شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 4 - ايدىڭ 19 - كۇنى ۇرىمجىدەن بەرگەن حابارى (ءتىلشى چۇي يانحان). وڭتۇستىك شينجياڭنىڭ 4 ايماق - وبلىسىنداعى كوپتەگەن اۋىر كەدەي قىستاقتار سياقتى، شەريا اۋدانى جاقا اۋىلى جارىقتاس قىستاعى قۇم جاعالاعان، ادامى كوپ، جەرى از، ۇنەمى قۇمدى بوراننىڭ مازالاۋىنا ۇشىراپ كەلگەن جەر. جۋىرداعى جىلداردان بەرى، قىستاقتا تۇرعان قىزمەت اترەتىنىڭ ۇزبەي كومەكتەسۋىندە، سۇيەمەلدەۋىندە، كەدەيلەردى دالمە - ءدال سۇيەمەلدەۋ شارالارىن جالپى بەتتىك تياناقتاندىرىپ، كەدەيلەردىڭ ءىس جۇزىندىك جاعدايى مەن كەدەيلىكتەن ارىلۋ نيەتىنە قاراي ”جەكەلىك تاپسىرىس بەرۋ“ سىندى كەدەيلىك قالپاعىن الۋ جوباسىن جاساپ، كوپتەگەن كەدەيلەر كەدەيلىكتەن دەر كەزىندە ارىلىپ قانا قالماستان، ارتىقشىلىقتارىن ساۋلەلەندىرىپ، كەدەيلىكتەن ارىلىپ بايۋدىڭ باستاماشىلارىنا اينالدى.
كورىنىس 1: بالا باقتاشى”شوپان اعاعا“ اينالدى
30 جاستاعى قىستاق تۇرعىنى ابدۇكەرىم ءتومۇرنياز كىشكەنتايىنان قوي جايىپ، كۇنى بويى سيىر، قوي ارتىنان سالپاقتاۋمەن ءوتتى، ءبىراق قالاي باقسا دا، 10 نەشە قويمەن وتباسىنىڭ كەدەيلىك بەينەسى وزگەرمەدى. حوتان ايماقتىق مادەنيەت - دەنە تاربيە، راديو، تەلەۆيزيا جانە ساياحات مەكەمەسىنىڭ جارىقتاس قىستاعىندا تۇرعان ”ۇعىسۋ، تيىمدىلىك جاساۋ، توعىستىرۋ“ قىزمەت اترەتى ونىڭ كوپ جىلدىق باعىمشىلىق تاجىريبەسىن نەگىز ەتىپ، باعىمشىلىق سەلبەستىك كووپەراتيۆىن قۇرۋىنا بار كۇشپەن قولداۋ كورسەتىپ، باعىمشىلىق كولەمىن ۇلعايتىپ، كەدەيلىكتەن ارىلىپ، كىرىسىن ارتتىرۋىنا كومەكتەستى.
سەلبەستىك كووپەراتيۆىنىڭ قوراسىنا سۋ، ەلەكتر جەتكىزۋ كەرەك، قىستاقتا تۇرعان قىزمەت اترەتى ەلەكتر تاراۋىمەن ىرىقتىلىقپەن بايلانىس جاساپ، ەلەكتر جەتكىزۋ ماسەلەسىن ءاپ - ساتتە شەشتى؛ قىستاققا اۋىز سۋ قۇبىرى تارتىلعاندا، سۋ قۇبىرى ەڭ الدىمەن كووپەراتيۆكە تۇتاستىرىلدى. سەلبەستىك كووپەراتيۆى جۇمىس باستادى، قىزمەت اترەتى تاعى دا مال باعىمشىلىعى تەحنيكالىق كۋرسىن وتكىزەتىن ورىنمەن بايلانىس جاسادى. نەشە ونداعان جىل قوي باققان ابدۇكەرىم تەك بۇرىنعى تاجىريبەگە سۇيەنگەندە تولدەۋ سالىستىرماسى ％70 عانا بولاتىنىن، ال عىلمي باعىمشىلىق تەحنيكاسىن ۇيرەنگەننەن كەيىن سەلبەستىك كووپەراتيۆىنىڭ ءتول الۋ سالىستىرماسى %90 ~ 85كە جوعارىلاعانىن بايقادى.
قازىر ابدۇكەرىمنىڭ سەلبەستىك كووپەراتيۆىندە 500دەن استام قوي، 30 سيىر بار، ول قىستاقتاعى بالالاردىڭ نازارىنداعى ”شوپان اعاعا“ اينالدى. بىلتىر ”شوپان اعانىڭ“ تازا كىرىسى 50 مىڭ يۋانعا جەتتى. بيىل ول سەلبەستىك كووپەراتيۆىنىڭ كولەمىن ۇلعايتىپ، تۇيە باعۋدى ءارى بۇرىن جۇمىسقا قابىلداعان 4 قىستاق تۇرعىنى نەگىزىندە تاعى بىرنەشە ادامدى قابىلداپ، ساتۋعا جاۋاپتى ەتۋدى ويلاپ ءجۇر. ”سەلبەستىك كووپەراتيۆىن ۇلعايتىپ، ءتىپتى دە كوپ اۋىلداستارىما جۇمىستانۋ ورايىن ازىرلەگىم كەلەدى“، - دەيدى ول.
كورىنىس 2: تامشى قۇرىلىسشىعا اينالدى
38 جاستاعى قىستاق تۇرعىنى سىپەر ءماتروزى 10 نەشە جىلدان بەرى شينجياڭنىڭ تالاي جەرىندە ۇساق - تۇيەك جۇمىس ىستەپ، قۇرىلىس سالۋ جانە اشەكەيلەۋ ونەرىن ۇيرەندى، الايدا، كىرىسى تۇراقتى بولماعاندىقتان، وتباسى تۇرمىسى قيىنشىلىقتان ارىلا الماي كەلدى. ۇيلەنگەننەن كەيىن، ايەلى ەكەۋى قىستاققا قايتىپ كەلدى، ءبىراق نە ىستەۋدىڭ بابىن تاپپادى. سول كەزدە قىستاقتا جاپپاي بەيقۇت ءۇي سالۋعا تۋرا كەلدى دە، سىپەر قىستاقتاعى ازداعان كەدەيلەردى بەيقۇت ءۇيدى كوتەرمەگە الىپ سالۋعا ۇيىمداستىردى.
قىستاقتا تۇرعان قىزمەت اترەتى سىپەردىڭ ونەرى، قابىلەتى بارلىعىن بايقاپ، ونى قۇرىلىس سەرىكتەستىگىن قۇرىپ، قۇرىلىستى تىكە كوتەرمەگە الۋعا شابىتتاندىردى. قۇرىلىس جۇمىسشىسىنان قوجايىن بولۋ دەگەندى ول بۇرىن ويلاپ تا كورمەگەن. ءوتىنىش بەرۋدەن ماتەريال تاپسىرۋعا دەيىن، ونان جۇمىس جۇرگىزۋ كۋالىگىن الۋعا دەيىن، قىستاقتا تۇرعان قىزمەت اترەتىنىڭ مۇشەلەرى وعان قولما - قول كومەكتەسىپ، ونىڭ قۇرىلىستى الاڭسىز جۇرگىزۋىنە مۇمكىندىك جاسادى.
بىلتىر سىپەردىڭ قۇرىلىس سەرىكتەستىگىندەگى قىزمەتكەردىڭ سانى 18گە جەتىپ، ونىڭ ايلىق كىرىسى 5000 يۋاننان استى، جۇمىس قاۋىرت كەزدەرى ايلىق كىرىسى 10 مىڭ يۋاننان اسىپ كەتتى. ”ءوز قىستاعىمىزدا ءۇي سالىپ قانا قالماستان، باسقا قىستاقتا، بۇكىل اۋىلدا دا ءۇي سالامىن“. سىپەردىڭ جۇزىنەن سەنىمگە تولى كۇلكى ەستى.
كورىنىس 3: يەن جاتقان جەر ىرىستى جەرگە اينالدى
قىستاقتاعى تالاي جاستىڭ جاقسى جۇمىستانۋ جولىن تاپقانىن كورىپ، 52 جاستاعى وبۇلتارى توحتى سىرتقا شىعىپ جۇمىس ىستەۋگە شامام جەتپەيدى، ەندى نە ىستەسەم بولادى دەگەندى ويلاۋمەن بولدى. قىستاقتا تۇرعان قىزمەت اترەتى ونىڭ ۇيىنە بارىپ تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزگەندە، ونىڭ جاقسى وسكەن جەمىس ورمانىنىڭ جانىنداعى ءبىر الاڭقىنىڭ كورىنىسى كوركەم، جازدا سالقىنداۋعا تاپتىرماس جەر ەكەنىن بايقاپ، وعان شارۋالار شاتتىعى ساياجايىن اشۋدى ۇسىنىس ەتەدى.
ءبىراق وزىندىك قۇنىن ەسەپتەگەننەن كەيىن، وبۇلتارى بۇل ويىنان قايتتى: باستابىندا ۇسىنىلىم كوپ، الدا - جالدا زيان تارتسا، كەدەيلەسكەننىڭ ۇستىنە كەدەيلەسۋى مۇندا تۇر. قىستاقتا تۇرعان قىزمەت اترەتى ونىڭ قيىنشىلىعىن ءبىلىپ، كەدەيلىكتەن ارىلۋ نىسانىنا ءوتىنىش ەتۋىنە كومەكتەسىپ، كوپ ۇزاماي - اق جۇمىس باستاۋ قاراجاتىن ونىڭ قولىنا تاپسىرادى. قىستاقتا تۇرعان قىزمەت اترەتىنىڭ قولداۋىندا، وبۇلتارىنىڭ سەنىمى نىعايىپ، باتىلدىقپەن ىستەۋ بەكىمىنە كەلەدى.
بىلتىر وبۇلتارى ءوزىنىڭ جەمىس ورمانىندا تاۋىق، ۇيرەك باقتى، بالىق كولشىگىن جاسادى، قوناق قابىلدايتىن 3 كيىز ءۇي تىكتى، بولات تاقتايدان ءۇي سالىپ دۇكەن اشتى، وعان قوسا الاڭقى جەرگە فۋتبول قاقپاسىن ورناتتى. كەلگەن قوناقتاردىڭ بالىق اۋلاۋىنا، فۋتبول تەبۋىنە، كاۋاپ پىسىرۋىنا، جەمىس ۇزۋىنە، قولدا باعىلعان تاۋىق، ۇيرەك ەتىنەن ءدام تاتۋىنا بولادى، كەتكىسى كەلمەگەندەرىنىڭ ءبىر ءتۇن تۇنەۋىنە دە بولادى. 8 -، 9 - ايلاردا قوناق ەڭ كوپ بولعان كەزدە، ونىڭ شارۋالار شاتتىعى ساياجايىنا ءتىپتى بىرەر كۇن بۇرىن الدىن الا تاپسىرىس بەرەدى، ايەلى ەكەۋىنىڭ قاربالاستىعى سونشالىق دەمالۋعا دا مۇرساسى كەلمەيدى. جىل اياعىندا، وبۇلتارى شارۋالار شاتتىعى ساياجايىنان 30 مىڭ يۋاننان استام كىرىس كىرگىزدى. بيىل ول جۇمىسقا 2 ادام قابىلداپ، قوناق قابىلداۋ قۋاتىن جوعارىلاتۋدى جوسپارلاپ وتىر.
اۆتونوميالى رايوننىڭ جانە حوتان ايماعىنىڭ ”ۇعىسۋ، تيىمدىلىك جاساۋ، توعىستىرۋ“ قىزمەت ورنالاستىرۋى بويىنشا، ايماقتىق مادەنيەت - دەنە تاربيە، راديو - تەلەۆيزيا جانە ساياحات مەكەمەسىنىڭ ”ۇعىسۋ، تيىمدىلىك جاساۋ، توعىستىرۋ“ بويىنشا قىستاقتا تۇرعان قىزمەت اترەتى 2014 - جىلى جارىقتاس قىستاعىنا كەلىپ، كوپ توپتا اترەت مۇشەلەرى كەزەكتەسىپ قىستاقتا تۇرىپ، كومەكتەسۋ - سۇيەمەلدەۋ قىزمەتىن ۇزبەي ورىستەتىپ كەلدى. قىستاقتا 3 جىلدان استام ۋاقىت تۇرعان قىزمەت اترەتىنىڭ ورىنباسار باستىعى يۇسۇپجان ءانۋار بىلاي دەدى: ”وسى 2 جىلدا، ءبىز اۆتونوميالى رايوننىڭ قاتىستى ساياساتتارىن زور كۇشپەن تياناقتاندىرىپ، كەدەيلەردى دالمە - ءدال سۇيەمەلدەپ، كەدەيلەرگە ءوز جاعدايىنا قاراي كەدەيلىكتەن ارىلتۋ جوباسىن قۇلشىنا جاساپ، ءىستىڭ ۇلكەن - كىشىسىنە قاراماي قىستاق تۇرعىندارىنىڭ قيىنشىلىعىن شەشۋىنە كومەكتەستىك. اۋىلداستاردىڭ تۇرمىسى جاقسارىپ، جۇزدەرىنەن قۋانىش كۇلكىسى ەسكەندىگىن كورىپ، قىزمەت اترەتىنىڭ تارتقان جاپاسى مەن اققان تەرىنىڭ تەككە كەتپەگەندىگىن سەزىندىك“.
