەرى مەن ٴداستۇرلى ٴدام بىردەي ايگىلەندى
انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ٴتىلشىسى حي حۇڭۋي
مەملەكەت مەرەكەسى، جۇڭچيۋ دەمالىسى قاباتتاسىپ، 8 كۇندىك دەمالىس تۇتىنۋ بازارىنا قۋاتتى ومىرشەڭ كۇش ۇستەدى، اسىرەسە، ايكۇلشە ساتىلىمى قاۋىرت مەزگىلگە ٴوتىپ، ساۋداگەرلەر تۇتىنۋشىلاردىڭ قاجەتىن ارقاۋ ەتە جاڭالىق اشىپ، وزگەرىسكە ۇمتىلدى، ەل سالت ـ ساناسى ەلەمەنتتەرى مەن سالاماتتىق ۇستانىمى تەرەڭدەي توعىسىپ، بيىلعى شينجياڭ ايكۇلشە بازارىنىڭ ايقىن ەرەكشەلىگىنە اينالدى.
10 ـ ايدىڭ 1 ـ كۇنى ٴتىلشى ٴۇرىمجى قالاسى جياڭسۋ شىعىس جولىنا ورنالاسقان تان شەشەي كۇلشە ـ پراندىك دۇكەنىنە بارعاندا، جۇمىس بولمەسىندە وسى دۇكەننىڭ جاۋاپتىسى ما حۇيزى قىزمەتكەرلەرمەن بىرگە ۇستەمە جۇمىس ىستەپ، ايكۇلشە جاساپ جاتقانىن كوردى.
دۇكەندە بيىل نەگىز ەتىلگەن ەل سالت ـ ساناسى ايكۇلشەسى سالەم ـ ساۋقىتى، انار، اناناس، شامگۇل سياقتى ەل سالت ـ ساناسى ۇلگىسىندەگى ايكۇلشەلەر بەينە جۇڭگو ۇلگىسىندەگى ەستەتيكا سالتاناتىن اشقانداي. ونىڭ ادەمى ٴپىشىنى مەن ٴتىل ۇيىرەتىن ٴدامى جاس تۇتىنۋشىلار قاۋىمىنىڭ قىزۋ قارسى الۋىنا يە بولىپ، ينتەرنەت جەلىسىندە، ينتەرنەت جەلىسىنەن تىسقارى كۇسەت ساتىلدى.
”ٴبىز ٴداستۇرلى ٴدامدى وسى زامانعى تۇتىنۋ سۇرانىسىمەن ۇشتاستىرىپ، قيماسىنا قارا كۇنجۇت، تالشىن سياقتىلاردى تاڭداپ پايدالاندىق، سونداي ـ اق قانت قۇرامى تومەن تەحنولوگيانى قولداندىق، ٴونىمىمىز قاجەتتى قامداي الماي قالدى، تاپسىرىستى ۇستەمە جۇمىس ىستەپ ورىنداۋىمىزعا تۋرا كەلدى“، ـ دەپ تانىستىردى ما حۇيزى.
اقاۋسىز ازىق ـ تۇلىك كوزقاراسى قانت قۇرامى تومەن، قانتسىز، ماي قۇرامى تومەن ايكۇلشەلەردىڭ بازاردا قىزۋ قارسى الۋعا يە بولۋىن ىلگەرىلەتتى. ٴۇرىمجى قالاسىنىڭ تۇرعىنى گاۋ يان قانت قۇرامى تومەن ايكۇلشە سي قورابىن ارنايى ساتىپ الىپ: ”ۇيدەگى ۇلكەن كىسىلەردە قانتتى نەسەپ اۋرۋى بار، قانت قۇرامى تومەن ايكۇلشەلەر اقاۋسىز ٴارى ٴدامدى، تۋىس ـ تۋعاندارعا، دوس ـ جاراندارعا ۇسىنۋعا دا ۇيلەسەدى“، ـ دەدى.
شينجياڭ جيۋديڭ حالىقارالىق ازىق ـ تۇلىك بازارى لىچىڭ قامبادا ساقتاۋ، تولايىم ساتۋ ساۋدا ساراي، ەرەن بازارىنىڭ ٴبىر بەكەتتىك ساتىپ الۋ ورتالىعىنىڭ كىرەر اۋزىنداعى ”ايكۇلشە داۋالى“ ەرەكشە كوز تارتادى، ايكۇلشەنى بولشەك ساتۋ اۋماعىندا ادامدار ٴيىن تىرەسەدى. وسى دۇكەننىڭ باستىعى لي شۋەچين بىلاي دەپ تانىستىردى: بيىل 40 نەشە ٴتۇرلى ايكۇلشە سي قورابىن ەنگىزدىك، تولايىم ساتۋ باعاسى 70 يۋاننان 400 يۋانعا دەيىن بولىپ، تۇرلىشە تۇتىنۋ قاجەتىن قامتىدى، سونىمەن بىرگە 35 ٴتۇرلى بولشەك ساتىلاتىن ايكۇلشە ٴونىمىن شىعارىپ، تۇتىنۋشىلاردىڭ قالاعانىنشا سايكەستىرىپ الۋىنا قولايلىلىق جاسادىق.
2000 ـ جىلدىڭ تۇلەگى الارمان لي شياڭ: قايماق، جۇمىرتقا ايكۇلشەسى سياقتى جاڭاشا ايكۇلشەلەردىڭ ٴدامى ٴتىل ۇيىرەدى، جاستار ٴتىپتى دە جاقسى كورەدى، ٴوزىم جەگەننەن سىرت، دوس ـ جاراندارىما تارتۋ ەتپەكشىمىن، ـ دەدى بۇكپەسىز.
ٴداستۇرلى ٴدامدى ايكۇلشەلەر دە تاباندىلىق بارىسىندا جاڭالىق اشىپ، اۋىلعا ساعىنىشتى وياتاتىن ”ٴدام تۇيسىگى بەلگىسىنە“ اينالدى.
موري قازاق اۆتونوميالى اۋدانىنداعى 30 جىلعا جۋىق تاريحقا يە يۇيلان كۇلشە ـ پراندىك دۇكەنى قولونەر ونەرىمەن ”بۇرىنعى ٴدامدى“ ساقتادى. سۋجوۋ ۇلگىسىندەگى، كونە ۇلگىدەگى، گۋاڭدۇڭ ۇلگىسىندەگى ايكۇلشەلەردىڭ ٴبارى بار، بەس ٴداندى، جۇمساق، حوش ٴيىستى ايكۇلشە ەڭ قارسى الۋعا يە بولدى، ۇستالار قاقتاۋ بارىسىندا وتتى ٴدال مەڭگەرىپ، بۇرىنعى ٴدامىن ٴوز كۇيىندە ساقتادى.
”وسى ارانىڭ بەس ٴداندى ايكۇلشەسىن كىشكەنتايىمنان ۇناتىپ جەيتىنمىن، ٴار جىلى جۇڭچيۋ مەرەكەسىندە ىلعي بىرنەشە قوراپ ساتىپ الامىن“، ـ دەدى الارمان گۇلدانا قازەز.
حوتاننىڭ جەرگىلىكتى ايكۇلشەسى بۇرىنعى دامىمەن تۇتىنۋشىلار تاڭداپ ساتىپ الاتىن تۇيىنگە اينالدى، روزا گۇلى قويمالجىڭى، جاڭعاق ٴدانى، مەيىز سياقتى جەرگىلىكتى ەرەكشە ونىمدەر قيما ەتىلگەن، مايلى ەمەس، ٴدامى ٴتىل ۇيىرەدى.
حوتان قالاسى روزىلان پراندىك دۇكەنىندە بيىل اسقاباق، بادام سياقتى ٴتۇرلى دامدەگى ايكۇلشەلەر جاڭادان قوسىلىپ، كۇندىك ورتاشا ساتىلۋ مولشەرى 2000 تالدان استى. مۇنىڭ ىشىندە ٴبىر ٴبولىم ايكۇلشەلەر جەدەل جەتكىزۋ ٴتاسىلى ارقىلى بەيجيڭ، شاڭحاي سياقتى جەرلەرگە جەتكىزىلدى.
”حوتاننىڭ جەرگىلىكتى ايكۇلشەسىن 10 جىلدىڭ الدىندا تاتىپ كورگەن ەدىم، سودان بەرى ٴدامى اۋزىمدا قالىپتى“. قىزىلسۋ قىرعىز اۆتونوميالى وبلىسىنان كەلگەن ساياحاتشى ليۋ جيڭ: بيىل وراي تۋىپ حوتانعا ارنايى كەلىپ، حوتاننىڭ جەرگىلىكتى ايكۇلشەسىن ارنايى كوبىرەك ساتىپ الىپ، تۋىستارىما، دوس ـ جاراندارىما اپارىپ بەرمەكشىمىن، ـ دەدى.
جاقسى ونىمدەردىڭ ”سىرتقا شىعارىلۋىنا“ مۇمكىندىك جاساۋ ٴۇشىن، شينجياڭنىڭ جەر ـ جەرىندەگى ايكۇلشە ساۋداگەرلەرى دوۋيىن، ۋيشين سياقتى جەلىدەگى تۇعىرلار ارقىلى ۇگىتتەپ، تانىستىرىپ، جەرگىلىكتى ورىننىڭ ەرەكشەلىككە يە ايكۇلشەسىنىڭ ەلەكتروندى ساۋدانىڭ جۇردەك كولىگىنە شىعۋىنا دەم بەردى.
كولەمدەنگەن ٴوندىرىس جانە كاسىپ سالاسىنىڭ دارەجەسىن ٴوسىرۋ ارقىلى شينجياڭنىڭ ەرەكشەلىككە يە ايكۇلشەسى اناعۇرلىم كەڭ بازارعا بەت الدى. ٴۇرىمجى ەكونوميكالىق ـ تەحنولوگيالىق اشۋ رايونىنداعى (توۋتۇنحى رايونى) ٴبىر ازىق ـ تۇلىك وڭدەۋ كاسىپورنىنىڭ 5 ٴوندىرىس جەلىسى بار كۇشىمەن جۇمىس جۇرگىزىپ، كۇنىنە 150 مىڭ تال ايكۇلشە ٴوندىردى. وسى كاسىپورىن شىلان، جاڭعاق سياقتى شينجياڭنىڭ ەرەكشە شيكىزاتتارىن ايكۇلشەگە قوسىپ، حوتان شىلان قويمالجىڭى ارالاستىرىلعان جاڭعاق، تۇرپان ٴجۇزىمى سياقتى ٴدامدى ونىمدەردى شىعارىپ، ينتەرنەت جەلىسى، ينتەرنەت جەلىسىنەن تىسقارى ارنالار ارقىلى بۇكىل ەلدەگى 50 نەشە قالاعا ساتتى.
وسى كاسىپورىننىڭ ٴوندىرىس جاۋاپتىسى ليۋ يانحۇي بىلاي دەپ تانىستىردى: قازىرگى تاپسىرىستار بەيجيڭ، شاڭحاي جانە شينجياڭنىڭ جەرگىلىكتى ورىندارىنان كەلدى، باستى ونىمدەرىمىز شينجياڭ جاڭعاق ايكۇلشەسى، حوتان روزا گۇلى ايكۇلشەسى سياقتىلاردى قامتيدى. تاپسىرىستىڭ قاۋىرت مەزگىلىنە توتەپ بەرۋ ٴۇشىن، كاسىپورنىمىز قىزمەتشىلەردى 150 ادامعا دەيىن كوبەيتىپ، ٴوندىرىستى بار كۇشپەن قامتاماسىز ەتتى.
