ءتىلشى ميھىرگۇل عوپۇر
11 - ايدىڭ 27 - كۇنى اقسۋ قالاسىنىڭ ۋاڭسان كوشەسىندەگى جۇپ قۇراپ، تۋىس بولعان دۇكەن يەلەرى ءبىر داستارقاندا باس قوستى. سۋرەتتى ءتىلشىمىز جوۋ پىڭ تۇسىرگەن
اۆتونوميالى رايون «ۇلتتار ىنتىماعىنىڭ بەرەكەلى شاڭىراعى» قيمىلىن ورىستەتىپ كوپ وتپەي، لي شىفۋ مەن روزىمامەت جۇپ قۇراپ، تۋىس بولدى. اراعا ءبىراز ۋاقىت سالىپ، لي شىفۋ روزىمامەتتىڭ ۇيىنە كەلىپ بىرنەشە كۇن جاتىپ قايتتى، جايلانىپ جاتىپ ارقا - جارقا اڭگىمەلەسكەن ەكەۋىنىڭ سۇيىسپەنشىلىكتەرى بارىس - كەلىس جاساۋ بارىسىندا بارعان سايىن تەرەڭدەدى.
قازىر وڭتۇستىك شينجياڭداعى ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ، اسىرەسە، كەدەي وتباسىلارىنىڭ تۇرلىشە ۇلتتان تۋىستارى كوبەيىپ، ءار ۇلت كادرلارى مەن بۇقاراسىنىڭ جۇپ قۇراپ، تۋىس بولعان وتباسىلارىمەن ءوزارا ارالاسىپ، بارىس - كەلىس جاساسۋى تيانشاننىڭ تۇستىگى مەن تەرىستىگىندەگى ەڭ اسەرلى اڭگىمەگە اينالىپ، ۇلتتار ىنتىماعى تانىمى ءار ۇلت كادرلارى مەن بۇقاراسىنىڭ جۇرەگىنە تەرەڭ تامىر تارتتى.
ءومىر وسىلاي بولۋ كەرەك
11 - ايدىڭ 25 - كۇنى تاڭەرتەڭ ەرتە حوتان قالاسى لاسكۇي قالاشىعى كوللەك قىستاعىنداعى قىستاق تۇرعىندارىنا قىزمەت وتەۋ ورتالىعىندا مۋزيكا ءۇنى شىعانداپ، اۆتونوميالى رايوندىق قازىنالىق باقىلاۋ مەڭگەرمەسىنىڭ «ۇعىسۋ، تيىمدىلىك جاساۋ، توعىستىرۋ» بويىنشا وسى قىستاقتا تۇراتىن قىزمەت اترەتىنىڭ مۇشەلەرى زالدا قاربالاس بولىپ جاتتى. قىستاق تۇرعىنى ءبۇسارا ءماتقۇرباننىڭ قىزى سول كۇنى ۇزاتىلادى ەكەن، قىستاقتا تۇراتىن قىزمەت اترەتى «سالتاناتتى» ۇيلەنۋ تويىن وتكىزىپ بەرۋگە دايىندالىپ جاتىپتى.
68 جاستاعى ءبۇسارا جاسىل گۇل باسىلعان توقىما ۇزىن كويلەك، سىرتىنان قارا كوك پالتو، اياعىنا قىسقا قونىشتى ەتىك كيىپ، التىن سىرعا، التىن جۇزىك تاعىپ، جۇزىنەن قۋانىش ەسە قىزمەت وتەۋ ورتالىعىنا كەلدى، قۋانىشتان توبەسى كوككە جەتكەندەي بولدى.
«اينالايىن، بالالارىم، ابدەن شارشادىڭدار - اۋ، سۋ ءىشىپ، ءسال دەمالىپ الىپ ىستەڭدەرشى»، - دەدى ءبۇسارا ىستىق ىقىلاسپەن قىستاقتا تۇراتىن قىزمەت اترەتىنىڭ ورىنباسار باستىعى شياڭ جيگۋاڭنىڭ قولىن ۇستاپ تۇرىپ.
«<اپا>، الاڭداماڭىز، بۇگىن قىزىڭىز ۇزاتىلادى، ءبىز ونىڭ توركىنىمىز عوي، ۇيلەنۋ تويىن، ءسوز جوق، دۋماندى وتكىزىپ بەرەمىز». قىستاقتا تۇرعان 2 جىلدان بەرى شياڭ جيگۋاڭ ءبىرتالاي ۇيعۇرشا ۇيرەنىپ الدى.
«اينالايىن بالالارىم - اۋ، سەندەر باردا مەن نەدەن الاڭدايمىن». جانىنداعى ورىندىققا جايلانا وتىرعان ءبۇسارا كوز الدىنداعى دۋماندى كورىنىستەرگە سۇيىنە كوز تاستاپ، جانىنداعى اۋىلداستارىنا: ءومىر وسىلاي بولۋ كەرەك قوي، - دەدى.
بىرنەشە جىلدىڭ الدىندا، ءبۇسارا باسقا بىرنەشە بالاسىنىڭ دا ۇيلەنۋ تويىن جاساعان. ول كەزدە، قىستاقتى «تەرىس سالت، بۇرىس ستيل» تورلاپ، ۇيلەنۋ تويىندا ءان ايتىلىپ، ءبي بيلەنبەگەن، ءتىپتى كۇلكى داۋىسى دا ەستىلمەگەن، جايناعان اشىق رەڭدەر دە جۇرتتىڭ ومىرىنەن جوعالىپ كەتكەن، اۋەلى، ۇيلەنۋ تويى سياقتى قۋانىشتى كۇندەر دە ادام قورقاتىنداي جىم - جىلاس وتكەن.
قىستاقتا تۇراتىن قىزمەت اترەتىنىڭ كەلۋى وسىنداعىنىڭ بارلىعىن وزگەرتتى: قىستاقتىڭ توپىراق جولدارى كەڭ، تەپ - تەگىس اسفالت جولعا، باتپاق بولىپ ارشىلماي بىتەلىپ جاتاتىن توعان سۋ سىڭبەيتىن توعانعا وزگەرىپ، قىستاق جولدارىنىڭ ەكى جاعىنان كۇن ەنەرگيالى شام ورناتىلدى، اۋلالاردا كوكونىس ەگىلەتىن شاعىن كۇمبەزشە لاپاستار سالىنىپ، قوقسىق شەلەكتەرى قويىلىپ، قىستاق تازارىپ شىعا كەلدى... قىستاقتا ويىن - كۇلكى كوبەيىپ، جۇرت كەشكى مەكتەپكە بارىپ، مادەنيەت ۇيرەنىپ، وسى زامانعى وركەنيەتتىڭ جاڭا لەبى ەسىپ، ۇيلەنۋ تويىنا قۋانىشتى سىرناي ءۇنى مەن جان جادىراتاتىن ءان - بيلەر قايتا ورالدى.
مىنەكي، قىستاقتىڭ توكشىسى، 53 جاستاعى ءانۋارجان ابباس تا توي بولاتىن جەرگە ەرتە كەلىپ، اۆتونوميالى رايوندىق قازىنالىق باقىلاۋ مەڭگەرمەسىنىڭ كوللەك قىستاعىندا تۇراتىن قىزمەت اترەتىنىڭ باستىعى، قىستاقتىڭ ءبىرىنشى شۋجيى ۋاڭ جۇننىڭ قولىن ۇستاپ تۇرىپ، اڭگىمە تيەگىن اعىتتى.
ءبىر ايدىڭ الدىندا قىزمەت اترەتى وزات قىستاق تۇرعىندارىن باعالاۋ قيمىلىن وتكىزدى، قىستاق تۇرعىندارىنىڭ داۋىس بەرۋى ارقىلى ءانۋارجان ءبىرىنشى بولدى. قىستاقتا تۇراتىن قىزمەت اترەتى وعان قۇنى 5000 يۋان كەلەتىن 3 دوڭگەلەكتى ەلەكترسيكل سيلادى، قازىر ول قىستاقتىڭ جۇلدىزىنا اينالدى.
«مەنىڭ سيلىعىمدى قىزىم الىپ كەتتى، ول كەلەسى جولعى باعالاۋ قيمىلىنا قاتىناسىپ، ءبىرىنشى بولۋعا تىرىسامىن دەپ وتىر»، - دەدى ءانۋارجان ۋاڭ جۇنمەن ءوز قۋانىشىن ءبولىسىپ.
«ءتۇستى لەنتا تاعىلعان مىنا دوعاشا ەسىك نەتكەن ادەمى،ءا، زال كينوداعىداي رومانتيكالى ورنالاستىرىلىپتى»، - دەدى قىستاق تۇرعىنى تۇرنيسا ابدۇكەرىم بىرنەشە اپەكەلى - سىڭلىلەرمەن بىرگە الاقايلاپ.
زالدىڭ ەسىگىنەن باستاپ توسەلگەن قىزىل كىلەم ءتۇستى لەنتا تاعىلعان دوعا ەسىكتەن ءوتىپ، ساحناعا دەيىن جەتكىزىلىپتى، الۋان رەڭدى لەنتا زالدىڭ توبەسىن قيال تەڭىزىندەي اشەكەيلەپ، ءتۇستى شار بۇرىش - بۇرىشتاردا قالىقتاپ تۇر.
تۇسكى ساعات 13 مولشەرىندە ۇيلەنۋ تويى مۋزيكاسى ەستىلدى، كۇيەۋ جىگىت ۇستىنە جاڭا كاستيۋم، جاس كەلىن اپپاق توي كويلەگىن كيىپ، قولتىقتاسىپ دوعا ەسىكتەن ءوتىپ ساحناعا باياۋ بەتتەدى، ۇيلەنۋ تويى رەسمي باستالدى.
ءبۇسارا كوز شاراسىنداعى باقىت جاسىن ءسۇرتىپ: قىزىم ۇزاتىلدى، ۇيلەنۋ تويىندا كوڭىلدى ءجۇردى، ونىڭ الداعى ءومىرى، ءسوز جوق، باقىتتى بولادى، - دەدى اسەرلەنە.
عاسىرلىق بايىرعى كوشەدە جاڭا ىزگى ىستەر ۇزدىكسىز جازىلدى
«اقسۋدىڭ وسى بىرنەشە جىلداعى دامۋى جاقسى، ادامداردىڭ تالپىنىسى دا بارعان سايىن ارىنداي ءتۇستى، تاعامداردىڭ ساپاسىن ونان ارى جوعارىلاتىپ، كوپشىلىكتىڭ قاجەتىنە، ءسوز جوق، ۇيلەسۋىمىز كەرەك». «دۇرىس ايتاسىز، قازىر كوپشىلىكتىڭ تۇرمىسى جاقساردى، كيىم - كەشەك، ىشەر اس، تۇرار جاي جونىندەگى تالابى بارعان سايىن جوعارىلادى، تاعامداردىڭ ساپاسىن جوعارىلاتىپ قانا قويماي، قىزمەت وتەۋدى دە ساپالىلاندىرۋىمىز كەرەك»، 11 - ايدىڭ 26 - كۇنى تۇستەن كەيىن اقسۋ قالاسى ۋاڭسان كوشەسىندەگى «بەرەكەلى شاڭىراق» اتتى اسحانادا لوۋ جيانبو مەن مۇحتار ابدۇرۇسۇل ورتاق ويلارىن وسىلاي دەپ ءبولىستى.
ۋاڭسان كوشەسىن اقسۋدا بىلمەيتىن ادام جوق، عاسىرلىق وسى بايىرعى كوشەدە مىناداي ءبىر ادەمى اڭىز تارالعان: چيڭ پاتشالىعىنىڭ سوڭعى كەزىندە تيانجيندىك ساۋداگەر ءبىر ۇيعۇر بالانى اسىراپ الىپ، اتىن ۋاڭسان قويادى. ۋاڭسان اسىراپ العان اكەسىنەن ساۋدا ىستەۋدى جانە جۇڭگوشا شيپاگەرلىكتى ۇيرەنىپ، ەرجەتكەننەن كەيىن اقسۋدا بازار قۇرادى، كەيىن بۇل ارانى ادامدار ۋاڭسان كوشەسى دەپ اتاپ كەتەدى.
«ۇلتتار ىنتىماعىنىڭ بەرەكەلى شاڭىراعى» مەن ۇلتتار ىنتىماعى بىرلەسكەن دوستىق قيمىلىنىڭ ورىستەتىلۋى عاسىرلىق وسى بايىرعى كوشەگە تىڭ ومىرشەڭدىك كۇش قوستى. شيڭلۇڭ كوشەسى مەن ۋاڭسان كوشەسىنىڭ ارا قاشىقتىعى 3 كيلومەتردەي كەلەدى، اقسۋ قالالىق حالىق ىستەرى مەكەمەسىنىڭ «ۇعىسۋ، تيىمدىلىك جاساۋ، توعىسۋ» بويىنشا حۇڭچياۋ ءمالى باسقارماسى حۇڭچياۋ الەۋمەتتىك اۋماعىندا تۇراتىن قىزمەت اترەتىنىڭ جەتەكشىلىك ەتۋىندە شيڭلۇڭ كوشەسىندەگى ساۋداگەرلەر ۋاڭسان كوشەسىنىڭ تۇڭعىش توپتاعى 54 ساۋداگەرىمەن تۋىستاستى، قازىر جۇپ قۇراپ، تۋىستاسقان ساۋداگەر 107 جۇپ، 214 ادامعا جەتتى.
بۇگىنگى كۇندە «بەرەكەلى شاڭىراق» اتتى كەشكى بازاردى، ساۋدا بازارىن، اسحانانى، كوكونىس دۇكەنىن بارلىق جەردەن كورۋگە بولادى، جۇپ قۇراعان ءاربىر ساۋداگەردە تۇگەلدەي ءبىر ءتۇپ جۇپ قۇراۋ، نيەتتەس بولۋ اعاشى، تۋىستارىمەن بىرگە تۇسكەن ءبىر پارشا سۋرەت بار، ءار ۇلتتىڭ ارالاسۋ، توعىسۋ، ىشتەسۋ ءداستۇرى وسى ارادا ۇلاسۋدا.
لوۋ جيانبو مەن مۇحتار «بەرەكەلى شاڭىراق» اسحاناسىن بىرگە اشقاندار، وسىدان بۇرىن ەكەۋىنىڭ اقسۋ قالاسىندا وزدەرىنە ءتان ساۋدالارى بار بولاتىن، «ۇلتتار ىنتىماعىنىڭ بەرەكەلى شاڭىراعى» قيمىلىندا جۇپ قۇراپ، تۋىستاسقاننان كەيىن، ۇنەمى بىرگە تاماقتانىپ، اڭگىمەلەسۋ بارىسىندا كوپتەگەن ورتاقتىقتارى بار ەكەنىن بايقايدى.
«شينجياڭدا مەيلى تۇرمىستا، الدە قىزمەتتە بولسىن، ءار ۇلتتىڭ ءبىر - بىرىمەن قويۋ ارالاسۋى قالىپتى جاعداي سانالادى، بۇگىنگى كۇنى ءبىز جاقسى تۋىستاردان، جاقسى باۋىرلاستاردان بولدىق، بىرگە ءماندى ىستەر ىستەگەنىمىز ءجون»، لوۋ جيانبو مەن مۇحتار ەكەۋىنىڭ ويلارى ءبىر جەردەن شىعىپ، سوڭىندا «جالپىلىق قارجى جيناۋ» تاسىلىمەن وسى اسحانانى اشقان ءارى اسحانادان تۇسكەن پايدانىڭ %5ىن جەرگىلىكتى ورىنداعى قيىنشىلىعى بار بۇقاراعا كومەكتەسۋگە جۇمساۋدى ۇيعارعان.
ۇلتتىق ەرەكشەلىككە يە وسى اسحاناعا قاراي جۇرگەندە، «ساۋدا كۇسەت بولسىن» دەگەن قىزىل ماڭدايشالىق كوزگە تۇسەدى. 7 ۇلتتىڭ، 88 جارناگەردىڭ بىرلەسىپ اشۋى − وسى اسحانانىڭ ەڭ ۇلكەن ارتىقشىلىعى.
ءار كۇنى «بەرەكەلى شاڭىراق» اسحاناسىندا ادام لىق تولىپ، بوس ورىن قالمايدى، مەيلى شينحياڭعا ساياحاتتاپ كەلگەن ساياحاتشىلار بولسىن، الدە جەرگىلىكتى ورىننىڭ تاماقتانۋشىلارى بولسىن، وسى جەردەن تاماقتانعاندا ىلعي دا 2 - قاباتتاعى ۇلتتار ىنتىماعى تاربيە بازاسىن كورىپ قايتادى. بۇل جەرگە قويىلعان 200دەن استام سۋرەت، 100دەن استام كىتاپ، 30دان استام مادەني ەسكەرتكىش شينجياڭنىڭ بايتاق دالاسىندا تۇرمىس كەشىرىپ جاتقان ءار ۇلتتىڭ بەينەتتى دە، زەينەتتى دە بىرگە وتكەرگەن، بىرگە دامىعان اسەرلى اڭگىمەسىن رايسىز بايانداپ تۇر.
بۇل سۇيىسپەنشىلىك ۇلاسا بەرەدى
«تاپسىرماڭدى ىستەپ بولعان شىعارسىڭ، بۇگىن وتىلەتىن ساباقتى الدىن الا پىسىقتادىڭ با؟»، «ىستەپ بولدىم، ساباقتى دا پىسىقتادىم، بۇگىن كەشتە ءبىزدىڭ ۇيگە كەل، تاپسىرمانى بىرگە ىستەيىك». 11 - ايدىڭ 26 - كۇنى تاڭەرتەڭ ەرتە جاڭاءشار اۋداندىق 2 - باستاۋىش مەكتەبى 6 - جىلدىق 8 - كلاسىنىڭ وقۋشىسى حۋ يجيا مەن ءشايدا مامەت ءالي قول ۇستاسا ساباقحاناعا كىردى.
جاڭاءشار اۋداندىق 2 - باستاۋىش مەكتەبىندە ۇيعۇر، حانزۋ، حۇيزۋ، موڭعۇل، تاجىك سياقتى كوپ ۇلت وقۋشىلارى بار، 1 - جىلدىقتان باستاپ حۋ يجيا مەن ءشايدا وسى مەكتەپتە وقىپ كەلەدى، 2 جىلدىڭ الدىندا ساباقتاس بولعان، مەكتەپتە ورىستەتىلگەن ۇلتتار ىنتىماعى تاربيەسى قيمىلىندا جۇپ قۇراپ، ارلارىنان قىل وتپەستەي تاتۋ دوس بولدى.
جاڭاءشار اۋداندىق 2 - باستاۋىش مەكتەبى ۇلتتار ىنتىماعى تاربيەسىن مەكتەپ باسقارۋدىڭ جانە وقۋ - وقىتۋدىڭ ءار جاعىمەن توعىستىرىپ، بۇكىل مەكتەپ بويىنشا 55 كلاستاعى 2607 وقۋشى تۇگەلدەي جۇپ قۇرادى، وقىتۋشىلار دا ءبىر - بىرىمەن جۇپ قۇرادى.
«بۇگىن قىزمەتتەن تۇسكەننەن كەيىن ۇيلەرىڭىزگە بارىپ تاماقتانامىن، ءسىز پىسىرعان بالىقتى جەگىم كەلىپ تۇر»، - دەدى ساباق ارالىعىندا وقىتۋشى اۋاگۇل ابدۇۋايت حوۋ ليدىڭ جانىنا بارىپ.
قوس قىرتىس، ۇزىن كىرپىك، بۇيرا قىسقا شاش حوۋ ليدى ەرەكشە رۋحتى كورسەتىپ تۇر، ءبىر قاراعاندا ۇيعۇرعا ۇقسايدى. «مەن جاڭاءشار اۋدانىندا تۋىپ - ءوستىم، كىشكەنتاي كەزىمدە ءار ۇلتتان كورشى - قولاڭدارىمىز بولدى، بارلىعىمىز ارالاس - قۇرالاس بىرگە تۇرمىس كەشىرىپ، بىرگە قىزمەت ىستەپ جۇرگەن سوڭ، ۋاقىت ۇزارا كەلە ءوڭ - ءتۇسىمىز دە ۇقساپ كەتكەن عوي»، - دەدى اشىق - جارقىن مىنەزدى حوۋ لي.
حوۋ ليدىڭ وقىتۋشىلىقپەن شۇعىلدانعانىنا 22 جىل بولدى، اۋاگۇل مەكتەپكە جاڭا كەلگەن كەزدە قىزمەتتى قالاي ورىستەتۋدى تولىق ءبىلىپ كەتپەيتىن، كەيىن حوۋ لي وعان قىزمەت تاجىريبەلەرىن ۇيرەتتى، سونىمەن ولار جاقسى دوستارعا اينالدى. اۋاگۇل حوۋ ليدىڭ قولىنان ءدام تاتقاندى جاقسى كورەدى، ساباقتان تىس ۋاقىتتا ەكەۋى بازار ارالاپ، كينو كورىپ، تاماقتانىپ، ەمەن - جارقىن اڭگىمەلەسىپ ايرىلماس اپەكە - سىڭلىگە اينالدى.
«اپەكەمنىڭ قولى وتە ءدامدى، اسىرەسە، ول پىسىرعان بالىقتى ەرەكشە ۇناتىپ جەيمىن، ۇنەمى ۇيىنە بارىپ تاماقتانىپ تۇرامىن»، - دەدى اۋاگۇل ريزاشىلدىقپەن.
تۇستەن بۇرىنعى 2 ساعاتتىق ساباق ارالىعىنداعى دەمالىستا بالالار الاڭعا شىعىپ اسىر سالدى. «مەن ءبىر، ەكى، ءۇش دەگەن كەزدە ءجىپتى بىرگە ۇيىرەمىز، سوندا عانا بيىك ۇيىرىلەدى دە ءبارىمىز تۇگەلدەي سەكىرە الاتىن بولامىز»، - دەدى ديڭ زىشۋان سەرىگى ماسۇت ماحمۇتقا قاداعالاپ.
ديڭ زىشۋان مەن ماسۇت ەكەۋىنىڭ شەشەلەرى ساباقتاس بولعان، ال بۇگىن ەكەۋى ساباقتاس بولدى، مەكتەپتە ورىستەتىلگەن «قول ۇستاسۋ . بەرەكەلى شاڭىراق» قيمىلىندا جۇپ قۇراپ، ەكى وتباسى ءتىپتى دە تاتۋ - ءتاتتى ارالاستى.
«مەيلى ءبىز، الدە بالالار بولسىن، ءار ۇلتتىڭ بىرگە ۇيرەنۋى، بىرگە تۇرمىس كەشىرۋى، بىرگە قىزمەت ىستەۋى قالىپتى جاعدايعا اينالدى، وسىنداي سۇيىسپەنشىلىكتىڭ ۇلاسا بەرەتىندىگىنە كامىل سەنەمىن»، - دەدى ماسۇتتىڭ شەشەسى گۇلنار تۇرسىن.
