ءتىلشى شيە حۇيبيان
1978 - جىلى 3 - ايدا مەملەكەتتىك عىلىم جينالىسى اشىلىپ، «عىلىم - تەحنيكا − وندىرگىش كۇش» ۇستانىمى وتانىمىزدىڭ ۇلان - بايتاق دالاسىنا تارالدى ءارى وتانىمىزدىڭ باتىس سولتۇستىگىندەگى شينجياڭعا دا جەتتى.
40 جىلدان بەرى، رەفورما جاساۋدىڭ، ەسىك اشۋدىڭ كوكتەم سامالىنا بولەنگەن رايونىمىزدىڭ عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋى قارىشتاپ دامىپ، ءونىمى كورنەكتى بولدى؛ 2017 - جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن رايونىمىز عىلىم - تەحنيكا كەلەلى جەتىستىگىنەن 10 مىڭ 804 تۇرىنە قول جەتكىزىپ، عىلىم - تەحنيكا جەتىستىكتەرىنىڭ سانى 2012 - جىلداعىدان %10.61 ارتتى؛ مەملەكەت جانە اۆتونوميالى رايون جاعىنان سيلانعان جەتىستىك 5263 تۇرگە جەتىپ، عىلىم - تەحنيكالىق سيلىق سانى 2012 - جىلداعىدان %14.17 ارتتى... عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ الدەقاشان رايونىمىزدىڭ ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋىن ىلگەرىلەتەتىن «ءبىرىنشى قوزعاۋشى كۇشكە» اينالدى.
ءتۇزىلىس - مەحانيزم رەفورماسى جاڭالىق اشۋدىڭ ومىرشەڭدىك كۇشىن قاۋلاتتى
2017 - جىلى 3 - ايدا جۇڭگو عىلىم اكادەمياسى شينجياڭ فيزيكا - حيميا زەرتتەۋ ورنىنىڭ «ماقتا گۇلى فلاۆون تابلەتكاسىن» زەرتتەپ اشقان تەحنيكالىق ۇجىم عىلىم - تەحنيكا جەتىستىگىن كادەگە جاراتۋدىڭ %60 (2 ميلليون 400 مىڭ يۋان) سيلىعىنا يە بولدى، بۇل رايونىمىزدىڭ تۇڭعىش رەت عىلىم - تەحنيكا جەتىستىگىن كادەگە جاراتۋ پايداسىن بولىسكە سالۋى. بۇل 2016 - جىلى اۆتونوميالى رايون شىعارعان «عىلىم - تەحنيكا قۇرىلىمدارى مەن عىلمي زەرتتەۋشىلەردىڭ جاڭالىق اشۋ ومىرشەڭدىك كۇشىن قاۋلاتىپ، عىلىم - تەحنيكا جەتىستىگىن كادەگە جاراتۋدى جەبەۋ جونىندەگى ءبىرقانشا ساياساتتىڭ» ناتيجەسى.
تەحنيكادا جاڭالىق اشۋعا دەم بەرۋ، عىلىم - تەحنيكا جەتىستىگىن كادەگە جاراتۋدى تەزدەتۋ جونىندەگى ءبىر قىدىرۋ ساياساتتاردىڭ شىعارىلۋىنا ىلەسە، عىلمي زەرتتەۋشىلەر كەزىندە «ويلاۋعا دا باتىلى بارمايتىن» جاڭالىق اشۋعا قاتىستى وسىنداي شابىتتاندىرۋلار عىلمي زەرتتەۋشىلەرگە بارعان سايىن مول تابىس سەزىمىن سيلاپ، رايونىمىزدىڭ عىلىم - تەحنيكا ءتۇزىلىسى رەفورماسىنىڭ يگىلىگىن ىسكە اسىرۋىنىڭ ىقشام كورىنىسىنە اينالدى.
80 - جىلداردىڭ تۋماسى جاۋ كۇي مەكتەپ بىتىرگەننەن كەيىن ۇرىمجىگە قايتىپ كەلىپ شارۋاشىلىق قۇرىپ، ءوزىنىڭ اسپيرانتتىق وقۋ تاۋىسۋ عىلمي ماقالاسىن عىلم - تەحنيكالىق جەتىستىككە اينالدىرىپ، عىلىم - تەحنيكالىق كاسىپورىنداردىڭ ينكۋباتورىنان پايدالانىپ سەرىكتەستىك قۇردى. «شينجياڭنىڭ شارۋاشىلىق قۇرۋ ساياساتى، شارۋاشىلىق قۇرۋ ورتاسى بارعان سايىن جاقسارۋدا، جاقسى شارا بولسا بولعانى، شارۋاشىلىق قۇرۋ ارمانىڭدى جۇزەگە اسىرا الاسىڭ، مەن ءوزىمنىڭ وسىنداي داۋىردە تۇرمىس كەشىرىپ جاتقانىمدى ماقتانىش سەزىنەمىن»، - دەدى جاۋ كۇي.
2017 - جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن، رايونىمىز عىلىم - تەحنيكالىق كاسىپورىن ينكۋباتورىنان 23ىنە ارحيۆ تۇرعىزدى، مۇنىڭ ىشىندەگى 9ى مەملەكەت دارەجەلى؛ اۆتونوميالى رايون دارەجەلى كوپ بولىپ شارۋاشىلىق قۇرۋ، جالپى قاۋىم جاڭالىق اشۋ كەڭىستىگىنەن 49ىنا ارحيۆ تۇرعىزىلدى، مۇنىڭ ىشىندەگى 23ى مەملەكەت دارەجەلى. تۇتاس رايونىمىزداعى عىلىم - تەحنيكالىق كاسىپورىنداردىڭ ينكۋباتورى مەن كوپ بولىپ شارۋاشىلىق قۇرۋ، جالپى قاۋىم جاڭالىق اشۋ كەڭىستىگىنىڭ ورتاق مەنشىگىندەگى شارۋاشىلىق قۇرۋ ۇجىمىنان 2091ى بار، 3430 كاسىپورىن جەتىلدىرىلۋ ۇستىندە، ىلگەرىندى - كەيىندى 22 كاسىپورىندى باۋلىپ، جارناسىن بازارعا سالىپ، ۆيۋەسكا اسىلعان.
كاسىپورىن «كوپ بولىپ شارۋاشىلىق قۇرۋ، جالپى قاۋىم جاڭالىق اشۋ» تۇعىرىندا نەگىزگى رول اتقاردى
1988- جىلى ەرەكشە ترانسفورماتور شەكتى جارنا سەرىكتەستىگى قولىنداعى مۇلكى قارىزىن تولەۋگە جەتپەي، كۇيرەۋ الدىندا تۇرعان كوشە بويىنداعى شاعىن زاۆود عانا ەدى، ال بۇگىنگى كۇندە، ەرەكشە ترانسفورماتور سەرىكتەستىگى دۇنيە ءجۇزىنىڭ ەنەرگيا ىستەرىنە جۇيەلى شەشۋ جوباسىن ازىرلەپ بەرەتىن قىزمەت وتەۋشىگە، مەملەكەت دارەجەلى جوعارى - جاڭا تەحنيكا كاسىپورنىنا جانە جۇڭگوداعى ەنەرگيا جابدىقتارىن جاسايتىن ءىرى كاسىپورىنعا اينالىپ ۇلگەردى.
جاڭالىق اشىپ، وزگەرىسكە تالپىنۋ، ىرىقتىلىقپەن بۇرىلىس جاساۋ − ەرەكشە ترانسفورماتور سەرىكتەستىگىنىڭ 30 جىلدىق دامۋ بارىسىمەن توعىسقان. ەرەكشە ترانسفورماتور شەكتى جارنا سەرىكتەستىگى پارتكومىنىڭ شۋجيى، باسالقاسى جاڭ شيننىڭ ايتقانىنداي: «داۋرەندەگەن زامانعا تۋرا كەلىپ، رەفورمامەن ءدال ۇشىراسىپ، جاڭالىق اشقان ەرەكشە ترانسفورماتور».
ەرەكشە ترانسفورماتور جىلدىق كىرىسىنىڭ %4ىن دەربەس جاڭالىق اشۋعا جۇمساپ، ىلگەرىندى - كەيىندى مەملەكەتتىڭ عىلىم - تەحنيكا سالاسىنىڭ ەڭ جوعارى سيلىق ءتۇرى − مەملەكەتتىك عىلىم - تەحنيكا العا باسارلىعى سيلىعىندا ەكى تۇردەن توتەنشە سيلىققا، 4 تۇردەن اعا جۇلدەگەرلىككە، ءبىر تۇردەن جۇلدەگەرلىككە، جۇڭگو مەحانيكالىق ونەركاسىپ عىلىم - تەحنيكا العاباسارلىعى سيلىعىندا 8 تۇردەن توتەنشە سيلىققا، كاسىپ سالاسى دارەجەسىندەگى جانە ولكە، مينيستر دارەجەلى عىلىم - تەحنيكا العاباسارلىعى سيلىعىنان 200 تۇرگە جۋىعىنا يە بولعان.
2017 - جىلى 12 - ايدا شينجياڭ فۋكى ماي ونىمدەرى شەكتى جارنا سەرىكتەستىگى زەرتتەپ اشقان «جۇمسارتقىش مايدى ءۇرتىس كوبىكتەندىرۋ ءادىسىن قولدانۋ قوندىرعىسى» پاتەنت نىسانى 19 - كەزەكتى جۇڭگو پاتەنت التىن مەدالىنا يە بولىپ، شينجياڭنىڭ جۇڭگو پاتەنت التىن مەدالىنداعى «ءنولدى» جاردى. ۇزاق جىل جۇمسارتقىش ماتەريالدى زەرتتەۋ، اشۋ، ءوندىرۋ جۇمىسىمەن اينالىسقان حالىق باسقارۋىنداعى ورتا، شاعىن كاسىپورىن رەتىندە، پاتەنت التىن مەدالىنا يە بولۋ − سەرىكتەستىكتىڭ عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ ارقىلى كاسىپورىننىڭ دامۋىنا جەتەكشىلىك ەتۋگە تاباندى بولعاندىعىنىڭ ناقتى كورىنىسى.
سوڭعى جىلداردان بەرى، عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋعا سۇيەنىپ دامىعان كاسىپورىندار شينجياڭدا جاڭبىردان كەيىنگى جاۋقازىنداي جايقالدى. 2017 - جىلى جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋىندەگى جاڭالىق اشۋ ارقىلى دامۋعا دەم بەرۋ سىناق رايونى شينجياڭنىڭ عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋعا قىزمەت وتەۋ جەلىسى قۇرىلىسىن ىسكە قوستى. قازىرگە دەيىن، تۇتاس شينجياڭدا جەلىگە قوسىلىپ، تىزىمگە الدىرعان عىلىم - تەحنيكالىق كاسىپورىندار 20 مىڭ 450گە جەتىپ، عىلىم - تەحنيكالىق كاسىپورىندار شينجياڭنىڭ جاڭالىق اشا دامۋىنا، تيبىن وزگەرتىپ، دەڭگەيىن كوتەرۋىنە تىرەك بولاتىن نەگىزگى كۇشكە اينالدى.
«كاسىپورىنداردىڭ باياندى دامۋىنىڭ نەگىزى دە، بازاردا جەڭىسكە جەتۋدىڭ ءتاسىلى دە جاڭالىق اشۋمەن بايلانىستى»، - دەدى اۆتونوميالى رايوندىق عىلىم - تەحنيكا مەڭگەرمەسىنىڭ ورىنباسار باستىعى گاۋ ۋاڭشىڭ. سوڭعى جىلداردان بەرى، اۆتونوميالى رايونىمىز كاسىپورىنداردىڭ جاڭالىق اشۋداعى نەگىزگى تۇلعالىق ورنىنا بۇلجىماي تاباندى بولىپ، جاڭالىق اشۋ ۇلگىسىندەگى كاسىپورىنداردى باۋلۋ ارەكەت جوسپارىن ىشكەرىلەي اتقارىپ، قارجى، نىسان، دارىندى بايلىقتارىنىڭ كاسىپورىندارعا شوعىرلانۋىنا بەلسەنە جەتەكشىلىك ەتىپ، كاسىپورىنداردىڭ قۇرىلىس تەحنيكاسىن زەرتتەۋ ورتالىعىنان ءبىر توبىن قۇرۋىنا قولداۋ كورسەتىپ، كاسىپورىنداردىڭ جاڭالىق اشۋداعى ومىرشەڭدىك قۋاتىن بارىنشا قاۋلاتتى.
جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋىنىڭ جاڭالىق اشۋداعى تىڭ بيىگىن تۇلعالادى
بيىل 11 - ايدىڭ سوڭىندا مەملەكەتتىك كەڭەس ءۇرىمجى، سانجى، شىحىزى جوعارى - جاڭا تەحنيكا كاسىپ سالاسىن اشۋ رايونىنىڭ مەملەكەتتىك دەربەس جاڭالىق اشۋدان ۇلگى كورسەتۋ رايونىن قۇرۋىن ماقۇلداپ بەكىتتى، بۇل رايونىمىزدىڭ كوپ بولىپ شارۋاشىلىق قۇرۋ، جالپى قاۋىم جاڭالىق اشۋدى ونان ارى ىلگەرىلەتىپ، جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋىنىڭ جاڭالىق اشۋداعى تىڭ بيىگىن تۇلعالاۋداعى ماڭىزدى جەتىستىگىنىڭ ءبىرى.
2015 - جىلى مەملەكەتتىڭ «ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول» باستاماسىنىڭ جانە جاڭالىق اشۋ ارقىلى دامۋعا دەم بەرۋ ستراتەگياسىنىڭ جەتەكشىلىگىندە، اۆتونوميالى رايون عىلىم - تەحنيكا مينيسترلىگىمەن، جۇڭگو عىلىم اكادەمياسىمەن جانە شىنجىن قالاسىمەن بىرلەسىپ جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋىنىڭ جاڭالىق اشۋ ارقىلى دامۋعا دەم بەرۋ سىناق رايونى قۇرىلىسىن باستادى. قازىر جۇڭگو اۋىل شارۋاشىلىق عىلىم اكادەمياسىنىڭ باتىس ءوڭىر اۋىل شارۋاشىلىعىن زەرتتەۋ ورتالىعى، چيڭحۋا چيديجىشيڭ كوپ بولىپ شارۋاشىلىق قۇرۋ، جالپى قاۋىم جاڭالىق اشۋ كەڭىستىگى سياقتى ءبىر سىپىرا جەتەكشىلىك ەتۋ رولىنا يە جاڭالىق اشۋ بازاسى نىساندارى سىناق رايونىنان شاڭىراق كوتەردى. بەيجيڭ، شىنجىن، شاڭحاي، داليان، گۋاڭجوۋ سياقتى جەرلەردەگى 7 كاسىپورىننىڭ باس بولۋىمەن سالىنعان لي - ان ينكۋباتورى ارت - ارتىنان ۆيۋەسكا ءىلىپ، اينالىمعا ءتۇستى.
ءوزىنىڭ جاڭالىق اشا دامۋىن جەدەلدەتۋمەن بىرگە، رايونىمىز تاعى «ەنگىزۋ» مەن «شىعارۋدى» ۇشتاستىرىپ، باسىمدىعى بار بايلىقتى بىرگە جاساۋ، تەڭ يگىلىكتەنۋ رولىن ساۋلەلەندىرىپ، جاڭالىق اشۋعا قۇلىقتى شينجياڭ قۇرۋعا تىڭ قوزعاۋشى كۇش ۇستەدى.
عىلىم - تەحنيكا جاعىنان شينجياڭعا كومەكتەسۋ − شينجياڭعا باعىتتامالى كومەكتەسۋدەگى 5 ۇلكەن مەحانيزمنىڭ ءبىرى قاتارىنا ەنگىزىلدى. شينجياڭعا عىلىم - تەحنيكا جاعىنان كومەكتەسۋ قىزمەتىنىڭ مەملەكەتتىك 5 - رەتكى ماجىلىسىنەن بەرى، ءارقايسى ولكە، قالالار جەتىستىگىن كادەگە جاراتقان ءارى شينجياڭعا تامىر تارتتىرعان نىساندارى جيىنى 3273 ءتۇر بولىپ، سايعان قارجى 570 ميلليون يۋانعا جەتكەن. شينجياڭنىڭ ءارقايسى ولكەلەرمەن، قالالارمەن بىرگە اتقارعان وزىق تەحنيكانى وتكەرمەلەۋ جانە جەتىستىكتەرىن كادەگە جاراتۋ نىسانى 884 بولىپ، باۋراعان جوعارى دەڭگەيلى عىلىم - تەحنيكا دارىندىلارى 3229 ادامعا جەتىپ، جەرگىلىكتى ورىننان ماگيستر اسپيرانتتان جوعارى دارىندىدان 1041دى باۋلىپ، مەملەكەتتىك تاپقىرلىق پاتەنتىنە قول جەتكىزگەن نىساندارى 464 بولىپ، 7 ميلليارد يۋانعا جۋىق ەكونوميكالىق ونىمدىلىك جاراتىپ، كاسىپ سالاسى قۇرىلىمىن رەتتەۋدى جەبەپ، كاسىپ سالاسىنىڭ ورنالاسۋىن ساپالىلاندىرىپ، كومەك كورسەتۋشى مەن كومەككە يە بولۋشى ەكى جاق تا ءوزارا پايدا جەتكىزىپ، تەڭ يگىلىكتەنۋ، ورتاق دامۋ نىساناسىنا جەتتى.
جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋىندەگى وزەكتى رايوننىڭ مادەنيەت، عىلىم - تەحنيكا، وقۋ - اعارتۋ ورتالىعى قۇرىلىسىن ىلگەرىلەتۋ ءۇشىن، اۆتونوميالى رايون عىلىم - تەحنيكالىق جوسپاردىڭ جەتەكشىلىك ەتۋ رولىن تولىق ساۋلەلەندىرىپ، عىلمي زەرتتەۋ ورىندارىنىڭ، جوعارى مەكتەپتەردىڭ، عىلىم - تەحنيكالىق كاسىپورىنداردىڭ بەلسەندىلىگىن جۇمىلدىرىپ، ورتا ازيا، باتىس ازيا ءوڭىرىنىڭ جاڭالىق اشۋداعى تىڭ بيىگىن بىرگە سومداۋعا ۇلەس قوستى. 2010 - جىلدان بەرى حالىقارالىق عىلىم - تەحنيكا سەلبەستىك نىساندارىنان 248ىن ۇيىمداستىرىپ اتقارىپ، ءورىسىن ەڭ باستابىنداعى اۋىل شارۋاشىلىعى، مال شارۋاشىلىعى، جەر سىلكىنىسىن باقىلاۋ، كەن ونىمدەرى بايلىعىن بارلاۋ سياقتى نىسانداردان قازىر بيولوگيالىق ءدارى - دارمەك، وزىق جابدىق، جاڭا ەنەرگيا سياقتى جاقتارعا دەيىن كەڭەيتتى. قازىرگە دەيىن، اۆتونوميالى رايون مەملەكەت دارەجەلى حالىقارالىق عىلىم - تەحنيكا سەلبەستىك بازاسىنان 12سىن قۇرىپ ۇلگەردى.
«رايونىمىزدىڭ عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ قابىلەتى ساننىڭ جيىلۋىنان ساپاعا قاراي قارىشتاپ دامۋدى، شاعىن كولەمنەن جاڭالىق اشۋدان جۇيە قابىلەتىن ارتتىرۋعا قاراي ويىسىپ، عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋدا باستاماشى بولۋ، قاتاردان قالماۋ رولى كۇشەيە ءتۇستى». اۆتونوميالى رايوندىق عىلىم - تەحنيكا مەڭگەرمەسىنىڭ باستىعى جاڭ شياۋلەي: 2020 - جىلعا دەيىن، تۇتاس شينجياڭنىڭ عىلىم - تەحنيكا العاباسارلىعىنا ۇلەس قوسۋ سالىستىرماسى %65كە جەتەدى، 2025 - جىلعا بارعاندا، شينجياڭنىڭ عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋداعى جالپى تۇلعالىق دەڭگەيىن ەلىمىزدىڭ باتىس بولىگىندەگى ولكە - رايونداردىڭ الدىڭعى قاتارىنا جەتكىزىپ، ورتا ازياداعى 5 ەل سياقتى جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋى بويىنداعى ەلدەر جونىنەن ءبىرشاما كۇشتى جەتەكشىلىك ەتۋ رولىنا يە عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋدىڭ تىڭ بيىگىنە اينالدىرۋعا قۇلشىنامىز، - دەدى.
