− شينجياڭ اۋىل شارۋاشىلىعى داشۋەسىنىڭ پروفەسسورى جۋ يۋانيوۋ تۋرالى
ءتىلشى جاۋ شييا
جارتى عاسىردان استام ۋاقىتتان بەرى، شينجياڭ اۋىل شارۋاشىلىعى داشۋەسىنىڭ پروفەسسورى جۋ يۋانيوۋ ءومىر بويى جۇرەك قانىن شينجياڭنىڭ بايتاق دالاسىنا ارناپ، ىجداعاتپەن ءبىلىم قۋىپ، زەيىن سالا عىلمي زەرتتەۋمەن شۇعىلدانىپ، شينجياڭ بيازى ءجۇندى قويىنىڭ عىلمي زەرتتەۋ ىستەرىنىڭ دامۋىنا بەرىك نەگىز قالادى.
■ عىلمي ماقالانى بايتاق دالادا جازدى
”پارتيانىڭ ۇندەۋىنە ءۇن قوسۋ ءۇشىن، داشۋەدەن وقۋ تاۋىسقان كەزدەگى 3 تالاپتىڭ ۇشەۋىنە دە شينجياڭدى جازدىم“، - دەيدى 8 - ايدىڭ 6 - كۇنى 91 جاستاعى جۋ يۋانيوۋ شينجياڭعا كەلگەندەگى العاشقى ويى تۋرالى ايتقاندا جىگەرلى، باتىل سەنىممەن.
1952 - جىلى جۋ يۋانيوۋ باتىس سولتۇستىك اۋىل - ورمان شارۋاشىلىعى عىلىم - تەحنيكا داشۋەسىنىڭ مال شارۋاشىلىعى ماماندىعىنان وقۋ تاۋىسقان سوڭ، جۇك اۆتوكولىگىنە وتىرىپ 20 نەشە كۇن ءجۇرىپ ۇرىمجىگە جەتىپ، شينجياڭ 1 - تامىز اۋىل شارۋاشىلىعى شۋەيۋانى (قازىرگى شينجياڭ اۋىل شارۋاشىلىعى داشۋەسى) حايۋاناتتار عىلىمى فاكۋلتەتىنىڭ وقىتۋشىسى بولادى.
مال شارۋاشىلىعىنا دەگەن ىستىق ىنتامەن جۋ يۋانيوۋ مال شارۋاشىلىق رايونىن 2 - ساباقحانا ەتەدى. 1955 - جىلدان 1957 - جىلعا دەيىن، جۋ يۋانيوۋ بەيجيڭدە وتكىزىلگەن ءۇي جانۋارلارىن جەتىلدىرۋ بويىنشا وقۋ - وقىتۋ كۋرسىنا قاتىناسادى، وقۋ تاۋىسۋ عىلمي ماقالاسىن دايىنداۋ ءۇشىن، ول شينجياڭ كۇنەس اسىل تۇقىمدى قوي فەرماسىنا كەلىپ جارتى جىل تۇرادى. جۋ يۋانيوۋ كۇندىز وندىرىسكە، ەڭبەككە قاتىناسىپ، ەگىنشى - مالشىلار مەن تەحنيكتەردەن كىشى پەيىلدىكپەن ۇيرەنسە، كەشتە شام تۇبىندە وتىرىپ ەستەلىگىن رەتتەپ، ماتەريالدارعا تالداۋ جاساپ، تاجىريبەلەرىن قورىتىندىلايدى. بۇل جارتى جىل جۋ يۋانيوۋ ءۇشىن باعالى ءارى ۇمىتىلماس جارتى جىل بولدى: ول شينجياڭ بيازى ءجۇندى قويىن تولدەتۋ، قوزىسىن جەتىلدىرۋ، ورىستە باعۋ، ۆانناعا سالۋ، قوراعا ءبولۋ سياقتى تەحنيكالارىن جانە باسقارۋ تاسىلدەرىن يگەرەدى، سونداي - اق اسىل تۇقىم جەتىلدىرۋدە ورىن تەپكەن ماسەلەلەردى بايقايدى. زەرتتەۋدىڭ ۇزدىكسىز تەرەڭدەۋىنە ىلەسە، ساپالى شينجياڭ بيازى ءجۇندى قويىن جەتىلدىرىپ شىعۋ جۋ يۋانيوۋدىڭ ىزدەنىس نىساناسىنا اينالادى.
■ ونداعان جىلدى ءبىر كۇندەي وتكىزىپ، جاڭا تۇقىم جەتىلدىردى
1954 - جىلى شينجياڭ كۇنەس اسىل تۇقىمدى قوي فەرماسى بۇرىنعى دۇرەگەي بيازى ءجۇندى قوي نەگىزىندە، ەلىمىزدىڭ العاشقى بيازى ءجۇندى قوي تۇقىمى − شينجياڭ بيازى ءجۇندى قويىن جەتىلدىرىپ شىعىپ، ەلىمىزدىڭ قوي تۇقىمىن اسىلداندىرۋىنا اسىل تۇقىمدى قوي ازىرلەيدى.
شينجياڭ بيازى ءجۇندى قويىنىڭ ساپاسىن جوعارىلاتۋ ءۇشىن، جۋ يۋانيوۋ عىلىم - تەحنيكا قىزمەتكەرلەرىمەن بىرگە اسىل تۇقىمدى قوي فەرماسىنداعى قورالى قويلاردى تۇرگە بولەدى، سونداي - اق 7000نان استام اسىل تۇقىمدى قوشقار مەن نەگىزدىك ساۋلىقتىڭ جەكەلەگەن كارتچكالارىن بىرتىندەپ جاساپ شىعادى، ”ءار كارتچكاعا ءجۇنىنىڭ ۇزىندىعى، ءجۇنىنىڭ تىعىزدىعى، ءجۇنىنىڭ قاتتىلىعى سياقتى 10 نەشە ءتۇرلى كورسەتكىش جازدىق، ياعني ءار قويعا بىردەن ’ارحيۆ‘ تۇرعىزدىق“.
قويلاردى ەگجەي - تەگجەيلى تاڭداپ ۇرىقتاندىرۋ ارقىلى بىرنەشە جىلدان كەيىن شينجياڭ بيازى ءجۇندى قويىنىڭ ءتۇرلى كورسەتكىشتەرى بۋىن سايىن جوعارىلايدى، ءبىراق بۇرىنعى تۇقىمنىڭ شەكتەمەلىگى سەبەپتى، اسىلداندىرۋ تىعىرىققا تىرەلەدى.
”تۇقىمى جاقسى بولسا عانا، شينجياڭ بيازى ءجۇندى قويىن جەتىلدىرۋدەن ءۇمىت كۇتۋگە بولادى“. سول كەزدە دۇنيە ءجۇزى كولەمىندە ەڭ ايگىلى بيازى ءجۇندى قوي اۆستراليادا ەدى. 1972 - جىلى ەلىمىز اۆستراليادان اۆستراليا مەرينوس قوشقارىنان ءبىر توبىن ەنگىزىپ، عىلمي زەرتتەۋ جۇرگىزەدى، شينجياڭعا 6 قوشقار بولىنەدى، بۇل جۋ يۋانيوۋدى ايرىقشا جەلپىنتەدى، ول جۇمىس توبىمەن بىرگە ”اسىلداندىرىلعان بيازى ءجۇندى قوي جەتىلدىرۋ“ سىندى ماڭىزدى زەرتتەۋ تاقىرىبىنان قامال الا باستايدى.
اسىل تۇقىمدى قوي جەتىلدىرۋ وڭاي شارۋا ەمەس، جۋ يۋانيوۋ مەن قىزمەتتەستەرى جەرگىلىكتى ساپاسى ەڭ جاقسى قوي مەن اۆستراليا قويىن بۋدانداستىرادى. كۇندەر وتە بەرەدى، بۋدانداستىرۋ تاجىريبەلەرىن بىرىنەن كەيىن ءبىرىن جاساي ءجۇرىپ، جۋ يۋانيوۋ تابان اۋدارماي 13 جىل ىستەيدى. جۋ يۋانيوۋ باسقالار ءمان - ماعىناسىز دەپ بىلەتىن قىزمەتتى قۋانىشقا بالاپ بەرىلە ىستەيدى. قايتا - قايتا تاجىريبە جاساۋ ارقىلى 8 جىلدان كەيىن 4 - بۋىن جۇڭگو مەرينوس قويى اقىرى ءساتتى جەتىلدىرىلىپ، حالىقارالىق وزىق دەڭگەيگە جەتەدى. وسىدان كەيىنگى 10 جىلدا شينجياڭ كۇنەس اسىل تۇقىمدى قوي فەرماسى اسىل تۇقىمدى قويدى جالپىلاستىرۋ ارقىلى 120 ميلليون يۋاندىق ەكونوميكالىق ونىمدىلىكتى جۇزەگە اسىرادى.
■ ءومىرى شينجياڭ بيازى ءجۇندى قويىن جەتىلدىرۋمەن ءوتتى
اماليات بارىسىندا تاجىريبە قورىتىندىلاپ، عىلىم - تەحنيكا جەتىستىكتەرىن ەكونوميكالىق ونىمدىلىككە اينالدىرۋدى ىلگەرىلەتتى، شينجياڭ بيازى ءجۇندى قويىنىڭ دامۋىن جۋ يۋانيوۋ مەن ونىڭ جۇمىس ۇجىمى قالاعان نەگىزدەن بولە قاراۋعا بولمايدى.
1979 - جىلى جۋ يۋانيوۋ مەن ونىڭ جۇمىس ۇجىمى جازعان 110 مىڭ ارىپتىك «شينجياڭ بيازى ءجۇندى قويى» كىتابى باسپادان شىققان سوڭ دەرەۋ ءبىر جولدا ساتىلىپ، بۇكىل مەملەكەتتىڭ مال شارۋاشىلىق رايوندارىنداعى قالىڭ عىلىم - تەحنيكا قىزمەتكەرلەرىنىڭ، مالشىلاردىڭ وسى كىتاپتان بيازى ءجۇندى قويدى باعۋ - باسقارۋ ءادىسىن يگەرۋىنە مۇمكىندىك جاساپ، بيازى ءجۇندى قويىن اسىلداندىرۋ قادامىن جەدەلدەتەدى.
قوي تۇقىمىن اسىلداندىرۋدىڭ نازاريالىق جانە امالياتتىق ۇلەسى كورنەكتى بولعاندىقتان، بۇرىنعى مەملەكەتتىك عىلىم - تەحنيكا كوميتەتى، اۋىل شارۋاشىلىعى كوميتەتى جۋ يۋانيوۋعا ”قوي تۇقىمىن اسىلداندىرۋ تەحنيكاسىن جالپىلاستىرۋ“ سيلىعىن بەرەدى.
اۆتونوميالى رايوندىق وزات عىلىم - تەحنيكا قىزمەتكەرى، مەملەكەتتىك 1 - مامىر ەڭبەك وردەنى... كوپتەگەن اتاق - داڭق الدىندا، جۋ يۋانيوۋ قاراپايىم دا شىنايىلىقپەن: ”شينجياڭ بيازى ءجۇندى قويىن جەتىلدىرۋ جولىندا عىلىم - تەحنيكا قىزمەتكەرلەرى مەن مالشىلار كوپ قۇلشىنىس جاسادى، بۇل كوللەكتيۆ كۇشىنىڭ جاۋھارى“، - دەيدى.
1952 - جىلى شينجياڭعا كەلگەننەن بەرى، جۋ يۋانيوۋ وسى توپىراقتا 67 جىل تۇرمىس كەشىرىپ، قىزمەت ىستەدى. توپ - توپ جاس دارىندىلار ونىڭ جەتەكشىلىگىندە مال شارۋاشىلىعى سالاسىنداعى تەحنيك - مامان، ءپان جەتەكشىسى بولىپ جەتىلىپ شىقتى.
”شينجياڭدا 67 جىل تۇرمىس كەشىردىم، شينجياڭنىڭ دامۋى مەن وزگەرىسىن تۇگەلدەي ءوز كوزىممەن كوردىم. شينجياڭ ماعان وتە كوپ باعالى رۋحاني بايلىق سيلادى، شينجياڭعا كەلگەنىمە وكىنبەيمىن“، - دەدى جۋ يۋانيوۋ اسەرلەنە.
