تيانشان تورى   ›   جاڭالىقتار   ›   ەل ءىشى حابارى

ءولىم الدىندا تىزە بۇكپەگەن قايسار كوممۋنيست − چيۋ جينحۇي

  شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 5 - ايدىڭ 29 - كۇنى نانچاڭنان بەرگەن حابارى. جازدىڭ باس كەزى، جياڭشي ولكەسى حىڭفىڭ اۋدانى گىيۋان توڭكەرىستىك قۇرباندار ەسكەرتكىش سارايىنىڭ ماڭى جاسىل جەلەك جامىلعان، اۋلانىڭ ورتاسىنا اتسىز قىزىل ارميا جاۋىنگەرلەرىنىڭ ءمۇسىنى ورناتىلعان، بۇل اراعا ارنايى ەكسكۋرسيالاي كەلگەن ساياحاتشىلار قاراپايىم قاقپادان ىشكە ەنىپ، توڭكەرىستىك قۇربانداردىڭ قايىسپاس باتىرلىق رۋحىن ەسكە تۇسىرەدى.

  2 - رەتكى ىشكى توڭكەرىستىك سوعىس كەزىندە، فۋجيان - جىجياڭ - جياڭشي توڭكەرىستىك بازاسىنىڭ ورتالىعى حىڭفىڭ اۋدانىنىڭ سولتۇستىگىندەگى گىيۋان قالاشىعىنا ورنالاسادى. قاندى شايقاس جىلدارى 60 مىڭ حالقى بار حىڭفىڭدا 20 مىڭ پەرزەنت ارمياعا قاتىناسىپ سوعىسقا اتتانىپ، جۇڭگو توڭكەرىسى ءۇشىن ماڭىزدى قۇرباندىق بەردى جانە كورنەكتى ۇلەس قوستى، چيۋ جينحۇي سولاردىڭ كورنەكتى ۋاكىلدەرىنىڭ ءبىرى.

  چيۋ جينحۇي 1904 - جىلى 5 - ايدا جياڭشي ولكەسىنىڭ حىڭفىڭ اۋدانىندا تۋعان، 1925 - جىلى نانچاڭداعى سايىسكەرلىك مەكتەبىنە تۇسكەن، 1926 - جىلى جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنا مۇشە بولعان. سول جىلى سولتۇستىككە جورىق ارمياسى جياڭشيگە كەلگەندە، چيۋ جينحۇي اۋىلى حىڭفىڭ اۋدانىنا قايتىپ توڭكەرىستى ۇگىتتەپ، پارتيا ۇيىمىن جاسىرىن قۇرىپ، ديقاندار قوزعالىسى قىزمەتىن ورىستەتەدى.

  ۇلى توڭكەرىس ساتسىزدىككە ۇشىراعاننان كەيىن، توڭكەرىس تولقىنى باسەيە ءتۇستى. 1927 - جىلى 11 - ايدىڭ سوڭعى شەنىندە فاڭ جىمين قاتارلىلاردىڭ باسشىلىعىندا جياڭشيدىڭ گىياڭ، حىڭفىڭ سياقتى 5 اۋدانىنداعى پارتيا ۇيىمدارى نيانگۋان كوتەرىلىسىن ۇيىمداستىرۋدى ۇيعارادى. چيۋ جينحۇي حىڭفىڭ اۋدانىنىڭ گىيۋان، چيۋجيا رايوندارىمەن جاسىرىن بايلانىس ورناتىپ، ديقاندار توڭكەرىستىك قوسىنىن جانە ءوزىن قورعاۋ اترەتىن اتتانىسقا كەلتىرۋ جانە ۇيىمداستىرۋ، ۇگىت جۇرگىزۋ جۇمىسىنا جاۋاپتى بولادى.

  1928 - جىلى 1 - ايدا فاڭ جىمين قاتارلىلاردىڭ باسشىلىعىنداعى گىياڭ - حىڭفىڭ كوتەرىلىسى تۋىلادى، 2 اۋدانداعى ديقاندار توڭكەرىستىك قوسىنى 6 باعىتتا جاساق ۇيىمداستىرىپ كوتەرىلىسكە قاتىناسادى، چيۋ جۇنحۇي 6 - باعىتقا قولباسشىلىق ەتۋ مىندەتىن وتەپ، ديقانداردىڭ ءوزىن قورعاۋ اترەتىن باستاپ كوتەرىلىسكە قاتىناسادى. گىياڭ - حىڭفىڭ كوتەرىلىسىنەن كەيىن، ءوزىن قورعاۋ اترەتىنە رەتتەۋ جۇرگىزىلگەندە چيۋ جينحۇي ديقاندار توڭكەرىستىك ارمياسى 2 - ارمياسى 2 - شىسى 14 - تۋانى 1 - يىڭى 1 - ليانىنىڭ باستىعى بولىپ تاعايىندالادى.

  گىياڭ - حىڭفىڭ ديقاندار كوتەرىلىسى جەڭىسكە جەتكەننەن كەيىن، توڭكەرىس كۇشىن ساقتاپ قالۋ ءۇشىن، كوتەرىلىسشى قوسىن گىياڭ - حىڭفىڭ شەكاراسىنداعى تاۋلى وڭىرگە شەگىنەدى. چيۋ جينحۇي فاڭ جىمين، شاۋ شىپيڭ سياقتىلاردىڭ جياڭشيدىڭ شىعىس سولتۇستىك تاۋلى وڭىرىندە بازا قۇرىپ، بۇقارانى اتتانىسقا كەلتىرىپ، قارۋلى كۇرەس جۇرگىزۋ دارىپتەمەسىن باتىل قولدايدى ءارى جينجيشان تاۋىندا توسقاۋىلداپ سوققى بەرۋ شايقاسىنا قاتىناسىپ، جەتەكشىلىك ەتىپ، گومينداڭ ارمياسىنىڭ ءبىر ليان اسكەرىن جويىپ، جاۋدىڭ كوتەرىلىسشى قوسىندى تۇڭعىش رەتكى قورشاپ جويۋ شابۋىلىن تالقاندايدى. جاۋ قورشاپ شابۋىلداعان جاعدايدا جانە جاپالى سوعىس ورتاسىندا چيۋ جينحۇي پارتيزاندار اترەتىن باستاپ، قالىڭ ديقاندارعا سۇيەنىپ، قاراپايىم قارۋ - جاراقتان جانە يكەمدى، جىلجىمالى سوعىس تاكتيكاسىنان پايدالانىپ جاۋعا سوققى بەرىپ، تاباندىلىقپەن كۇرەس جاسايدى.

  1928 - جىلى 6 - ايدىڭ سوڭىندا ساتقىنداردىڭ وپاسىزدىق جاساۋىمەن چيۋ جينحۇي باقىتقا قارسى تۇتقىندالىپ، جاۋ ارمياسىنىڭ اماندىق ساقتاۋ بولىمىنە جەتكىزىلەدى. جاۋلار وعان «تىزە بۇگىپ، پارتيانىڭ قۇپيالىعىن اشاتىن، پارتيا ۇيىمدارىن اشكەرەلەيتىن بولساڭ ءمانساپ بەرەمىز، اقشاعا، سۇلۋعا قارق قىلامىز» دەسە دە ول جۇمعان اۋزىن اشپايدى. جىلى - جۇمساققا كونبەيتىندىگىن بىلگەن جاۋلار وعان قاتىگەز قيناۋ جازاسىن قولدانادى، قاماۋدا جاتقان بىرنەشە كۇندە جاۋلار بارلىق قيناۋ شاراسىن جۇرگىزسە دە، ونىڭ بەرىك توڭكەرىستىك ەركىن تيتتەي دە مۇقالتا المايدى.

  7 - ايدىڭ 11 - كۇنى تۇلا بويىنىڭ ساۋ جەرى جوق چيۋ جينحۇي جازا الاڭىنا اپارىلادى. ادامگەرشىلىكتەن بەزگەن جەندەتتەر ونى كىرەستكە بايلاپ، كيىمىن سىپىرىپ، اسا قاتىگەزدىكپەن ونىڭ 2 جاۋىرىنىن پىشاقپەن ءتىلىپ، تامىزۋلى بالاۋىز شام قادايدى، شەگەمەن توبەسىن تەسىپ، تامىزۋلى شىراعدان شانشيدى، سونداي - اق جۇرەك تۇسىن وتقا قاريدى. چيۋ جينحۇي ادام توزگىسىز اۋىر ازاپقا شىداپ، تيتتەي دە بوساڭسىماي، وكتەم ۇنمەن: «ولتىرىڭدەر، مەنى ولتىرگەندەرىڭمەن كوممۋنيستىك پارتيا مۇشەلەرىن ءولتىرىپ تاۋىسا المايسىڭدار، توڭكەرىس، ءسوز جوق، جەڭىسكە جەتەدى!» دەپ ايعايلايدى. چيۋ جينحۇي ەرلىكپەن قۇربان بولعاندا 24 جاستا عانا بولاتىن.

  گىيۋان توڭكەرىستىك قۇرباندار ەسكەرتكىش سارايىنىڭ باستىعى حۋاڭ يىڭميڭ بىلاي دەدى: «بۇل اراعا كەلىپ، چيۋ جينحۇي قاھارماننىڭ ىزگى ىستەرىنەن حابار تاپقاندار قاتتى اسەرلەنەدى، قۇرمەت سەزىمىنە بولەنەدى»، «ونىڭ قامشىنىڭ سابىنداي قىسقا عانا عۇمىرىنداعى كوممۋنيزم ىستەرىنە دەگەن شىن نيەتى مەن كوممۋنيزمدى جۇزەگە اسىرۋ جولىنداعى قاجىماس ەركى جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ قايسار، ولىمنەن باس يمەيتىن ۇلتتىق رۋحىن شوعىرلى بەينەلەدى، ول ءبىزدىڭ ۇيرەنۋ ۇلگىمىز».

    «كىشكەنە كەزىمدە ۇيدەگى ۇلكەندەردەن اتامنىڭ توڭكەرىستىك اڭگىمەلەرىن ەستىپ، ونىڭ حالىقتىڭ ازاتتىق ىستەرىنە جاس تا قىمباتتى عۇمىرىن ارناعاندىعىنان حاباردار بولدىم. ونىڭ ۇرپاعى رەتىندە، اتامنىڭ رۋحىن ساۋلەلەندىرىپ، اكەم ەكەۋىمىزدىڭ اتام مەن باسقا دا ەر جۇرەك قاھارمانداردىڭ <رۋحىن كۇزەتۋ> ۋادەمىزدى ورىندايمىن»، - دەپ ءسوزىن ساباقتاعان چيۋ جينحۇيدىڭ نەمەرەسى چيۋ اي - ۋ تىلشىگە گىيۋان توڭكەرىستىك قۇرباندار سارايىندا قىزمەت ىستەگەنىنە 20 جىل بولعاندىعىن، 93 جاستاعى اكەسىنىڭ دەمالىسقا شىعاردىڭ الدىندا گىيۋان توڭكەرىستىك قۇرباندار ەسكەرتىش سارايىنىڭ باستىعى بولعاندىعىن ايتتى. «اتام مەن باسقا دا ەر جۇرەك قاھارمانداردى ەسكە ءتۇسىرۋدىڭ ەڭ تاماشا ءتاسىلى ءوز قىزمەت ورنىمدا تاپجىلماي ىستەپ، توڭكەرىستىك گەندى جالعاستىرىپ، ءتىپتى دە كوپ جاستارعا بۇگىنگى باقىتتى تۇرمىستىڭ وڭاي - وسپاق قولعا كەلمەگەندىگىن ۇعىندىرۋ»، - دەدى ول.

جاۋاپتى رەداكتور : سايراش تۇرارجان قىزى

ەسكەرتۋ:

تورابىمىزداعى مازمۇنداردى پايدالانۋعا تۋرا كەلگەندە، ءسوزسىز جازباشا رۇقساتقا يە بولۋ كەرەك. مازمۇنداردى رۇقساتسىز جالعاپ تاراتۋعا، كەسىپ رەداكسيالاۋعا، وزگەرتۋگە، قىسقارتىپ قۇراستىرۋعا، باسقا ورىنعا كوشىرۋگە نەمەسە باسقا تاسىلدەرمەن كوبەيتۋگە ءارى تاراتۋعا بولمايدى، قايشى كەلگەندەردىڭ زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىگى زاڭ بويىنشا قۋزاستىرىلادى.

  • وسى كەزەكتى جۇڭگو − ازيا - ەۆروپا كورمەسى تۇڭعىش رەت نەگىزگى قوناق ولكەلەردى بەلگىلەدى
  • تاپسىرىس ونىمدەردى جەدەل ءوندىرىپ، قامداۋدى قامتاماسىز ەتتى
  • جىلدىق مىندەتتى ءساتتى ورىنداۋعا شىنايى كەپىلدىك ەتتى
  • شينجياڭ جۇڭتاي توبى دۇنيە جۇزىندەگى 500 قۋاتتى كاسىپورىن قاتارىنا ءوتتى
  • جەل - جارىق ەنەرگياسى ءوزارا تولىقتىردى