شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ تىلشىلەرى ليۋ بيڭ، باي جىچياڭ
قىس باسىنداعى وڭتۇستىك شينجياڭ اۋىل - قىستاق ەڭبەككۇشتەرىنىڭ سىرتقا شىعىپ ماقتا تەرىپ كىرىسىن ارتتىراتىن قاربالاس مەزگىل سانالادى، ءبىراق حوتان اۋدانى تاۋاككول اۋىلىنىڭ ديقانى جالەل احىمەت پەن ايەلى بيىل ءۇيىنىڭ قاسىنان ”قۇمدى ءشول مەرگياسى“ دەپ اتالعان ەتتى سۇڭعىلا قازۋ سىندى اقشاسى اناعۇرلىم كوپ قىزمەت تاپتى.
”ايەلىم ەكەۋىمىز ’سۇڭعىلا قالاشىعى‘نان ەتتى سۇڭعىلا قازامىز، كۇنىنە 400 كيلوگرامنان كوپ قازىپ، ءبىر كيلوگرامىن قازعانىمىز ءۇشىن ءبىر يۋان تابامىز، اقشاسىن ءار كۇنى ەسەپتەپ الىپ وتىرامىز.
قازىر ءبىر ايعا جەتپەيتىن ۋاقىتتا 8000 يۋاننان كوپ تاپتىق، بۇل دەگەنىڭىز 2 − 3 اي ماقتا تەرگەندە تاباتىن اقشا“، - دەيدى جالەل احىمەت.
بۇل جۇمىسقا ەندى كىرىسكەنىمەن، ءبىر ايعا جۋىق ۋاقىتتا جالەل احىمەت ەتتى سۇڭعىلا قازۋدىڭ ءادىسىن يگەرىپ الىپتى: كەتپەنمەن (تەسە) سەكسەۋىلدىڭ تامىرىن شاۋىپ، 30 − 40 سانتيمەتردەي قازساڭ سەكسەۋىلدىڭ تامىرىنا جابىسىپ وسەتىن ەتتى سۇڭعىلانى تاۋىپ الاسىڭ، ونان سوڭ قۇم توپىراق ىشىنەن ەتتى سۇڭعىلانى تۇتاس تامىرىمەن نەمەسە ۇياسىمەن قازىپ الىپ شىعىپ، ورنىن قايتا قۇمدى توپىراقپەن تولتىرىپ قوياسىڭ، كەلەر جىلى كوكتەمدە ەتتى سۇڭعىلانىڭ جاڭا ءبىر توبى قايتا ءوسىپ شىققاندا تاعى كەلىپ قازىپ الساڭ بولدى.
جالەل احىمەت ايتىپ وتىرعان ”سۇڭعىلا قالاشىعى“ دەگەن ءىس جۇزىندە حوتان اۋدانىندا ەتتى سۇڭعىلا ءوسىرۋشى لي يۇنحايدىڭ تاۋاككول اۋىلىنداعى 60 كەدەي وتباسىمەن بىرگە قۇرعان سۇڭعىلا قالاشىعى ەگىنشىلىك كاسىپتىك سەلبەستىك كووپەراتيۆى. تاۋاككول اۋىلى تاكلاماكان ءشولىنىڭ كىندىگىنە ورنالاسقان، جەرگىلىكتى ديقان - مالشىلاردىڭ كىرىسىن ارتتىرۋ، كەدەيلىكتەن ارىلۋ شارت - جاعدايى ەرەكشە شەكتى، كوشپەلى قۇم بۇل جەردەگى تۇرعىنداردىڭ ءوندىرىس - تۇرمىسىنا كوپ جىلدار بويى قاتەر ءتوندىرىپ كەلەدى. 2012 - جىلدان بەرى لي يۇنحاي كووپەراتيۆ مۇشەلەرىن باستاپ 32 مىڭ مۋلىق قۇمدى شولدە قۇمدى تىزگىندەيتىن، قۋاڭشىلىققا ءتوزىمدى سەكسەۋىلدەن 18 ميلليون ءتۇپ، جيدە، توراڭعى سياقتىلاردان 200 مىڭ ءتۇپ ەگىپ، ءوسىرىپ، سەكسەۋىلدىڭ تامىرىنا ەتتى سۇڭعىلانى قوسىپ ەگىپ، يەن جاتقان قۇمدى ءشولدى جاسىل جەلەك جامىلعان ءدارى ماتەريال بازاسىنا اينالدىردى.
كووپەراتيۆ مۇشەسى تۇرسۇن ماحمۇت تىلشىگە بىلاي دەدى: ”سەلبەستىك كووپەراتيۆى بىزگە تەحنيكا شەبەرلىگىن ۇيرەتۋ مەن ەڭبەككۇش پايدالانۋدى بىرلەستىرۋ سەلبەستىك ءتاسىلىن قولدانىپ، تامشىلاتىپ سۋارىپ سەكسەۋىل ەگۋدى، ورماندى باپتاۋ جانە ءدارى ماتەريالىن قازۋ، ولشەمگە قاراي ءدارى ماتەريالدارىن ىرىكتەۋ سياقتىلاردى ۇيرەتتى. كۇندەلىكتى ەگۋ، باپتاۋ قىزمەتى ءۇشىن ءار كۇنىنە 120 يۋان ەڭبەكاقى الامىز، جيىن - تەرىن مەزگىلىندە قازىپ العانىمىزعا قاراپ ەسەپتەپ، ءار كۇنى 300 يۋاننىڭ ۇستىندە تابامىز. بىرنەشە جىلدان بەرى كووپەراتيۆكە ىلەسىپ ىستەپ، 2016 - جىلى وتباسىمدى كەدەيلىكتەن ارىلتتىم، اۋلام مەن 5 مۋ شىلان ورمانىمدى قۇم باسىپ قالادى - اۋ دەپ الاڭدامايتىن بولدىم“.
تاۋاككول اۋىلدىق پارتكومىنىڭ شۋجيى چىن حۇڭچۋاننىڭ تانىستىرۋىنشا، قازىر ”سۇڭعىلا قالاشىعى“نداعى 32 مىڭ مۋ جەردەگى سەكسەۋىلگە ەتتى سۇڭعىلانى قوسىپ ەگۋ نىسانى جەلدەن قورعانۋ، قۇمدى تىزگىندەۋ، 60 ديقان وتباسىن كەدەيلىكتەن ورنىقتى ارىلتۋدى جۇزەگە اسىرۋدان سىرت، تاعى جيىن - تەرىن مەزگىلىندە ماۋسىمدىق سيپاتتا 500 ادامدى جۇمىسقا ىستەتىپ، ەكولوگيالىق ونىمدىلىگى، قوعامدىق ونىمدىلىگى جانە ەكونوميكالىق ونىمدىلىگى كۇن سايىن كورنەكتىلەنىپ كەلەدى ەكەن. كەلەسى قادامدا تاۋاككول اۋىلى 200 ديقان وتباسىن ”سۇڭعىلا قالاشىعى“نا بارىپ ۇزاق ۋاقىت تۇراقتى جۇمىستانىپ، جەلدەن قورعانۋ، قۇمدى تىزگىندەۋ، ءدارى ماتەريالىن ەگۋ جانە وڭدەۋ كاسىبىمەن شۇعىلدانۋعا ۇيىمداستىرماق، سونداي - اق حوتاننان ارالعا دەيىنگى قۇمدى ءشول تاس جولىنا سۇيەنىپ ەرەكشە دارىلىك اس - سۋلار، قۇمدى ءشول ساياحاتى سياقتى كاسىپتەردى اشىپ، ”سۇڭعىلا قالاشىعىن“ اتى - زاتىنا ساي ەرەكشە قالاشىققا اينالدىرىپ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋعا دەم بەرمەك.
ءتىلشىنىڭ حوتان ايماعى ەتتى سۇڭعىلا بىرلەستىگىنەن ۇعىسۋىنشا، ەتتى سۇڭعىلا − قولدانىلۋ جيىلىگى ەڭ جوعارى پايدالى جۇڭگوشا دارىلەردىڭ ءبىرى، ”قۇمدى ءشول مەرگياسى“ دەپ اتالادى ەكەن. 2018 - جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن حوتان ايماعى شۇرات جيەگىن بويلاپ مولشەرمەن 400 مىڭ مۋ جەرگە جىڭعىل، سەكسەۋىل ەگۋدى جالپىلاستىرىپ، 300 مىڭ مۋعا ەتتى سۇڭعىلا ەككەن، مۇنىڭ ىشىندەگى 100 مىڭ مۋ ەتتى سۇڭعىلا ءونىم بەرىپ، جىلدىق ءونىم مولشەرى 5000 توننادان اسقان. حوتان ايماعى ەتتى سۇڭعىلا ەگۋ، جەتىلدىرۋ، تۋراپ وڭدەۋ، دەنساۋلىققا پايدالى ازىق - تۇلىك جاساۋ سياقتى كاسىپ تىزبەگىن قالىپتاستىرىپ، ەتتى سۇڭعىلادان الىنعان زاتتى شيكىزات ەتكەن دەنساۋلىق ساقتاۋ ونىمدەرى جاپونياعا، كورەياعا دەيىن ساتىلعان. ەتتى سۇڭعىلا كاسىپ تىزبەگى حوتان ايماعىنداعى 30 مىڭنان استام ديقاننىڭ كىرىسىن تۇراقتى ارتتىرۋعا جەتەكتەگەن.
حوتان ايماقتىق ورمان شارۋاشىلىعى جانە جايلىم مەكەمەسى پارتيا باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ شۋجيى چىن باۋجۇن مىنانى ءبىلدىردى: جۋىق جىلداردان بەرى حوتان ەگىستىك جەرلەردى بەلسەنە ورمان ەگۋگە قايتارىپ، جاسىل ەكولوگيالىق قالتقى تۇرعىزىپ، ەكولوگيالىق حاۋىپسىزدىككە شىنايى كەپىلدىك ەتۋمەن بىرگە، ەرەكشە جەمىس ورمان كاسىبىن بەلسەنە دامىتىپ، سارى قۇمدى ”سارى التىن“عا اينالدىرىپ كەلەدى. قازىر حوتان ايماعىنىڭ مول جاڭعاق، انار، شىلان، ەتتى سۇڭعىلا سياقتى جەمىس - ورمان بايلىعى جەمىس ورمان ونىمدەرىن وڭدەيتىن 120 كاسىپورىندى وسىندا ىرگە تەبۋگە باۋراپ، ولار ورتا ەسەپپەن 300دەن ارتىق ادامدى جۇمىسپەن قامتىعان. 2018 - جىلى حوتان ايماعىنداعى ديقان - مالشىلاردىڭ ەرەكشە جەمىس ورمان كاسىبىمەن شۇعىلدانىپ تاپقان تابىسى جان باسىندىق جىلدىق كىرىستىڭ ％35ىنەن اسقان.
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 11 - ايدىڭ 15 - كۇنى ۇرىمجىدەن بەرگەن حابارى)
