راك اۋرۋىنا شالدىققاندا، كوپ ادامدار: اۋرۋعا شالدىققان نە ٴۇشىن مەن بولامىن؟ قىرسىققانداي راك نە ٴۇشىن ٴدال مەنى تابادى؟- دەپ مازالانادى.
راك اۋرۋى ٴسىرا قالاي پايدا بولادى؟
ٴبىرىنشى، راك اۋرۋى — ۇنەمشىلدىك، تەجەۋدەن پايدا بولادى
1. كوگەرگەن جەمەكتىكتەردى تاستاۋعا قيماعاننان باۋىرراگى پايدا بولادى.
جەر جاڭعاعى، جۇگەرى، بۇرشاق تەكتەس كراحمال قۇرامى جوعارى جەمەكتىكتەر كوگەرىپ كەتسە، ەڭ جاقسىسى تاستاعانىمىز ٴجون. ويتكەنى جوعارى تەمپەراتۋرا مەن دىمقىل ورتادا كراحمالدان باۋىر راگىن تۋدىراتىن سارى اشىتقىلى زەڭ پايدا بولادى. ال كوپ ٴتۇرلى زەرتتەۋلەر سارى اشىتقىلى زەڭنىڭ راكقا شالدىقتىراتىن ەڭ كۇشتى حيميالىق زات ەكەنىن، ٴبىر ميلليگرامىنان راك پايدا بولاتىنىن دالەلدەدى .
2.جاڭا كوكونىس، جەمىستەردى جەۋگە قيماۋ — راكقا شالدىعۋ قاتەرىن ارتتىرادى.
ساناققا نەگىزدەلگەندە، جەمىس-جيدەكتەردى جەتكىلىكتى جەمەۋدەن قاتىستى اۋرۋعا شالدىعىپ جان ۇزگەن ادام سانىنىڭ رەتى مىناداي: قان جەتىسپەۋ سيپاتتى جۇرەك اۋرۋى 472 مىڭ 500 ادام، وكپە راگى 208 مىڭ 400 ادام، وڭەش راگى 60 مىڭ 700 ادام، كومەي راگى 540 ادام ، اۋىز قۋىسى راگى 3 مىڭ 600 ادام بولعان.
بۇل جۇڭگو اۋرۋدىڭ الدىن الۋ جانە تىزگىندەۋ ورتالىعى جانە سوزىلمالى، جۇقپالى بولماعان اۋرۋلاردىڭ الدىن الۋ ورتالىعىنىڭ «2013-جىلى جۇڭگوداعى 25 جاستاعى جانە ودان جوعارى جاستاعى ادامداردىڭ جەمىس-جيدەكتەردى جەتكىلىكتى جەمەۋى سالدارىنان قازا بولۋىنا تالداۋ جاساۋ» جونىندەگى زەرتتەۋىندە بايقالعان .
جەمىس بولسا دا، بولماسا دا بولادى دەپ ويلاماۋ، كۇنىنە 200-350 گرام جاڭا جەمىس جەۋ ٴتيىس، جەمىس شىرىنى، كونسەرۆا، جەمىس قاعى سياقتىلار دا جاس جەمىستىڭ ورنىن باسا المايدى.
ەكىنشى، راك — جالقاۋلىقتان پايدا بولادى
1. ارەكەت جاساۋعا زاۋقى سوقپاۋ 13 ٴتۇرلى راك اۋرۋىنىڭ قاتەرىن ارتتىرادى.
جۇمىس قاربالاس، ٴۇي شارۋاسى كوپ بولسا، ارەكەت جاساۋعا بولماي ما؟ وسىنداي بويكۇيەز بولساڭ، راك اۋرۋىنىڭ قاتەرى ارتا تۇسەدى.
ا ق ش مەملەكەتتىك راك اۋرۋىن زەرتتەۋ ورنىنىڭ بايقاۋىنشا، ارەكەتى ەڭ از ەرەسەك اداممەن سالىستىرعاندا، ارەكەتى ەڭ كوپ ەرەسەك ادامنىڭ راكقا شالدىعۋ مولشەرى % 7 تومەن بولعان.
ارەكەتى ەڭ كوپ ادامدار كۇنىنە ورتا ەسەپپەن ٴبىر ساعاتتان استام ۋاقىت تەز جۇرەدى، ولاردىڭ وڭەش راگىنا شالدىعۋ ىقتيمالدىعى %42 تەن، باۋىر راگىنا شالدىعۋ ىقتيمالدىعى % 27 تەن، بۇيرەك راگىنا شالدىعۋ ىقتيمالدىعى % 23 تەن از بولادى. قانشا قاربالاس بولسا دا ارەكەت جاساۋدى ۇمىتپاۋ، قانشا جالقاۋ بولسا دا ارەكەت جاساۋ كەرەك.
2. دەنساۋلىق تەكسەرتۋگە ەرىنۋ — راك اۋرۋىن ەرتە بايقاۋ ۋاقىتىن وتكىزىپ قويادى
راكقا شالدىققان كوپتەگەن ناۋقاستار اسقىنعان كەزدەگى اۋرۋ بەلگىلەرى بايقالعان سوڭ عانا شيپاحاناعا بارادى، بۇل كەزدە كوبىندە كەشىگىپ، ەڭ جاقسى ەمدەلۋ مەرزىمىن وتكىزىپ قوياتىندىقتان، شيپاگەرلەردىڭ دە امالى قالمايدى .
مىناۋ ەسىڭىزدە بولسىن: ساۋ دەنەلى ادامدار ٴار جىلى بەلگىلى مەرزىمدە دەنساۋلىعىن تەكسەرتىپ تۇرۋى، اۋلەتىندە راك اۋرۋى تاريحى، قاتەرلى فاكتور بار ادامدار ٴار جىلى بەلگىلى مەرزىمدە باعىتتامالى تەكسەرتۋى كەرەك. مىسالى، وكپە راگىنا شالدىققان اسا قاتەرلى ادامدار تومەن دوزالى ۆينت CT دە تەكسەرتۋى، 25 جاستان جوعارى ايەلدەر ومىراۋ بەزىن اسىرە دىبىس اسپابىندا بەلگىلى مەرزىمدە تەكسەرتىپ تۇرۋى كەرەك.
ٴۇشىنشى، راك اۋرۋى — تاماقتانۋدان پايدا بولادى
1. وتە ىستىق تاماقتاردى ۇنەمى جەۋ وڭەش راگىنىڭ قاتەرىن ارتتىرادى
65℃تان جوعارى ىستىق ىشىمدىك ىشسە، وڭەش راگىنا شالدىعۋ قاتەرىن ارتتىرۋى مۇمكىن. مۇنىڭ سەبەبى وتە ىستىق ىشكەندە وڭەشتىڭ كىلەگەي قابىعىن كۇيدىرىپ جانە ۇزدىكسىز تىتىركەندىرىپ، وڭەشتىڭ كىلەگەي قابىعىنىڭ قالىڭداۋىن، وزگەرۋىن تۋدىرىپ، راكقا وزگەرۋ قاتەرىن ارتتىرادى .
ٴوز دەنە تەمپەراتۋراسىنان جوعارى تاعامداردى جەمەۋ، قازاننان ەندى عانا شىققان تاماقتى الدىمەن ٴبىراز ۋاقىت قويىپ، اۋىزدى كۇيدىرمەيتىندەي بولعان كەزدە جەۋ كەرەك.
2. ۇنەمى ەت، قاقتاما، مايعا قۋىرىلعان جەمەكتىكتەردى جەۋ، ىشەك راگىنىڭ قاتەرىن ارتتىرادى.
مايلى، ەت قۇرامى مول جەمەكتىكتەردى جەۋ، قارا استىق جانە كوكونىستەر از بولۋ، ونىڭ ۇستىنە ارەكەت وتە از بولۋ، اسقازان-ىشەكتىڭ جيىرىلۋ قارقىنى باياۋلاتادى، سونىمەن بىرگە ماي قۇرامى جوعارى جەمەكتىكتەردى كوبىرەك تۇتىنۋ ىشەك جولىنداعى ٴوت سۇيىقتىعى قىشقىلىنىڭ ٴبولىنىپ شىعۋىن ارتتىرىپ، ىشەك جولىنىڭ كىلەگەي قابىعىن تىتىركەندىرەدى جانە زاقىمدايدى. ۋاقىت ۇزارا كەلە ىشەك راگىنىڭ قاتەرىن ارتتىرادى.
ەتتى لايىقتى مولشەردە جەۋ، ٴار جولعى تاعامدا كوكونىس بولۋ، ٴار كۇنى جەمىس جەۋ، قارا استىق، مىسالى، قارا كۇرىش، كاۋلەن، سۇلى، ۇرمە بۇرشاق، سارى بۇرشاق، ٴتاتتى كارتوپ، كارتوپ سياقتىلار نەگىزگى تاعامداردىڭ ۇشتەن ٴبىرىن ۇستاۋى ٴتيىس.
3. ٴتاتتى تاعامداردى شەكتەن تىس كوپ جەۋ ۇيقى بەزى راگىنىڭ قاتەرىن ارتتىرادى
ٴتاتتى تاعامداردى كوپ جەۋ ۇيقى بەزى راگىنىڭ پايدا بولۋ مولشەرىن ارتتىرادى. ٴتاتتى جەۋ ينسۋليننىڭ كوپ مولشەردە ٴبولىنىپ شىعۋىن تۋدىرىپ، ۇيقى بەزى قىزمەتى زاقىمدالادى. ال بۇل ۇيقى بەزى راگىن تۋدىراتىن كومەسكى فاكتورلاردىڭ ٴبىرى.
ۇيقى بەزى راگىنان سىرت، وتە اشقارىندا جانە تاماقتان كەيىنگى قانداعى قانت دەڭگەيى ادامزاتتىڭ ومىراۋ راگى، جاتىر ىشكى پەردەسى راگى جانە تەرى راگىنا شالدىعۋ قاتەرىن كورنەكتى ارتتىرادى. ٴتاتتى سۋسىندىق، وتقا پىسىرىلعان بولكا سياقتى كومەسكى قانتتار دا قانت قۇرامى مول ازىقتىقتار، ولاردى جەۋگە دە كوڭىل بولگەنىمىز ٴجون.
ٴتورتىنشى، راك اۋرۋى — ٴتۇن بويى ۇيىقتاماۋدان پايدا بولادى
ۇزاق ۋاقىت ٴتۇن بويى ۇيىقتاماۋ — وسپەنىڭ كوپ تۋىلۋىنىڭ ٴبىر سەبەبى. ويتكەنى ٴتۇن بويى ۇيىقتاماۋدان ىشكى سەكراتسيالىق گورمون دەڭگەيى بۇزىلىپ، كلەتكانىڭ زات الماسۋى قالىپسىز كۇيگە ٴتۇسىپ، ادام دەنەسىندەگى كلەتكانىڭ قالىپتى بولىنۋىنە ىقپال جاساپ، كلەتكادا كەنەت وزگەرىس تۋدىرىپ، راكقا شالدىعۋ قاتەرىن جوعارىلاتادى.
حالىقارالىق راك زەرتتەۋ قۇرىلىمى دا تۇنگى قىزمەتتى راكقا شالدىقتىراتىن كۇشتى فاكتور دەپ الدە قاشان تۇراقتاندىردى. كۇندىز 8 ساعات قىزمەت ىستەيتىن ادامدارمەن سالىستىرعاندا، تۇنگى كەزەكشىلەر توبىنىڭ سوڭعى مەزگىلدەگى وسپە قاتەرى % 24، العاشقى مەزگىلدەگى وسپە قاتەرى % 49 ارتقان. ەندىگارى تۇندەلەتىپ قىزمەت ىستەپ، دەنساۋلىقتان ايىرىلماڭىز! كەشكى ساعات 11 دەن بۇرىن ۇيىقتاپ، 7 ساعات ۇيقىعا كەپىلدىك ەتسەڭ، تۇندە ۇيىقتاماۋدان پايدا بولاتىن راك سەنەن الىستايدى.
بەسىنشى، راك اۋرۋى — اشۋدان پايدا بولادى
مىنەز-قۇلقىڭنىڭ قانداي بولۋى وسپە اۋرۋىنا شالدىعۋعا ىقپال جاسايدى.
راك اۋرۋى دەپ اتالاتىن ٴبىر ٴتۇرلى مىنەز بار، مۇنداي مىنەزدەگى ادامدار ٴبىرشاما تۇيىق كەلەدى، ادەتتە ادامدارمەن قارىم-قاتىناس جاساۋعا ولاق، ۇنەمى قۇسالانىپ جۇرەدى. ۇزاق ۋاقىت وسىنداي بولعاندا يممۋنيتەت قىزمەتىنە ىقپال جاساپ، راك اۋرۋىنىڭ جابىسۋىنا وراي تاۋىپ بەرەدى.
1.اشۋلانۋدان وڭەش راگى پايدا بولۋى مۇمكىن.
تەكسەرۋگە قاراعاندا، مىنەزى كۇيگەلەك، اشۋشاڭ ادامدار وڭەش راگىنا وڭاي شالدىعادى ەكەن. ايگىلى وسپە اۋرۋى مامانى حى يۇيمين دا مۇنى كلينيكادا دالەلدەپ، وڭەش راگىنا شالدىققان ناۋقاستاردىڭ ونىنىڭ ىشىندە سەگىز دە توعىزى قىڭىر، كۇيگەلەك مىنەزدى ەكەنىن انىقتاپ شىققان.
2. اشۋدان وكپە راگى پايدا بولۋى مۇمكىن.
وكپە راگى « ٴۇش توزاڭدى تۇماننان»، ياعني شاڭدى تۇماننان، ىس-تۇتەكتەن جانە شاڭىتتان قاتتى قورقادى. « شاڭدى تۇمان» دەگەنىمىز سىرتتاعى اتموسفەرانىڭ بىلعانۋى، بۇل جونىندە ادامداردىڭ قىراعىلىعى سالىستىرمالى جوعارى بولادى. «ىس-تۇتەك» دەگەنىمىز ٴۇيدىڭ اۋاسىنىڭ بىلعانۋى، اس ۇيدەگى ماي قۋرىرۋ، تەمەكىدەن ٴتۇتىن قاپتىرۋ جانە اشەكەيلەۋدەن پايدا بولعان اۋانىڭ بىلعانۋى. ال «بۇلىڭعىر تۇمان» دەگەنىمىز پسيحيكالىق بىلعانۋ، ياعني قۇسالانۋ، بۇل دا وكپە راگىن تۋدىراتىن كوڭىل كۇي فاكتورى.
3.اشۋدان ومىراۋ راگى پايدا بولۋى مۇمكىن
كوڭىل كۇيدىڭ جاقسى بولماۋى — ومىراۋدى كۇتىمدەۋدەگى باستى تيىم. ومىراۋ راگىنىڭ تارالعىش اۋرۋلارىن تەكسەرۋگە نەگىزدەلگەندە، كۇيگەلەك، الاقۇيىن، جابىرقاۋ ادامداردا ومىراۋ بەزى ٴوسۋ سيپاتىنداعى اۋرۋلار ٴجيى كەزدەسەدى ەكەن.
از اشۋلانىپ، كوڭىل كۇيدى جاقسى ساقتاۋ، بۇل ەڭ قاراپايىم دا وڭاي ورىنداۋعا بولاتىن ٴىس.
اۋدارعان: قادىر ماقان
