− ورتا ازيا التىن، اسىل تاس، قاس تاسى كاسىپ باقشاسى جوعارى دەڭگەيلى كاسىپكە قادام باستى
ءتىلشى شى شين
ورتا ازيا التىن، اسىل تاس، قاس تاسى كاسىپ باقشاسى ءسىزدىڭ التىن جونىندەگى تالابىڭىزدى قاناعاتتاندىرادى: مىسالى، التىن كاسىبىنىڭ دامۋ تاريحىن ءتۇسىنىپ، ءساندى جاسالعان التىن ونىمدەرىن تاماشالاپ، التىن اشەكەي بۇيىمنىڭ جاسالۋىن ءوزى كوزىڭىزبەن كورىپ، التىن ساۋداسىنا، التىندى تەكسەرۋگە، ولشەۋگە كۋا بولۋمەن بىرگە، بىردەن - ءبىر وزگەشە اشەكەي بۇيىمدى بۇيىرتىپ جاساتا دا الاسىز.
2018 - جىلى 5 - ايدا تيجارات باستاعاننان بەرى، كاسىپ باقشاسىنا قونىس تەپكەن التىن ءوندىرۋ، مانەرلەۋ جانە سايكەستى قىزمەت وتەۋ كاسىپورنى 22گە جەتتى. بىلتىر ءۇرىمجى فينانستىق باعا قويۋ، ەسەپ جابۋ قىزمەت وتەۋ ورتالىعى باقشا رايونىنا كىردى ءارى شاڭحاي التىن ساۋدا ورنى جاعىنان ”ەرەكشە مۇشە تولىمدىلىعى“ن الىپ، باقشا رايونىنىڭ التىن، اسىل تاس، قاس تاسىن تاسۋ، جوبالاپ شىعارۋ، تەكسەرۋ - ولشەۋ، كورگىزبەلەپ ساتۋ، مادەنيەت - ساياحات سياقتىلار ءبىر تۇلعالانعان تۇتاس كاسىپ تىزبەگى شوعىرلانعان اۋماققا اينالۋىنا جول اشتى.
”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“دىڭ دامۋ ورايىنىڭ دەمەۋىندە، كاسىپ باقشاسى شينجياڭنىڭ التىن كاسبىنىڭ جانە جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋى بويىنداعى مەملەكەتتەردىڭ التىن ونەركاسىبىنىڭ دامۋ ارتىقشىلىعىمەن ۇشتاستىرىپ، ”تۇتاس كاسىپ تىزبەگىنىڭ بارلىق فاكتورلارىنا ىلەسۋ، التىن كاسىبىنىڭ شوعىرلانۋ ەففەكتىنە يە بولۋ“ سىندى قۇرىلىس وي جەلىسى ارقىلى جوعارى ساپالى دامۋ كەزەڭىنە قادام باسۋدا.
■ ءداستۇرلى كاسىپتەن وسى زامانعى كاسىپكە دەيىن
6 - ايدىڭ 13 - كۇنى ورتا ازيا التىن، اسىل تاس، قاس تاسى كاسىپ باقشاسىنىڭ 2 - قاباتىنداعى شينجياڭ وسماني التىن - كۇمىس اشەكەي بۇيىمدارىن مانەرلەۋ شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ بايىرعى ادىستەگى قولونەر شەبەرحاناسىندا، زەرگەر ابدۇرەشيت ابىلەمەت التىن سىرعانى قولدان جاساۋدا.
مۇنداي ەرەكشە ءادىس ”زىران“ شەبەرلىگى دەلىنەدى. التىن اشەكەي بۇيىمداردىڭ بەدەرى كۇردەلى، جىڭىشكە دە نازىك بولعاندىقتان، ەڭ قاراپايىم زىران سىرعانى جاساۋ ءۇشىن 4 ادام سەلبەسىپ، از دەگەندە 3 كۇن جۇمسايدى، وسى سەبەپتەن دە باعاسى جوعارى بولادى.
وسماني كاسىپ باقشاسىنا العاشقى توپتا ىرگە تەپكەن كاسىپورىنداردىڭ ءبىرى. سەرىكتەستىك 1989 - جىلى قۇرىلعان، القا باستىعى ءمۇتالىپ وسمان اۋلەتتەگى التىن مانەرلەۋ شەبەرلىگىنىڭ 4 - ۇرپاق مۇراگەرى. سەرىكتەستىكتىڭ قازىرگى قىزمەتكەرلەرىنىڭ اراسىندا 10 جىلدان استام قىزمەت تاجىريبەسىنە يە، قولونەر شەبەرلىگى توسەلگەن زەرگەرلەر ％50تى ۇستايتىن تيپتىك ”شەبەرلەر كاسىپورنى“.
بايىرعى ادىستەگى قولونەر شەبەرحاناسىنىڭ جانىندا وسماني اۆتوماتتى ءوندىرىس سەحى بار، 3D باسۋ جابدىعى، جيىلەتۋ جابدىعى، شاريك جاساۋ جابدىعى، شىنجىر بوساتۋ جابدىعى سياقتى بۇكىلدەي اۆتوماتتى جابدىقتار قىزمەت ىستەپ تۇر، ولاردىڭ بارلىعى ەل ىشىندەگى قازىرگى ەڭ وزىق شەبەرلىك ورەسىندە. قازىر سەرىكتەستىكتىڭ كۇنىنە مانەرلەيتىن التىن ونىمدەرى 20 كيلوگرام توڭىرەگىندە.
كونەنى قالدىرىپ، جاڭانى شىعارعاندا عانا ۇزدىكسىز دامۋعا بولادى. ءمۇتالىپ بىلاي دەدى: ءداستۇرلى ءارى وسى زامانعى، شەبەرلىك پەن جوبالاۋ ماندىك جاقتان تۇگەلدەي ىشكى بايلانىسقا يە، سەرىكتەستىكتىڭ ونىمدەرى ءداستۇرلى شەبەرلىك مادەنيەتىن جالعاستىرۋعا تەڭ ءمان بەرۋمەن بىرگە، داۋىرمەن بىرگە العا ىلگەرىلەپ وسى زامانعى مودالىق ەلەمەنتتەردى دە ايگىلەۋى كەرەك؛ جۇرتشىلىقتىڭ ءداستۇرلى ەستەتيكا كوزقاراسىن قاناعاتتاندىرۋدى يگەرۋمەن بىرگە، جاستار لەگى ءۇشىن دە ەرەكشە مودالىق ءزىننات بۇيىمدار ءوندىرۋ كەرەك.
”شينجياڭداعى التىن، كۇمىس بۇيىمداردى ءوندىرۋ، مانەرلەۋدەگى باستاماشى كاسىپورىن رەتىندە، سەرىكتەستىك كاسىپ باقشاسىنا كىرگەننەن كەيىن، ساياساتتىڭ تيىمدىلىگىنەن پايدالاندى، بۇل ماركانى جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋى بويىنداعى مەملەكەتتەرگە شىعارۋعا اناعۇرلىم قولايلى بولدى“، - دەدى ءمۇتالىپ، ءداستۇرلى قولونەر شەبەرلىگىن جالعاستىرۋمەن بىرگە، كاسىپ باقشاسىنىڭ تۇعىرلىق ارتىقشىلىعىنان تولىق پايدالانىپ، ءونىمنىڭ ساپاسىن جوعارىلاتىپ، شينجياڭنىڭ ءتىپتى دە كوپ التىن، كۇمىس بۇيىمدارىن مەملەكەت شەكاراسىنان شىعارىپ، دۇنيە جۇزىنە بەت الدىرۋ كەرەك.
■ تۇتاس كاسىپ تىزبەگىنىڭ بارلىق فاكتورى شوعىرلاندى
ورتا ازيا التىن، اسىل تاس، قاس تاسى كاسىپ باقشاسى جيىنى 8 قابات، شينجياڭنىڭ ءىشى - سىرتىنان 22 التىن، اسىل تاس، قاس تاسى ءزىننات بۇيىمدارىن جاساۋ كاسىپورىندارى مەن قاتىستى قۇرىلىمدار ىرگە تەپكەن.
كاسىپ باقشاسىنىڭ 1 - قاباتى مادەنيەت كورگىزبە اۋماعى، جوعارى دەڭگەيلى جاسامپازدىقتى كورسەتۋ اۋماعى جانە ونىمدەردى تانىستىرىپ ساتۋ اۋماعى سىندى 3 اۋماققا بولىنەدى.
مادەنيەت كورگىزبە اۋماعىندا، ساياحاتشىلار دۇنيە ءجۇزىنىڭ التىن كاسىبى تاريحىن، جۇڭگونىڭ التىن كاسىبى تاريحىن، شينجياڭنىڭ التىن كاسىبى تاريحىن تۇسىنە الادى. شينجياڭ التىن بايلىعى شوعىرلى جەرلەردىڭ ءبىرى، مۇندا شينجياڭنىڭ جەر بەدەرىنە ەلىكتەپ جاسالعان قۇم نۇسقا بار، ول شينجياڭنىڭ التىن بايلىعىنىڭ تارالۋىن تىكە كورسەتەدى. كورگىزبە زالىنان تابيعي التىن كەن تاستارىن دا كورۋگە بولادى، ايتۋلارعا قاراعاندا، ءبىر توننا التىن كەن تاسىنان نەبارى 3 گرام التىن وندىرىلەدى ەكەن، مۇنان التىننىڭ وتە سيرەك كەزدەسەتىندىگىن بىلۋگە بولادى.
التىن مادەنيەتىن ءتۇسىنىپ، اسەم دە سالتاناتتى التىن ءزىننات بۇيىمدارىن تاماشالاۋدان سىرت، 1 - قاباتتان ءۇرىمجى فينانستىق باعا قويۋ، ەسەپ جابۋ قىزمەت وتەۋ ورتالىعى ازىرلەگەن التىن ناقتى زاتىنىڭ، كەشەۋىلدەپ شىعاتىن زاتىنىڭ جانە ونىڭ تۋىندامالى ونىمدەرى ساۋداسىنىڭ ناقتى ينفورماتسياسىنان قىزمەت وتەۋىنەن، حالىق اقشاسىنىڭ حالىقاراداعى نەگىزگى اقشالارمەن، جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋى بويىنداعى مەملەكەتتەردىڭ ۇساق اقشالارىنىڭ ناقتى باعامى ينفورماتسياسىنان قىزمەت وتەۋىنەن، التىن، اقشا سياقتى جاقتارداعى فينانستىق بىلىمدەر سياقتىلاردان قىزمەت وتەۋىنەن يگىلىكتەنۋگە بولادى.
كاسىپ باقشاسىنىڭ قىزمەتكەرى حۋو سىسى بىلاي دەپ تانىستىردى: ورتا ازيا التىن، اسىل تاس، قاس تاسى كاسىپ باقشاسى ءار قاباتتىڭ فۋنكتسياسىنىڭ ورنىن تۇراقتاندىرۋىندا ەگجەي - تەگجەيلى ءبولىس جاساعان، مۇنىڭ ىشىندە 1 - قابات التىن مادەنيەتى، التىن ونىمدەرىن تانىستىرىپ ساتۋ جانە التىن ساۋداسىنىڭ سايكەستى قىزمەت وتەۋ اۋماعى، 2 - جانە ونان جوعارى قاباتتار التىن، اسىل تاس، قاس تاسىن ءوندىرۋ، مانەرلەۋ ورىندارى مەن سايكەستى قىزمەت وتەۋ اۋماقتارى.
”شينجياڭ ەلىمىزدەگى ماڭىزدى التىن وندىرىلەتىن جەر رەتىندە، جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋى بويىنداعى مەملەكەتتەردىڭ التىن بازارىمەن تەرەڭدەي سەلبەستىك جاساۋدى، التىن بازارىنىڭ تۇتاس كاسىپ تىزبەگى بويىنشا دامۋىن جانە التىن بازارىندا جاڭالىق اشىپ باياندى دامۋىن ىلگەرىلەتۋ سياقتى جاقتاردا تابيعي ارتىقشىلىققا يە“، - دەدى حۋو سىسى، قازىر كاسىپ باقشاسىنىڭ التىن ءوندىرۋ، مانەرلەۋ مولشەرى 15 تونناعا، قاس تاسىن ءوندىرۋ، مانەرلەۋ مولشەرى 10 تونناعا جەتتى. 2 - مەرزىمدىك قۇرىلىسىنىڭ اياقتالۋىنا ىلەسە، كەلەشەكتە بۇل ارا ورتا، باتىس، وڭتۇستىك ازياعا باعىتتالعان وڭىرلىك التىن كاسىبى شوعىرلانعان رايونعا اينالادى، سونىمەن قوسا ورتا، باتىس، وڭتۇستىك ازيا وڭىرلىك فينانستا جاڭالىق اشۋ ورتالىعى بولادى.
■ جوعارى دەڭگەيلى دامۋ بەتالىسىنان جازبادى
كاسىپ باقشاسىنىڭ 7 - قاباتىندا شينجياڭ جۇڭمين جينيە ءىنجۋ - مارجان ءزىننات بۇيىمدار شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ CNC سيفرمەن مەڭگەرىلەتىن سەحى، ەلەكترلى اۆتوماتتى سەحى، قۇلتەمىر سەحى ادامداردىڭ نازارىن قاشاندا وزىنە بۇرادى. سەرىكتەستىكتىڭ مەتال 3D باسۋ جابدىعى قازىر دۇنيە جۇزىندەگى وزىق جابدىق سانالادى. جۇڭمين جينيەنىڭ القا باستىعى ۋ جينلۇڭ بىلاي دەدى: بۇل جۇڭگونىڭ التىن جاساۋ ەڭ وزىق تەحنيكاسىنىڭ كاسىپ باقشاسىنا كىرگەندىگىن بىلدىرەدى. ونىمەن التىن ءزىننات بۇيىمداردى جاساعاندا ％80 ادام كۇشىن ۇنەمدەۋمەن بىرگە، التىن اشەكەي بۇيىمنىڭ جالتىراۋىقتىعى، ستەرەولدىعى ％60 جوعارىلايدى.
2018 - جىلى شىنجىن دىلۇڭفىڭ ءىنجۋ - مارجان ءزىننات بۇيىم شەكتى سەرىكتەستىگى باستاماشى بولعان 7 التىن ءىنجۋ - مارجان كاسىپورنى بىرلەسىپ قۇرعان جۇڭمين جينيە ورتا ازيا التىن، اسىل تاس، قاس تاسى كاسىپ باقشاسىنا كىرىپ، ەل ىشىندەگى ماڭداي الدى التىن ءوندىرۋ، مانەرلەۋ جابدىقتارى مەن تەحنيكاسىن الا كەلىپ قانا قالماستان، كوپ ماركا بىرگە ءومىر سۇرگەن التىن، كۇمىس، ءىنجۋ - مارجان ءزىننات بۇيىمدار جۇيەسىن دە الا كەلدى.
”ۇيىرمە بولىپ“ شينجياڭعا كەلۋدى تىلگە العاندا، ۋ جينلۇڭ بىلاي دەدى: ورتا ازيا التىن، اسىل تاس، قاس تاسى كاسىپ باقشاسىنا تۇتاس كاسىپ تىزبەگى فاكتورلارى شوعىرلانعان، كولەم ونىمدىلىگىن جانە ماركا ىقپال كۇشىن ايگىلەي الادى.
ەل ىشىندەگى ماڭداي الدى التىن كاسىپورىندارىنىڭ كەلۋى ورتا ازيا التىن، اسىل تاس، قاس تاسى كاسىپ باقشاسىنىڭ مادەنيەت مايەگىن بايىتىپ، ءونىمنىڭ قوسىمشا قۇنىن دا جوعارىلاتتى.
5 - قاباتتاعى شينجياڭ يۇيلۋ چىڭشياڭ التىن ويماشىلىق مادەنيەت جاسامپازدىعى شەكتى سەرىكتەستىگى وسى زامانعى جوعارى عىلىم - تەحنيكا پاتەنت تەحنيكالارىن ىسكە قوسىپ، ويماشىلىق، التىن - كۇمىستى ارالاس ورنالاستىرۋ سياقتى ءداستۇرلى شەبەرلىكپەن جاساۋعا جاڭالىق قوسىپ، توپتاپ ءوندىرۋدى قاناعاتتاندىردى.
7 - قاباتتاعى شينجياڭ يۇيحاي توبى سىلۋ يۇيحاي ءىنجۋ - مارجان شەكتى سەرىكتەستىگى جاڭا ۇلگىنى زەرتتەپ اشۋعا ءمان بەرەدى، ولار اي سايىن 10نان 20عا دەيىنگى جاڭا ۇلگىدەگى ءزىننات بۇيىمدارىن بازارعا شىعارادى ءارى ەلەكتروندىق ساۋدا تۇعىرىنان پايدالانىپ، شينجياڭ ەرەكشەلىگىنە يە التىن ءىنجۋ - مارجان ءزىننات بۇيىمدارىن ”سىرتقا شىعارادى“.
...
ءار كاسىپورىن جوعارى ساپالى دامۋعا تالپىنىپ، جوعارى دەڭگەيلەنۋ بەتالىسىنا تاباندى بولدى.
ءۇرىمجى جوعارى - جاڭا تەحنيكالىق كاسىپتەردى اشۋ رايونى (جاڭا قالا رايونى) مادەنيەت، دەنە تاربيە، ساياحات مەكەمەسىنىڭ باستىعى ۋاڭ حۇڭ بىلاي دەدى: ونەركاسىپ ساياحاتى جاڭا كاسىپ فورماتسياسى ارقىلى ساياحات دامۋىنىڭ جاڭا قالىبىنا جەتەكشىلىك ەتۋ جالپى تۇلعالىق وي جەلىسى بويىنشا، جوعارى - جاڭا تەحنيكالىق كاسىپتەردى اشۋ رايونىندا (جاڭا قالا رايونى) ورتا ازيا التىن، اسىل تاس، قاس تاسى كاسىپ باقشاسى سياقتىلاردى نەگىز ەتكەن ونەركاسىپ ساياحاتىن جانە ساۋدا ىستەرى ساياحاتىن جولعا قويىپ، ”ساياحات + ونەركاسىپ“ ارناسىن جۇزەگە اسىرىپ، ونەركاسىپ ساياحاتىنىڭ جوعارى ساپالى دامۋىن جۇزەگە اسىردى ءارى وسىنى سۇيمەن ەتىپ، تۇتاس الاپتىق ساياحاتتىڭ دامۋىن جەبەدى.
