تىلشىلەر لي چۇنشيا، گاۋا
ءامار يكىم قاعىلىق اۋدانى عوجا ارىق اۋىلى تۇگمەنبىشى قسىتاعىنىڭ تۇرعىنى، ونىڭ ۇيىندە ءبىر سىرلى تەمىر تەگەش بار، تەگەش جەرگە ءتۇسىپ مايىسىپ قالعانىمەن، ول مۇنى تاستاۋعا قيمايدى. ويتكەنى وسى قاراپايىم عانا تەگەشتىڭ ەرەكشە اڭگىمەسى بار.
شەشەسى جاڭادان ساتىپ اكەلگەن تەگەشتى ول لاقتىرىپ جىبەردى
”مەن اكەمنىڭ ىقپالىمەن، تىم ەرتە زاڭسىز ءدىن ۇيرەنۋگە كىرىستىم، جاقسى كۇندەرىمىزدىڭ ءبارىن ’اللا‘ سيلاعان، اراق ءىشىپ، تەمەكى شەگۋ مۇسىلماندىق ەمەس... دەپ قارادىم“. 4 - ايدىڭ 22 - كۇنى قاعىلىق اۋدانى كاسىپتىك شەبەرلىككە تاربيەلەۋ - باۋلۋ ورتالىعىندا ءامار دوڭگەلەك ۇستەلدىڭ جانىندا وتىرىپ ءوز كەشىرمەسىن اڭگىمەلەدى.
ورتا بويلى، ءوڭى جاس، ۇياڭ داۋىستى، 30 جاسار ءامار سىرت كوزگە وتە ءبىر توعا كورىنەدى. ايتسەدە ول تاربيەلەۋ - باۋلۋ ورتالىعىنا كەلىپ ۇيرەنۋدەن، تاربيەلەنۋدەن بۇرىن ”كاۋىرلەر“ ”عازاۋات“ ”ۇجىماققا كىرەدى“ دەگەندەردى عانا ويلايتىن: ول ورتالاۋ مەكتەپ تاۋىسقاننان كەيىن وقۋدان قول ءۇزىپ، زاڭسىز ءدىن ۇيرەنگەن، ”نەكە“ وقىتىپ ۇيلەنگەن، تويىندا ءان دە ايتىلماعان، ءبي دە بيلەنبەگەن. ۇيلەنگەننەن كەيىن ول ايەلىنىڭ جاڭاشا كيىم - كەشەك كيۋىنە، سىرتقا شىعىپ قىزمەت ىستەۋىنە رۇقسات ەتپەيدى...ءسوزى مەن ارەكەتىنىڭ بارىندە ءدىني ۇشقارى يدەيادان تۋىنداعان ”ءدىن جورالعى“سىمەن، ”وتباسى جورالعى“سىمەن ءىس ىستەيدى، وسىلاي سىتەگەندە عانا ”ۇجىماققا كىرۋگە“ بولادى دەپ قارايدى.
وسلايشا ءامار ءدىني ۇشقارى يدەيانىڭ ازدىرۋىمەن كەتە بەرەدى. شەشەسى دىنگە سەنبەيتىندىكتەن ول شەشەسى ىستەگەن تاماقتى جەمەي، مۇنى ”مۇسىلمانشا ەمەس“ دەپ قارايدى. ”ءبىر جولى ۇيگە كەلگەنىمدە شەشەم ەندى عانا سوزعان ’لاعمان‘نان ماعان ءبىر تەگەش اكەلىپ بەردى. مەن تەگەشتى قولىما الدىم دا جەرگە پەرىپ كەتتىم، تاماق شاشىلىپ قالدى، ونىڭ ۇستىنە شەشەمە اشۋ شاقىردىم، ول مۇڭايىپ جىلاپ جىبەردى“، - دەدى ءامار.
”ۇلىم مەنىمەن تايلاستى، كەرىلدەستى، مەن اشۋلاندىم، مۇڭايدىم، ايتسەدە تيتتەي دە لاجىم بولمادى“. وتكەن كۇندەردى اۋىزعا العاندا، ءاماردىڭ شەشەسى ءمانىسا سامەت مۇڭايىپ كوزىنە جاس الدى. ۇلى جاڭادان ساتىپ اكەلگەن تەگەشتى لاقتىرىپ مايىستىرىپ تاستاسا دا، ول مۇنى تاستاۋعا قيماي ساقتاپ كەلەدى. وسى تەگەشتى كورگەن سايىن، ول ۇلىنىڭ بولاشاعىنان الاڭدايدى.
ءاماردىڭ اكەسىنىڭ اسقازانى ۇنەمى اۋىرادى، ايتسەدە ول شيپاحاناعا بارىپ ەمدەلۋدەن باس تارتىپ، ”اللا“دان تىلەك تىلەسەم بولعانى جازىلامىن دەپ قارايدى، سونىمەن ەمدەلۋ ورايىن وتكىزىپ الىپ، اسقازان راگىنان كوز جۇمادى. ”اكەمدى جەرلەگەندە ونىڭ ’ۇجىماق‘قا كىرە الماۋىنان الاڭداپ مەن جىلامادىم. اكە - شەشەمە وسىنشاما وپاسىزدىق ىستەگەن مەن، شىنىندا، اقىماق ەكەنمىن“، - دەدى ءامار قاتتى قىنجىلىپ.
قىراعىلىقتى ارتتىرىپ، دۇرىس پەن بۇرىستى ايقىن پارىقتادى
2017 - جىلى ءدىني ۇشقارى يدەيامەن اۋىر دارەجەدە جۇعىمدالعان ءامار قاعىلىق اۋداندىق كاسىپتىك شەبەرلىككە تاربيەلەۋ، باۋلۋ ورتالىعىنا كەلىپ وقيدى.
ءامار بىلاي دەدى: مەن بۇرىن ءبىر اۋىز پۋتۇڭحۋا بىلمەيتىنمىن، ساباققا كىرگەندە كوكتەن تۇسكەندەي بولىپ وتىراتىنمىن، ۇيرەنۋدە ەرەكشە قينالدىم، ايتسەدە مۇعالىم جالىقپاي پينيىننەن باستاپ، ماعان ءبىر - بىردەن ۇيرەتتى، مەنىڭ ءاربىر ىلگەرىلەۋشىلىگىمدى القاپ، مەنى شابىتتاندىرىپ وتىردى.
ءاماردى قاتتى اسەرلەندىرگەنى، مۇعالىمداردىڭ تاربيەلەنۋشىلەرگە دەگەن قالتقىسىز قامقورلىعى ەدى. ءبىر جولى ونىڭ بۋىن قابىنۋ اۋرۋى قوزعالىپ، اياعى باستىرماي اۋىرادى، مۇعالىم بىلگەننەن كەيىن، دەرەۋ وعان ءدارى ساتىپ اكەلىپ بەرەدى، ”مۇعالىم اۋىرىپ تۇرعان جەرلەرىمە ءدارى جاعىپ بەردى، ماعان جاقىنىنداي مامىلە جاسادى“. بۇل ىستەردى ايتقاندا، ءاماردىڭ جانارىنا جاس ءۇيىرىلدى.
مەكتەپ قۇشاعىنداعىداي وقىتۋ، اتا - اناداي قامقورلىق ءاماردى قايرىلا تولعاندىرا باستادى، ”مەن بۇرىنعى ءسوز - ارەكەتتەرىمدى زاڭ ەرەجەلەرگە سالىپ قايتا ويلانعانىمدا بارىپ، ءوزىمنىڭ قالىپتى تۇرمىس ارناسىنان اۋىتقىپ كەتكەنىمدى، ءدىني ۇشقارى يدەيامەن ۋلانعانىمدى بايقادىم. ەگەر تاربيەلەۋگە، باۋلۋعا قاتىناسپاعان بولسام، بولاشاقتا قوعامعا قاتەر توندىرەتىن، جۇرتتىڭ ءبارى جاۋ كورەتىن زورلىقتى كۇش لاڭكەسىنە اينالۋىم مۇمكىن ەدى، سوڭعى زاردابىن ويلاۋعا باتىلىم جەتپەيدى“، - دەدى ءامار.
”پارتيا مەن ۇكىمەتتىڭ تاربيەلەۋىندە، سانام اشىلىپ، ءدىني ۇشقارى يدەيانىڭ سۇرقيا ءمانىن جەتە تانىدىم. مەن بۇرىنعى وتكىزگەن قاتەلىكتەرىمە قانشالىقتى وكىنسەم، ءدىني ۇشقارى يدەياعا سونشالىقتى وشىگەمىن“. ساناسى ويانعان ءاماردىڭ بەلسەندىلىگى ارتتى، ول مەملەكەتتە ءبىر تۇتاس قولدانىلاتىن ءتىل - جازۋدى ويداعىداي ۇيرەنۋگە بەل بايلادى، تۇندەرى، باسقا تاربيەلەنۋشىلەر تۇگەل ۇيىقتاپ قالعاندا، ول شىراق تۇبىندە جاپالى ۇيرەنۋىن جالعاستىرىپ، كلاسىنداعى ەڭ تەز العا باسقان ادامعا اينالدى.
كەيىن، باۋلۋ ورتالىعى ءاماردى اۋىلىنا بارىپ لەكسيا سويلەۋگە ورنالاستىردى، شەشەسى وعان ءدامى ءتىل ۇيىرەتىن ”لاعىمان“ جاساپ بەردى. اس الدىنا كەلگەن ساتتە، كوز جاسى ءجۇزىن جۋعان ول قىستىعا: ”شەشە، قازىر مەن قاتەلىگىمدى تانىدىم، ءسىز مەنى كەشىرە الاسىز با؟“، - دەدى.
”بالاسىن كەشىرمەيتىن شەشە بولاما ەكەن، سەن قاتەلىگىڭدى تانىساڭ، قاتەلىگىڭدى تۇزەتسەڭ، شەشەڭ الاڭسىز بولادى“، - دەدى ءمانيسا قۋانىپ.
شەشەسىمەن بىرگە بازار ارالادى
4 - ايدىڭ 23 - كۇنى ءاماردىڭ ۇيىنە قايتاتىن دەمالىس كۇنى، بۇل كۇنى اۋىلدا بازار اشىلىپ جاتقان، ءامار ەرتەرەك ۇيىنە قايتىپ كەلىپ: ”شەشە، مەن سىزبەن بىرگە بازار ارالاپ كەلەيىن!“، - دەدى.
شەشەسىنىڭ شاشىن تاراپ، شاش قىسقىشىن قىسىپ بەرگەن ءامار شەشەسىن قولتىقتاپ الىپ، كۇلە سويلەسىپ بازارعا تارتتى. بازاردا ادامدار قايشالىسادى، قاقتالعان بالىق ساتاتىن دۇكەننىڭ الدىنا كەلگەن ءامار قاقتالعان بالىق ساتىپ الىپ، قىلتاندارىن ەپپەن الىپ تاستاپ شەشەسىنە بەردى. وسىنداي وپالى ۇلدى كورگەن ماڭايداعى اۋىلداستارى وعان العىستى كوزبەن قارادى.
”شەشەمنىڭ جاسى ۇلعايىپ قالدى، كوزى دە بۋالدىرلانىپ قالدى، بالىقتىڭ ۇساق قىلتاندارىن كورە المايدى، قازىر مەنىڭ بالالىق بورىشىمدى وتەيتىن كەزىم“، - دەدى ءامار.
ءامار تىلشىگە باۋلۋ ورتالىعىندا ءوزىنىڭ ەلەكترمەن دانەكەرلەۋدى ۇيرەنگەندىگىن، كەسۋ ماشيناسى، ەلەكترمەن دانەكەرلەۋ ماشيناسى سياقتىلاردى جاتىق ىستەتە الاتىندىعىن ايتتى. ”كەيىن وقۋىم اياقتالعاندا، پۇتۇڭحۋا سويلەپ، ەلەكترمەن دانەكەرلەۋدى ءبىلىپ تۇرسام، ويداعىداي قىزمەت تاۋىپ، مول اقشا تاباتىنىم مۇندا تۇر، شەشەمنىڭ قادىر - قاسيەتىنە جەتىپ، بۇرىنعى قاتەلىكتەرىمدى جۋسام دەيمىن“، - دەيدى ءامار.
”ءبىز بەيقۇت ۇيگە كوشىپ كىردىك، مەن تاعى ەڭ تومەنگى تۇرمىستى قامتاماسىزداندىرۋدان يگىلىكتەنىپ وتىرمىن، قازىر ۇلىم دا تەحنيكالىق شەبەرلىكتى ۇيرەنىپ الدى. مەن ءبىر اۋىل - قىستاق ايەلىمىن، مادەنيەت ورەم تومەن، ءبىراق مەن وسىناۋ باقىتتى تۇرمىسىمىزدىڭ ءبارىن پارتيا مەن ۇكىمەت بەرگەندىگىن بىلەمىن، پارتياعا شىن جۇرەكتەن العىس ايتامىن“، - دەيدى ءمانيسا.
ۇيگە قايتىپ كەلگەننەن كەيىن، ءامار شەشەسىنە شاي قۇيىپ بەرىپ، الگىندە ساتىپ العان كۇلشەنى الدىنا قويىپ، پۇتۇڭحۋامەن ”گۇل نەگە وسىنشاما قىزىل“ دەگەن ءاندى ايتىپ بەردى، ۇلىنىڭ بۇلاي ءان ايتقانىن ءبىرىنشى رەت كورگەن شەشەسى شاتتانا كۇلدى.
تەرەزە تەكشەسىندە ءامار لاقتىرىپ مايىستىرعان تەگەش تۇر. ”مەن بۇل تەگەشتى ساقتاپ قويىپ، قاي - قاشان دا وزىمە پارتياعا العىس ايتىپ پارتيانىڭ سوزىنە قۇلاق اسىپ، پارتياعا ىلەسۋىم، كەيىنگى ءومىر جولىمدى دۇرىس ءجۇرۋىم كەرەك دەگەندى ەسكەرتىپ وتىرماقپىن“، - دەيدى ءامار.
