— اۆتونوميالى رايوندىق ۇلتتار ىنتىماعى، العاباسارلىعىنداعى ۇلگىلى كوللەكتيۆ شونجى اۋدانىنىڭ بانجيەگوۋ قالاشىعى ياۋجانزى قىستاعى قىستاق تۇرعىندار كوميتەتى جايلى
انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ٴتىلشىسى ياڭ شۋحان
10 ـ ايدىڭ 15 ـ كۇنى شونجى اۋدانىندا جاڭبىر ارالاس قار جاۋدى، قار ۇشقىندارى كەڭ ـ بايتاق اتىزعا قالىقتاي ٴتۇسىپ، بۇرشىك جارىپ كەلە جاتقان دۇمبە ٴبيدايدى نارلەندىردى.
شونجى اۋدانى بانجيەگوۋ قالاشىعىندا اتى الىسقا ايگىلى ٴبىر قىستاق — ياۋجانزى قىستاعى بار. بۇل ارا مەملەكەتتىك وركەنيەتتى قىستاق، مەملەكەتتىك اۋىل ـ قىستاقتى باسقارۋدان ۇلگى كورسەتەتىن قىستاق سياقتى داڭقتارىمەن اتى ايگىلى بولۋمەن بىرگە، ”ٴبىر قىستاقتاعى بارلىق وتباسىندا ٴبىر ٴونىم بولۋ، ٴبىر تىلەكپەن گۇلدەنىپ ـ كوركەيۋدى جۇزەگە اسىرۋ“ سىندى جاندى امالياتپەن ٴار ۇلت بۇقاراسى ٴوزارا قارايلاسىپ، ىنتىماقتاسا كۇرەس جۇرگىزىپ، بىرگە بايىعان اسەرلى سيمفونيانى شارىقتاتتى. تاياۋدا ياۋجانزى قىستاعى قىستاق تۇرعىندار كوميتەتى اۆتونوميالى رايوندىق ۇلتتار ىنتىماعى، العاباسارلىعىنداعى ۇلگىلى كوللەكتيۆ بولىپ باعالاندى.
كەزىندەگى ياۋجانزى قىستاعىندا كوپتەگەن ادەتتەگى قىستاقتار سياقتى ەگىستىك جەر بىتىراڭقى، ونىمدىلىگى تومەن بولۋ ماسەلەسى ورىن تەپكەن بولاتىن. ”سول كەزدە قىستاق تۇرعىندارىنىڭ جەرى جاماۋ تۇسكەندەي ەدى، اۋىل شارۋاشىلىعى ماشينالارىنىڭ باسىن بۇرۋدىڭ ٴوزى قيىن بولاتىن“. تاقتانىڭ قىرىندا تۇرعان ياۋجانزى قىستاعى پارتيا باس ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى تاڭ پەيكى قايشالىسقان جولاقتى اتىزدى نۇسقاپ تۇرىپ وتكەندى ەسكە الدى.
بۇرىلىس 2009 ـ جىلى باستالدى. قىستاق پارتيا باس ياچەيكاسىنىڭ باستاۋىندا ياۋجانزى قىستاعى شونجى اۋدانى فىڭيۇي اۋىل شارۋاشىلىعىنا قىزمەت وتەۋ شارۋالار كاسىپتىك سەلبەستىك كووپەراتيۆىن قۇرىپ، بىتىراندى جەرلەردى 10 مىڭ مۋلىق سالالى اتىزعا اينالدىرۋدى باتىلدىقپەن ۇيعاردى.
سەلبەستىك كووپەراتيۆى اۋىل شارۋاشىلىعى ٴوندىرىس قۇرال ـ جابدىقتارىن ٴبىر تۇتاس ساتىپ الىپ، اۋىل شارۋاشىلىعى ماشينالارىمەن جۇمىس جۇرگىزۋدى بىرلىككە كەلتىرىپ، استىق ەگۋ شەبەرلەرىن عىلمي باسقارۋ ـ باپتاۋعا ۇسىنىس ەتىپ، وزىندىك قۇندى زور مولشەردە تومەندەتىپ، ونىمدىلىكتى كورنەكتى جوعارىلاتتى. اۋىلداستاردىڭ قاتاردان قالماۋى ٴۇشىن سەلبەستىك كووپەراتيۆى استىق ەگۋ شەبەرلەرى ”بىرگە ٴبىر كومەكتەسۋ“ جۇپ قۇراۋ قيمىلىن ورىستەتتى.
”ٴبىز 160 مىڭ مۋ جەردەگى ٴبيدايدى ەگۋدەن ورۋعا دەيىن تۇتاس بارىس ماشينالاستى، جاسىل ساقتانۋ ـ تىزگىندەۋ تۇتاس تىزبەكتى قامتىدى، ورتا ەسەپپەن مۋ باسىندىق ٴتۇسىم 620 كيلوگرامعا جەتتى“. ياۋجانزى قىستاعى قىستاق تۇرعىندار كوميتەتىنىڭ مەڭگەرۋشىسى گاۋ لۇڭنىڭ ەمەۋرىنىنەن سەنىمى تاسقىنداپ تۇرعانى مەن مۇندالايدى.
جەردى بىرىكتىرۋدەن باستالعان بۇل بايۋ جولى بۇكىل قىستاق تۇرعىندارىن تىعىز ۇيىستىردى.
ياۋجانزى قىستاعىنداعىلار جالاڭ ەگىمشىلىكپەن قاناعاتتانبادى، كوپشىلىك ٴبيداي كاسىپ سالاسىنا بارىنشا كۇش سالىپ، ورگانيكالىق ەگىمشىلىكتى دامىتۋعا تاباندى بولىپ، ەگۋ، وڭدەۋ، ساتۋ جانە اس ـ سۋ، ساياحات ٴبىر تۇلعالانعان كەمەلدى كاسىپ سالاسى تىزبەگىن قالىپتاستىردى.
ياۋجانزى قىستاعى مەملەكەتتىك 5A دارەجەلى ساياحات كورىنىس ٴوڭىرى — جانبۇلاق كورىنىس وڭىرىمەن ارالىعى نەبارى 18 كيلومەتر، ساياحاتشىلاردىڭ وسى كورىنىس وڭىرىنە بارۋدا، ٴسوزسىز، باسىپ وتەتىن جولى.
2019 ـ جىلى ياۋجانزى قىستاعى تاعى دا شەشۋشى قادام تاستاپ، شينجياڭ فىڭي مادەنيەت ـ ساياحاتتى دامىتۋ شەكتى سەرىكتەستىگىن قۇردى. ولار جانبۇلاق كورىنىس وڭىرىنە سۇيەنىپ ٴبيداي مۇراجايىن، اۋىل ـ قىستاقتى گۇلدەندىرۋ ناقتى جاتتىعۋ بازاسىن، ەرەكشەلىككە يە حالىقتىق تۇسەلحانا سالىپ، مەملەكەتتىك 3A دارەجەلى ساياحات كورىنىس ٴوڭىرىن ٴساتتى قۇردى. بۇرىنعى ەگىس اتىزدارى ساياحاتشىلاردىڭ ٴسوزسىز باراتىن ورنىنا، زەرتتەۋ ـ ۇيرەنۋ ـ ساياحات بازاسىنا اينالىپ، ”اۋىل شارۋاشىلىعى + ساياحات“ سىندى دامۋ ۇلگىسىن ىزدەنىس جاساپ تاپتى.
2024 ـ جىلى وسى دۋماندى قىستاق 145 مىڭنان استام ساياحاتشىنى (رەت) باۋراپ، ساياحات كىرىسى 30 ميلليون يۋانعا جەتتى. 2024 ـ جىلى قىستاقتىڭ كوللەكتيۆ شارۋاشىلىق كىرىسى 5 ميلليون 100 مىڭ يۋانعا، ەگىنشى ـ مالشىلاردىڭ جان باسىندىق تازا كىرىسى 30 مىڭ 600 يۋانعا جەتتى. بۇل قوماقتى تابىس ٴار ۇلت قىستاق تۇرعىندارىنىڭ ماڭداي تەرى مەن اقىل ـ پاراساتىنىڭ ورتاق جاۋھارى.
ياۋجانزى قىستاعىنىڭ گۇلدەنىپ ـ كوركەيۋى زاتتىق جاقتان عانا ەمەس، رۋحاني جاقتان دا بەينەلەنەدى. قىستاق پارتيا باس ياچەيكاسى جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن بەكەمدەۋدى باستان ـ اياق نەگىزگى جەلى ەتۋگە تاباندى بولىپ، ۇلتتار ىنتىماعىنىڭ تۇقىمىن ٴاربىر قىستاق تۇرعىنىنىڭ جۇرەگىنە تامىر تارتقىزدى.
”قىستاق الاۋ ساۋىق كەشى، تاس الما گۇلى مەرەكەسى، مول ٴونىم مەرەكەسى سياقتى مادەنيەت ـ ساياحات قيمىلدارىن بەلسەنە وتكىزىپ، ٴار ۇلت بۇقاراسىنىڭ ارالاسۋىنىڭ، ىشتەسۋىنىڭ، توعىسۋىنىڭ ۇلكەن ساحناسىنا اينالدى“، ـ دەدى ياۋجانزى قىستاعى پارتيا باس ياچەيكاسىنىڭ ورىنباسار شۋجيى ليۋ چاڭحۇي.
قىستاق مادەنيەت الاڭىندا ٴار جىلى 30 نەشە رەت مادەنيەت، دەنە تاربيە قيمىلى وتكىزىلەدى. جاڭا ٴداۋىر وركەنيەتىن امالياتتا ايگىلەۋ پۋنكتى ۇيىمداستىرعان ەرىكتى قىزمەت وتەۋ اترەتىنىڭ مۇشەلەرى ٴبىر نيەتپەن سەلبەسىپ، كىمنىڭ ۇيىندە قيىنشىلىق بولسا، سول ۇيدە پايدا بولدى.
ياۋجانزى قىستاعى تاعى ”ۇلتتار ىنتىماعى، العاباسارلىعىنان ۇلگى كورسەتۋ وتباسى“ سياقتى باعالاۋ قيمىلدارىن كۇش سالا ورىستەتىپ، ماڭايىنداعى ۇلگىلەردىڭ ىقپالى ارقىلى بۇكىل قىستاق تۇرعىندارىن ىنتىماقتاسا ەكپىندەي ىلگەرىلەۋگە باستاپ، ”بارلىق ادام ۇلتتار ىنتىماعىن قاستەرلەيتىن، بارلىق ادام ۇلتتار ىنتىماعىن قورعايتىن“ قويۋ راي قالىپتاستىردى.
2021 ـ جىلى 12 ـ ايدا ياۋجانزى قىستاعى «ياۋجانزى قىستاعىنىڭ قوعامدىق شابىتتاندىرۋ جانە يگىلىك ٴتۇزىمىن» جاساپ، قىستاقتاعى سالماقتى ناۋقاسقا شالدىققاندار، جاسى ۇلعايعان قارتتار، داشۋە وقۋشىلارى سياقتى شوعىرعا ٴار جىلى 1000 يۋاننان 10 مىڭ يۋانعا دەيىن كومەك قاراجات بەرۋ نەمەسە سيلىق بەرۋ سياقتىلاردى ۇيعارىپ، قىستاق تۇرعىندارىنا اۋىل ـ قىستاقتى گۇلدەندىرۋ اكەلگەن پايدانى شىنايى سەزىندىردى.
”قىستاعىمىز ٴبىر ۇلكەن شاڭىراق، مەيلى قايسى ۇلت بولسىن، بارلىعى ٴبىر وتباسىنىڭ ادامى. كوپشىلىك بىرگە قىستاقتى ويداعىداي قۇرۋعا قۇلشىنىپ، دامۋ جەتىستىكتەرىنەن كوپشىلىك بىرگە يگىلىكتەنەيىك“. تاڭ پەيكىنىڭ ٴسوزى ياۋجانزى قىستاعىنداعى بارلىق قىستاق تۇرعىندارىنىڭ جۇرەك ٴۇنىن جەتكىزدى.
جەردى بىرىكتىرۋ بىتىراندى جەرلەردى مول ٴونىم الىناتىن اتىزعا اينالدىردى، جۇرت تىلەگىن بىرىكتىرۋ قىستاقتى ۇلكەن شاڭىراققا اينالدىردى. كەزىندە چيڭ پاتشالىعى داۋىرىندەگى بەكەت اتىمەن اتالعان وسى ”ياۋجانزى“ قازىر شىن مانىندە ٴار ۇلت قىستاق تۇرعىندارىنىڭ بىرگە باييتىن ”تىرەگىنە“، سونداي ـ اق كوپشىلىكتىڭ جۇرەگىندەگى ٴبىر ”جانۇياعا“ اينالدى.
