”سۇراپىل داۋىلدار مەن اساۋ تولقىن بولعان سايىن قيىندىقتى سولعۇرلىم بىلەك بىرىكتىرە جەڭۋ كەرەك“
شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ تىلشىلەرى حان لياڭ، سۇن حاۋ
شيۇڭشانجياڭ وزەنى تىنىپ اعىپ، كۇزدىڭ جىلى كۇنى كورەيانىڭ چيڭجوۋىنداعى حىباي ٴماجىلىس ورتالىعىنىڭ سىرتقى قابىرعاسىنا ٴتۇسىپ تۇر.
10 ـ ايدىڭ 31 ـ كۇنى بۇل ارادا ازيا - تىنىق مۇحيت ٴوڭىرى ۇلكەن شاڭىراعىنداعىلاردىڭ تاعى باس قوسۋىن قارسى الدى. ساعات 10 مولشەرىندە ٴتوراعا شي جينپيڭ ٴماجىلىس الاڭىنا جەتىپ، ازيا - تىنىق مۇحيت ەكونوميكالىق سەلبەستىك ۇيىمى ( APEC) 32 ـ رەتكى باسشىلار بەيرەسمي ٴماجىلىسىنىڭ 1 ـ كەزەڭدىك ماجىلىسىنە قاتىناستى.
”ٴسىزدى قارسى الامىز!“ ٴماجىلىستىڭ وتاعاسى ەلى كورەيانىڭ زۇڭتۇڭى لي زايميڭ ٴتوراعا شي جينپيڭدى ىستىق ىقىلاسپەن قارسى الدى. ەكى باسشى ىقىلاسپەن قول الىسىپ سۋرەتكە ٴتۇسىپ، ٴماجىلىس الاڭىنا بىرگە كىرىپ، جۇرە اڭگىمەلەستى.
”مەن 16 جىلدىڭ الدىندا چيڭجوۋعا كەلىپ ەدىم“، ـ دەدى ٴتوراعا شي جينپيڭ لي زايميڭ زۇڭتۇڭعا. 2009 ـ جىلى سول كەزدە مەملەكەتتىڭ ورىنباسار ٴتوراعاسى بولىپ تۇرعان شي جينپيڭ كورەيادا ساپاردا بولىپ ٴارى چيڭجوۋعا كەلىپ، ٴار سالا قايراتكەرلەرىمەن ىشكەرىلەي پىكىرلەسىپ، سەلبەستىكتى ىلگەرىلەتكەن ەدى.
سول كەزدە دۇنيە ٴجۇزى حالىقارالىق فينانس داعدارىسىنىڭ اۋىر سوققىسىنان قايتا جاندانۋدىڭ جولىن ىزدەپ جاتقان ەدى. بۇگىنگى تاڭدا دۇنيە ٴجۇزى تاعى دا وزگەرىس پەن بىلىقپالىق قاباتتاسقان، ەكونوميكانىڭ ارتۋى دارمەنسىز كۇيگە تۇسكەن جول ايىرىعىندا تۇر. قالاي اشىق ازيا - تىنىق مۇحيت ەكونوميكاسىن بىرگە قۇرۋ، دۇنيە ٴجۇزىنىڭ دامۋىن، گۇلدەنۋىن بىرگە جەبەۋ كەرەكتىگى جونىندە ٴارقايسى جاق جۇڭگو جوباسىن تىڭداۋدى اسىعا كۇتتى.
ٴتوراعا شي جينپيڭنىڭ ٴماجىلىس الاڭىنا كەلۋى لەزدە بۇكىل الاڭنىڭ تۇيىنىنە اينالدى. ۆيەتنامنىڭ مەملەكەت ٴتوراعاسى لياڭ چياڭ، مالايزيا زۇڭليى انۋار، مەكسيكانىڭ ەكونوميكا مينيسترى ەبرارد قاتارلى ماجىلىسكە قاتىناسقان ەكونوميكالىق تۇلعالاردىڭ ۋاكىلدەرى بىرىنەن سوڭ ٴبىرى العا ٴوتىپ ٴتوراعا شي جينپيڭمەن اڭگىمەلەستى.
”كورەيانىڭ تاريحي مادەنيەت ايگىلى قالاسى چيڭجوۋعا كەلىپ كوپشىلىكپەن بىرگە ازيا تىنىق ـ مۇحيت ٴوڭىرىنىڭ دامۋ ۇلى جوسپارىن كەڭەسكەنىمە ەرەكشە قۋانىشتىمىن“. ٴتوراعا شي جينپيڭ ماڭىزدى ٴسوز سويلەدى، بەتاشارىندا وسى رەتكى ماجىلىسكە قاتىناسۋداعى ماقساتىن اتاپ ٴوتتى.
100 جىلدىق وزگەرىس جەدەل قۇبىلىپ، ازيا - تىنىق مۇحيت ٴوڭىرىنىڭ دامۋى ٴدوپ كەلگەن ورنىقسىز، ايقىنسىز فاكتورلار ارتا ٴتۇستى. ”بايلانىستى الشاقتاتىپ، تىزبەكتى ٴۇزۋ“ تەرىس اعىنىنىڭ جانە سىڭار جاقتىلىقتىڭ، قورعامپازدىقتىڭ باس كوتەرۋى الدىندا، قايتكەندە ٴداۋىردىڭ داۋىلدى تولقىنى ىشىندە ازيا - تىنىق مۇحيت سەلبەستىگىنىڭ ورنىقتى قاداممەن الىسقا جەتۋىن ىلگەرىلەتۋگە بولادى؟ ٴتوراعا شي جينپيڭ باتىل ەمەۋرىنمەن: ”سۇراپىل داۋىلدار مەن اساۋ تولقىن بولعان سايىن قيىندىقتى سولعۇرلىم بىلەك بىرىكتىرە جەڭۋ كەرەك“، ـ دەدى.
تەڭىز ـ مۇحيت ارقىلى بايلانىس قالىپتاستىرعان ازيا - تىنىق مۇحيت ەكونوميكالىق سەلبەستىك ۇيىمى بەينە جەلكەن جايىپ، تولقىن جارعان الىپ كەمە ىسپەتتى، جاسىرىن اعىن، قاتەرلى قايراڭعا تاپ بولعاندا تىپتەن قايراتتانا العا ىلگەرىلەۋى كەرەك. APEC تۇعىرىندا ٴتوراعا شي جينپيڭ تالاي رەت ”قيىندىقتى بىلەك بىرىكتىرە جەڭۋ كەرەك“ دەگەن سوزبەن ازيا - تىنىق مۇحيت ٴوڭىرىنىڭ بىرگە دامۋىن تىلگە تيەك ەتىپ، ٴارقايسى ەكونوميكالىق تۇلعالاردى باتىلدىقپەن جاۋاپكەرشىلىك ارقالاۋعا ۇندەدى.
كوپ جاقتى ساۋدا ٴتۇزىلىسىن بىرگە قورعاۋ، اشىق وڭىرلىك ەكونوميكالىق ورتانى بىرگە قالىپتاستىرۋ، كاسىپ سالاسى تىزبەگى مەن قامداۋ تىزبەگىنىڭ ورنىقتى، ىركىلىسسىز بولۋىن بىرگە قورعاۋ، ساۋدانىڭ سيفرلانۋىن، جاسىلدانۋىن بىرگە ىلگەرىلەتۋ، جالپىعا ٴتيىمدى، سيىسىمدى دامۋدى بىرگە جەبەۋ — وسى رەتكى ماجىلىستە ٴتوراعا شي جينپيڭ 5 ۇسىنىستى العا قويىپ، اشىق دامۋ بارىسىندا ورايدى بولىسۋگە، بىرگە يگىلىككە كەنەلۋدى جۇزەگە اسىرۋعا، ازيا - تىنىق مۇحيت ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋعا ايقىن جول كارتاسىن سىزىپ بەردى.
”دۇنيە جۇزىلىك ساۋدا ۇيىمى رەفورماسىنىڭ دۇرىس بەتالىسىنا تاباندى بولۋ“، ”ساۋدا مەن قارجى قوسۋدىڭ ەركىن، قولايلى بولۋىن ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتۋ“، ”ازيا - تىنىق مۇحيت ٴوڭىرىنىڭ اشىق دامۋ نەگىزىن ونان ارى بەكەمدەۋ“... حالىقارالىق مەديالار بارىنشا نازار اۋدارىپ، بىرىنەن سوڭ ٴبىرى جەدەل حابار فورماسىمەن ٴتوراعا شي جينپيڭ العا قويعان ماڭىزدى قۋاتتامانى ٴۇزىلىسسىز جاريالاپ تۇردى. امەريكا بىرىككەن اگەنتتىگى بىلاي دەپ جازدى: ٴتوراعا شي جينپيڭ APEC ساحناسىنىڭ ورتاسىندا تۇردى، ول ەكونوميكانىڭ جاھاندانۋىن جانە كوپ جاقتىلىقتى ىلگەرىلەتۋدىڭ دارىپتەۋشىسى.
ايقىنسىزدىققا تولى وسى داۋىردە ازيا - تىنىق مۇحيت ٴوڭىرى جاۋاپكەرشىلىك ارقالاۋعا، كورەگەن باسشىلىق قابىلەتى بولۋعا ۇندەيدى، جۇڭگونىڭ ايگىلەگەنى ٴدال وسىنداي ٴداۋىر جاۋاپكەرشىلىگى.
تاياۋدا عانا جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى 20 ـ كەزەكتى ورتالىق كوميتەتىنىڭ ٴتورتىنشى جالپى ٴماجىلىسى الداعى 5 جىلداعى جۇڭگونىڭ دامۋ جوباسىن كەسكىندەدى. وسى رەتكى APEC ماجىلىسىندە ٴتوراعا شي جينپيڭ دۇنيە جۇزىنە ايقىن ينفورماتسيا جەتكىزدى: ”جۇڭگو جاق وسىنى وراي ەتىپ، رەفورمانى ونان ارى جاپپاي تەرەڭدەتىپ، جوعارى دەڭگەيدەگى سىرتقا ەسىك اشۋدى تاباندىلىقپەن كەڭەيتىپ، جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدىڭ جاڭا جەتىستىكتەرى ارقىلى ازيا - تىنىق مۇحيت ٴوڭىرى مەن دۇنيە جۇزىنە ۇزدىكسىز جاڭا وراي ازىرلەيدى“.
قيىندىقتى بىلەك بىرىكتىرە جەڭىپ، تولقىن جارا العا ىلگەرىلەدى. بولاشاققا كوز جىبەرسەك، جۇڭگو ازيا - تىنىق مۇحيت وڭىرىندەگى ٴار جاقپەن قول ۇستاسىپ، داڭعىل جولدا بىرگە ٴجۇرىپ، جاڭا ساپارعا بىرگە اتتانىپ، كەڭ كوسىلگەن تىنىق مۇحيت ٴوڭىرىن ٴار ەلدىڭ بىرگە دامۋىنىڭ، گۇلدەنۋدەن بىرگە يگىلىكتەنۋدىڭ بايتاق ورىسىنە اينالدىرادى.
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 10 ـ ايدىڭ 31 ـ كۇنى كورەيانىڭ چيڭجوۋىنان بەرگەن حابارى)
