انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ٴتىلشىسى ياڭ شۋحان
12 جاستاعى ناديرا ٴراحمات جونىنەن العاندا، ەڭ قۋانىشتى ٴىس وقۋدان تاراعاننان كەيىن الەۋمەتتىك اۋماقتىڭ قيمىل ورتالىعىنا بارىپ اڭگىمە كىتاپ وقۋ، كىشكەنتاي سەرىكتەرىمەن بىرگە ۇستەل دوپ ويناۋ، ويىن ويناۋ. ”سوت مەكەمەسىندەگى اعاي ـ اپايلارىمنىڭ جىلۋعا اتاعان كىتابى وتە قىزىقتى، مەن بۇل جەردە كىتاپ وقي وتىرىپ اكە ـ شەشەمنىڭ كەلىپ الىپ كەتۋىن كۇتەمىن“، ـ دەدى ناديرا.
ناديرا ٴۇرىمجى قالاسى تيانشان رايونى سايماچاڭ ٴمالىسى داۋان وڭتۇستىك الەۋمەتتىك اۋماعىندا تۇرادى، اكە ـ شەشەسى ەرتە شىعىپ، كەش قايتىپ، قىزمەتپەن قاربالاس ەدى. بيىل جازعى دەمالىستا الەۋمەتتىك اۋماق قيمىل ورتالىعى سالىنىپ بولعاننان كەيىن، ناديرادا باراتىن جاڭا ورىن بار بولدى.
”كىشكەنتاي دوستار سۋرەت سىزۋ، شاحمات تۇرىندەگى قيمىلدارعا قاتىناسا الادى، جازعى دەمالىستا ماڭايداعى 10 نەشە بالا وسىندا بولادى“. ناديرانىڭ اكەسى بىلاي دەدى: الەۋمەتتىك اۋماق قىزمەتكەرلەرى بالالارعا قارايلاسىپ كومەكتەسەدى، سىرتقا شىعىپ قىزمەت ىستەۋدەن الاڭدامايتىن بولدىق.
”قيمىل ورتالىعى — ٴۇرىمجى قالالىق ورتا حالىق سوتى مەكەمەسى 170 مىڭ يۋان قارجى شىعارىپ، تۇرعىندار ٴۇشىن دەن قويا تۇلعالاعان سەيىل ـ سەرۋەن، كوڭىل اشۋ، مادەنيەت توعىسقان جاڭا شەپ“. داۋان وڭتۇستىك الەۋمەتتىك اۋماعى پارتكومىنىڭ شۋجيى ماي حۇڭلياڭ بىلاي دەدى: بۇل ارادا مامەت اسەن كورشىسى لي شياۋجۇنمەن بىرگە بيليارد وينايدى، زەينەتكە شىققان وقىتۋشى ۋاڭ ۋىندان تۇرسۇن ياسىن وتباسىنداعى 2 بالانى قاسىنا الىپ تاڭ ٴداۋىرىنىڭ ولەڭدەرىن داۋىستاپ وقيدى، ٴار ۇلت بالالارى اتتاما دويبى وينايدى، ويىن وينايدى...
ٴۇرىمجى قالالىق ورتا حالىق سوتى مەكەمەسىنىڭ داۋان وڭتۇستىك الەۋمەتتىك اۋماعىندا تۇراتىن ٴبىرىنشى شۋجيى، قىزمەت اترەتىنىڭ باستىعى جاڭ يوۋۋي تەبىرەنە بىلاي دەدى: ”ٴار ۇلت بۇقاراسى ٴان ايتىپ، ٴبي بيلەپ، بىرگە تۇرمىس كەشىرىپ، بىرگە قىزمەت ىستەپ، بىرگە كۇرەس جۇرگىزدى — مىنە بۇل اناردىڭ دانىندەي تىعىز ۇيىسقان بەينە“.
بيىل جىل باسىنان بەرى، ٴۇرىمجى قالالىق ورتا حالىق سوتى مەكەمەسى جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمى نەگىزگى جەلىسىن مىقتاپ يگەرىپ، جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن بەكەمدەۋدى ٴتۇرلى قىزمەتتەرمەن توعىستىرۋعا تاباندى بولىپ، ”ناقتى“ تۇردە شەپتى بەكەمدەۋدەن، ”جاندى“ تۇردە زاڭمەن باسقارۋدى سىڭىرۋدەن ”ٴونىمدى“ تۇردە مادەنيەتپەن ٴنار بەرۋگە دەيىن ۇلتتار ىنتىماعىنىڭ اسەرلى كارتيناسىن سالدى.
سوتتىڭ سىرتىندا زاڭمەن باسقارۋدىڭ مەيىرى دە قولجەتىمدى بولدى. تيانشان ۋانكى الاڭىندا ٴۇرىمجى قالالىق ورتا حالىق سوتى مەكەمەسى قىلمىستىق ىستەر 1 ـ سوت كوللەگياسىنىڭ سۋدياسى ٴبىر قالتا ”شىتىرلاق كامپيتكە“ ەلىكتەپ جاسالعان ۇقساتپالى ەسىرتكىنى الىپ شىعىپ، ساۋداگەر حاسيەت توحتىعا سابىرلىلىقپەن ٴتۇسىندىردى: ”كامپيتكە، شوكلاتقا ۇقساتىپ جاسالعان ەسىرتكىلەردىڭ زيانى وتە اۋىر، كوڭىل بولگەنىڭىز ٴجون!“
”سۋديالار ۇنەمى جۇمىس باسىندا زاڭ جالپىلاستىرۋ ۇگىت قيمىلىن ۇيىمداستىردى، الدىڭعى ايدا تاعى ازاماتتىق زاڭناما، فينانس الدامشىلىعىنان ساقتانۋ ۇگىتىن ورىستەتتى“. حاسيەت بىلاي دەدى: تۇرمىسپەن تىعىز قاتىستى وسى تاقىرىپتار ەرەكشە ۇندەستىك تاپتى، كوپشىلىك ۇناتىپ ەستيدى.
”ٴبىز زاڭمەن باسقارۋ كۇشى ارقىلى ٴار ۇلت بۇقاراسىنىڭ زاڭدى ۇقىق ـ مۇددەسىن قورعاپ، جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن بەكەمدەدىك“. ٴۇرىمجى قالالىق ورتا حالىق سوتى مەكەمەسىنىڭ داۋان وڭتۇستىك الەۋمەتتىك اۋماعىندا تۇراتىن قىزمەت اترەتىنىڭ ورىنباسار باستىعى چين شيڭ بىلاي دەدى: بيىل جىل باسىنان بەرى، الەۋمەتتىك اۋماق 29 رەت زاڭ جالپىلاستىرۋ ۇگىت قيمىلىن ۇيىمداستىرىپ ورىستەتتى.
بۇرىننان بەرى ٴۇرىمجى قالالىق ورتا حالىق سوتى مەكەمەسى قىزمەت، ۇيرەنۋ، قونىس ورتاسى تۇرمىسى، مادەنيەت، كوڭىل اشۋ سياقتى كۇندەلىكتى بۋىنداردان باستاپ كىرىسىپ، اسا ٴونىمدى قىزمەت جولىن قاراستىردى، ”ۇلتتار ىنتىماعىنىڭ بەرەكەلى شاڭىراعى“ قيمىلى دابىرالى ورىستەتىلىپ، ۇلتتاردىڭ ارالاسۋىنا، ىشتەسۋىنە، توعىسۋىنا تاماشا شارت ـ جاعداي ازىرلەدى.
سۋديالار شۇيموگوۋ رايونى جىن ـ ان كوشەسى ٴمالى باسقارماسى شانرۇن الەۋمەتتىك اۋماعىنا بارىپ، «زاڭ — ازامات جاسىنا تولماعانداردىڭ قورعاۋشىسى» نەگىزگى تاقىرىبىندا مەملەكەت تۋى استىندا ۇگىت لەكسيا جاسادى. سوت جۇرگىزۋ امالياتى مەن وقۋشىلاردىڭ كۇندەلىكتى تۇرمىسىنا ۇشتاستىرىپ، قاراپايىم تىلمەن مەكتەپ اۋلاسىنداعى الىمجەتتىلىك، قاساقانا زاقىمداۋ سياقتى ازامات جاسىنا تولماعانداردىڭ اراسىندا تۋىلعان ناقتى دەلو مىسالدارىن بايانداپ، وقۋشىلارعا زاڭ بىلىمدەرىن جالپىلاستىرىپ، ولاردىڭ زاڭدى قۇرمەتتەيتىن، زاڭدى ۇيرەنەتىن، زاڭعا بويسۇناتىن، زاڭدى قولداناتىن شۋاقتى ورەندەرگە اينالۋىنا دەم بەردى.
سونىمەن بىرگە سوت مەكەمەسى داۋان وڭتۇستىك الەۋمەتتىك اۋماعىنداعى جاستار مەن ورەندەردى سوت مەكەمەسىنە ۇسىنىس ەتىپ، اشىق ۇستاۋ كۇنى قيمىلىنا قاتىناستىردى. زاڭ بىلىمدەرى ”ميكرو ساباقحاناسى“، جاندى، قىزىقتى تۇسىندىرمە جانە زاڭ جالپىلاستىرۋ كارتون فيلم بەينەجازباسى قويىلىمى ارقىلى بالالاردىڭ ”نولدىك ارالىقتان“ ٴادىليانىڭ ايباتى مەن قاسيەتىن سەزىنۋىنە مۇمكىندىك جاساپ، ولاردىڭ زاڭمەن باسقارۋ كوزقاراسىن ۇزدىكسىز كۇشەيتتى.
مۇنان سىرت، سوت مەكەمەسى جاس كادر ـ ساقشىلاردى الەۋمەتتىك اۋماقتاعى وسپىرىمدەرمەن بىرگە جەلىلەس قيمىلداردى ورىستەتۋگە ۇيىمداستىردى، مۇندا ”بالا جۇرەكپەن جۇڭگو ارمانىن سومداپ، جاراسىمدى ٴبىر ٴۇيلى جانداي ەتەنە بولايىق“ اتىنداعى ۇلتتار ىنتىماعى بىرلەسكەن دوستىق قيمىلى، ”وتاندىق ٴىلىم ۇيرەنىپ، بالا جۇرەكپەن جۇڭگو ارمانىن بىرگە سومدايىق“ اتىنداعى وتاندىق ٴىلىم حاتكەرلىگىن سەزىنۋ، ”جاسىل الاڭدا قول ۇستاسىپ، ىنتىماقتاسا بىرگە توعىسىپ، بولاشاققا بەت الايىق“ اتىنداعى قىزىقتى فۋتبول بىرلەسكەن دوستىق جارىسى، ”كىتاپ وقۋ مەرەيىنە شومىپ بىرگە ەسەيۋ“ اتىنداعى كىتاپ وقۋ، زەرتتەۋ ـ ۇيرەنۋ، اۋىس ـ كۇيىس جاساۋ، سونداي ـ اق قىزىل تاربيە بازاسىن ەكسكۋرسيالاۋ سياقتىلاردى قامتىعان تاربيە دانەكەرىن ونان ارى كەڭەيتىپ، جاستار مەن ورەندەردىڭ ساباقتان سىرتقى تۇرمىسىن بايىتتى.
