شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ تىلشىلەرى يان فۋجيڭ، دۇڭ شۋە
”جۇڭگومەن ساپارلاس بولۋ ورايمەن ساپارلاس بولعاندىق، جۇڭگوعا سەنۋ بولاشاققا سەنگەندىك، جۇڭگوعا قارجى قوسۋ بولاشاققا قارجى قوسقاندىق“.
10 ـ ايدىڭ 31 ـ كۇنى كورەيانىڭ چيڭجوۋىندا ازيا ـ تىنىق مۇحيت ەكونوميكالىق سەلبەستىك ۇيىمىنىڭ (APEC) 32 ـ رەتكى باسشىلار بەيرەسمي ماجىلىسىنە قاتىناسقان كەزدە ٴتوراعا شي جينپيڭ APEC ونەركاسىپ ـ ساۋدا باسشىلارى ماجىلىسىندە جازباشا لەكسيا جاساپ، ورايدان بىرگە يگىلىكتەنۋ، بىرگە دامۋ جونىندە شىنايى شاقىرتۋ جاسادى.
بيىل 3 ـ ايدا ٴتوراعا شي جينپيڭ بەيجيڭدە حالىقارالىق ونەركاسىپ ـ ساۋدا سالاسىنىڭ ۋاكىلدەرىمەن كەزدەسكەندە دە جۇڭگو ورايىن تەرەڭ ٴتۇسىندىرىپ، كەڭ كولەمدى ۇندەستىك قوزعاعان ەدى. وسى رەتكى جازباشا لەكسيادا ٴتوراعا شي جينپيڭ تاعى ٴبىر رەت بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: جۇڭگو ”اناعۇرلىم كوپ دامۋ ورايى“، ”تاماشا شارۋاشىلىق ـ ساۋدا ورتاسى“، ”كەڭ جاڭالىق اشۋ ساحناسى“، ”جاسىل ارتۋ شارت ـ جاعدايى“ ارقىلى دۇنيە ٴجۇزىنىڭ ونەركاسىپ ـ ساۋدا سالاسىنا قارجى قوسىپ شارۋاشىلىقتى گۇلدەندىرۋدىڭ قۇنارلى توپىراعىن قالىپتاستىرادى.
جۇڭگو ۇزدىكسىز جوعارى دەڭگەيدەگى سىرتقا ەسىك اشۋ ارقىلى تەرەڭ قاتپارلى رەفورمانى جەبەپ، جوعارى ساپالى دامۋدى ىلگەرىلەتەدى، بۇل ازيا - تىنىق مۇحيت ٴوڭىرى مەن دۇنيە ٴجۇزى ەكونوميكاسىنا اناعۇرلىم كوپ ورنىقتىلىق پەن ايقىندىق الا كەلىپ، دۇنيە ٴجۇزىنىڭ ونەركاسىپ ـ ساۋدا سالاسىنا اناعۇرلىم كەڭ وراي جاراتادى.
وسى رەتكى كورەياداعى ساپارى پارتيا 20 ـ كەزەكتى ورتالىق كوميتەتىنىڭ ٴتورتىنشى جالپى ماجىلىسىنەن كەيىنگى ٴتوراعا شي جينپيڭنىڭ تۇڭعىش رەت ساپارعا شىعۋى.
ٴتورتىنشى جالپى ٴماجىلىس ”15 ـ بەسجىلدىق“ جوبا ۇسىنىسىن قاراپ ماقۇلداپ، الداعى بەس جىلداعى جۇڭگونىڭ دامۋ كارتيناسىن كەسكىندەدى. بۇل جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدى ىلگەرىلەتۋمەن قاتىستى بولىپ قانا قويماي، دۇنيە جۇزىندەگى ٴار ەلمەن قول ۇستاسا العا باسىپ، بىرگە دامۋمەن دە تىعىز بايلانىستى.
مەيلى APEC باسشىلارى بەيرەسمي ٴماجىلىسىنىڭ 1 ـ كەزەڭدىك ماجىلىسىندەگى ”اشىق دامۋ بارىسىندا ورايدان بىرگە يگىلىكتەنۋگە، تەڭ يگىلىككە كەنەلۋدى جۇزەگە اسىرۋعا تاباندى بولۋ“ بولسىن، الدە 2 ـ كەزەڭدىك ماجىلىستەگى ”ٴوزارا پايدا جەتكىزۋ سەلبەستىگىن كۇشەيتىپ، جاڭا ورايدى يگەرىپ، جاڭا سىن ـ سايىستارعا توتەپ بەرۋ“ بولسىن، ”دامۋ“ مەن ”وراي“ باستان ـ اياق ٴتوراعا شي جينپيڭنىڭ سوزىندەگى وزەكتى كىندىك ٴسوز بولدى.
اياقتالۋ الدىندا تۇرعان ”14 ـ بەسجىلدىق“ مەزگىلىنە قايىرىلا قاراساق، جۇڭگو سىرتقا ەسىك اشۋ سىندى نەگىزگى مەملەكەت ساياساتىنا باستان ـ اياق تاباندى بولىپ، ٴىس جۇزىندىك ارەكەتى ارقىلى اشىق دۇنيە ٴجۇزى ەكونوميكاسىن قۇرۋدى ىلگەرىلەتتى.
زات ساۋداسى مەن قىزمەت وتەۋ ساۋداسىنىڭ كولەمى جەكە ـ جەكە دۇنيە ٴجۇزى بويىنشا 1 ـ جانە 2 ـ ورىندى يەلەپ، جالپى 700 ميلليارد امەريكا دوللارىنان استام شەتەل قارجىسىن باۋرادى؛ جۇڭگو ەكونوميكاسى %5.5 اينالاسىنداعى ورتاشا ارتۋ قارقىنىن جۇزەگە اسىرىپ، دۇنيە ٴجۇزى ەكونوميكاسىنىڭ ارتۋىنا قوسقان ۇلەس مولشەرى %30 اينالاسىندا ورنىقتى بولدى... بۇل سيفرلار جۇڭگونىڭ ٴوزىنىڭ دامۋى ارقىلى دۇنيە ٴجۇزى ەكونوميكاسىنىڭ ارتۋىنا پارمەندى قوزعاۋشى كۇش قوسقاندىعىنىڭ جاندى بەينەسى، سىرتقى سىن ـ سايىستار، بوران ـ شاشىندار كۇشەيگەن جاعدايدا بۇل ٴتىپتى دە باعالى بولىپ وتىر. ايقىنسىزدىققا تولى داۋىردە جۇڭگو ”ايقىندىققا تولى جاسىل القاپقا“ اينالدى.
قازىر دۇنيە ٴجۇزى جاڭا جول ايىرىعىندا تۇر: ىنتىماقتاسا سەلبەستىك جاساپ، ٴوزارا پايدا جەتكىزىپ تەڭ يگىلىككە كەنەلۋ كەرەك پە، الدە زورەكەرلىككە، ورمان ەرەجەسىنە قايتا ورالۋ كەرەك پە؟ كوپ جاقتىلىققا، اشىق تا سيىسىمدى بولۋعا تاباندى بولۋ كەرەك پە، الدە سىڭار جاقتىلىققا، قورعامپازدىققا بەت الۋ كەرەك پە؟ قالاي ٴجۇرۋ دۇنيە ٴجۇزىنىڭ بولاشاعىنا تەرەڭ ىقپال جاسايدى.
30 نەشە جىلدىڭ الدىندا ازيا - تىنىق مۇحيت ەكونوميكالىق سەلبەستىك ۇيىمى ەكونوميكانىڭ جاھاندانۋ تولقىنىنا توتەپ بەرۋ ٴۇشىن قۇرىلعان، ساۋدا مەن قارجى قوسۋدىڭ ەركىن، قولايلى بولۋىن جەبەۋدى، ەكونوميكانىڭ ارتۋى مەن گۇلدەنۋىن قولداۋدى نىسانا، باس ماقسات ەتكەن.
وسى رەتكى ٴماجىلىس كەزىندە ٴتوراعا شي جينپيڭ ازيا - تىنىق مۇحيت ٴوڭىرىن تياناق ەتىپ، دۇنيە جۇزىنە كوز جىبەرىپ، مىناداي ۇندەۋ تاستادى: ”بۇگىن ٴبىز كورەيادا تاعى دا باس قوسىپ وتىرمىز، ازيا - تىنىق مۇحيت ەكونوميكالىق سەلبەستىك ۇيىمىن قۇرۋداعى اۋەلگى ماقساتتى قايتا ەسكە الىپ، اناعۇرلىم ومىرشەڭ كۇش پەن سەرپىمدىلىككە يە ازيا - تىنىق مۇحيت سەلبەستىگى ارقىلى دۇنيە جۇزىنە كورنەكتى ۇلەس قوسۋىمىز كەرەك“.
بۇل ٴارى ازيا - تىنىق مۇحيت وڭىرىنەن كۇتكەن ٴۇمىت، ٴارى دۇنيە جۇزىنە سالعان وي. ٴتوراعا شي جينپيڭ ٴبىر قىدىرۋ ناقتى باستامانى العا قويدى —
كوپ جاقتى ساۋدا ٴتۇزىلىسىن بىرگە قورعاۋ، اشىق وڭىرلىك ەكونوميكالىق ورتانى بىرگە قالىپتاستىرۋ، كاسىپ سالاسى تىزبەگى مەن قامداۋ تىزبەگىنىڭ ورنىقتى، ىركىلىسسىز بولۋىن بىرگە قورعاۋ، ساۋدانىڭ سيفرلانۋىن، جاسىلدانۋىن بىرگە ىلگەرىلەتۋ، جالپىعا ٴتيىمدى، سيىسىمدى دامۋدى بىرگە جەبەۋ ۇسىنىسىن بەردى؛ بەيبىتشىلىكتى، ورنىقتىلىقتى باستاماشىلدىقپەن قورعاۋدى، ەسىك اشۋدى، توعىسۋدى باستاماشىلدىقپەن اتقارۋدى، سەلبەستىك جاساپ تەڭ يگىلىككە كەنەلۋگە باستاماشىلدىقپەن تاباندى بولۋدى، جالپىعا ٴتيىمدى، سيىسىمدى بولۋدى باستاماشىلدىقپەن جەبەۋدى دارىپتەدى؛ سيفرلاندىرۋ، زەردەلىلەندىرۋ ارقىلى قۋات ۇستەۋدى كۇشەيتىپ، جاسىل، تومەن كومىر قىشقىل گازدى بولۋعا تاباندى بولىپ، جالپىعا ٴتيىمدى بولۋدى، ورتاق يگىلىكتەنۋدى تياناقتاندىرۋدى باسا دارىپتەدى...
ٴتوراعا شي جينپيڭنىڭ ماڭىزدى بايىمداۋلارىندا ”قول اجىراتۋ“ ەمەس، قايتا ”قول ۇستاسۋ“ سىندى بەرىك تۇرعى قامتىلىپ، ۇشتاسۋدى، توعىسۋدى ىلگەرىلەتۋدەگى كورەگەندىگى مەن جاۋاپكەرشىلىگى ايگىلەندى.
وسىزامانداندىرۋ بۇكىل ادامزاتتىڭ ورتاق ٴىسى، جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدىڭ ۇزدىكسىز ىلگەرىلەۋى ٴار ەلدىڭ وسىزامانداندىرۋدى بىرگە جۇزەگە اسىرۋىنا سارقىلماس سەلبەستىك ورايىن ازىرلەدى. وسىزاماندانعان كاسىپ سالاسى جۇيەسىن قۇرۋدان حالىقارالىق اينالىمدى كەڭەيتۋگە، ونان كومىر قىشقىل گازىنىڭ شىعارىلۋىن ەڭ جوعارى مانگە جەتكىزۋدى بەلسەندى، ورنىقتى ىلگەرىلەتۋگە جانە جۇزەگە اسىرۋعا دەيىن ”15 ـ بەسجىلدىق“ جوبا ۇسىنىسىنداعى ورنالاستىرۋلار جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدىڭ جولى بولۋمەن بىرگە، جۇڭگو مەن دۇنيە ٴجۇزىنىڭ سەلبەستىك جاساۋىنىڭ شەشۋشى ۇشتاسۋ ٴتۇيىنى.
كەيبىر شەتەل مەديالارى بىلاي دەپ باعا بەردى: جۇڭگو وسىزامانداندىرۋ قۇرىلىسىن ستراتەگيالىق تاباندىلىقپەن جانە كورەگەندىكپەن ىلگەرىلەتىپ، دۇنيە ٴجۇزى ايقىنسىزدىققا تولعان مەزگىلدە ايقىن بەتالىس جانە مەجە ازىرلەۋدە.
وسى رەتكى كورەياداعى ساپارىندا ٴتوراعا شي جينپيڭ ەكى جاقتى كەزدەسۋدە جۇڭگو ورايىن كوپ رەت ٴتۇسىندىردى: امەريكا زۇڭتۇڭى ترامپپەن كەزدەسكەندە ”ٴوزىمىزدى ونان ارى كەمەلدەندىرىپ، دۇنيە جۇزىندەگى ٴار ەلمەن دامۋ ورايىنان بىرگە يگىلىكتەندىك“ دەپ اتاپ كورسەتتى؛ كورەيا زۇڭتۇڭى لي زايميڭمەن كەڭەس وتكىزگەندە ”كورەيا جاقپەن بايلانىستى كۇشەيتىپ، سەلبەستىكتى تەرەڭدەتىپ، ورتاق مۇددەنى كەڭەيتۋدى قالايتىنىن“ ٴبىلدىردى؛ تايلاند زۇڭليى انۋتينمەن كەزدەسكەندە ”جۇڭگو جاق تايلاند جاقپەن دامۋ ستراتەگياسىن ۇشتاستىرۋدى كۇشەيتىپ، جاڭا داۋىردەگى جۇڭگونىڭ دامۋ تاجىريبەلەرىن ٴبولىسۋدى قالايدى“ دەپ ايقىندادى...
”15 ـ بەسجىلدىق“ مەزگىلى — سوتسياليستىك وسىزامانداندىرۋدى نەگىزىنەن جۇزەگە اسىرۋدا نەگىزدى بەكەمدەيتىن، جاپپاي كۇش سالاتىن شەشۋشى مەزگىل. بولاشاققا كوز جىبەرسەك، سەنىمدى، اشىق جۇڭگو رەفورمانى ونان ارى جاپپاي تەرەڭدەتىپ، جوعارى دەڭگەيدەگى سىرتقا ەسىك اشۋدى تاباندىلىقپەن كەڭەيتىپ، جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدىڭ جاڭا تابىستارى ارقىلى ازيا - تىنىق مۇحيت ٴوڭىرى مەن دۇنيە جۇزىنە جاڭا وراي ازىرلەيدى.
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 11 ـ ايدىڭ 3 ـ كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى)
