ۇشقارىلىقتى الاستاۋ شارالارىنا بەلسەندى باعا بەرىپ، قوعامنىڭ جاراسىمدى دامۋىن القادى
شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 9 - ايدىڭ 17 - كۇنى ۇرىمجىدەن بەرگەن حابارى. (ءتىلشى ليۋ بيڭ). شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايوندىق حالىق ۇكىمەتىنىڭ ۇسىنىسىمەن، 9 - ايدىڭ 9 - كۇنىنەن 12 - كۇنىنە دەيىن بۋرۋندي، ۋگاندا، لەسوتو، وڭتۇستىك افريكا، بۋركينافاسو، كونگو (براززاۆيل)، موزامبيك، جيبۋتي، سۋدان، زيمبابۆە سياقتى 16 افريكا ەلىنىڭ، سونداي - اق افريكا وداعىنىڭ جۇڭگودا تۇراتىن ەلشىلەرى مەن ولاردىڭ جۇبايلارى شينجياڭنىڭ ءۇرىمجى، تۇرپاندا ەكسكۋرسيادا، ساپاردا بولدى. ەلشىلەر الەۋمەتتىك اۋماق، كاسىپتىك شەبەرلىككە تاربيەلەۋ - باۋلۋ ورتالىعى، مەشىت، كاسىپورىن سياقتى ورىنداردا تەكسەرۋ جۇرگىزىپ، شينجياڭنىڭ قوعامىنىڭ جاراسىمدى دامۋىن جەبەۋ، ازاماتتاردىڭ ءدىني سەنىم ەركىندىگىن قورعاۋ، از ۇلتتاردىڭ ءداستۇرلى مادەنيەتىن جالعاستىرۋ، لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ، سونداي - اق ۇشقارىلىقتى الاستاۋ جاقتارىندا قولدانعان شارالارى مەن قول جەتكىزگەن تابىستارىن القاپ، جۇڭگو مەن افريكا ەلدەرى لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ جانە ۇشقارىلىقتى الاستاۋ جاعىندا اۋىس - كۇيىستى، سەلبەستىكتى كۇشەيتۋ كەرەك دەپ قارادى.
ەلشىلەر 9 - ايدىڭ 9 - كۇنى ۇرىمجىگە كەلگەن سوڭ، مەترومەن اۋەجايدان قالا رايونىنا بارىپ، كوركەم شينجياڭ فوتو سۋرەت كورمەسىن ەكسكۋرسيالادى، ۇيعۇر، حانزۋ، قازاق، حۇيزۋ سياقتى كوپ ۇلت شوعىرلى قونىستانعان گۋيۋانشياڭ الەۋمەتتىك اۋماعىنا بارىپ جەرگىلىكتى تۇرعىنداردان ىنتىماقتى، جاراسىمدى كۇندەلىكتى تۇرمىستارىن ۇعىستى، شينجياڭ حالىقارالىق ۇلكەن بازارىنا بارىپ، شينجياڭنىڭ وزگەشە ۇلتتىق كيىم - كەشەك، مۋزيكا اسپاپتارىن، سونداي - اق اس - سۋ مادەنيەتىن ىشكەرىلەي ءتۇسىندى ءارى شينجياڭنىڭ ۇلتتىق ەرەكشەلىككە يە مۋزيكاسىنىڭ ىرعاعىمەن بيشىلەرمەن، ساياحاتشىلارمەن بىرگە شاتتانا بيگە باستى.
افريكا وداعىنىڭ جۇڭگودا تۇراتىن ۋاكىلى راحمانتالا وسمان: ”بۇل مەنىڭ كوركەم شينجياڭعا تۇڭعىش رەت كەلۋىم، بۇل جەردەگى ءار ۇلتتىڭ تاتۋ - ءتاتتى تۇرىپ، تىنىش ءومىر، شات - شادىمان تىرشىلىك كەشىپ جاتقاندىعىن كورىپ قاتتى قۋاندىم. مادەنيەت پەن ۇلتتىڭ كوپ تۇرلىلىگى −مەملەكەتتىڭ باعالى بايلىعى، جۇڭگو ۇكىمەتىنىڭ وسى جولداعى قۇلشىنىسىن القايمىن. شينجياڭنىڭ دامۋ دەڭگەيى دە كىسىگە تەرەڭ اسەر قالدىرادى، جۇڭگو مەن افريكانىڭ سەلبەستىكتى كۇشەيتىپ، بىرگە دامۋىن ءۇمىت ەتەمىن“ دەدى.
بۋرۋنديدىڭ جۇڭگوداعى باس ەلشىسى مارتين مبازۋمۋتيما مىنانى ءبىلدىردى: ”شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايوندىق ۇكىمەتتىڭ ۇلتتار ىنتىماعىن جەبەۋ، قوعام جاراسىمدىلىعىن قورعاۋ ءۇشىن كوپتەگەن شارا قولدانىپ، بەلسەندى ىلگەرىلەۋشىلىككە قول جەتكىزگەندىگىن، سونىمەن بىرگە مادەنيەت ىستەرىنىڭ دامۋىن كۇش سالا جەبەگەندىگىن كوردىك، بۇل ۇلتتار ىنتىماعىنا پايدالى، مەملەكەتتىڭ دامۋىنا بەلسەندى ىقپال جاسايدى“.
ەلشىلەر شينجياڭنىڭ ءتۇيىندى زورلىقتى كۇش لاڭكەستىك دەلولارى كورمەسىن ەكسكۋرسيالادى ءارى تۇرپان قالاسى گاۋچاڭ رايونىنىڭ كاسىپتىك شەبەرلىككە تاربيەلەۋ - باۋلۋ ورتالىعىن ارالادى. ۋگاندانىڭ جۇڭگوداعى باس ەلشىسى كريسپۋس كيونگا مىنانى ءبىلدىردى: ”شينجياڭ زورلىقتى كۇش لاڭكەستىككە سوققى بەرۋ جاعىندا كوپتەگەن ءونىمدى ادىستەردى قولدانىپ، تاربيەلەۋ − باۋلۋ ارقىلى جاستاردى دۇرىس جولعا تۇسۋگە جەتەكتەدى. ۋگاندانى قامتىعان افريكا ەلدەرى لاڭكەستىككە قاتتى كەكتەنەدى، شينجياڭنىڭ وزىق تاجىريبەلەرىن ۇيرەنىپ، قابىلداپ، جۇڭگو جاقپەن لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ سەلبەستىگىن ورىستەتۋدى قالايدى“.
وڭتۇستىك افريكانىڭ جۇڭگوداعى ەلشىلىگىنىڭ ۋاقىتشا ءىس جۇرگىزۋشىسى بالاتسىڭ: ”لاڭكەستىك بۇقاراعا ءتان جاعىنان زيان جەتكىزىپ قانا قويماي، تىپتەن پسيحيكالىق جاقتان دا زياندايدى. شينجياڭ لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ جانە ۇشقارىلىقتى الاستاۋ شارالارىن بەلسەنە قولدانىپ، 3 جىلعا تاياۋ ۋاقىتتان بەرى زورلىقتى كۇش لاڭكەستىك دەلولارى تۋىلعان جوق، مۇنى القاۋعا تاتيدى“ دەدى.
تىگىنشىلىك، ەلەكتروندىق ساۋدا سياقتى كاسىپتىك شەبەرلىككە باۋلۋ كۋرستارىن، سونداي - اق تاربيەلەنۋشىلەردىڭ جاتاقتارىن ەكسكۋرسيالاعان سوڭ، لەسوتونىڭ جۇڭگوداعى باس ەلشىسى رايچۋ سايتناني: ”مەن تاربيەلەۋ - باۋلۋ ورتالىعىنىڭ ءادىسىن قۇپتايمىن، بۇل −ۇكىمەتتىڭ بۇقاراعا جاۋاپتى بولعاندىعىنىڭ بەينەسى. بۇل جەردەگى تاربيەلەنۋشىلەر ەرەكشە كوڭىلدى ەكەن، كوپتەگەن قولدانىلمالى شەبەرلىكتى ۇيرەنىپتى.
مەن ەلىمە جۇڭگونىڭ تاجىريبەلەرىن تانىستىرامىن“ دەدى. زيمبابۆەنىڭ جۇڭگوداعى ەلشىلىگىنىڭ اقىلشىسى رانگاريراي مۋزاپۋ تاربيەلەنۋشىلەردەن ورتالىقتىڭ ورنالاستىرعان ساباقتارىن، كۇندەلىكتى تۇرمىستارىن، سونداي - اق الداعى جۇمىستانۋ بولاشاعىن سۇراپ، ولاردى شەبەرلىكتى قۇلشىنا ۇيرەنىپ، وقۋ تاۋىسقان سوڭ كوڭىلدەگىدەي جۇمىس تاۋىپ، قىزمەتتە تابىسقا جەتۋگە جىگەرلەندىردى. كوپتەگەن ەلشىلەر مىنانى ءبىلدىردى: باتىستاعى كەيبىر اقپارات قۇرالدارىنىڭ شينجياڭنىڭ تاربيەلەۋ - باۋلۋ ورتالىعى جونىندەگى حابارلارى شىلعي وتىرىك، بۇل ولاردىڭ كولگىرلىگىن ايپاراداي اشىپ تاستادى، ءبىز شىنايى شينجياڭدى ءوز كوزىمىزبەن كورىپ ءتۇسىنۋىمىز كەرەك.
ەكسكۋرسيا، ساپار بارىسىندا ەلشىلەر جۇڭگونىڭ ءدىن ساياساتىنا جوعارى باعا بەردى. شينجياڭ ءىسلام ءدىنى شۋەيۋانىندا ەلشىلەر شۋەيۋان باستىعى ابدۇرىقىپ ءتومۇرنيازدان مەكتەپتىڭ ساباق ورنالاستىرۋلارى، وقۋشىلاردىڭ جۇمىستانۋ بەتالىسى سياقتى ماسەلەلەردى ۇعىستى. سوماليدىڭ جۇڭگوداعى ەلشىلىگىنىڭ اقىلشىسى الي مۇحامەت قۇسايىن مىنانى ءبىلدىردى: ”سومالي دا لاڭكەستىكتىڭ زيانكەستىگىنە قاتتى ۇشىراپ وتىر، لاڭكەستەر ءدىندى جەلەۋ ەتىپ كوپتەگەن جاستاردى بۇرىس جولعا ءتۇسىردى، ءدىن شۋەيۋانىنىڭ مۇسىلمان جاستارىنا ءىسلام مادەنيەتىن ۇيرەنۋ ورنى مەن ورايىن ازىرلەگەندىگىن كورىپ قاتتى قۋاندىم، بۇل سومالي ءۇشىن وتە جاقسى ۇلگى“.
جيبۋتيدىڭ جۇڭگوداعى ەلشىلىگىنىڭ اقىلشىسى كادار روبلە تۇرپان قالاسى گاۋچاڭ رايونىنداعى قازيحان مەشىتىن كورگەن سوڭ: ”نەشە ءجۇز جىلدىق تاريحى بار بۇل مەشىت جيبۋتيدىڭ مەشىتتەرىندەي جاقسى قورعالىپتى، مەشىتتىڭ باسقارۋى جانە سەنۋشىلەردىڭ ناماز وقۋى اسا ءتارتىپتى ەكەن“ دەدى.
ەلشىلەر تاعى تۇرپان قالاسى گاۋچاڭ رايونىندا ءجۇزىم كاسىبىنىڭ دامۋى، كارىزدىڭ قورعالۋى مەن ساياحاتتىق اشۋ، يار قالاشىعىن كوشىرىپ كەدەيلىكتەن ارىلتۋ قىزمەتىمەن تانىسىپ، بەيزاتتىق مادەنيەتتىڭ مۇراگەرلەرىنىڭ، حالىق ونەرپازدارىنىڭ ”نازىركوم“ كونسەرتىن، سونداي - اق ۇلتتىق مۋزيكا اسپاپتارى كونسەرتىن كوردى.
كونگونىڭ (براززاۆيل) جۇڭگوداعى ەلشىلىگىنىڭ كىشى ەلشىسى البەرت ەلانكا مىنانى ءبىلدىردى: ”جۇڭگو ۇكىمەتىنىڭ ۇلت ساياساتى شينجياڭداعى ۇلتتاردىڭ جاراسىمدى تۇرۋىنا كەپىلدىك ەتتى، مادەنيەتتىڭ كوپ تۇرلىلىگى −شينجياڭنىڭ تارتىمدىلىعى. ءبىز بۇل جەردە بۇرىن زورلىقتى كۇش لاڭكەستىك دەلولارىنىڭ ءجيى تۋىلعاندىعىن بىلەمىز، ءبىراق قازىر بەيبىت، تىنىش ەكەن، مۇنى جەرگىلىكتى ۇكىمەتتىڭ ورنىقتىلىقتى قورعاۋ جانە دامۋ جاعىندا جاساعان قۇلشىنىستارىنان بولە قاراۋعا بولمايدى، بۇل قۇلشىنىستار بىرتىندەپ تەرەڭدەۋدە، مىنە بۇل ءبىز ۇيرەنۋگە ءتيىستى جەر“.
