ءار كۇنى تۇيەلەردىڭ جەم جەگەنىنە، ءسۇت بەرگەنىنە قاراپ، جەڭىسقان زاقان ۇلىنىڭ كۇش-قۋاتى تاسقىنداي تۇسەدى. «250 تۇيە مەنىڭ اۋقاتتانۋ اسىلىم، مەنىڭ قۋانىشىمنىڭ قاينارى»،-دەدى 11-ايدىڭ 5-كۇنى، جەمسارى اۋدانى لاۋتاي اۋىلى شيتايزى قىستاعىنىڭ تۇرعىنى جەڭىسقان ءماز بولىپ.
قىستاقتا جەڭىسقان 250 تۇيە باعىپ، اتاعى الىس-جۋىققا تانىلعان ءىرى باعىمشىلىق وتباسى. جەم-شوبىنە ءمان بەرىپ، ۇقىپتىلىقپەن باققاندىقتان تۇيەلەرىنىڭ ەتى دە سۇرانىسقا يە بولىپ، قالتاسى قامپايا ءتۇستى.
بۇرىنعى جلدارى بالاسى كوپ بولعاندىقتان، جۇبايى ەكەۋى ەرتە تۇرىپ، كەش جاتىپ قوي باققانىمەن كىرىسى ايتارلىقتاي بولمادى. كەيىن، جەڭىسقان باسقالاردان تۇيە ءسۇتى ونىمدەرىنىڭ ساپاسى جوعارى، باعاسى دا قىمبات ەكەنىن ەستىپ، تۇيە باعا باستايدى.
تۇيە باعۋعا قارجى قاجەت، باستابىندا، جەڭىسقان تۋىس-تۋعاندارىنان، قىستاقتارىنان قارىز سۇرايدى. تۇيەلەردى ۇقىپتىلىقپەن باعىپ، قۇلشىنا ەڭبەكتەنەدى.
ءبىر كۇنى تۇيە باعىپ جۇرگەندە، تۇيە ۇركەدى، ساسىپ قالعان جەڭىس تۇيەنى ۇستاي قويماقشى بولعاندا، ابايسىزدا، تۇيەدەن جىعىلىپ، ەسىنەن تانىپ قالادى. قانشا ۋاقىت وتكەنى بەلگىسىز، ەسىن جيعاندا ۇلى مەن جۇبايىنىڭ شيپاحاناعا جەتكىزگەندىگىن بىلەدى.
«قوي باقساڭ بولدى عوي، تۇيە باعىپ نەقىلاسىڭ؟»،-دەيدى كورشىلەرى، ءبىراق جەڭىسقان ايتقانىنان قايتپاي، تۇيە شارۋاشىلىعىمەن شۇعىلدانىپ، ءسۇتىن ساتقاندا، ەكونوميكالىق پايداسى زور بولادى دەپ قارايدى.
ءىس جۇزىندە، شيتايزى قىستاعىندا تۇيە شارۋاشىلىعىمەن شۇعىلدانعان تاجىريبەلى وتباسىلار بار. تۇيە شارۋاشىلىعىن شالقىتۋ ءۇشىن، جەڭىسقان جەرگىلىكتى مامانداردان كەڭەس الدىءارى كەز كەلگەن ۋاقىتتا تاجىريبەلى قىستاق تۇرعىندارىنان اۋقاتتانۋ جولىنا ءتۇسۋدى ۇيرەندى. كەيىن ول بالالارى مەن جۇبايىن ەرتىپ سورتتى تۇيە ءوسىرۋ تەحنيكاسىن ۇيرەنەدى.
تۇيە — ءبىر ءتۇرلى قاتىناس قۇرالى، تۇيە ءسۇتى، ءجۇنى، ەتى بارلىعىنان بايلىق جاراتۋعا بولادى، اسىرەسە تۇيە ءسۇتى ءسۇت شارۋاشىلىعىندا جارقىن نۇقتاعا اينالدى. تۇيەنى اۋىزعا العاندا، بوتاسىنان تارتىپ، ازىقتانۋى، قورەكتىك قۇنىنا دەيىن جەڭىسقان مۇدىرمەي ءتۇسىندىردى.
تۇيە ءسۇتىنىڭ قورەكتىك قۇنى جوعارى بولعانىمەن، مانەرلەنبەگەن ءسۇتتىڭ ساپاسى وڭاي بۇزىلادى. العاشىندا تۇيە ءسۇتى مولشەرى جوعارىلاعان كەزدە، دەركەزىندە ساتۋ ءۇشىن، جەڭىسقان كوپتەگەن امالدار ويلادى. جۇبايى ەكەۋى قىستاقتى ارالاپ ساتتى، كەيىن اۋىل-قالاشىقتارداعى اۋىل شارۋاشىلىق بازارىنا بارىپ ساتتى، كەيبىر مەكەمە ورىندارعا دەيىن اپاردى، ءبىراق ءونىمى ويداعىداي بولماعان سوڭ باس تارتاتىندار كوپ ەدى.
كوپتەگەن ادامدار تۇيە ءسۇتىن بىلمەيدى، تۇيەنىڭ ءسۇت بەرەتىنىندە بىلمەيتىندەر بار بولىپ، شىن-جالعاندىعىنان كۇماندانۋشى ەدى. باسىنان وتكەن ىستىق-سۋىقتى ەسكە العاندا قاتتى تولقىدى.
باسقالار قايتا-قايتا باس تارتا بەرگەن سوڭ، جەڭىسقان بىرتە-بىرتە تيجارات ءادىسىن ۇيرەنىپ الدى. الارماندارعا تۇيە ءسۇتىن اقىسىز تاتىپ كورسەتۋ ارقىلى لاۋتاي اۋىلىنداعىلار جەڭىسقاننىڭ كوپ تۇيەسى بار ەكەنىن، تۇيە ءسۇتىنىڭ قورەكتىك قۇنى جوعارى ەكەندىگىن بىلە باستايدى.
وسى جىلداردا، تۇيە شارۋاشىلىعىمەن شۇعىلدانۋ بارىسىندا، جەڭىسقان اۋرۋدىڭ الدىن اۋعا باسا ءمان بەردى، سوندىقتان اۋرۋعا شالدىعاتىن تۇيەلەردە از بولدى، سانى ءۇرتىس ارتىپ، العاشقى بىرنەشەۋدەن قازىرگى 250 گە جەتتى. تۇيە ءسۇتى، ەتى، ءجۇنىن ساتىپ الۋعا ساۋداگەرلەر ءوزى-اق ىزدەپ كەلەتىن بولدى.
