تيانشان تورى   ›   بىلگەنگە مارجان   ›   دەنساۋلىق

قۇندى كەڭەستەر: ەشتەن كەش جاقسى

    18 شيپاگەر بىرلەسىپ جاريالاعان «ءسىز ىستەمەۋگە ءتيىستى ءبىر ءىس»، قايسىسىن ىستەدىڭىز، قاراپ كورىڭىز...

دوپ جارىسى نەمەسە كينو سەريالىن كورىپ وتىرىپ، ەڭ تارتىمدى جەرىنە كەلگەندە، تازالىق بولمەسىنە بارعىڭىز كەلسە دە، تەلەۆيزوردى قيماي، دارەتكە بارماي، كورىپ وتىرعان نارسەم اياقتاعانشا شىدايىن دەيسىز. ۇنەمى بۇلاي ىستەسەڭىز، بۇيرەكتى قۇرتاسىز ءارى دەنەڭىزدىڭ اۋرۋعا قارسىلىق قۋاتى تومەندەپ، قۋىق قابىنۋ دەرتىنە شالدىعۋ ىقتيمالدىعى جوعارىلاي بەرەدى.
   
    ۇساق ىستەرگە ءسال قاراساڭىز، سالماقتى ناۋقاسقا شالدىعىپ قالۋىڭىز مۇمكىن.
    تومەندە كوپشىلىككە ۇقساماعان 18  ءبولىم شيپاگەرىنىڭ قۇندى كەڭەسىن ۇسىنامىز،  ەسىڭىزگە بەرىك ساقتاڭىز، ەشتەن كەش جاقسى.


قان اۋرۋلارى ءبولىمىنىڭ شيپاگەرى: ءسىزدىڭ ۇنەمى شاش بوياتقانىڭىزدى قالامايدى
    شاش بوياتۋ راكقا شالدىقتىرا ما؟ جوق پا؟ بۇل تۋرالى كەسىمدى جاۋاپ جوق. ءبىراق، ۇنەمى شاش بوياتساڭىز شاشىڭىز وڭاي زاقىمدالادى، ءتىپتى اۋىر مەتالمەن ۋلانۋىڭىز دا مۇمكىن. قارتتار مەن جۇكتى ايەلدەردىڭ قارسىلىق قۋاتى تومەن بولعاندىقتان، ءتىپتى دە نازار اۋدارۋى كەرەك! مۇمكىندىكتىڭ بارىنشا شاشتى بوياتپاعان ءجون، ەگەر بوياتۋعا تۋرا كەلسە، ەڭ جاقسىسى ارالىعىن جارتى جىلدان اسىرۋ كەرەك.
 
وسپە اۋرۋلارى ءبولىمىنىڭ شيپاگەرى: كوگەرگەن جەمەكتىكتەردى جالعاستى جەۋىڭىزدى قالامايدى
    ۇقىپتى دا ۇنەمشىل بولۋ جاقسى ادەت. ءبىراق، كوگەرگەن جەمەكتىكتەردىڭ كوبىنىڭ قۇرامىندا زياندى زاتتار بار، مىسالعا الىپ ايتساق، جەر جاڭعاعى، سارى بۇرشاق سياقتى جەمەكتەر كوگەرگەننەن كەيىن، تاعى ءبىر تۇردەگى راكتى پايدا قىلاتىن زات افلاتوكسيندى ءبولىپ شىعارادى، كوپ تۇتىنسا وڭاي اۋرۋ تۋدىرادى. بۇنداي ۋىتتى ادەتتەگى اسپازدىق ونەرى دە جوعالتا المايدى، بۇل جاعىنان تيتتەي دە ءمۇلت جىبەرۋگە بولمايدى.

تەرى اۋرۋلارى ءبولىمىنىڭ شيپاگەرى: سۇلۋلىق، اسەمدىك ءۇشىن تەرى بەتىندەگى مۇيىزگەكتى كەتىرۋدى قالامايدى
     ءبىزدىڭ تەرىمىزدىڭ وزىندىك قورعاۋ، قالپىنا كەلتىرۋ رولى بار، اعارتىپ، تەرىدەگى ءبىر قابات مۇيىزگەكتى كەتىرەتىن بەزەنۋ مايلارىنىڭ تەرىگە بەلگىلى دارەجەدە زيانى بار، تەرى اسىرە سەزىمتال بولىپ قالادى، سوندىقتان مۇنداي مايلاردى ەڭ جاقسىسى از قولدانۋ كەرەك.
 
جۇرەك ىشكى  اۋرۋلار ءبولىمىنىڭ شيپاگەرى: تۇماۋراتقاندا دەنە ارەكەتىمەن شۇعىلدانباۋ ءتيىس
  قىس مەزگىلىندە ادامدار وڭاي تۇماۋراتادى. جەڭىل ارەكەت جاساۋ ساۋىعۋعا پايدالى، ءبىراق، ادام  وتە كوپ، كولەمى تار سپورت زالىندا ارەكەت جاساۋعا دا بولمايدى، تۇماۋ تيگەندە قارسىلىق قۋات السىرەيتىندىكتەن، قاتتى ارەكەت دەنەدەگى جىلۋدى تەز تاراتادى دا، ادام ءجيى ورتادا ۆيرۋس وڭاي تارالادى، ءتىپتى جۇرەك بۇلشىق ەتىن قابىندىرادى.
 

ىشكى سەكرەتسيا ءبولىمىنىڭ شيپاگەرى: تاماقتانۋ، دەمالىس، قىزمەت ۋاقىتىنىڭ قالىپسىز بولۋىن قالامايدى
    تاماقتانۋ، دەمالىس، قىزمەت ۋاقىتىنىڭ قالىپسىز بولۋى ىشكى سەكرەتسيانىڭ بۇزىلۋىن كەلتىرىپ شىعارادى دا، ءبىرسىپىرا اۋرۋلاردى تۋدىرادى. ۇيلەسىمدى تاماقتانىپ، ۇنەمى ارەكەت جاساپ، ەرتە ۇيىقتاساڭىز، بۇل ماسەلەلەردەن ساقتانۋعا بولادى، شيپاگەرگە كورىنىپ اۋرە بولمايسىز.  
   
بۇيرەك ىشكى اۋرۋلار ءبولىمىنىڭ شيپاگەرى: ءسىزدىڭ ۇنەمى تازالىق بولمەسىنە بارماۋىڭىزدى قالامايدى
    دوپ جارىسى نەمەسە كينو سەريالىن كورىپ وتىرىپ، ەڭ تارتىمدى جەرىنە كەلگەندە، تازالىق بولمەسىنە بارعىڭىز كەلسە دە، تەلەۆيزوردى قيماي، دارەتكە بارماي، كورىپ وتىرعان نارسەم اياقتاعانشا شىدايىن دەيسىز. ۇنەمى بۇلاي ىستەسەڭىز، بۇيرەكتى قۇرتاسىز ءارى دەنەڭىزدىڭ اۋرۋعا قارسىلىق قۋاتى تومەندەپ، قۋىق قابىنۋ دەرتىنە شالدىعۋ ىقتيمالدىعى جوعارىلاي بەرەدى.
                                             
                                                       
كوز اۋرۋلارى ءبولىمىنىڭ شيپاگەرى: ءسىزدىڭ  جارىق كۇشتى جاعدايدا كوزىلدىرىك تاقپاۋىڭىزدى قالامايدى
    كۇندىز بازار ارالاپ نەمەسە جۇمىس بابىمەن سىرتقا شىعاتىن بولساڭىز، ءبىر كوزىلدىرىكتى جانىڭىزدان تاستاماي الا ءجۇرىپ، جارىق كۇشتى كەزدە تاعىپ الىڭىز. بۇل كەرەمەت كورىنگەندىك ەمەس، قايتا ۋلتىرا كۇلگىن ساۋلەسىنىڭ  كوزدىڭ ءمولدىر قابىعى، تور قابىعى قاتارلى ورگاندارىن زيانداۋىنان ساقتاۋ ءۇشىن بولماق.

قۇلاق، مۇرىن، جۇتقىنشاق ءبولىمىنىڭ شيپاگەرى: جوعارى قارقىنمەن اۆتوكولىك ايداعاندا تەرەزە اشۋىڭىزدى قالامايدى
    اۆتوكولىكتىڭ قارقىنى ساعاتىنا 85 كيلومەتردەن اسقاندا،  تەرەزە سىرتىنداعى شۋىل ەستۋ قۋاتىنا ۇلكەن اسەر ەتەدى،  ۇزاققا جالعاسسا دەنساۋلىققا زيان. بۇنداي جاعدايدا، اۆتوكولىك تەرەزەسىن مىقتاپ جاپقاندا عانا، تەرەزە سىرتىنداعى شۋىلدى وڭاشا قالدىرۋعا بولادى. سونداي - اق ماشينا ىشىندەگى اۋەندى ۇزاق ۋاقىت اشىپ قويماۋ كەرەك.

اۋىز قۋىسى ءبولىمىنىڭ شيپاگەرى: تىسپەن سىرا قاقپاعىن اشۋىڭىزدى قالامايدى

    ءتىس الماس ەمەس، كوپ ادامدار تىسپەن سىرا قاقپاعىن اشىپ، جاڭعاق شاعىپ،  جاپسىرما قاعاز قاتارلىلاردى جىرتادى، بۇنداعى باكتەريانى ايتپاعاندا، بۇل قاتتى زاتتار ءتىستىڭ مۇجىلۋىن كەلتىرىپ شىعارادى. قازىر جاقسى قورعاماساڭىز، كەيىن قىرۋار اقشا جۇمساپ جانىڭىزدى ازاپقا سالاسىز.


بالالار ءبولىمىنىڭ شيپاگەرى: بالاڭىزعا وتە ەرتە كۇرىش بوتقاسىن بەرۋىڭىزدى قالامايدى
       ۇلكەندەر بالالارىنىڭ تاماقتى كوپ جەۋىن تىلەيدى دە، ەرتە باستان ولارعا كۇرىش بوتقاسىن بەرەدى. بالالار ءبولىمى شيپاگەرىنىڭ  ايتۋىنشا، ءۇش ايعا تولماعان بالانىڭ ءبولىپ شىعاراتىن اميلازاسى وتە از بولاتىندىقتان، كۇرىش بوتقاسىن جەسە كەرىسىنشە اس قورىتۋىنا اسەر  ەتەدى.

سۇيەك ءبولىمىنىڭ شيپاگەرى: ءسىزدىڭ ۇنەمى جۇمساق كرەسلودا(沙发) وتىرۋىڭىزدى قالامايدى
    ۇنەمى جۇمساق كرەسلودا وتىرا بەرسەڭىز بولمايدى، ادام وتىرعاندا بەل ومىرتقاسىندا جەتكىلىكتى تىرەك كەمشىل بولاتىندىقتان، ۋاقىت ۇزارا كەلە بەل ومىرتقا ارالىق تاباقشاسىنىڭ تومپايۋىن كەلتىرىپ شىعارادى.  ەڭ جاقسىسى ارقالىق ورىندىققا وتىرعان ءجون، قاتتىراق، ورىندىققا تولىق وتىرىپ، ارقاڭىزدى تىرەسەڭىز سەرگىپ قالاسىز ءارى بەل ومىرتقا ارالىق تاباقشاسىنىڭ قىسىمىنان ارىلاسىز.
               
تىنىس اۋرۋلارى ءبولىمىنىڭ شيپاگەرى: ءۇيىڭىزدى شەكتەن تىس اشەكەيلەۋىڭىزدى قالامايدى
    جاڭادان اشەكەيلەنگەن ۇيدە ناشار يىستەر بولادى،  اشەكەي قانشا ساۋلەتتى بولسا لاستانۋ سونشا اۋىر بولادى. ەرتەرەك كوشىپ كىرمەك بولساڭىز، كۇردەلى اشەكەيلەۋدىڭ قاجەتى جوق. جۇكتى ايەل مەن جاڭا تۋعان نارەستە جاڭا ۇيگە ەرتە كىرمەۋى كەرەك، اشەكەيلەگەندەگى  زياندى گاز نارەستەنىڭ دەمىكپە ناۋقاسىنا شالدىعۋ ىقتيمالدىعىن  جوعارىلاتادى، دەنساۋلىققا دا زيان.

ايەلدەر اۋرۋلارى ءبولىمىنىڭ شيپاگەرى: قوناقجايدىڭ ورامالىن ىستەتۋىڭىزدى قالامايدى
    جۇمىسپەن سىرتقا شىققاندا قوناقجايعا جاتاسىز، ورامال سياقتى  الىپ جۇرۋگە كەلەتىن بۇيىمداردى ەڭ جاقسىسى قوناقجايدىكىن تۇتىنباۋ، ديزەنفەكسيالاۋدان (زالالسىزداندىرۋ) وتپەسە اۋرۋعا وڭاي شالدىقتىرادى. مەيلى ەر، ايەل بولسىن، سىرتتا جۋىنعاندا بۇرىكپە مونشا ەڭ حاۋىپسىز سانالادى.

اس قورىتۋ اۋرۋلارى ءبولىمىنىڭ شيپاگەرى: ۇنەمى قويۋ شاي ءىشۋىڭىزدى قالامايدى
شاي ءىشۋ دەنساۋلىققا پايدالى، ءبىراق قويۋ شايدى كوپ ىشسەڭىز اسقازان، وڭەشتىڭ زاقىمدالۋى، اسقازان ءسولىنىڭ وڭەشكە اعۋىن تۋدىرادى جانە باسقا ورگانداردى زياندايدى. سونىمەن بىرگە، قويۋ كوفە دە ۇقساس، ەڭ جاقسىسى از ىشكەن ءجون.
 
دارىگەر: تۇماۋ تيگەندە كوپ ءتۇرلى ءدارىنى بىرگە تۇتىنباۋ  ءتيىس
   اۋىرىپ قالعاندا  ءدارى ىشۋگە ەرەكشە كوڭىل ءبولۋ، كوپ ءتۇرلى ءدارىنى بىرگە ىشپەۋ كەرەك. كوپتەگەن ادامدار تۇماۋدان تەز قۇتىلۋ ءۇشىن، ءبىر جولدا كوپ بىرنەشە ءتۇرلى تۇماۋ ءدارىسىن ىشەدى، ال ونىڭ ءونىمى كەرىسىنشە بولادى. ءدارى ىشۋدەن بۇرىن، تۇسىندىرمەسىن تولىق وقىپ نەمەسە شيپاگەردىڭ كەڭەسى بويىنشا  ءىشۋ،  ونىمدىلىگى ۇقسايتىن دارىلەردى كوپ ىشپەۋ كەرەك.

نەسەپ جولى سىرتقى اۋرۋلار ءبولىمىنىڭ شيپاگەرى: ۇنەمى تۇنگى اس(夜宵) پەن وتتىقتى قازان سورپاسىن ءىشۋىڭىزدى قالامايدى
    قازىرگى جاستاردىڭ كەشكى تۇرمىسى توتەنشە باي، تۇنگى اس، وتتىقتى قازان سورپاسىن ۇنەمى تۇتىنادى، كوڭىل كۇيى  جاقسى بولسا  ءتىپتى دوستارىمەن بىرگە سىرا ىشەدى، ءاسىلى سپيرت پەن اشتى جەمەكتىكتەردى كوپ تۇتىنسا قۋىق ءتۇبى بەزىنىڭ قابىنۋىنا وڭاي شالدىقتىرادى.  كەيىن وكىنگەنمەن ءبارىبىر كەش قالاسىز.

جۇڭگوشا شيپاگەرلىك ءبولىمىنىڭ شيپاگەرى: دەنساۋلىق ساقتاۋ ونىمدەرىن (保健品) بەتالدى تۇتىنۋىڭىزدى قالامايدى
    
دەنساۋلىق ساقتاۋ ونىمدەرىن بارلىق جەردەن ساتىپ الۋعا بولادى، ءبىراق ءونىمى، قاسيەتى ۇقسامايدى دا، ۇيلەسەتىن ادامدارى دا ۇقسامايدى. شيپاگەردىڭ ايتقانىنا ءسال قاراپ، دەنساۋلىق ساقتاۋ ونىمدەرىن الباتى تۇتىنساڭىز، ەشقاندايءونىمى بولمايدى ءتىپتى دەنساۋلىعىڭىزدان ايرىلىپ قالۋىڭىز مۇمكىن.
جۇڭگوشا شيپاگەرلىك كوكباۋىر، اسقازان  ءبولىمىنىڭ شيپاگەرى: ءۇش ۋاقىت تاماعىڭىزدىڭ قالىپسىز بولۋىن قالامايدى
كوكباۋىر، اسقازاننىڭ ءوزىنىڭ دەمالىس زاڭدىلعى بار، جاستاردىڭ ءۇش ۋاقىتتىق تاماعى قالىپسىز بولسا، اسقازان سۇيىقتىعىنىڭ ءبولىنۋى ارتقان كەزدە ەشتەمە جەمەسە كوكباۋىردى زاقىمدايدى، اسقازان دەمالعاندا كوپ تاماقتانسا قورىتۋعا جاقسى ەمەس. ۋاقىت ۇزارا كەلە، كوكباۋىر، اسقازان تابيعي تۇردە اۋىراتىن بولادى.

    سونىمەن بىرگە، مىنا ادەتتەردى دە وزگەرتۋ كەرەك:
    ادەتتەگى اۋرۋعا الباتى ءدارى تۇتىنۋ    
    ءدارىنىڭ قۇرامىندا  %30 ۋ بولادى، ادەتتەگى اۋرۋعا كوپ ءدارى ىشسەڭىز، ءدارى - دارمەك سيپاتتى بۇيرەك زاقىمدالۋىن وڭاي تۋدىرادى. سوندىقتان جەڭىل اۋرۋعا ءدارى ىشە بەرمەڭىز، اسىرەسە تۇماۋ، تەك قىزمەت پەن دەمالىستى رەتتەسە بولعانى، ءدارى ءىشۋدىڭ دە قاجەتى جوق.

    ۇزاق ۋاقىت قوزعالماي وتىرۋ    
    ۇزاق ۋاقىت قوزعالماي وتىرساڭىز، بەل ومىرتقانى زيانداپ قالماستان، زات الماسۋدىڭ قالىپسىزدىعىن كەلتىرىپ شىعارادى، ايەل دوستارىمىز ۇزاق ۋاقىت وتىرسا وڭاي سەمىرىپ سەكپىل پايدا بولادى. ەڭ جاقسىسى  ءاربىر ساعات ارالىعىندا 5 مينۋت قيمىلداۋ، امالياتتا سەرگىسەڭىز قىزمەتتى ءتىپتى جاقسى ىستەيسىز.

    بال باۋىرساقتاردى تۇتىنۋ
    ۇنەمى بالكۇلشە، پراندىك، كىلەگەيلى كۇرىش سياقتى  قانت قۇرامى جوعارى ازىقتىقتاردى تۇتىنساڭىز، وڭاي سەمىرەسىز. ۇيلەسىمدى قارا استىق جەپ، بال باۋىرساقتىڭ ورنىنا ءتاتتى كارتوپ جەسەڭىز، بەلوك ۆيتاميىندى تولىقتايدى، سونداي-اق قورەكتىگى دە مول.

    سۋدى از ءىشۋ    
    سۋ ادام دەنەسىنىڭ — «تاسىمالداۋشىسى»، مامانداردىڭ اتاپ ايتۋىنشا، ءار كۇنى از دەگەندە 6-8 ستاكان سۋ ىشكەندە عانا دەنەنىڭ زات الماسۋى قالىپتى بولادى. ونىڭ ۇستىنە قىس مەزگىلىندە اۋا قۇرعاق بولعاندىقتان ىستىق سۋدى كوپ ءىشۋ كەرەك.
  شيپاگەردىڭ ايتقانىن ەسىڭىزدە بەرىك ساقتاعاندا عانا، شيپاحاناعا از باراسىز، وسىنداي تاماشا كەڭەستەردى دوستارىڭىزبەن ءبولىسىڭىز...

حانزۋشادان اۋدارعان: پەريزا مۇقان قىزى (پراكتيكانت)

جاۋاپتى رەداكتور : الىمبەك نۇرالين

ەسكەرتۋ:

تورابىمىزداعى مازمۇنداردى پايدالانۋعا تۋرا كەلگەندە، ءسوزسىز جازباشا رۇقساتقا يە بولۋ كەرەك. مازمۇنداردى رۇقساتسىز جالعاپ تاراتۋعا، كەسىپ رەداكسيالاۋعا، وزگەرتۋگە، قىسقارتىپ قۇراستىرۋعا، باسقا ورىنعا كوشىرۋگە نەمەسە باسقا تاسىلدەرمەن كوبەيتۋگە ءارى تاراتۋعا بولمايدى، قايشى كەلگەندەردىڭ زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىگى زاڭ بويىنشا قۋزاستىرىلادى.

  • وسى كەزەكتى جۇڭگو − ازيا - ەۆروپا كورمەسى تۇڭعىش رەت نەگىزگى قوناق ولكەلەردى بەلگىلەدى
  • تاپسىرىس ونىمدەردى جەدەل ءوندىرىپ، قامداۋدى قامتاماسىز ەتتى
  • جىلدىق مىندەتتى ءساتتى ورىنداۋعا شىنايى كەپىلدىك ەتتى
  • شينجياڭ جۇڭتاي توبى دۇنيە جۇزىندەگى 500 قۋاتتى كاسىپورىن قاتارىنا ءوتتى
  • جەل - جارىق ەنەرگياسى ءوزارا تولىقتىردى