ءۋالي قوشان ۇلى
1. قىلمىستى ىستەر زاڭىندا اتامان قىلمىستىلار توبىنداعى ۇيىمداستىرۋ، قولباسشىلىق ىستەۋ، جوسپارلاۋ رولىن اتقارعان باس قىلمىستىلاردى كورسەتسە، قىلمىستىلار توبى دەپ ۇشتەن ارتىق ادامنان بىرىگىپ قىلمىس وتكىزۋ ءۇشىن ۇيىمداسقان تۇراقتى قىلمىس ۇيىمىن كورسەتەدى. ولاردا نەگىزىنەن مىناداي ەرەكشەلىك بولادى: 1) قاتىناسقان ادام سانى ۇشتەن جوعارى بولادى، مولشەرى تۇراقتى نەمەسە نەگىزىنەن تۇراقتى بولادى. 2) ۇنەمى توپتاسىپ ءجۇرىپ، ءبىر نەمەسە بىرنەشە ءتۇرلى قىلمىستى ارەكەتپەن شۇعىلدانادى. 3) اشىق - اشكەرە باستى اتامانى بولادى. كەيبىر اتاماندار توپتاسۋ بارىسىندا قالىپتاسادى، كەيبىر اتاماندار توپتاسا باستاعاندا ۇيىمداستىرۋشى جانە باسشىلىق ەتۋشى بولادى. 4) قىلمىستى ارەكەتتى ماقساتتى تۇردە جۇرگىزەدى. 5) قىلمىس وتكىزگەن رەت سانى از بولسىن، كوپ بولسىن، قوعامعا كەلتىرگەن زيانى نەمەسە حاۋىپى اۋىر بولادى.
ۇيىمداستىرۋ — باسقا قىلمىس وتكىزۋشىلەردى توپتاۋ. جوسپارلاۋ — قىلمىستىق ارەكەتتى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن ءادىس-امالداردى جوبالاپ بەلگىلەۋ. جەتەكشىلىك ەتۋ — قىلمىستىڭ ءارقايسى ساتىلارىندا باسقادا قىلمىستاردى قىلمىستىق ارەكەتتى جۇرگىزۋگە بۇيىرۋ، بۇيرىق ەتۋ ارەكەتى.
2. اتامان توپتاسىپ وتكىزگەن قىلمىستا ۇيىمداستىرۋ، جوسپارلاۋ، جەتەكشىلىك ەتۋ رولىن اتقارعان قىلمىستىلاردى كورسەتەدى. توپتاسىپ قىلمىس وتكىزۋ دەپ كوپ ادام توپتاپ بىرىگىپ قىلمىستىق ارەكەت جۇرگىزۋ. مىسالى: كوپ ادام توپتاسىپ توبەلەسۋ، جالپى مەن جەكەنىڭ مال - مۇلكىن توپتاسىپ بۇلاپ - تالاۋ قاتارلى قىلمىستار. توپتاسىپ قىلمىس وتكىزۋ مەن ءىرى قىلمىستىلار توبى ۇقسامايدى، الدىڭعىسى قىلمىس وتكىزۋ ءۇشىن كوپ ادامدى توپتاستىرادى، ولاردا ءبىرشاما تۇراقتى قىلمىستىق ۇيىم جانە مۇشەلەرى بولمايدى.
اتاماندار ءىرى قىلمىستىلار توبى نەمەسە توپتاسىپ قىلمىس وتكىزۋشىلەردىڭ ىشىندە ۇيىمداستىرۋ، جوسپارلاۋ، جەتەكشىلىك ەتۋ رولىن اتقاراتىندىقتان، قىلمىسى ءبىرشاما اۋىر بولادى. سوندىقتان، قىلمىس اتاماندارىنا ءبىرشاما اۋىر جازا بەلگىلەنگەن.
