ەرەكشە ەگىمشىلىك شارۋالاردىڭ قالتاسىن قامپايتتى

موري قازاق اۆتونوميالى اۋدانىندا

ەرەكشە ەگىمشىلىك شارۋالاردىڭ قالتاسىن قامپايتتى

　　التىن كۇز مەزگىلىندەگى موري قازاق اۆتونوميالى اۋدانىندا ٴتاتتى جەمىستىڭ حوش ٴيىسى اڭقيدى، قىزىل الما، جاسىل المۇرت بۇتاقتاردا سامسيدى، بارلىق جەردەن ”مول ٴونىم العان ٴارى كىرىستى ارتتىرعان“ تاماشا كورىنىس مەن مۇندالايدى. ٴارقايسى ەگىمشىلىك بازالارىندا جەمىس ـ جيدەكتەر شوعىرلى پىسىپ، ساياحاتشىلاردى ”كۇزدىڭ ٴدامىن“ تابۋعا باۋرادى.

　　موري قازاق اۆتونوميالى اۋدانى شيجىر قالاشىعى شۇيموگوۋ قىستاعىنىڭ چيۋشياڭمانيۋان ەگىمشىلىك بازاسىنا بارعانىمىزدا، چيۋليمىڭ الماسى بۇتاقتا سامسىپ، جەمىسشىلەر بامبۋك شارباعىن اسىنىپ، پىسۋ دارەجەسى بويىنشا تارتىپپەن ٴۇزىپ، جارتى ساعاتتا اتىز قىرىنا ساندىق ـ ساندىق جاس جەمىستەردى جينادى. ”بيىل 55 مۋ جەردەگى جەمىس باعىنان 6 توننا الما الىنىپ، 40 مىڭ يۋاننان استام كىرىس كىرگىزدىك“. وسى ەگىمشىلىك بازاسىنىڭ جاۋاپتىسى ياڭ يانمين ٴبىر المانى قولىنا الىپ: ”جەمىس قىرتىلداق، قانت قۇرامى جەتكىلىكتى، ساپاسى دا جاقسى، ٴۇرىمجى، سانجى قالالارىنان كەلگەن ساياحاتشىلار ۇنەمى كەلىپ ٴۇزىپ الادى، تولايىم ساتۋشى ساۋداگەرلەر دە كەلىپ الادى، ساتۋ جولىنان الاڭدامايتىن بولدىق“، ـ دەدى.

　　ساياحاتشىلاردىڭ كەلۋى جەمىس باقشاسىن ٴتىپتى دە جانداندىردى. چۇڭچيڭدىق ساياحاتشى گۇي حۋابين وتباسىنداعىلاردى ەرتىپ ٴوزى كولىك جۇرگىزىپ كەلگەن، تولۋعا شاق قالعان جەمىس شارباعىن كوتەرىپ قۋانا: ”جاڭا ۇزىلگەن الما ەرەن بازارداعىدان كوپ جاس، ٴدامى ٴتىل ۇيىرەدى، مەن 2 ساندىق الىپ تۋىستارىما ’موريدىڭ ٴدامىن‘ تاتقىزباقشىمىن“، ـ دەدى.

　　المۇرت باعى دا دۋمانعا بولەندى، جاسىل المۇرت ٴموپ ـ ٴمولدىر بولىپ، جەمىسشىلەر جۇمىس ٴبولىسى بويىنشا المۇرت ٴۇزىپ، سۇرىپتاپ، ساپاسىنىڭ بىركەلكىلىگىنە شىنايى كەپىلدىك ەتتى. ”بيىل المۇرت ساتىپ 30 مىڭ يۋان كىرىس كىرگىزەمىن، بىلتىرعىدان نەشە مىڭ يۋان ارتىق تابامىن“، ـ دەدى المۇرت باقشاسىنىڭ جاۋاپتىسى حاڭ چياڭ كىرىستى ەسەپتەپ. ساياحاتشى باقىتگۇل تاعى دا دوسىن ەرتىپ المۇرت ۇزۋگە كەلدى، ”ٴبىز جىل سايىن المۇرت ٴۇزۋ ساياحاتىنا كەلەمىز، المۇرتتىڭ ساپاسى ەشقاشان ادامدى ۇمىتسىزدەندىرگەن ەمەس، ٴۇزىپ بولعاننان كەيىن تاعى كورشىلەرگە ٴبولىپ بەرەمىن“.

　　موريدىڭ ەرەكشە داقىلدارىنىڭ ٴوسۋىنىڭ تاماشا بولۋىن كۇن مەن ٴتۇننىڭ تەمپەراتۋرا پارقى زور، كۇن نۇرى جەتكىلىكتى، توپىراعى قۇنارلى بولۋ سىندى جاراتىلىستىق باسىمدىقتان بولە قاراۋعا بولمايدى. تاياۋ جىلداردان بەرى، جەرگىلىكتى ورىن ەرەكشە ەگىمشىلىككە كۇش سالىپ، ”تۇيىرتپەك توپىراقتان“ ”التىن جەمىس“ ٴوسىردى. قازىرگە دەيىن بۇكىل اۋداندا الما ەگىلگەن جەر اۋدانى 4550 مۋدان استى، ورىك 1692 مۋ، تاڭقۋراي 208 مۋ بولدى. مەملەكەت بويىنشا ەڭ ٴىرى نوقات بازاسى بولعان موري اۋدانىندا مەجەمەن 110 مىڭ مۋ جەرگە نوقات ەگىلدى، بۇدان سىرت، 21 مىڭ 700 مۋ جەرگە بادەن، 21 مىڭ مۋ جەرگە ۇرىقتى قاربىز، 1000 مۋ جەرگە قاۋىن ـ قاربىز ەگىلدى. بۇل داقىلدار ”موري ٴدامىن“ مولايتىپ قالماستان، شارۋالاردىڭ قالتاسىن بارعان سايىن قامپايتتى، ”كاسىپ سالاسى گۇلدەنگەن، شارۋالار بايىعان، اۋىل ـ قىستاعى كورىكتى“ التىن كۇز كارتيناسى موريدا بىرتىندەپ كەسكىندەلۋدە.

　　(ۋاڭ مىڭجۇن، شى چيان)