− رايونىمىزداعى ءار ۇلت كادر، بۇقارا قۇربان ايت مەرەكەسىنىڭ دەمالىسىن بىرگە وتكىزدى
قۇربان ايت مەرەكەسى دەمالىسى كەزىندە تيانشاننىڭ وڭتۇستىگى مەن سولتۇستىگىنىڭ بارلىق جەرى جاراسىمدى، مەيىرىمدى رايعا تولدى، ءار ۇلت بۇقاراسى تۋىستارىنا بارىپ، دوستارىن ارالاپ، نەمەسە بىرگە ءان ايتىپ، بيگە باستى، نەمەسە بىرگە ساياحاتتادى، كوپشىلىك ءتۇرلى تاسىلدەر ارقىلى ىشكى قۋانىشىن بەينەلەپ، تاماشا تۇرمىستى جىرلادى.
■ تۋىستار، دوستار باس قوسىپ، مارە - سارە اڭگىمەلەستى
تۋىستارىمەن، دوستارىمەن ءبىر اراعا باس قوسىپ اڭگىمەلەسىپ، ىنتىماقتى تىلگە تيەك ەتۋ − ادامدار ەڭ ۇناتاتىن مەرەكە تويلاۋ تاسىلدەرىنىڭ ءبىرى.
”اعا، مەرەكە كەلدى، مىناۋ سىزگە الا كەلگەن جەمىس - جيدەك، شاي - سۋسىن...“، ”باۋىرىم، نەگە اۋرە بولدىڭ، تەز ۇيگە كىر...“ 8 - ايدىڭ 12 - كۇنى تۇستەن بۇرىن ماناس اۋدانى لانجوۋۋان قالاشىعى ۋاڭجياجۋاڭ قىستاعىنىڭ تۇرعىنى ۋي حۇڭگۋاڭ وتباسىنداعىلارمەن بىرگە تۋىسى عالام ءيۇسۇپتىڭ ۇيىنە كەلدى. وسىنداي بارىس - كەلىس، ارالاستىق 3 ۇرپاق بويى جالعاسىپ، 20 نەشە جىلدى باستان كەشىردى.
ۋي حۇڭگۋاڭ مەن عالام ءبىرىنىڭ قولىنءبىرى قىسىپ ۇستاپ ۇيگە كىردى. كەڭ دە جارىق قوناق بولمەسىندەگى شاي ۇستەلىنە قۇرت، باۋىرساق، كامپيت سياقتىلار تولتىرا ءتىزىلىپتى، كوپشىلىك اڭگىمەلەرىن ايتىپ، قارقىلداپ كۇلىپ، قۋانىشتى دا جاراسىمدى وتىر.
ۋاڭجياجۋاڭ قىستاعىنا حانزۋ ۇلتى، قازاق ۇلتى، ۇيعۇر ۇلتى قاتارلى كوپ ۇلت قونىستانعان، ۇزاق ۋاقىتتان بەرى ءار ۇلت تۇرعىندارى ىنتىماقتى، بەرەكەلى بولىپ، ءوزارا كومەكتەسىپ كەلەدى. ۋي حۇڭگۋاڭ مەن عالام كىشكەنتايىنان بىرگە وسكەن. 1993 - جىلى عالام كەنجە ۇلى حاميت عالام 8 جاس كەزىندە، حاميتتىڭ ۋي حۇڭگۋاڭدى ”وكىل اكە“ دەپ تانۋىن وتىنەدى، ۋي حۇڭگۋاڭ بۇنى قۋانا قابىلدايدى.
وسى جىلدارى بارىس - كەلىستىڭ تەرەڭدەۋىنە ىلەسە، ەكى ءۇيلى جان ەتەنە بولىپ كەتتى. ”ەكى سەميانىڭ وسى دوستىعىنىڭ ۇزدىكسىز جالعاسۋىن تىلەيمىن“، - دەدى ۋي حۇڭگۋاڭ.
■ وتباسىنداعىلار باس قوسقان ءسات قاشاندا جىلى مەيىرگە تولى بولادى
”شەشە، مەن كەلدىم، مەرەكەڭىز قۇتتى بولسىن“، ”وحو، ۇلىم كەلىپتى عوي، سەنىڭ دە مەرەكەڭ قۇتتى بولسىن.“ 8 - ايدىڭ 13 - كۇنى تۇستەن بۇرىن قۇلجا قالاسىنىڭ 84 جاستاعى قالا تۇرعىنى نيازحان سوپاحۇن زىڭ زۋلياڭدى قۇشاعىنا قىستى.
زىڭ زۋلياڭنىڭ اتا مەكەنى سىچۋاندا، 17 جاسىندا جالعىز ءوزى توعىزتاراۋ اۋدانىنا كەلىپ، نيازحان وتباسىمەن تانىسىپ، ولاردىڭ تۋىسىنداي قامقورلىعىنا يە بولادى دا، سونان باستاپ ءبىر ءۇيلى جانعا اينالادى. جاستارىنىڭ ۇلكەن - كىشىلىگى بويىنشا زىڭ زۋلياڭ نيازحاننىڭ 3 - بالاسى بولادى.
”ولار ماعان وتە جاقسى قارايلاستى. جاس كەزىمدە 2 - ءىنىم ەكەۋىمىز قورعاسقا بارىپ ساۋدا ىستەدىك، كەيىن تۇرمىسىمىز جاقساردى، ەكەۋىمىز دە قۇلجا قالاسىنان ءۇي ساتىپ الىپ، بىرگە كوشىپ كەلدىك، ۇلكەندەر كوبىندە 2 - ءىنىمنىڭ ۇيىندە تۇرادى“. زىڭ زۋلياڭ سويلەي ءجۇرىپ، حۇڭباۋىن الىپ شىقتى.
”شەشە، مىناۋ سىزگە مەرەكەدە جاڭا كيىم السىن دەپ بەرگەنىم. 2 كۇننىڭ الدىندا كەلۋدى ويلاعان ەدىم، ءبىراق تا ءسىز سىرتقا قىدىرىپ كەتىپسىز، حۇڭباۋعا دا قاراماي قويدىڭىز“. زىڭ زۋلياڭ قالجىڭداي تۇرىپ اقشانى نيازحاننىڭ قولىنا بەردى. نيازحان جارقىلداپ كۇلىپ، بالاشا ءماز بولدى.
■ مەرەكەدەگى بازار قامداۋى جەتكىلىكتى بولدى
8 - ايدىڭ 13 - كۇنى ءۇرىمجى قالاسى بەيجيڭ جولىنداعى حۇيجياشىدايدىڭ 2 - قاباتىندا چاڭ ليپيڭ مەن دوسى قول ۇستاسىپ ءبىر كيىم - كەشەك دۇكەنىنە كىردى. چاڭ ليپيڭ بىلاي دەدى: قۇربان ايت مەرەكەسى دەمالىسى كەزىندە ءۇرىمجى قالاسىنداعى ءارقايسى ساۋدا ورىندارى مەن ەرەن بازارلار ءتۇرلى تيىمدىلىك قيمىلدارىن وتكىزدى، باعا تۇسىرگەن وسى ورايدان پايدالانىپ ماۋسىمدىق كيىمدەردى ساتىپ الايىق دەدىك.
بەيجيڭ جولىنداعى حۇيجياشىدايدىڭ جەر استى 1 - قاباتىنداعى ەرەن بازاردا قالا تۇرعىنى ۋاڭ بيننىڭ زات ساتىپ الۋ ارباسى ءتۇرلى تاۋارلارمەن تولىپتى. ”كوبى قيمىل باعاسىندا، اسىرەسە، بالالار ۇناتىپ جەيتىن ۇساق ازىق - تۇلىكتەر. مۇنان سىرت، تەڭىز ونىمدەرى مەن جەمىس - جيدەك ءارى ارزان، ءارى جاس بولعاندىقتان، قىزىعىپ كوبىرەك ساتىپ الدىم“.
دەمالىستاعى بازار قامداۋىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن، ءۇرىمجى قالاسىنداعى ءارقايسى ءىرى تولايىم ساتۋ بازارلارىنداعى سيىر، قوي ەتى، كوكونىس، جەمىس - جيدەك، قوسىمشا ازىق - تۇلىك سياقتىلاردىڭ زات قاينارى جەتكىلىكتى بولدى.
مول بازار قامداۋى بيىلعى قۇربان ايت مەرەكەسى بازارىن توتەنشە دۋمانداتتى.
قۇمىل قالاسىنىڭ بەيگۋانىنىڭ ماڭىنداعى گۇيلين تورتحاناسىنىڭ تورتپەن شۇعىلدانعان تاريحى 80 جىلعا جەتەدى. ”تاياۋ كۇندەرى تاڭەرتەڭ ساعات 7دەن باستاپ قاربالاستىققا ءتۇسىپ، كەشكى ساعات 10دا ارەڭ تىنىم تابامىز، قاربالاستىقتان تابانىمىز جەرگە تيمەيدى. ادەتتە ءبىر كۇندە ءبىر قالتا ۇن ىستەتۋشى ەدىك، قازىر ءبىر كۇندە 4 − 5 قالتا ۇندى تۇگەتەمىز“، - دەدى گۇيلين تورتحاناسىنىڭ قوجايىنى ما شياۋلياڭ.
ساۋدا سارايلارى مەن ەرەن بازارلار زاتپەن تولىق قامداپ تۇردى، اۋىل - قالاشىق بازارلارى دا قاتاردان قالمادى. گۇما اۋدانىنىڭ اۋدان قالاشىعىنداعى جانە اۋىل - قالاشىعىنداعى 15 بازاردان قوي ەتى، بالىق، كوكونىس، جەمىس - جيدەك، كەپتىرىلگەن جەمىس، تورت سياقتىلاردىڭ بارلىعى تابىلادى. ماڭايداعى تۇرعىندار جاقىنداۋ جەردەگى بازارعا بارسا بولعانى، مەرەكەنى تويلاۋعا جەتەرلىك زاتتىڭ بارلىعىن ساتىپ الا الادى.
■ ساياحاتتاپ مەرەكەنى وتكىزۋ ەڭ دۋماندى بولدى
شامدار جانا سالىسىمەن، بۋىرشىن ءدامدى تاعامدار كوشەسىندە ساياحاتشىلار ءيىن تىرەستى. ”بۋىرشىن ءبىر كورىكتى اۋدان قالاشىعى، كەلگەن ادامنىڭ كەتكىسى كەلمەيدى. قۋانارلىعى، وسى جولى تاعى قۇربان ايتقا ۇلگىرىپپىز، وتە دۋماندى بولدى!“ 8 - ايدىڭ 12 - كۇنى بەيجيڭدىك ساياحاتشى لي مين وسىلاي دەدى. ۇعىسۋعا قاراعاندا، قۇربان ايت مەرەكەسى دەمالىسى كەزىندە بۋىرشىن اۋدانى جيىنى 309 مىڭ 300 ادام - رەت ساياحاتشى قابىلداپ، سايكەس مەزگىلدەگىدەن ％77.54 ارتقان.
دەمالىس كەزىندە حوتان ءشول دالا توراڭعىسى ەكولوگيالىق كورىنىس اۋماعى ساياحاتشىلارعا تولدى، ءار كۇندىك قابىلداۋ مولشەرى تۇگەلەي 2000 ادام - رەتتەن اسىپ كەتتى. 8 - ايدىڭ 13 - كۇنى شينجياڭ ىشىنەن كەلگەن جانە بەيجيڭ، تيانجين، انحۇي، شاندۇڭ سياقتى ولكە، قالالاردان كەلگەن ءوز كولىگىمەن ساياحاتتاۋشىلاردىڭ دالالىق اۆتوكولىگى اۆتوتۇراققا سيماي قالدى. قۇمنان سىرعاناۋ، ات ءمىنۋ، تۇيە ءمىنۋ، قۇم موتوتسيكلىنە ءمىنۋ سياقتى ساۋىق - سايران نىساندارى كوپشىلىكتى قۇمدا ساياحاتتاۋدىڭ الماعايىپتىلىعى مەن جۇرەكجاردىلىعىن تولىق سەزىنۋىنە مۇمكىندىك جاراتتى.
توپ - توپ ساياحاتشىلار حوتان ءشول دالا توراڭعىسى ەكولوگيالىق كورىنىس اۋماعى ماڭىنداعى كوچا قىستاعىنىڭ قىستاق تۇرعىنى ابىلاحات ابدۇللاعا سۋ ۇرتتايتىن مۇرسا قالدىرمادى. ”ءبىز پىسىرعان تۇتاس ۇيىتىلگەن قوي، تورە تاباق تاۋىق ەتى، كاۋاپ سياقتى شينجياڭ ەرەكشەلىگىنە يە ءدامدى تاعامدار ساياحاتشىلاردىڭ قارسى الۋىنا بولەندى، جاقىنعى بىرنەشە كۇندەگى كۇندىك تيجارات سومامىز 5000نەشە يۋان بولدى“، - دەيدى ابىلاحات.
ساياحاتشىلارعا تازا دا جايلى ساياحات ورتاسىن ازىرلەۋ ءۇشىن، اقتاۋ اۋدانى ويتاق قالاشىعى ءپىلال قىستاعىنىڭ قىستاق تۇرعىندارى دا قاربالاستىققا ءتۇستى. قىزىلسۋ مۇزدىق باقشاسىنا باراتىن ساياحاتشىلار ءپىلال قىستاعىن باسىپ وتەدى، وسى 2 كۇندە جۇڭگو تەلەگراف شينجياڭ بولىمشە سەرىكتەستىگىنىڭ اقتاۋ اۋدانى ويتاق قالاشىعى ءپىلال قىستاعىندا تۇراتىن ”ۇعىسۋ، تيىمدىلىك جاساۋ، توعىستىرۋ“ قىزمەت اترەتى مەن قىستاق ”ەكى كوميتەتى“نىڭ باستاماسىندا، قىستاق تۇرعىندارى تەگىس اتتانىسقا كەلىپ، اق ءتۇستى قوقسىقتاردى تەرىپ، مۇزدىق باقشاسىنىڭ تاماشا ساياحات ورتاسىن ازىرلەۋ ءۇشىن بار كۇشتەرىن سارقا جۇمسادى.
”اۋىلىمىزدىڭ ورتاسىنىڭ كۇننەن - كۇنگە كورىكتەنە تۇسكەنىن، وسىندا كەلەتىن ساياحاتشىلاردىڭ مولايا تۇسكەنىن كورگەندە، مەن ايرىقشا ماقتانىش سەزىندىم“، - دەيدى اۋىلىنا قايتقان ستۋدەنت شاھيدا اكرام.
(تىلشىلەر ءرايدا، گاي يوۋجۇن، لي داۋجۇڭ، جاڭ تيڭ، حى ليڭ، ءجازيرا نەسىپبەك، جاڭ رۇيلين، ەرىكتى ءتىلشى يە سۇي، ۋاڭ چىن، شۇي ۋانلي جازعان)
