شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 4 - ايدىڭ 12 - كۇنى ۋحاننان بەرگەن حابارى (تىلشىلەر ۋاڭ شيان، جىڭ لۋ). كەزەكتە بۇكىل ەل ىشىندە ىندەتتىڭ تارالۋى نەگىزىنەن بوگەلدى، ۋحاننىڭ ”اشىلۋىنا“ ىلەسە، ۇزدىكسىز جارىققا شىققان جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋسپەن جۇعىمدالعان اۋرۋ بەلگىسى جوق جۇعىمدالۋشىلار ەرەكشە نازارعا ىلىندى. جۇمىستى، ءوندىرىستى قالپىنا كەلتىرگەننەن كەيىن، اۋرۋ بەلگىسى جوق جۇعىمدالۋشىلاردان تارالۋ قاتەرىنە قالاي توتەپ بەرۋگە بولادى؟ قاتىستى تاراۋلار مەن جەرگىلىكتى ۇكىمەتتەر قالاي باسقارۋ - تىزگىندەۋى، قالاي ءبىر - بىرلەي تەكسەرۋى كەرەك؟ جۇرتشىلىق ءوزىن قورعاۋدى - ساقتانۋدى قالاي ويداعىداي ىستەۋى كەرەك؟
جۇڭگو اۋرۋدىڭ الدىن الۋ، تىزگىندەۋ ورتالىعى دەنساۋلىق ساقتاۋ بويىنشا شۇعىل جاعدايعا توتەپ بەرۋ ورتالىعىنىڭ مەڭگەرۋشىسى لي چۇن مىنانى ءبىلدىردى: جۇمىستى، ءوندىرىستى قالپىنا كەلتىرۋدىڭ دايىندىق قىزمەتتەرىن ۇزدىكسىز ىستەۋىمىز ادامداردىڭ ءجۇرىس - تۇرىسىنىڭ جيىلەۋىنە بايلانىستى ۇشىراۋ مۇمكىن بولعان تارالۋ قاتەرىنە توتەپ بەرۋ ءۇشىن. اۋرۋ بەلگىسى جوق جۇعىمدالۋشىلار بايقالىسىمەن دەر كەزىندە اۋاشالاپ باقىلانۋ جانە ەگجەي - تەگجەيلى ەپيدەميولوگيالىق تەكسەرۋ ورىستەتىلدى، سونىمەن بىرگە كەيبىر ءتۇيىندى ورىندارعا، ءتۇيىندى ادامدار شوعىرىنا، ءتۇيىندى وڭىرلەرگە ماقساتتى تۇردە باسقارۋ - تىزگىندەۋ مەن باقىلاۋ - ولشەۋ كۇشەيتىلدى. ”وسى قىزمەتتەر ارقىلى ءبىز اناعۇرلىم كوپ اۋرۋ بەلگىسى جوق جۇعىمدالۋشىلاردى بايقاۋدى، تارالۋ ورايىن ازايتۋدى ءۇمىت ەتەمىز“.
”اۋرۋ بەلگىسى جوق جۇعىمدالۋشىلاردىڭ بولۋى جۇقپالى اۋرۋلاردىڭ زاڭدىلىعى، قىزىلشا، جۇقپالى تۇماۋ، سارس سياقتىلاردىڭ بارىندە بەلگىلى سالىستىرماداعى اۋرۋ بەلگىسى جوق جۇعىمدالۋشىلار بار، ولاردىڭ ءبارى قوعامدا زور تارالۋدى تۋدىرعان جوق“. ورتالىق جەتەكشىلىك گرۋپپاسى ماماندار گرۋپپاسىنىڭ مۇشەسى، بەيجيڭ چاۋياڭ شيپاحاناسىنىڭ ورىنباسار باستىعى تۇڭ چاۋحۇي بىلاي دەدى: 2003 - جىلعى سارس پەن العاشقى كەزەڭدەگى جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋس وكپە قابىنۋ ىندەتىنە ەپيدەميولوگيالىق تەكسەرۋدىڭ دالەلدەرىنىڭ ءبارى اۋرۋ بەلگىسى جوق جۇعىمدالۋشىلاردا بەلگىلى جۇعىمداندىرعىشتىق بار بولعانىمەن، جۇعىمداندىرعىشتىعى، تاراتقىشتىعى شەكتى بولاتىنىن، ادامدار شوعىرىندا زور كولەمدە تارالۋدى تۋدىرا قويمايتىنىن دالەلدەدى. شيپاحانا، اۋرۋدان ساقتانۋ - تىزگىندەۋ قۇرىلىمدارى تەك جۇقپالى اۋرۋدان ساقتانۋ جانە ەمدەۋدىڭ ”ءتورت ەرتە“ تالابىن تولىق تياناقتاندىرسا بولعانى، اۋرۋ بەلگىسى جوق جۇعىمدالۋشىلاردان تارالۋ قاتەرىن وتە جاقسى تىزگىندەۋگە بولادى.
اۋرۋ بەلگىسى جوق جۇعىمدالۋشىلار ءبىر - بىرلەي تەكسەرىپ انىقتالا قالسا، قانداي شارالاردى قولدانىپ توتەپ بەرۋگە بولادى؟
جۇڭگو اۋرۋدىڭ الدىن الۋ، تىزگىندەۋ ورتالىعى دەنساۋلىق ساقتاۋ بويىنشا شۇعىل جاعدايعا توتەپ بەرۋ ورتالىعىنىڭ مەڭگەرۋشىسى لي چۇن بىلاي دەدى: ءار دارەجەلى، ءار ءتۇرلى ەمدەۋ، دەنساۋلىق ساقتاۋ قۇرىلىمدارى اۋرۋ بەلگىسى جوق جۇعىمدالۋشىلاردى بايقاسا، 2 ساعات ىشىندە ينتەرنەتتە تىكەلەي مالىمدەۋى كەرەك. اۋدان، رايون دارەجەلى اۋرۋدىڭ الدىن الۋ، تىزگىندەۋ ورتالىعى اۋرۋ بەلگىسى جوق جۇعىمدالۋشىلاردىڭ مالىمدەۋىن قابىلداعاننان كەيىن، 24 ساعات ىشىندە اۋرۋ بەلگىسى جوق جۇعىمدالۋشىلاردىڭ جەكەلەي زەرتتەۋ - تەكسەرۋىن ورىنداۋى كەرەك.
”اۋرۋ بەلگىسى جوق جۇعىمدالۋشىلارعا تۇگەلدەي دياگنوزى تۇراقتاندىرىلعان ناۋقاستارمەن بىردەي قاتاڭ شارالار قولدانىلادى، اۋرۋ بەلگىسى جوق جۇعىمدالۋشىلار بايقالعاننان كەيىنگى باسقارۋ، اۋاشالاۋ، مەديتسينالىق باقىلاۋ تۇگەلدەي ەرەكشە قاتاڭ بولادى“. لي چۇن بىلاي دەدى: ”اۋرۋ بەلگىسى جوق جۇعىمدالۋشىلار 14 كۇن شوعىرلى مەديتسينالىق باقىلاۋدا بولادى، الدا - جالدا اۋرۋ بەلگىسى بايقالسا، بەلگىلەنگەن شيپاحاناعا اۋىستىرىلىپ ەمدەلەدى، دياگنوزى تۇراقتاندىرىلسا، دەر كەزىندە دياگنوزى تۇراقتاندىرىلعان ناۋقاس دەپ دۇرىستالادى. 2 رەتكى نۋكلەين قىشقىلى ساراپتاۋى بولىمسىزدى كورسەتىپ، شوعىرلى مەديتسينالىق باقىلاۋ توقتاتىلعاننان كەيىن، تاعى دا 2 اپتا سالاماتتىق جاعدايىن ۇعىسۋ جۇرگىزىلەدى، سونىمەن بىرگە 2 - اپتاسى مەن 4 - اپتاسىندا بەلگىلەنگەن شيپاحاناعا بارىپ قايتالاي تەكسەرىلەدى، اۋرۋ بەلگىسى جوق جۇعىمدالۋشىلارمەن جۋىسقاندار دا 14 كۇن شوعىرلى مەديتسينالىق باقىلاۋدا بولادى.
كەيبىر اۋرۋ بەلگىسى جوق جۇعىمدالۋشىلاردىڭ ۇرەيلەنۋ كوڭىل كۇيىنە مەڭزەس، تۇڭ چاۋحۇي مىنانى ءبىلدىردى: دياگنوزى تۇراقتاندىرىلعان ناۋقاستارمەن تىعىز جۋىسۋشىلار اۋرۋ بەلگىسى جوق جۇعىمدالۋشىلاردىڭ نەگىزگى كەلۋ قاينارى، جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋس وكپە قابىنۋ ىندەتىنە شالدىققان ناۋقاستارمەن جۋىسپاعان ادامدار ادەتتە جۇعىمدالا قويمايدى، ۇرەيلەنۋدىڭ قاجەتى جوق.
لي چۇن بىلاي دەدى: ”جۇرتشىلىقتا جۇعىمدالۋ حاۋپىنەن ساقتانۋ تانىمى بولۋى كەرەك، سونداي - اق تىم الاڭداۋدىڭ قاجەتى جوق، ماڭايىندا اۋرۋ بەلگىسى جوق جۇعىمدالۋشىلاردىڭ بار - جوعىن پارىقتاي الماعان جاعدايدا، ەڭ جاقسىسى، جەكەلىك ساقتانۋ - قورعانۋدى ويداعىداي ىستەۋى كەرەك“.
ماماندار جاپپاي بىلاي دەپ قارايدى: اۋرۋ بەلگىسى جانە كۇماندى جۋىسۋ تاريحى بولماعان جاي ادامداردىڭ نۋكلەين قىشقىلى ساراپتاۋىن جاساتۋىنىڭ قاجەتى جوق. جاي ادامدار شوعىرىن زور كولەمدە ءبىر - بىرلەي تەكسەرۋدىڭ ءجونى جوق، قاجەتى دە جوق. جۇرتشىلىقتىڭ ىستەۋگە ءتيىستى ءىسى − جەكە جەكەلىك ساقتانۋ - قورعانۋدى ويداعىداي ىستەپ، تاماشا تازالىق ادەتىن جەتىلدىرىپ، قورەكتىكتى ارتتىرىپ، جاقسى دەمالىپ، يممۋنيتەتىن جوعارىلاتۋ.
ولشەمدى ساقتانۋ - قورعانۋ دا وتە ماڭىزدى، ”بىزدە تاعى كەيبىر اڭداۋسىز ارەكەتتەر بولۋى، كەيبىر ناشار ادەتتەرگە نازار اۋدارماۋىمىز مۇمكىن، ماسەلەن، قولىمىزبەن ماسكىنىڭ سىرتىن سيپاعاننان كەيىن كوزىمىزدى ۋقالايمىز“. لي چۇن بىلاي دەدى: جۇرتشىلىق، ءبىر جاعىنان، سانالى تۇردە جەكەلىك ساقتانۋ - قورعانۋدى ويداعىداي ىستەۋى، ەندى ءبىر جاعىنان، ساقتانۋ - قورعانۋدى قالاي ولشەمدەندىرۋدى ءبىلۋى كەرەك.
”ىندەتتەن كەيىن، كوپشىلىكتىڭ كەيبىر تاماشا تازالىق داعدىسىن جەتىلدىرۋىن ءۇمىت ەتەمىز، بۇل جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋس وكپە قابىنۋ ىندەتىنەن قورعانۋعا پايدالى بولىپ قانا قويماي، باسقا جۇقپالى اۋرۋلاردان ساقتانۋ - تىزگىندەۋگە دە پايدالى“. كوپتەگەن ماماندار ماسكى تازالىعى، قول جۋۋ تازالىعى، قوعامدىق قارىم - قاتىناستا ارالىق ساقتاۋ سياقتى تاماشا تازالىق داعدىلارىن جالعاستىرۋ كەرەكتىگىن ايتادى.
