600 اترەت مۇشەسى 36 جىل كۇش جالعاپ تۋ شىعاردى
— ۇلتتار ىنتىماعى، العاباسارلىعىنداعى ۇلگىلى كوللەكتيۆ شينجياڭ اۋىل شارۋاشىلىعى داشۋەسىنىڭ جوعارى مەكتەپ وقۋشىلارى مەملەكەت تۋى ٴبانى تۋرالى
انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ٴتىلشىسى يان شياۋتيان
10 ـ ايدىڭ 13 ـ كۇنى ساعات 8دە شينجياڭ اۋىل شارۋاشىلىق داشۋەسىنىڭ مەكتەپ اۋلاسى ٴالى دە تاڭعى تۇمانمەن تۇمشالانىپ تۇردى، بىركەلكى كيىنگەن اترەت مۇشەلەرى ساقاداي سايلانىپ ساپ تۇزەدى، ولاردىڭ تىپ ـ تىك تۇلعاسى مەكتەپ اۋلاسىندا بوي سوزىپ تۇرعان اق تەرەكتەن اۋمايدى — ولار وسى مەكتەپتەگى جوعارى مەكتەپ وقۋشىلارى مەملەكەت تۋى ٴبانى ەدى.
مەملەكەت ٴانى ورىندالىپ، تۋ ۇستاۋشىنىڭ قولىن سىلكىپ قالۋىمەن بەس جۇلدىزدى نارت قىزىل تۋ جەلمەن جايىلا باياۋ كوتەرىلدى. اترەت مۇشەلەرى جوعارى كوتەرىلگەن تۋدى جانارىمەن قۋالاي قاراپ تۇردى، جانارىنان بەكەمدىك، اجارىنان بايسالدىلىق مەن مۇندالايدى. بۇل مەملەكەت تۋى ٴبانى 1989 ـ جىلى قۇرىلعاننان بەرى، 600دەن استام اترەت مۇشەسى كۇش جالعاپ جالعاستىردى، مەيلى قاقاعان قىس، جادىراعان جاز بولسىن، الدە جاۋىن ـ شاشىندى كۇن بولسىن، الدەقاشان 7000 رەت تۋ شىعارۋ سالتىن ورىندادى.
10 ـ ايدىڭ 16 ـ كۇنى تۇستەن بۇرىن وسى مەملەكەت تۋى ٴبانىنىڭ جەتەكشى وقىتۋشىسى گۇلگينا الىم اۆتونوميالى رايوننىڭ ۇلتتار ىنتىماعى، العاباسارلىعىنداعى ۇلگىلى كوللەكتيۆتىڭ ۋاكىلى رەتىندە، اۆتونوميالى رايوننىڭ 9 ـ رەتكى ۇلتتار ىنتىماعى، العاباسارلىعى جونىندەگى ماداقتاۋ ـ سيلاۋ جينالىسىنا قاتىناستى. ول: ”ولاردىڭ قورعاعانى تۋ عانا ەمەس، ونان دا ماڭىزدىسى، قانعا ٴسىڭىپ كەتكەن سەنىم“، ـ دەدى.
"مەملەكەت تۋى ٴبانىنىڭ فورمالى كيىمىن كيىپ، مەملەكەت تۋىنىڭ بەدەلىن قورعايمىز؛ فورمالى كيىمدى شەشكەن سوڭ، ٴبىز اۋەلگىدەي تۋ بولۋىمىز كەرەك“. بۇل مەملەكەت تۋى بانىندەگى مۇشەلەردىڭ اۋىزدارىنان تاستامايتىن ٴسوزى ٴارى ولاردىڭ ىشكى جان دۇنيەسىنىڭ ارەكەت ولشەمى.
وتانشىلدىق سەنىمنىڭ جۇرت جۇرەگىنە تەرەڭ ۇيالاۋىنا مۇمكىندىك جاساۋ ٴۇشىن، مەملەكەت تۋى ٴبانى ىرىقتىلىقپەن جاڭالىق اشىپ، «جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەت تۋى زاڭى» ۇگىت لەكسيا مىندەتىن ٴوز ۇستىنە الدى. ولار كلاستارعا، جاتاقتارعا، كۋرجەكتەرگە بارىپ، جاستار ۇناتاتىن كورىنىستىك تەاتر، زەيىن سىناۋ جارىسى سياقتى فورمالارمەن مەملەكەت تۋى بىلىمدەرىن جالپىلاستىرىپ، مەملەكەت تۋى حيكاياسىن باياندادى. قازىرگە دەيىن ٴتۇرلى نەگىزگى تاقىرىپتاعى ۇگىت لەكسيا جانە قيمىلداردان 2800 رەتتەن استام ورىستەتىپ، قامتىعان وقىتۋشى ـ وقۋشى سانى 200 مىڭ ادامنان (رەت) استى. ولار ارەكەتتەرى ارقىلى وتانشىلدىقتى كىتاپتاعى ۇعىمنان قولمەن ۇستاۋعا، سەزىنۋگە، امالياتتان وتكىزۋگە بولاتىن ناقتى ارەكەتكە اينالدىردى.
ولار ۇيىمداستىرعان ”ەلىكتەمەلى تۋ شىعارۋ“ قيمىلى ساباقتاستاردىڭ قارسى الۋىنا يە بولدى. وقۋشىلار ٴوز قولدارىمەن مەملەكەت تۋىنداعى قاتپارلاردى جازىپ، قاتارعا تۇرۋدىڭ، قۇرمەت ٴبىلدىرۋدىڭ تولىق بارىسىن ٴوز كوزدەرىمەن كورگەننەن كەيىن شىن جۇرەكتەن تەبىرەنە: ”اسىلىندە ٴاربىر ارەكەتتىڭ بارلىعى تۇگەلدەي سالماقتى جاۋاپكەرشىلىك ارقالاپ وتىر ەكەن، وتاندى ٴسۇيۋ مىنە وسىنداي توتەنشە ىجداعاتپەن ىستەلەتىن ۇساق بۋىنداردا جاسىرىنىپ جاتادى“، ـ دەستى.
مەملەكەت تۋى بانىندە ۇلتتار ىنتىماعى ۇران ەمەس، قايتا كۇندەلىكتى تۇرمىستىڭ ٴار بۋىنىنا ٴسىڭىپ كەتكەن جاندى اماليات.
24 ـ كەزەكتى اترەتتىڭ مۇشەسى جاڭ جيڭ مەكتەپتەگى كەزىندە، باقىتقا قارسى، اۋىر ناۋقاسقا شالدىعىپ، ٴومىرى اقتىق دەمىنە جەتكەن كەزدە باتىلدىقپەن ٴوز دەنە مۇشەسىن تارتۋ ەتۋگە بەكيدى. ەڭ اقىرىندا ونىڭ قالتقىسىز ۇلى سۇيىسپەنشىلىگى ۇقساماعان ۇلتتان كەلگەن 5 ناۋقاستى ٴساتتى قۇتقارىپ، ٴۇمىتى ٴۇزىلىپ بارا جاتقان 5 وتباسىن قايتادان ۇمىتكە يە ەتتى.
وسى سۇيىسپەنشىلىكتى ماڭگى جالعاستىرۋ ٴۇشىن، مەكتەپ ”جاڭ جيڭ سۇيىسپەنشىلىكتى جالعاستىرۋ قۇتقارۋ ـ كومەكتەسۋ قورىن“ قۇرىپ، سالماقتى ناۋقاسقا شالدىققان، ونىڭ ۇستىنە وتباسىندا ەكونوميكالىق قيىنشىلىعى بار وقۋشىلاردىڭ قيىن وتكەلدەن وتۋىنە كومەكتەستى. ۇلتتان القىپ وتكەن وسىنداي ٴومىر سيى مەملەكەت تۋى ٴبانىنىڭ، ٴتىپتى، بۇكىل مەكتەپتىڭ ۇلتتار ىنتىماعى رۋحىنىڭ ەڭ تەرەڭ، ەڭ اسەرلى تۇسىندىرمەسىنە اينالدى.
مەملەكەت تۋى ٴبانىنىڭ قادامى ەجەلدەن مەكتەپ اۋلاسىندا عانا توقتاپ قالعان ەمەس. ولار وتانشىلدىق سۇيىسپەنشىلىكتى، ىنتىماقتىلىق سۇيىسپەنشىلىگىن ٴتىپتى دە كەڭ ورىسكە شاشا ٴبىلدى.
شينجياڭ اۋىل شارۋاشىلىق داشۋەسىنە قاراستى ورتا مەكتەپتىڭ دەنە تاربيە الاڭىندا بالالار بالعىن جۇزدەرىن بيىككە بۇرىپ: ”مۇعالىم، مەملەكەت تۋىنداعى بەس جۇلدىزدىڭ قانداي ماعىناسى بار“؟ ”مەملەكەت تۋىن شىعارعان كەزدە نە ٴۇشىن قۇرمەت بىلدىرەمىز“؟ ـ دەپ قىزىعا سۇرادى. مەملەكەت تۋى ٴبانىنىڭ مۇشەلەرى سابىرلىلىقپەن جاۋاپ قايتارىپ جاتىر، بۇل ولاردىڭ ”مەملەكەت تۋى ٴبىلىمىن مەكتەپ اۋلاسىنا جەتكىزۋ“ قيمىلىنىڭ جايشىلىقتاعى ٴبىر كورىنىسى ەدى.
جۋىق جىلداردان بەرى مەملەكەت تۋى ٴبانى قوعامدىق اماليات ۇجىمىن قۇرىپ، وڭتۇستىك - سولتۇستىك شينجياڭنىڭ كەڭ ـ بايتاق اۋىل ـ قىستاقتارىن ارالاپ، 20 نەشە قىستاقتىڭ وزدەرىنىڭ ”اۋىل ـ قىستاق مەملەكەت تۋى ٴبانىن“ قۇرۋىنا كومەكتەسىپ، قىستاقتا وتانشىلدىق رۋحتى جالعاستىرۋدىڭ ماڭىزدى دانەكەرىنە اينالدى. اترەت مۇشەلەرى قىستاق تۇرعىندارىنا مەملەكەت تۋىن شىعارۋ سالتىن دەن قويا ٴتۇسىندىرىپ قانا قويماي، قىستاقتاعى ساقا پارتيا مۇشەلەرىمەن بىرگە قىستاق تاريحىن اشىپ، قىستاقتاعى ٴار ۇلت بۇقاراسىنىڭ ٴوزارا كومەكتەسىپ، ٴبىر ٴۇيلى جانداي بولعان حيكاياسىن مەملەكەت تۋىن شىعارۋ سالتىنىڭ تۇسىندىرمەسىمەن توعىستىردى.
2024 ـ جىلى مەملەكەت تۋى ٴبانى ”ٴىرى ەلدىڭ شەكارا وڭىرىندە جاستىق كوكتەمنىڭ كۇشىن توپتاۋ“ جازدىق دەمالىس قوعامدىق اماليات ۇجىمىن قۇرىپ، وتانىمىزدىڭ باتىس سولتۇستىك شەكاراسىنداعى قابا اۋدانى تەرەكتى اۋىلىنىڭ اققابا قىستاعىنا اتتاندى. ول ارادا ولار سول جەردە تۇرعان شەكارا قورعاۋشى جاۋىنگەرلەرمەن بىرگە مەملەكەت تۋىن شىعارىپ، مەملەكەت تۋىن قورعاۋدىڭ، شەكارا ٴوڭىردى قورعاۋدىڭ اسەرلى حيكايالارىن ٴبولىستى. وسى رەتكى ەرەكشە مانگە يە قيمىلدا شىعارىلعان مەملەكەت تۋى كەيىن سالتاناتپەن تيان ـ انمىن مەملەكەت تۋىن قورعاۋ اترەتىنە تارتۋ ەتىلىپ، تيان ـ انمىن الاڭىنداعى مەملەكەت تۋى ٴبانىنىڭ كورمە سارايىندا ساقتالدى. شينجياڭ اۋىل شارۋاشىلىق داشۋەسىنىڭ مەملەكەت تۋى ٴبانى بۇكىل ەلدەگى جوعارى مەكتەپتەردىڭ ىشىندەگى وسى ەرەكشە داڭققا يە بولعان بىردەن ـ ٴبىر كوللەكتيۆكە اينالدى.
اترەت مۇشەلەرى ماقتانىشپەن بىلاي دەدى: ”بۇل مەملەكەت تۋى شەكارا ٴوڭىر مەن استانانى جالعاستىرىپ جاتىر ٴارى ٴبىز بارلىعىمىزدىڭ وتاندى قورعاۋ ورتاق بەكىمىمىزگە دە كۋا بولدى“.
24 ـ كەزەكتى اترەتتىڭ مۇشەسى گو شۋەفىڭ 2016 ـ جىلى اۆتونوميالى رايون جاعىنان تاڭداپ جىبەرىلگەن وقۋشى رەتىندە، وڭتۇستىك شينجياڭعا كەلىپ قىزمەت ىستەۋدى ىرىقتىلىقپەن ٴوتىنىش ەتىپ، قاشقار ايماعى كونەشار اۋدانى بۇلاقسۋ اۋىلىنا ٴبولىندى. العاش اۋىلعا كەلگەندە ٴتىل بىلمەيتىن ول قىستاق كادرلارىنا ىلەسىپ ٴبىر ٴارىپ، ٴبىر ارىپتەن ۇيرەنەدى؛ اۋىل شارۋاشىلىق تەحنولوگياسىنا قانىق بولماعاندىقتان، ول كۇندىز ديقان وتباسىلارىن ارالاپ، كەشتە شىراق جاعىپ ماتەريال كورەدى.
2021 ـ جىلى ول داڭقپەن ”كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋداعى اۆتونوميالى رايوندىق وزات جەكە“ اتاعىنا يە بولدى. وتكەندى ەسكە العاندا، ول تەبىرەنە بىلاي دەدى: ”مەملەكەت تۋى ٴبانى مەنى وتان توپىراعىنا تامىر تارتىپ، جۇرەگىمدى حالىققا تاپسىرۋعا تاربيەلەدى“.
36 جىلدا اۋەلگى ماقسات وزگەرمەدى؛ 36 جىلدا ۇرپاقتان ـ ۇرپاققا جالعاستى. گۇلگينا بىلاي دەدى: ٴبىزدىڭ مەملەكەت تۋى ٴبانىمىزدىڭ حيكاياسى شينجياڭداعى ٴار ۇلت جاستارىنىڭ ٴبىر نيەتپەن ىنتىماقتاسىپ، قايراتتانا العا ۇمتىلۋىنىڭ ىقشام كورىنىسى، ونان دا ماڭىزدىسى، جاڭا داۋىردەگى جۇڭگو جوعارى مەكتەپتەرىنىڭ جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن بەكەمدەۋىنىڭ كۇشتى امالياتى.
